La bazan tekston origine enkomputiligis Project Gutenberg
Proksimuma verkojaro: 1923
Kreis la Esperantan tekston: H. J. Bulthuis
Tiu ĉi versio estas bazita sur teksto enkomputiligita de Andrew Sly kaj Jeff G. ĉe Project Gutenberg: https://www.gutenberg.org/ebooks/64579.
Est•is iam du monaĥ•o•j, kiu•j dev•is far•i pilgrim•ad•o•n al sankt•a lok•o por est•i sen•pek•ig•at•a•j, kaj ĉar ili•a•j pek•o•j est•is grav•a•j, la monaĥ•o•j dev•is pilgrim•i kun piz•o•j en la ŝu•o•j, por ke ili•a ir•ad•o est•u kiel ebl•e plej dolor•ig•a. Ili tamen ek•pilgrim•is. Unu el ili ir•ad•is kun grand•a pen•o, ĉar la mal•mol•a•j piz•o•j tre dolor•is li•a•j•n pied•o•j•n. La ali•a tamen marŝ•ad•is kun ĝoj•a vizaĝ•o kaj kvazaŭ “piz•o•j” tut•e ne ekzist•us. Post long•a pilgrim•ad•o, al•ven•int•e al si•a cel•o, ili pov•is de•met•i la ŝu•o•j•n kaj el•ĵet•i la piz•o•j•n. Nun la monaĥ•o, kiu est•is marŝ•int•a kun tiom da dolor•o, ek•vid•is, ke li•a kun•ul•o el•ĵet•is el si•a•j ŝu•o•j plat•iĝ•int•a•j•n piz•o•j•n, kaj li demand•is al li klar•ig•o•n. Ho, dir•is la ĝoj•a monaĥ•o, mi dev•is, kiel vi, pilgrim•i sur “piz•o•j”, sed mi kuir•is ili•n antaŭ ol met•i en la ŝu•o•j•n. Per tio ili far•iĝ•is mol•a•j kaj ne ĝen•ad•is mi•n dum mi•a marŝ•ad•o al ĉi tiu sankt•a lok•o.
Kar•a leg•ant•o, pesimism•o kaj kred•o al fatal•ism•o mal•agrabl•ig•as la viv•o•n, tial imit•u dum vi•a “pilgrim•ad•o” la ĝoj•a•n monaĥ•o•n. Se mi•a roman•o pov•us instig•i vi•n al tio, mi est•as kontent•a, ĉar tiam mi ne verk•is sen cel•o kaj sen frukt•o.
Mi star•is sur la ŝtup•ar•o, kiu ating•is de la sub•tegment•a plank•o ĝis la kvadrat•a apertur•o en la plat•a tegment•o de ni•a dom•o. Mi apog•is la brust•o•n kontraŭ la ŝtup•o•j, kaj rigard•is rekt•e antaŭ mi en la mar•o•n, si•n etend•ant•a tiel mal•proksim•e•n, ke la mal•mult•a•j ŝip•o•j sur la horizont•o simil•is mal•grand•a•j•n makul•et•o•j•n, kiu•j iom post iom pli•et•iĝ•is, ĝis fin•e ili tut•e mal•aper•is. Mi mir•is kie•n ir•is tiu•j ŝip•o•j. Ŝajn•is al mi, kvazaŭ ili fal•us en sen•fund•a•n abism•o•n sur por mi ne•vid•ebl•a•n lok•o•n sub ni•a Insul•o, ĉar post la horizont•o mi ja vid•is plu nenio•n. Mi•a patr•o jam mult•foj•e al mi dir•is, ke tiu•j ŝip•o•j ir•as al Angl•uj•o, Sved•uj•o, Norveg•uj•o, Dan•uj•o, Rus•uj•o, German•uj•o, Island•o aŭ Amerik•o (mi lern•is tiu•j•n nom•o•j•n kiel vilaĝ•a lern•ant•o lern•as la nom•o•j•n de planed•o•j kaj astr•o•j, tut•e ne form•ant•e al mi ia•n preciz•a•n ide•o•n pri ĉiu•j tiu•j land•o•j kaj ceter•e). Mi tamen ne•ebl•e pov•is imag•i, kiel en tiu abism•o pov•as est•i insul•o•j aŭ land•o•j.
Unu el la ŝip•et•o•j tren•is post si long•a•n nigr•a•n stri•o•n, kiu kelk•foj•e serpent•simil•e mov•iĝ•is en la aer•o. Ĝi est•is vapor•boat•o. Ŝajn•is al mi strang•e, ke tia boat•o pov•as ŝip•ir•i sen vel•o•j. Mi•a patr•o unu foj•o•n klopod•is klar•ig•i al mi, ke tia•j ŝip•o•j tut•e ne bezon•as vent•o•n, sed nur bol•ant•a•n akv•o•n por si•n mov•i antaŭ•e•n. Li•a•j klar•ig•o•j tamen mal•bon•e kontent•ig•is mi•n, ĉar la kaldron•o sur ni•a forn•o ankaŭ el•las•is stri•o•n de vapor•o, sed spit•e tio•n la kaldron•o, sam•e kiel la forn•o, rest•is sur la sam•a lok•o.
Ĉiu•j ŝip•o•j kaj ankaŭ la vapor•boat•o mal•aper•is, sed anstataŭ•e ek•aper•is ali•a•j. Est•is al mi ne•solv•ebl•a enigm•o, kiel ili pov•is supr•e•n•ven•i el tiu abism•o, ĉar laŭ mi•a opini•o, ŝip•o•j pov•as vel•ir•i nur sur eben•a akv•o. Sed mi•a patr•o ĉiam dir•ad•is la ver•o•n, sekv•e tiu•j ĵus aper•int•a•j ŝip•o•j nepr•e dev•is ven•i de unu el la sub•insul•a•j land•o•j.
Mi turn•is mi•n sur mi•a ŝtup•ar•o kaj apog•ant•e la dors•o•n kontraŭ la ŝtup•o•j, mi rigard•is re•foj•e antaŭ mi•n. La vid•aĵ•o si•n nun prezent•ant•a al mi, est•is tut•e mal•simil•a. Rekt•e kaj mal•rekt•e je tre grand•a distanc•o el•star•is el la mar•o du nigr•a•j pec•o•j da ter•o. Sur la pli grand•a mi vid•is nenio•n krom sabl•o. Tiu pec•o da land•o est•is nun vid•ebl•a, sed kelk•foj•e, kiam la al•flu•o komenc•iĝ•is, ĝi tut•e mal•aper•is sub la ond•o•j•n. Est•is iam temp•o, kiam mi pens•is, ke tiu land•pec•o pov•is mov•i si•n supr•e•n kaj mal•supr•e•n laŭ si•a plaĉ•o. Mi•a patr•o tamen antaŭ kelk•a temp•o dir•is al mi, ke ĝi rest•ad•as ĉiam en la sam•a lok•o, sed ke la mar•o pov•as pli•alt•iĝ•i, kaj ke en tiu•j okaz•o•j la akv•o super•verŝ•as tiu•n pec•o•n da ter•o. Ĉe re•flu•o la ond•o•j re•foj•e for•flu•as kaj vid•ebl•ig•as “la plat•aĵ•o•n”.
La pli mal•grand•a ter•pec•o, el•star•ant•a el la ali•a flank•o de ni•a Insul•o, est•is ĉiam vid•ebl•a kaj sur ĝi, de la lok•o, kie mi star•is, mi klar•e pov•is disting•i mal•dik•a•n alt•a•n konstru•aĵ•o•n, kiu•n mi•a patr•o nom•is “la lum•tur•o”. Krom tiu tur•o mi vid•is nenio•n tie, ĉar la insul•o est•is ĉirkaŭ•it•a per dun•o•j tiel alt•a•j, ke la mar•o neniam pov•is super•verŝ•i ĝi•n. Sur tiu insul•o (ĉar insul•o ĝi est•is) loĝ•is hom•o•j, kiu•j vesper•e dev•is ek•brul•ig•i la lantern•o•n de la tur•o, por ke la mar•ist•o•j pli bon•e pov•u trov•i la voj•o•n laŭ la mar•bord•o. Sed, ĉar la distanc•o inter tiu insul•o kaj mi est•is tre grand•a, mi ne pov•is al•ven•i tie•n, nek naĝ•ant•e nek boat•e, ĉar la boat•o, kiu•n ni posed•is, est•is uz•at•a nur de mi•a patr•o por vizit•i “la Vilaĝ•o•n” unu•foj•e po monat•o. Trans tiu•j du alud•it•a•j ter•pec•o•j si•n etend•is griz•a tre long•a stri•o, kies fin•iĝ•o•n mi neniam pov•is vid•i, ĉar ambaŭ•flank•e ĝi perd•iĝ•is aŭ kun•fand•iĝ•is kun la mar•o kaj la ĉiel•o. Super tiu sen•fin•a stri•o, kiu•n mi•a patr•o nom•is “la dig•o”, alt•iĝ•is sur tri lok•o•j mal•proksim•a•j unu de la ali•a, la supr•a part•o de tri tur•o•j. Kvankam mi en la vesper•o•j neniam vid•is lum•o•n en ili, mi opini•is, ke ili dev•as est•i “lum•tur•o•j” por serv•i kiel sign•o•j al mar•ist•o•j. Mi•a patr•o dir•is tamen, ke tiu•j konstru•aĵ•o•j util•as nur al vilaĝ•an•o•j por vid•i kiom•a hor•o est•as, kaj por pend•ig•i en ili grand•a•j•n sonor•il•o•j•n, kiu•j ĉiam sonor•ad•is, kiam hom•o•j est•is en•ter•ig•at•a•j aŭ kiam komenc•iĝ•is la di•serv•o•j. Ĉio•n tio•n mi kompren•is nur mal•bon•e, sed la klar•ig•o•j kontent•ig•is mi•n.
Neniam mi vid•is “vilaĝ•o•j•n”, ĉar, kvankam mi est•is jam alt•kresk•a, fort•a knab•o (ebl•e dek•jar•a, sed tio•n mi ne sci•is), mi•a patr•o ne permes•is al mi for•las•i la Insul•o•n por akompan•i li•n al “la Vilaĝ•o”, kiam li ir•is tie•n por aĉet•i manĝ•aĵ•o•j•n kaj ali•a•j•n neces•aĵ•o•j•n, kiu•j•n ne liver•is “la Insul•o”. Unu foj•o•n mi pet•is akompan•i li•n, sed ĉar li respond•is per nur la unu vort•o “ne•ebl•e”, mi jam neniam ripet•is la pet•o•n. La rifuz•o eĉ ne ĉagren•is mi•n, ĉar est•is mult•a•j ali•a•j afer•o•j, kiu•j•n mi ankaŭ van•e dezir•is, ekzempl•e vizit•i la lun•o•n, kiu vesper•e tiel mir•ind•e pov•is lum•i, aŭ la super mi star•ant•a•j•n stel•o•j•n, kiu•j lum•is ankoraŭ pli bril•e. Sed, ĉar vizit•i tiu•j•n ĉiel•a•j•n lok•o•j•n ankaŭ est•is ne•ebl•e, mi tuj rezign•is, kiam mi•a patr•o cert•ig•is al mi, ke est•as ne•ebl•e vizit•i “la Vilaĝ•o•n”.
La ĉiel•o si•n etend•is nun kiel hel•a kloŝ•o sur ĉio, kio•n mi pov•is vid•i. Ĉio kuŝ•is tie trankvil•e kaj sen•mov•e en la bel•a mar•o kaj la sol•a•j est•aĵ•o•j, rigard•ant•a•j kun mi tiu•n bel•a•n panoram•o•n, est•is la ĉiu•lok•e ŝveb•pend•ant•a•j mev•o•j. Mi pens•is al la mult•a•j ov•o•j, de•met•it•a•j de ili en la sabl•o, kiu•j•n mi preskaŭ ĉiu•tag•e en ĉi tiu monat•o dev•is serĉ•kolekt•i. Ho, mi ne am•is tiu•j•n bird•o•j•n, ĉar ili mult•foj•e bek•atak•is mi•n, kiam mi for•pren•is ili•a•j•n ov•o•j•n. Ili est•is la sol•a•j por mi ekzist•ant•a•j mal•amik•o•j. Mi tamen ne star•is nun sur la ŝtup•ar•o kun mi•a kap•o ekster la tegment•o, por rigard•i la mev•o•j•n, ĉar mi vid•is ili•n en ĉiu•j hor•o•j de la tag•o. Mi star•is tie por vid•i ĉu la patr•o jam re•ven•as de “la Vilaĝ•o”. Sed van•e mi rigard•ad•is sud•orient•e•n, kie li•a boat•o laŭ•kutim•e ek•aper•is du tag•o•j•n post kiam li for•las•is la Insul•o•n. La boat•o ankoraŭ ne est•is vid•ebl•a, kiom ajn mi streĉ•is la okul•o•j•n, kaj ted•at•e pro la long•a observ•ad•o, mi mal•rapid•e for•las•is la apertur•o•n kaj las•is mi•n glit•i laŭ la ŝtup•ar•o. Mi ne ferm•is tiu•n apertur•o•n, ĉar la veter•o est•is bel•a, kaj post du•on•a hor•o mi sen•dub•e star•us re•foj•e tie supr•e sur la ŝtup•ar•o por vid•i, ĉu jam est•as re•ven•ant•a la boat•o. — La vent•o est•as kontraŭ•a —, mi pens•is, — mi•a patr•o dev•as luv•ad•i, kaj tio pren•as mult•a•n temp•o•n.
Mi sid•iĝ•is sur la plej mal•alt•a ŝtup•o kaj ek•pens•is. Mi ek•pens•is pri la vilaĝ•o•j kaj kiel ili aspekt•as.
Sur la Insul•o, kie mi loĝ•is kun du ali•a•j hom•o•j, star•is nur unu dom•o, la ni•a, kaj en ĉiu vilaĝ•o, kiel mi•a patr•in•o rakont•is al mi, star•as mult•a•j, tre mult•a•j dom•o•j, en kiu•j loĝ•as cent•o•j da hom•o•j. Ĉu ili ĉiu•j aspekt•as kiel mi•a•j ge•patr•o•j? Ĉu ĉiu•j vir•o•j simil•as mi•a•n patr•o•n? Li est•is mal•long•a, dik•a vir•o, kun griz•a•j har•o•j, kiu•j•n li ĉiam komb•is laŭ la krani•o ĝis la nuk•o, kie mal•oft•e ili est•is horizontal•e tranĉ•at•a•j, tiel ke la dik•a har•tavol•o kaj la nud•a ruĝ•a nuk•o form•is rekt•a•n angul•o•n. Ĉar li ĉiam mal•sek•ig•is maten•e la har•o•j•n per sap•akv•o, ili, sek•iĝ•int•e, far•iĝ•is tiel rigid•a•j, ke la plej fort•a vent•eg•o ne pov•is mov•i eĉ unu har•et•o•n de tiu dik•a griz•a tavol•o, kiu•n ĉiam kovr•is nigr•a ĉap•o kun larĝ•a vizier•o el led•o. Li hav•is mal•grand•a•j•n hel•blu•a•j•n okul•o•j•n, super kiu•j sid•is har•tuf•o•j tiel dik•a•j kiel li•a dik•a fingr•o. Li•a naz•o est•is ruĝ•a kaj mal•dik•a kaj sub ĝi montr•is si•n larĝ•a buŝ•o, kiu nur mal•oft•e mal•ferm•iĝ•is kaj kiu ŝajn•is est•i tranĉ•it•a tie kvazaŭ per unu ek•bat•o de tranĉ•il•o. Tra la orel•o•j li port•is or•a•j•n ring•o•j•n. Sub li•a menton•o kresk•is long•a•j mov•iĝ•ant•a•j har•o•j, kiu•j•n mi ĉiam admir•ad•is, ĉar mi•a kapr•in•o ankaŭ posed•is tia•j•n, per kio tiu•j du kre•it•aĵ•o•j mult•e simil•is unu al la ali•a, tiom pli, ĉar la kapr•in•o ankaŭ est•is griz•a. Mi•a patr•o posed•is nur du vest•ar•o•j•n. Unu por port•i, kiam li est•is sur la Insul•o, kaj unu, kiu•n li al•met•is, kiam li ir•is al la Vilaĝ•o. Sur la pied•o•j li hav•is bot•o•j•n de la maten•o ĝis la vesper•o. Mi•a patr•o est•is silent•em•a kviet•a hom•o. Li neniam atent•is mi•n kaj neniam si•n okup•is pri mi kaj parol•is nur al mi, kiam mi far•is demand•o•j•n pri la mar•o, pri la vilaĝ•o•j, kies tur•o•j•n mi pov•is vid•i, se la veter•o est•is klar•a, kaj pri ŝip•o•j. Rilat•e al la vilaĝ•o•j mi sci•is nenio•n preciz•e, sed pri ŝip•o•j mi akir•is grand•a•n kon•o•n. Mi pov•is disting•i ili•n ĉiu•j•n. Laŭ la mast•o•j kaj la vel•o•j mi tuj pov•is dir•i, ĉu ŝip•o est•as brig•o, kuter•o, skun•o, tri•mast•a bark•o, brig•skun•o kaj ceter•e.
Mi•a patr•in•o, nun kudr•ant•a ĉe la tabl•o en la unu•nur•a ĉambr•o de ni•a dom•o, est•is laŭ karakter•o kaj ekster•aĵ•o tut•e mal•simil•a al si•a edz•o. Ŝi est•is long•a mal•dik•a vir•in•o. Mi kred•as, ke ŝi•a•j har•o•j jam griz•iĝ•is, sed, ĉar preskaŭ ĉiam ili•n tut•e kovr•is blank•a kuf•o, mi jam ne bon•e memor•as ili•a•n kolor•o•n. Ŝi hav•is la sam•a•j•n blu•a•j•n okul•o•j•n kia•j•n posed•is mi•a patr•o. La kolor•o de ŝi•a vizaĝ•o est•is iom pal•a tut•e kontraŭ•a al tiu de mi•a patr•o, kiu hav•is ruĝ•e brun•a•n vizaĝ•o•n. Ĉiam mi•a patr•in•o port•is la sam•a•j•n vest•o•j•n. En la vesper•o ŝi de temp•o al temp•o leg•is al mi el tri libr•o•j. La unu•a est•is la rakont•o•j pri fe•in•o•j, en kiu si•n trov•is la rakont•o•j pri: La Blu•a Barb•o, La Ruĝ•a Ĉap•et•o, La kat•o kun bot•o•j, Cindr•ul•in•o kaj La Mal•grand•a Fingr•ul•o. Tiu•j•n rakont•o•j•n mi kon•is tut•e parker•e. La du•a libr•o est•is el•tir•aĵ•o el “Mil kaj unu Nokt•o•j”, kiu•j•n mi tre am•is pro la mir•ind•a•j okaz•int•aĵ•o•j, kiu•j•n ili en•hav•is. Mult•foj•e mi sonĝ•is pri ĉiu•j tiu•j rakont•o•j, kiu•j hav•ig•is al mi tre mal•ĝust•a•n ide•o•n pri hom•o•j, best•o•j kaj pri la mond•o. La tri•a libr•o, kiu•n mi•a patr•o est•is donac•int•a al mi antaŭ kelk•a•j monat•o•j, est•is la histori•o pri Robinson•o Krus•o. Sid•ant•e sur la ŝtup•o, mi nun pens•is pri la patr•o re•ven•ont•a kun la boat•o, pri la Vilaĝ•o (kiu•n mi ankoraŭ neniam vizit•is, ĉar tio est•is ne•ebl•a); pri la rakont•o•j el la libr•o•j, kaj fin•e pri Robinson•o Krus•o, en kapr•a•j fel•o•j ir•ant•a laŭ la bord•o de si•a insul•o por rigard•i, ĉu ŝip•o al•proksim•iĝ•as al la insul•o por kun•pren•i li•n al Angl•uj•o. Mi kompar•is mi•a•n situaci•o•n kun tiu de Robinson•o. Li for•kur•is de la ge•patr•a dom•o, kaj post mult•a•j aventur•o•j fin•e al•ven•is al insul•o izol•it•a en la Grand•a Ocean•o, kie li viv•is kun kapr•o•j, kat•o•j, hund•o kaj papag•o. Mi ne for•kur•is de la ge•patr•a dom•o, sed spit•e tio•n, mi loĝ•is sur sam•spec•a insul•o en akompan•o de du hom•o•j, unu kapr•in•o, unu kat•o, unu bov•in•o kaj unu papag•o. Li•a papag•o pov•is dir•i: Kompat•ind•a Robinson•o, kaj la ni•a parol•is kelk•a•j•n vort•o•j•n, kiu•j•n nek mi•a•j ge•patr•o•j, nek mi pov•is kompren•i, nom•e: — Go til fanen! — Kelk•foj•e ĝi dir•is: — Mi ven•is —, aŭ: — Mi ir•as —; du fraz•et•o•j, kiu•j•n ĉiam dir•is mi•a patr•o, kiam li al•ven•is aŭ for•las•is la dom•o•n, kaj al kio mi•a patr•in•o kutim•is dir•i: — Nu, bon•e!
Kial Robinson•o do dev•is for•kur•i el Angl•uj•o por ven•i al insul•o kaj kial mi dev•us for•kur•i el insul•o por al•ven•i en Angl•uj•o•n aŭ en la Vilaĝ•o•n, kie•n ir•is ĉiu•monat•e la patr•o? Mi ne pov•is solv•i tiu•n mister•o•n kaj mi•a•j pens•o•j konfuz•iĝ•is, kaj sen•cel•e mi rigard•is la sub•tegment•ej•o•n, kie mi sid•is sur la plej mal•alt•a ŝtup•o de la ŝtup•ar•o. Mi pens•is: La bud•o de Robinson•o sen•dub•e ne est•is tiel fortik•a kiel ni•a loĝ•ej•o, konstru•it•a el brik•o•j kaj hav•ant•a sub•tegment•ej•o•n, kiu ripoz•is sur trab•eg•o•j tiel dik•a•j, ke ili du jar•cent•o•j•n pov•is sub•ten•i la supr•aĵ•o•n de la dom•o. En angul•o rekt•e antaŭ mi star•is spec•o de ŝrank•o kun du larĝ•a•j pord•o•j. Tiu ŝrank•o est•is mi•a lit•o, kie mi ĉiam dorm•is kaj sonĝ•is pri Ali Baba, pri la terur•a Blu•a Barb•o kaj ceter•e. Mi tamen neniam dorm•is sol•a, ĉar flank•e de mi kuŝ•is mi•a kat•o, kiu•n kelk•foj•e tut•e kovr•is la lit•o•tuk•o•j, precip•e kiam la veter•o est•is mal•varm•a. La kar•a best•o tiam si•n prem•is al mi•a brust•o kaj kontent•e murmur•ant•e dorm•ad•is tiel la tut•a•n nokt•o•n. Sur mi•a•j pied•o•j ĉiam kuŝ•is mi•a hund•et•o. Se est•us ebl•e, mi volont•e konsent•us, ke ankaŭ la kapr•in•o kuŝ•us ĉe mi, sed laŭ dir•o de mi•a patr•in•o, tio ne dec•is. La kapr•in•o sekv•e dev•is kuŝ•i kaj dorm•i en la stal•o kun•e kun la bov•in•o. Krom tiu lit•o si•n trov•is sur la plank•o de la sub•tegment•ej•o du kest•o•j, kiu•j•n mi facil•e pov•is mal•ferm•i, ĉar ili ne sur•hav•is serur•o•j•n. En unu el ili kuŝ•is el•uz•it•a•j vest•o•j, en la ali•a seg•il•o•j, bor•il•o•j, rabot•il•o•j, martel•o•j kaj ali•a•j simil•a•j il•o•j de ĉarpent•ist•o. En la mez•o de la plank•o est•is la ĉiam ne•ferm•it•a apertur•o, el kiu el•star•is la supr•aĵ•o de for•pren•ebl•a ŝtup•ar•o, laŭ kiu mi pov•is mal•supr•e•n•ir•i al la stal•o, form•ant•a la du•on•a•n part•o•n de ni•a dom•o. En tiu ĉi moment•o tiu ŝtup•ar•o ek•trem•is kaj tuj post•e ek•aper•is sur ĝi•a plej alt•a ŝtup•o mi•a kat•o. Per unu ek•salt•o ĝi star•is sur mi•a ŝultr•o, kaj kontent•e murmur•ant•e la best•o kares•is mi•a•n vang•o•n per si•a kap•o. — Ho, Sim! — mi dir•is. Sim est•is la nom•o de mi•a kat•o. — Ho, Sim!... Ĉu vi jam ven•is?... Nu, bon•e! — Rraŭ!! — dir•is la kat•o, ĉiam kares•ant•e mi•a•n vang•o•n. — Rraŭ!! — — Jes, vi est•is bon•a Sim —, mi dir•is.
Frap•ad•o mal•supr•e en la ĉambr•o halt•ig•is ni•a•n mal•long•a•n inter•parol•ad•o•n. Mi aŭskult•is, kaj la voĉ•o de mi•a patr•in•o laŭt•e demand•is: — Ĉu li jam ven•as? — — Ne! — mi respond•is, — li ankoraŭ ne ven•as!
Kiam mi•a patr•in•o parol•is pri la patr•o, ŝi nom•is li•n ĉiam “li”, ĉar est•is nur du li-person•o•j sur la Insul•o, nom•e la patr•o kaj mi.
Mi ek•star•is kaj kun la kat•o sur mi•a ŝultr•o mi re•foj•e supr•e•n•ir•is la ŝtup•ar•o•n por vid•i ĉu “li” jam est•as ven•ant•a. Sed kiom ajn mi streĉ•is la okul•o•j•n, mi ne ek•vid•is la boat•o•n, sekv•e “li” ankoraŭ ne est•is re•ven•ant•a. Sim ankaŭ rigard•is ekster•e•n el la tegment•o, sed ver•ŝajn•e ne pro la patr•o, ĉar la best•o tut•e ne li•n am•is, ĉar li neniam ĝi•n atent•is; rilat•e al tio la best•o kaj mi est•is sam•sort•ul•o•j, per kio ni•a amik•ec•o far•iĝ•is pli intim•a. Mi mal•supr•e•n•ir•is, kaj ĉar “li” ebl•e ne ven•us en long•a temp•o, ni ambaŭ (la kat•o kaj mi) for•las•is la sub•tegment•ej•o•n laŭ la du•a ŝtup•ar•o kaj nun star•is en la stal•o. Ĝi form•is, kio•n mi jam antaŭ•e dir•is, la du•on•a•n part•o•n de ni•a dom•o kaj est•is vast•a kvadrat•a lok•o. Ĉe la nord•a mur•o post alt•a krad•o el lign•o kuŝ•is fojn•o kaj karot•o•j por la bov•in•o kaj la kapr•in•o. La karot•o•j•n tamen mi kelk•foj•e ankaŭ manĝ•is, kaj mi trov•is ili•n delikat•a•j, precip•e post kiam mi est•is ir•int•a long•a•n temp•o•n sur la dun•o•j por serĉ•kolekt•i ov•o•j•n. Ĉe la sud•okcident•a mur•o est•is vast•a lok•o, kie pov•is kuŝ•i la bov•in•o kaj kapr•in•o en la nokt•o kaj dum mal•bon•a aŭ pluv•a veter•o. Ili est•is tiam tie kiel grand•a•j amik•o•j. En ĉi tiu moment•o la best•o•j est•is ekster•e kaj promen•ad•is tut•e liber•e, ĉar for•kur•i est•is ne•ebl•e. Ne vid•ant•e ili•n, mi direkt•is mi•n al la orient•a mur•o, en kies mez•o trov•iĝ•is alt•a, larĝ•a pord•o, kiu•n mi puŝ•mal•ferm•is. En•ir•int•e en la ĉambr•o•n, mi ek•sid•is ĉe tabl•o kontraŭ mi•a patr•in•o, kiu silent•e kudr•ad•is.
— Li ankoraŭ ne ven•as —, mi dir•is.
— Nu, bon•e —, respond•is mi•a patr•in•o. Tiel ŝi preskaŭ ĉiam respond•is post ĉio, kio•n oni al ŝi dir•is.
La unu•nur•a ĉambr•o, kie mi nun sid•is kun la kat•o sur ŝultr•o, konsist•is el kvar kalk•ŝmir•it•a•j mur•o•j. Sur unu pend•is spegul•o, flank•e de kiu est•is fotograf•aĵ•o•j de person•o•j tut•e ne•kon•at•a•j de mi. Unu el la ali•a•j mur•o•j est•is ornam•it•a per kvar bild•o•j en egal•a•j kadr•o•j el brun•a lign•o. Tiu•j kvar bild•o•j prezent•is la viv•o•n de Vilhelm•o Tell. Pli ol mil foj•o•j•n mi atent•e est•is rigard•int•a ili•n, kaj ĉiam mi memor•os pri ili. La unu•a prezent•is la hero•o•n, ten•ant•a mal•grand•a•n knab•o•n ĉe la man•o. Du soldat•o•j kun lanc•o•j minac•is la vir•o•n, ĉar li rifuz•is mal•kovr•i la kap•o•n antaŭ long•a stang•o kun ĉap•o sur ĝi en la mez•o de vast•a urb•plac•o. Sur la du•a bild•o tiu sam•a vir•o dev•is for•paf•i per paf•ark•o pom•o•n de la kap•o de l’ knab•o. Mult•a•j person•o•j, ĉiu•j urb•an•o•j en strang•a•j vest•o•j, ĉe•est•is kaj unu el ili, vir•in•o, sven•is pro tim•o, ke la sag•o tra•bor•os la frunt•o•n de la jun•a knab•o. Tiu knab•o est•is la fil•o de Vilhelm•o Tell, laŭ dir•o de mi•a patr•in•o. La tri•a bild•o prezent•is ŝaŭm•ant•a•n, sovaĝ•a•n lag•o•n. Vilhelm•o Tell est•is trans•port•at•a en boat•o, sed la vent•eg•o far•iĝ•is tiel terur•a, ke la soldat•o•j dev•is for•pren•i la katen•o•j•n de la kapt•it•o, ĉar li est•is la sol•a person•o, kiu kapabl•is direkt•i la boat•o•n tra la danc•ant•a•j ond•eg•o•j. Subit•e li direkt•is la boat•o•n al la lag•bord•o, kaj per unu lert•a salt•eg•o li liber•ig•is si•n, puŝ•ant•e la boat•o•n en la ond•o•j•n, kie ĝi dev•is pere•i. Sur la kvar•a bild•o la hero•o vag•is tut•sol•a sur mont•o kaj rigard•is mal•supr•e•n en profund•a•n val•o•n, kie ek•aper•is rajd•ant•o•j. La ĉef•rajd•ant•o est•is la persekut•int•o de Vilhelm•o Tell. Per unu paf•o la hero•o tra•bor•is la brust•o•n de la kruel•a rajd•ant•estr•o. La sag•o ankoraŭ ĉiam sid•is en la kor•o, kaj mi mir•is, ĉu tio mult•e dolor•is la kruel•a•n mort•ig•it•o•n. Tiu•j•n bild•o•j•n mi trov•is bel•eg•a•j, kaj mi est•us trov•int•a ili•n ankoraŭ pli bel•eg•a•j, se Vilhelm•o Tell ver•e est•us viv•int•a. Sed mi•a patr•in•o rakont•is, ke ĉio est•as nur fabel•o, sam•e kiel la rakont•o•j pri Ali Baba kaj la kvar•dek rab•ist•o•j, pri Blu•a Barb•o kaj ceter•a•j. Laŭ ŝi•a dir•o, la histori•o de Robinson•o Krus•o ver•e okaz•is, tial mi tre ŝat•is ĝi•n kaj dezir•is, ke la vesper•o jam est•u ven•int•a, por ke mi pov•u aŭd•i la daŭr•ig•ad•o•n de la rakont•o.
En la sud•a mur•o de la ĉambr•o est•is du fenestr•o•j kun flank•a•j kurten•o•j. La nigr•e pentr•it•a plafon•o est•is sub•ten•at•a per dik•eg•a•j trab•o•j. La plank•o ne est•is pentr•it•a, sed mi•a patr•in•o kutim•is ŝut•i blank•a•n sabl•o•n sur ĝi•n laŭ la jen•a manier•o. Ŝi plen•ig•is paper•a•n sak•et•o•n per sabl•o kaj for•ŝir•int•e unu el la angul•et•o•j de la sak•et•o, ŝi las•is la sabl•o•n for•flu•i per mal•dik•a stri•o, kaj rapid•e mov•ant•e la ŝut•ant•a•n man•o•n tie•n kaj re•e•n super la plank•o, ŝi skrib•is la plej strang•a•j•n figur•o•j•n, kiu•j jen simil•is al serpent•o•j, jen al kabal•a•j figur•o•j, jen al liter•o•j de la grek•a, arab•a aŭ la hebre•a alfabet•o•j. Tiu•j figur•o•j tamen oft•e est•is baldaŭ detru•it•a•j, kiam “li” est•is hejm•e, ĉar li kutim•e maĉ•is tabak•o•n, kaj kraĉ•ant•e ĉiu•flank•e•n kaj tut•e ne atent•ant•e la desegn•a•n talent•o•n de si•a edz•in•o, li kvazaŭ korekt•ant•e erar•o•j•n en skrib•aĵ•o de lern•ant•o, kraĉ•tra•strek•is per si•a brun•a maĉ•aĵ•o mult•a•j•n bel•a•j•n liter•o•j•n, kiu•j•n mi•a patr•in•o kun lert•ec•o est•is skrib•int•a sur la plank•o.
Mebl•o•j•n oni vid•is nur mal•mult•a•j•n en ni•a ĉambr•o, ĉar krom la tabl•o kaj la lamp•o, nur du ŝrank•o•j, unu por manĝ•aĵ•o•j kaj unu por vest•o•j, kvar seĝ•o•j kaj unu forn•o si•n trov•is tie. La lit•o, kie mi•a•j ge•patr•o•j dorm•ad•is, ne est•is vid•ebl•a; ĝi est•is kvazaŭ ŝrank•o kun du pord•o•j, kiu•j nur nokt•e est•is ne•ferm•it•a•j.
Mi rigard•is tra la fenestr•o•j. En la mal•proksim•ec•o mi disting•is nur la lok•o•n, kie “li” dev•os al•bord•iĝ•i, kaj kie ĉiu•moment•e ebl•e est•is aper•ont•a li•a kap•o. Mi rigard•is tamen van•e, ĉar nenio ek•aper•is. Mi•a patr•in•o, diven•ant•e pri kio mi pens•as kaj romp•ant•e la silent•o•n, reg•ant•a en la ĉambr•o, dir•is:
— Li for•rest•as long•e.
— Jes —, mi respond•is, — la vent•o est•as kontraŭ•a, li dev•as luv•ad•i, sed li baldaŭ ven•os.
— Nu, bon•e —, dir•is mi•a patr•in•o, kaj daŭr•ig•ant•e si•a•n kudr•ad•o•n, ŝi dir•is plu•e:
— Mult•a•j ov•o•j hodiaŭ?
— Ne —, mi respond•is, — morgaŭ mi serĉ•kolekt•os.
— Nu bon•e —, ŝi re•foj•e dir•is, kaj vid•ant•e trans la kat•o•n, ankoraŭ sid•ant•a•n sur mi•a ŝultr•o, ŝi dir•is plu•e: — Jen Sam, kiu al•ven•as.
— Me-e-e! — respond•is Sam.
Sam est•is mi•a kapr•in•o. La best•o ĉiam liber•e ir•ad•is, tamen ne est•is permes•it•e al ŝi, en•ir•i la ĉambr•o•n; neniam ŝi ir•is trans la sojl•o•n, kaj ankaŭ nun la best•o star•is antaŭ ĝi, rigard•ant•e mi•n kaj la kat•o•n. Est•is al mi ne•klar•ig•ebl•e, kial la kapr•in•o ne rajt•is en•ir•i la ĉambr•o•n kaj kial la hund•o pov•is ir•i ĉie•n laŭ si•a plaĉ•o. La kapr•in•o don•ad•is lakt•o•n kaj la hund•o don•ad•is nenio•n, sekv•e laŭ mi•a opini•o, la kapr•in•o dev•us hav•i tiu•n sam•a•n rajt•o•n. Mi•a patr•in•o opini•is tut•e kontraŭ•e, dir•ant•e ke ne dec•as, ke kapr•in•o•j en•ir•as la ĉambr•o•j•n. Mi•a Sam tre bon•e sci•is tio•n, kaj trankvil•e ŝi star•is kun oblikv•e ten•it•a kap•o kaj atend•is, ĉu mi ven•os por lud•i kun ŝi. Ĉar mi rest•is sid•ant•a, la best•o fin•e for•ir•is, tra•paŝ•is grav•e la stal•o•n kaj tuj post•e ŝi ek•aper•is antaŭ la fenestr•o, kie ŝi montr•is si•a•j•n long•a•j•n korn•o•j•n. Ŝi rigard•is mi•n, sed ĉar mi ne ven•is, ŝi re•foj•e dir•is: — me-e-e! — kaj mal•rapid•e for•ir•is.
— Ĉu est•as mult•a•j kapr•in•o•j en la Vilaĝ•o? — mi demand•is.
— Jes —, dir•is mi•a patr•in•o ĉiam kudr•ant•e.
— Kaj ankaŭ kat•o•j?
— Jes, ankoraŭ pli mult•e.
— Kaj ankaŭ hund•o•j?
— Kompren•ebl•e, ankaŭ hund•o•j.
— Kaj ankaŭ bov•in•o•j? — mi demand•is post moment•o.
Anstataŭ la patr•in•o, nun respond•is la papag•o, sid•ant•a en kupr•a kaĝ•o sur la vest•o•ŝrank•o.
— Go til fanen! — ĝi ek•kri•is.
— Go til fanen! — mi dir•is rid•ant•e. Mi tamen ne kompren•is tiu•j•n vort•o•j•n.
— Mi jam ven•is! — ek•kri•is la bird•o kaj post tiu fraz•o ĝi ek•fajf•is tiel laŭt•e, ke la kat•o ek•tim•is kaj salt•is de mi•a ŝultr•o sur la plank•o•n.
— Ĉu vi re•foj•e leg•os el Robinson•o? — mi demand•is al mi•a patr•in•o.
— Se est•os ebl•e —, ŝi respond•is. Mi sci•is, kio•n tio signif•is. Mi•a patr•o, post kiam li re•ven•is de la Vilaĝ•o, ĉiam kun•port•is grand•a•n pak•aĵ•o•n da gazet•o•j, kiu•j en•hav•is la nov•aĵ•o•n de tut•a monat•o. Se la dezir•o li•n kapt•is leg•i la gazet•o•j•n, tiam est•us “ne•ebl•e” al la patr•in•o leg•i el Robinson•o. Mi sekv•e esper•is, ke li ne leg•us, por ke mi pov•u aŭd•i la daŭr•ig•ad•o•n de tiu rakont•o, kiu tiel interes•is mi•n. Mi eĉ dezir•is, ke “li” ne re•ven•u antaŭ la sekv•ant•a tag•o, sed por tio la vent•o ne est•is sufiĉ•e kontraŭ•a. Pens•ant•e pri tiu•j afer•o•j mi ĵet•is last•a•n rigard•o•n sur la sag•o•n, kiu jam dum tiom da jar•o•j tra•pik•is la kor•o•n de la rajd•ant•a reĝ•o, ek•star•is kaj for•ir•is el la ĉambr•o, dir•ant•e: “Mi ir•as”, al kio respond•is mi•a patr•in•o per si•a kutim•a: “Nu bon•e!” Mi do ir•is kaj direkt•is la paŝ•o•j•n al la tiel nom•at•a “haven•o”, tio est•is la lok•o, kie ĉiam la boat•o al•bord•iĝ•is. La Insul•o est•is okul•form•a, nur la sud•a part•o ne hav•is dun•o•j•n kaj ĉe tajd•o mi pov•is marŝ•i tie pli ol mil paŝ•o•j•n sur la ŝlim•hav•a ter•o, kiu oblikv•e si•n etend•is en la mar•o. Okcident•e en tiu ĉi ŝlim•aĵ•o star•is du long•a•j vic•o•j da fost•et•o•j, util•ant•a•j kiel gvid•mark•il•o•j, en kies mez•o la boat•o dev•is ŝip•vel•i aŭ luv•ad•i de la dig•o al ni•a Insul•o. Sen tiu•j mark•il•o•j est•us absolut•e ne•ebl•e ating•i la “haven•o•n”, ĉar eĉ ĉe al•flu•o la akv•o sur mult•a•j lok•o•j ne est•is sufiĉ•e profund•a por est•i ŝip•ir•ebl•a. La distanc•o de ni•a dom•o al la “haven•o” est•is tri•cent paŝ•o•j•n; mi sekv•e al•ven•is tie baldaŭ. La kapr•in•o, kiu kur•ating•is mi•n, kiam ŝi mi•n ek•vid•is el•ir•i la dom•o•n, nun star•is ĉe mi•a flank•o. Ŝi•a•j menton•har•o•j flirt•is en la vent•o kaj ni ambaŭ rigard•is sud•e•n por vid•i, ĉu “li” jam est•is ven•ant•a. Sed li ne est•is ankoraŭ vid•ebl•a. La du vic•o•j da palis•et•o•j etend•iĝ•is tiel long•e en la mar•o, ĝis ili far•iĝ•is ne•disting•ebl•a•j, sed en la mez•o de la mark•il•o•j, kiu•j en la mal•proksim•ec•o aspekt•is kiel du lini•o•j de punkt•et•o•j unu tuj post ali•a, mi vid•is nenio•n krom blu•a stri•o da akv•o perd•iĝ•ant•a ĉe la fin•o sub la mal•alt•a dig•o, kiu lim•ig•is la horizont•o•n. — Li ankoraŭ ne ven•as, Sam —, mi dir•is. — Me-e-e! — respond•is la best•o, kaj ĉar mi re•turn•is mi•n al la mez•o de la Insul•o, la kapr•in•o re•turn•is si•n kun mi. Mi pas•is ni•a•n dom•o•n kaj ir•ant•e okcident•e•n, mi baldaŭ star•is sur la vast•a herb•ej•o, si•n etend•ant•a ĉiu•lok•e•n ĉirkaŭ la tut•a dom•o ĝis la sabl•a•j mont•et•o•j kaj ĝis la ŝlim•aĵ•o. Tiu herb•ej•o, kiu somer•e est•is falĉ•it•a, produkt•ad•is mult•a•n fojn•o•n por la du re•maĉ•ant•o•j kvar•pied•ul•o•j. Est•is nun en Septembr•o, la fojn•o jam de long•e est•is kolekt•it•a mal•antaŭ la krad•o el lign•o en ni•a stal•o, kaj la herb•o jam komenc•is de•nov•e el•kresk•ad•i, tiel ke la bov•in•o kaj la kapr•in•o ĉiam trov•ad•is sufiĉ•e da manĝ•aĵ•o, kiam ili si•n paŝt•ad•is sur la Insul•o, kaj ĉiam ili liber•e paŝt•ad•is si•n. Se ek•pluv•eg•is, ili pov•is trov•i rifuĝ•ej•o•n en la stal•o, kiu en la somer•o neniam est•is ferm•it•a. Kiam la aŭtun•o komenc•iĝ•is, ni kutim•e lok•is la du best•o•j•n en la stal•o•n, kie ili bon•e si•n trov•is sur dik•a tavol•o da pajl•o. La du best•o•j est•is al ni tre util•a•j pro la lakt•o, kiu•n ili don•ad•is.
Person•o, loĝ•ant•a en vilaĝ•o aŭ en urb•o, ne facil•e pov•us kutim•i al viv•ad•o sur ni•a Insul•o pro la grand•a sol•ec•o kaj unu•ton•ec•o ĉiam reg•ant•a•j ĉe ni, sed la viv•o en vilaĝ•o aŭ en urb•o est•is al mi tut•e ne•kon•at•a, sekv•e mi ne sent•is tiu•n sol•ec•o•n, nek tiu•n unu•ton•ec•o•n kaj viv•ad•is feliĉ•e kaj kontent•e, neniam enu•ant•e kaj est•is rilat•e al tio kiel bird•o en kaĝ•o. Mi est•is liber•a en ĉio, kaj nur labor•is, kiam mi dezir•is labor•i; la ge•patr•o•j neniam dev•ig•is mi•n far•i io•n, kio est•is kontraŭ•a al mi•a vol•o aŭ dezir•o. Ili ag•is kun mi tut•e kiel kun la kvar•pied•ul•o•j, kiu•j est•is bon•e trakt•at•a•j kaj nutr•at•a•j kaj nur vintr•e dev•is rest•i hejm•e, sam•e kiel mi, ĉar en tiu sezon•o la veter•o est•is ordinar•e tiel mal•agrabl•a, ke nur kun pen•o mi pov•us pas•ig•i long•a•n temp•o•n ekster•dom•e pro la neĝ•o, tiam preskaŭ ĉiam kovr•ant•a la tut•a•n Insul•o•n, aŭ pro la akr•a vent•o, kiu liber•e kaj sen kontraŭ•star•o blov•is ĉiu•lok•e•n. Ĉiu imag•ebl•a ŝirm•il•o kontraŭ la furioz•ec•o de la vent•o mal•est•is, ĉar krom la dom•o, nenia star•ant•a objekt•o, eĉ ne arb•o, si•n trov•is sur la pec•o da ter•o, kie mi pas•ig•is mi•a•n jun•a•n aĝ•o•n. Ĉiu pen•o plant•i arb•o•j•n, est•is est•int•a van•a. La ter•o est•is sufiĉ•e nutr•a por kresk•ig•i ili•n, sed ĉiu•n plant•it•a•n arb•o•n jam renvers•is la kelk•foj•e reg•ant•a•j uragan•o•j, tiel ke mi•a patr•o ne klopod•is plu plant•i ali•a•j•n. Mi sekv•e neniam vid•is arb•o•n. En la vintr•o mi preskaŭ ĉiam sid•ad•is hejm•e kaj trik•ad•is ŝtrump•o•j•n por mi•a patr•in•o. Por ĉiu trik•it•a ŝtrump•o mi ek•hav•is arĝent•a•n mon•er•et•o•n kaj ĉar mi trik•is lert•e, mi jam kolekt•is skatol•et•o•n plen•a•n je tia•j mon•er•o•j, kies valor•o•n mi tamen tut•e ne kon•is. Mi mult•foj•e lud•ad•is kun ili sur la tabl•o, konstru•ad•is el ili dom•o•j•n, bark•o•j•n, brig•o•j•n kaj eĉ bov•in•o•j•n kaj kapr•in•o•j•n. Tiel trik•ad•ant•e kaj lud•ant•e mi pas•ig•is feliĉ•e kaj kontent•e la vintr•o•n. Mi•a patr•o en tiu sezon•o far•is mal•mult•o•n. Li nur melk•is la best•o•j•n kaj “deĵor•is”, kiel li dir•is, nur mal•oft•e pro la mal•bon•a veter•o. La deĵor•ad•o konsist•is el tio, ke li kolekt•is ĉia•j•n objekt•o•j•n, kiu•j•n la mar•o ĵet•is sur la Insul•o•n. Mi•a patr•o est•is ŝtat•a kolekt•ist•o de ŝip•ruin•aĵ•o•j. Post uragan•o preskaŭ ĉiam ŝip•o ruin•iĝ•is en ni•a proksim•ec•o kaj post tia•j okaz•int•aĵ•o•j la tut•a bord•o de ni•a Insul•o est•is ĵet•kovr•it•a de pec•o•j de romp•iĝ•int•a•j ŝip•o•j, de barel•o•j, de plen•a•j sak•o•j kun riz•o, tabak•o kaj tiel plu. Kiel ebl•e plej mult•e ni tiam met•is la objekt•o•j•n de valor•o en la stal•o•n, sur la sub•tegment•ej•o•n kaj eĉ en ni•a•n ĉambr•o•n, kaj post•e mi•a patr•o trans•port•is ili•n al la Vilaĝ•o, kie ili est•is vend•at•a•j de la vilaĝ•estr•o. En tia•j temp•o•j “li” hav•is mult•o•n por far•i kaj kiel ajn volont•e mi dezir•is akompan•i li•n, ĝi est•is ne•ebl•a, kaj kun rezign•o mi rest•is sur la Insul•o jam ne pens•ant•e pri la okup•o•j de mi•a patr•o.
Mi ne sci•is, ĉu la Insul•o est•is grand•a aŭ mal•grand•a, ĉar pri grand•ec•o mi hav•is ne•ĝust•a•n ide•o•n. “Li” unu foj•o•n dir•is, ke ĝi est•as vast•a cent hektar•o•j•n, sed ĉu tio est•as mult•a aŭ mal•mult•a, mi ne pov•is dir•i.
Est•is nun bel•a veter•o kaj la sun•o far•is proksim•um•e la tri kvar•on•o•j•n de si•a ir•ad•o super la horizont•o, tiel ke ĝi•a•j radi•o•j est•is sufiĉ•e varm•a•j, por ke mi pov•u kuŝ•i en la herb•o, kaj tio•n mi tuj far•is. Sam si•n paŝt•is apud mi kaj mi rigard•is la ĉiel•o•n, kiu kiel blu•a bel•a kloŝ•o el vitr•o star•is super ni•a Insul•o. Ĉiu•lok•e la mev•o•j flug•is kaj blek•ad•is laŭt•e. “Atent•u nur”, mi pens•is, morgaŭ mi re•foj•e for•pren•os vi•a•j•n ov•o•j•n kaj met•os ili•n en la korb•o•n, kaj post•e hejm•e en la kest•et•o•j•n inter la seg•o•polv•o, kaj patr•o vend•os ili•n en la Vilaĝ•o. Tiu•j ov•o•j est•is tre grand•a•j, mult•e pli grand•a•j ol anas•ov•o•j kaj ili est•is tre delikat•a•j, sed ne tiel nutr•a•j kiel anas•ov•o•j. Mi kolekt•is kelk•foj•e pli ol cent en unu tag•o, precip•e kiam est•is la temp•o, en kiu la mev•o•j kutim•e de•met•is ili•n.
Subit•e Sam ek•halt•is si•n paŝt•i kaj klin•ant•e la kap•o•n ter•e•n, ĝi far•is kelk•a•j•n strang•a•j•n salt•o•j•n flank•e•n kaj antaŭ•e•n. Tuj post•e laŭt•a boj•ad•o anonc•is al mi, ke Jafet al•proksim•iĝ•is. Sen•dub•e la hund•o est•is ie dorm•int•a kaj vek•iĝ•int•e, serĉ•is mi•n. Jen ĝi star•is ĉe mi•a kap•o kaj lek•is mi•a•n vang•o•n. Jafet est•is bon•a best•o, viv•ant•a ĉiam en harmoni•o kun la kapr•in•o. De temp•o al temp•o ili lud•is unu kun la ali•a kaj ŝerc•batal•is, sed neniam ili far•is al si reciprok•e mal•bon•o•n. La hund•o est•is mult•e pli mal•grand•a ol la kapr•in•o, kaj anstataŭ griz•a, ĝi est•is tut•e nigr•a. Mi neniam vid•is ali•a•j•n best•o•j•n krom la ni•a•j kaj kred•is, ke ĉiu•j hund•o•j est•as nigr•a•j, ĉiu•j kapr•in•o•j griz•a•j, ĉiu•j kat•o•j blank•a•j kaj ĉiu•j bov•in•o•j blank•a•j kun nigr•a kap•o. Ni•a bov•in•o ne hav•is nom•o•n, ĉar ĝi neniam vol•is lud•i kun mi. Mi do ne okup•is mi•n mult•e pri ŝi. La ali•a•j•n kvar•pied•ul•o•j•n mi nom•is Sim, Sam kaj Jafet, ĉar tiu•j•n nom•o•j•n mi lern•is, kiam mi•a patr•in•o en unu vintr•a vesper•o rakont•is al mi la histori•o•n pri Noa kaj li•a arke•o. Sim, Sam kaj Jafet est•is la fil•o•j de Noa kaj mi•n kapt•is la ide•o, ke ankaŭ ni•a•j best•o•j pov•us est•i nom•at•a•j tiel. Pri ali•a•j nom•o•j mi neniam aŭd•is, ĉar knab•o•j•n aŭ knab•in•o•j•n mi ne kon•is, sekv•e mi ne sci•is, kiel ili est•as nom•at•a•j. Ĉiu•j ni•a•j best•o•j kon•is si•a•n nom•o•n. La papag•o ne est•is mi•a amik•o, ĉar antaŭ kelk•a•j vintr•o•j en unu maten•o, kiam mi vol•is don•i al ĝi pec•et•o•n da suker•o, la bird•o tiel mord•is mi•a•n fingr•o•n, ke la sang•o el•gut•is, post tiu pruv•o de mal•amik•ec•o kontraŭ mi, neniam mi ek•pens•is don•i al ĝi unu nom•o•n. Ĝi nom•iĝ•is “la papag•o”, ĉar tiu•n nom•o•n ĝi port•is de la temp•o, kiam mi•a patr•o trov•is la bird•o•n en for•las•it•a ŝip•ruin•o sur la ŝlim•aĵ•o de la Insul•o. Tiu ŝip•o est•is el Dan•uj•o, ĉar laŭ dir•o de mi•a patr•o ĝi port•is la dan•a•n nom•o•n “Viking”. La ŝip•an•o•j ver•ŝajn•e est•is dron•int•a•j, neniam oni ek•sci•is io•n pri ili.
Mi nun ek•star•is kaj lud•ant•e kun la kapr•in•o kaj la hund•o, mi ir•is hejm•e•n por anonc•i al la patr•in•o ke “li” ankoraŭ ne est•is ven•ant•a.
Tiu•n vesper•o•n mi sid•is ĉe la tabl•o kaj aŭskult•is la leg•ad•o•n pri Robinson•o. Mi•a patr•o, kiu est•is re•ven•int•a kelk•a•n temp•o•n antaŭ la sub•ir•o de la sun•o, jam kuŝ•is en la ŝrank•lit•o, ĉar li est•is lac•a pro la vojaĝ•o kaj mult•a•j okup•o•j en la Vilaĝ•o. Li sekv•e ne dezir•is leg•ad•i la kun•port•it•a•j•n gazet•o•j•n, sed tuj post la re•hejm•iĝ•o ir•is dorm•i, parol•ant•e nur mal•mult•a•j•n vort•o•j•n al mi•a patr•in•o, kaj dir•ant•e nenio•n al mi. Dorm•ant•e, li mult•foj•e laŭt•e ronk•ad•is, kaj ĉar tio tre mal•help•is la leg•ad•o•n de mi•a patr•in•o, mi est•is ferm•int•a ambaŭ pord•o•j•n de la ŝrank•lit•o, tiel ke la dorm•ant•o ne nur est•is ne•vid•ebl•a, sed eĉ preskaŭ ne•aŭd•ebl•a. Nur tre mal•laŭt•e mi kelk•foj•e aŭd•is la ronk•ad•o•n kvazaŭ ia mister•e kaŝ•it•a seg•ist•o ie tre mal•proksim•e labor•ad•us. Tio•n tamen mi fin•e jam tut•e ne atent•is kaj nur aŭskult•ant•e la histori•o•n pri mi•a am•at•a hero•o, mi ek•sci•is, kiel Robinson•o post mult•a•j jar•o•j da rest•ad•o sur si•a insul•o fin•e kon•at•iĝ•is kun Vendred•o, la sovaĝ•ul•o, kiu post•e viv•is en intim•a amik•ec•o kun li. Mi ek•aŭd•is pri la hom•manĝ•ant•o•j kaj mult•a•j ali•a•j strang•a•j afer•o•j, kaj la patr•in•o ferm•is la libr•o•n ĉe nov•a ĉapitr•o, kiu rakont•os pri re•foj•a vizit•o de la sovaĝ•ul•o•j kaj ali•a•j mir•ind•a•j okaz•int•aĵ•o•j, kiu•j•n mi ek•aŭd•us la sekv•ant•a•n vesper•o•n, se “li” ne leg•us en la gazet•o•j. Mi ir•is dorm•i, kun•pren•ant•e kun mi Sim kaj Jafet, kaj kvankam mi•a patr•in•o est•is leg•int•a al mi pri tiu•j grand•a•j danĝer•o•j, kiu•j est•is minac•int•a•j mi•a•n hero•o•n, mi en tiu nokt•o tut•e ne sonĝ•is, sed dorm•ad•is tiel kviet•e kun Sim kontraŭ mi•a brust•o kaj Jafet sur mi•a•j pied•o•j, kvazaŭ danĝer•o•j neniam est•us ekzist•int•a•j nek okaz•ont•a•j.
La sekv•ant•a•n maten•o•n mi vek•iĝ•is jam fru•e. Sim ankoraŭ dorm•is sur mi•a brak•o kaj far•is mien•o•j•n, kvazaŭ ĝi jam neniam vol•us el•lit•iĝ•i. Sed post kiam mi sid•iĝ•is, Jafet vek•iĝ•is, rekt•iĝ•is kaj salt•is el la lit•o, kaj Sim sekv•is ĝi•a•n ekzempl•o•n, baldaŭ post•e mi star•is sur la plank•o antaŭ mi•a dorm•ŝrank•o kaj tuj supr•e•n•ir•is la ŝtup•ar•o•n por ek•rigard•i ekster•e•n, ĉar mi vol•is serĉ•kolekt•i ov•o•j•n, se la veter•o tio•n ebl•ig•us al mi. La veter•o est•is bel•eg•a. La sun•o lev•iĝ•int•a antaŭ du aŭ tri hor•o•j, star•is kiel or•a disk•o super la dig•o kaj ĵet•is bril•ant•a•j•n radi•o•j•n antaŭ si•n sur la akv•o•n. Est•is bel•eg•a vid•aĵ•o. Tut•e kiel ordinar•e la mev•o•j ŝveb•is super la mar•o por kapt•i nutr•aĵ•o•n kaj tut•e ne antaŭ•sent•is, ke mi baldaŭ ven•os por for•pren•i la grand•a•j•n blu•e makul•it•a•j•n ov•o•j•n en la dun•o•j. Tre mal•proksim•e mi ek•vid•is aper•ant•a•n skun•o•n. Ĝi ven•is, kiel mi kred•is, el la profund•a abism•o, kaj grav•e al•proksim•iĝ•is al ni•a Insul•o. Laŭ la vent•o ĝi dev•is luv•ad•i kaj tio•n ĝi far•is kun vel•o•j sur ambaŭ mast•o•j. Ho! mi dezir•is est•i sur ĝi, sed tio est•is ne•ebl•a. Oni far•os mi•n mar•ist•o post mult•a•j jar•o•j, sed antaŭ•e mi dev•os mult•e lern•i, kaj ĝis nun mi lern•is nenio•n, ĉar neniu est•is sur la Insul•o por instru•i. Mi•a patr•in•o klopod•is instru•i al mi la leg•art•o•n, sed tio sukces•is al ŝi nur mal•bon•e. Mi kon•is kelk•a•j•n liter•o•j•n, sed form•i vort•o•j•n el ili, est•is al mi tut•e ne•ebl•e, ĉar el “jo-a-mo” ŝi far•is “jam”, el “jo-e-so” ŝi form•is “jes”, el “ho-a-ro-o-jo” ŝi far•is “har•o•j”, kaj ĉio tio ŝajn•is al mi tre strang•a. Post•e mi do dev•os lern•i, sed la patr•o ĉiam prokrast•is. Tre mi dezir•is lern•i leg•i libr•o•j•n, tio ver•ŝajn•e est•us ankoraŭ pli amuz•a ol kolekt•i ov•o•j•n de mar•bird•o•j.
Mi mal•supr•e•n•ir•is la du ŝtup•ar•o•j•n kaj en•ir•is kun Sim kaj Jafet en la ĉambr•o•n por maten•manĝ•i.
— Mi jam ven•is! — mi dir•is, ek•sid•ant•e ĉe tabl•o.
— Nu bon•e —, dir•is mi•a patr•in•o.
Sim sid•iĝ•is flank•e de mi sur mi•a seĝ•o kaj Jafet ek•sid•is sur si•a post•aĵ•o, ten•ant•e la antaŭ•pied•o•j•n antaŭ si kaj mov•et•ant•e ili•n supr•e•n kaj mal•supr•e•n; ĝi pet•is pec•et•o•n da pan•o dum Sim pacienc•e atend•is, ĝis kiam mi don•os io•n al ĝi.
La manĝ•aĵ•o est•is pret•a kaj konsist•is el pan•o, biskvit•o, fromaĝ•o, lakt•o kaj ov•o•j. Mi•a patr•o, kiu est•is leg•int•a el gazet•o, met•is ĝi•n flank•e•n, kaj ek•kapt•is la ĉap•o•n, kiu ĉiam kovr•is li•a•n dik•a•n griz•a•n har•tavol•o•n. Li nur de•met•is la ĉap•o•n por preĝ•i. Ĝis tiu temp•o mi hav•is strang•a•n ide•o•n pri preĝ•o, ĉar tio okaz•is silent•e. Dum la tiel nom•it•a preĝ•o, mi•a patr•o met•is la ĉap•o•n antaŭ la vizaĝ•o•n, kvazaŭ li vol•us kaŝ•i ĝi•n por ni ĉiu•j. Nur li•a•j long•a•j menton•har•o•j tiam si•n montr•is sub la plekt•it•a•j man•o•j, kiu•j ten•is la ĉap•o•n. Mi ankaŭ port•is ordinar•e ĉap•o•n, sed ĉar mi ankoraŭ ne est•is al•met•int•a ĝi•n ĉi tiu•n maten•o•n, mi preĝ•is sen ĉap•o antaŭ la vizaĝ•o, nur inter•fingr•ant•e la man•o•j•n kaj rigard•ant•e mi•a•n patr•in•o•n, kiu far•is kiel mi, sed ferm•is prem•e la okul•o•j•n kaj en tiu si•n•ten•ad•o ni atend•is, ĝis kiam la patr•o re•foj•e sur•met•is la ĉap•o•n. Kiam li tio•n est•is far•int•a, la preĝ•o est•is fin•it•a. Dum tiu ceremoni•o mi kaŝ•e rigard•is Jafet kaj, ĉar la hund•o est•is mal•sat•a, ĝi pli kaj pli mov•et•ad•is la antaŭ•pied•o•j•n, el•ig•ant•e de temp•o al temp•o mal•laŭt•a•n ek•boj•et•o•n, kiu•n ĝi ne•ebl•e pov•is re•ten•i pro mal•pacienc•o.
Ni manĝ•is. Mi laŭ•vic•e don•is pec•et•o•n al Sim, al Jafet kaj al mi mem. La papag•o, kiu tre am•is mal•sek•a•n biskvit•o•n, sed ankoraŭ ricev•is nenio•n, fin•e ek•kri•is: “Mi jam ven•is”, post kio mi•a patr•in•o al•port•is al ĝi du•on•a•n biskvit•o•n, tremp•it•a•n en kaf•o•n. La bird•o kun graci•a mov•o ek•kapt•is si•a•n nutr•aĵ•o•n per unu ung•eg•o kaj, firm•e sid•ant•e per la ali•a sur la horizontal•a baston•et•o en la kaĝ•o, ek•manĝ•is, dir•ant•e nenio•n plu. Mi•a patr•o tut•e ne atent•is mi•n, eĉ dir•is al mi nenio•n, kaj maten•manĝ•int•e kviet•e, re•foj•e preĝ•is, pren•is tiam la gazet•o•n por leg•i, dum mi•a patr•in•o for•met•is la manĝ•il•ar•o•n.
Oni tamen ne dev•as opini•i mal•favor•e pri “li”, ĉar li tut•e ne est•is malic•a vir•o. Neniam li riproĉ•is, nek bat•is mi•n. Li nur ag•is kvazaŭ mi ne ekzist•us, kaj tio•n li ne far•is pro mal•bon•a humor•o, kontraŭ•e, li•a humor•o neniam ŝanĝ•iĝ•is. Li ĉiam kviet•e, mal•rapid•e ir•is si•a•n voj•o•n. Mi jam kutim•ad•is al tio kaj kred•is, ke ĉiu patr•o est•as kiel la mi•a.
Post la manĝ•ad•o Sim ir•is en la stal•o•n. Mi pren•is grand•a•n korb•o•n kaj sekv•is la hund•o•n dir•ant•e laŭ•kutim•e: “Mi ir•as”, post kio mi•a patr•in•o dir•is: “Nu bon•e!” “Go til fanen!” ek•kri•is la papag•o, sed mi jam est•is en la stal•o, kaj en akompan•o nur de Jafet, ĉar la kat•o neniam vol•is ni•n akompan•i, ni ir•is trans la herb•ej•o•n al la dun•o•j. Mez•voj•e ni renkont•is la bov•in•o•n, kiu si•n paŝt•is. La hund•o salut•is ĝi•n per laŭt•a boj•ad•o; la bov•in•o tamen daŭr•ig•is si•n paŝt•i kaj ni pas•is ĝi•n kaj est•is baldaŭ en la dun•o•j. Mal•rapid•e ni marŝ•is en la mol•a sabl•o kaj serĉ•ad•is. Mi•a hund•o ĉiam akompan•ant•a mi•n, kiam mi serĉ•kolekt•is ov•o•j•n, jam flar•ad•is, ĉu ĝi pov•us io•n mal•kovr•i. Tiel ni ir•is kelk•a•j•n minut•o•j•n. Jafet, serĉ•ant•e kelk•e da paŝ•o•j antaŭ mi, fin•e ek•halt•is kaj rigard•is post•e•n al mi, kvazaŭ por anonc•i, ke ĝi trov•is nest•o•n. Mi baldaŭ est•is sur la lok•o, kaj ek•vid•is mev•o•n sid•ant•a•n sur nest•o. La bird•o rigard•is la hund•o•n kun mal•ferm•it•a bek•o kvazaŭ defend•ant•e si•n, kaj la hund•o, kiu est•is mal•grand•a kaj iom tim•em•a, rest•is star•ant•a, atend•ant•e ĉu mi for•pel•os la sid•ant•a•n mev•o•n. La bird•o, rimark•ant•e mi•n, ek•tim•iĝ•is, kaj las•ant•e si•a•n nest•o•n for•flug•is kun laŭt•a•j ek•kri•o•j. El la kvar ov•o•j, kuŝ•ant•a•j en la nest•o, mi for•pren•is tri, ĉar ĉiam mi las•is unu por kred•ig•i al la bird•o•j, ke mi ne for•pren•is ili•a•j•n ov•o•j•n. Mi•a patr•o instru•is al mi, ke mev•o•j por ĉiam for•las•as nest•o•n, el kiu oni for•pren•is ĉiu•j•n ov•o•j•n. Daŭr•ig•ant•e la serĉ•ad•o•n, mi laŭ tiu manier•o akir•is proksim•um•e kvar•dek ov•o•j•n kaj, lac•iĝ•int•e pro la lac•ig•a marŝ•ad•o en la dun•o•j, kiu•j jen alt•iĝ•is, jen mal•alt•iĝ•is, mi ek•sid•is por ripoz•ad•i. Jafet, kvankam neniam lac•a, kiom ajn long•e ĝi marŝ•ad•is aŭ kur•ad•is, ankaŭ ek•sid•is kaj, vid•ant•e ke mi met•is la du•on•e plen•ig•it•a•n korb•o•n sur la sabl•o•n, kuŝ•iĝ•is kviet•e, ripoz•ig•ant•e la kap•o•n sur la antaŭ•pied•o•j. En tiu si•n•ten•ad•o ĝi komenc•e rigard•ad•is mi•n, sed ĉar mi nur mal•mult•e atent•is ĝi•n, la hund•o post kelk•a temp•o ferm•is la okul•o•j•n kaj ek•dorm•et•is ĉe mi•a flank•o. Sid•ant•e kun supr•e•n•tir•it•a•j krur•o•j, kiu•j•n mi kun•e ten•is per la brak•o•j kaj inter•fingr•it•a•j man•o•j, mi sen•cel•e rigard•is antaŭ mi•n trans la alt•aĵ•o•j•n de la sabl•o kaj ek•rev•is. La veter•o, kiu ĝis nun est•is tre bel•a, subit•e ŝanĝ•iĝ•is. Dens•a nebul•o ne•atend•it•e ĉirkaŭ•is ni•n, sed, ĉar tio est•is tut•e sen•danĝer•a veter•ŝanĝ•o, kaj ĉar ne ek•pluv•is, mi rest•is, kie mi est•is, atend•ant•e ĉu la sun•o mal•aper•int•a baldaŭ for•pel•os tiu•n nebul•aĵ•o•n. Tio tamen ne okaz•is kaj mi rest•is sid•ant•a ... rev•ant•a...
Mi imag•is est•i sur izol•it•a insul•o, kaj ke mi est•as Robinson•o. Mi vag•ad•is tra la arb•et•ar•o de tiu insul•o, tamen tut•e ne sci•ant•e kiel arb•et•ar•o aspekt•as. Mi vag•ad•is imag•e laŭ•long•e de la mar•bord•o kun paf•il•o sur mi•a ŝultr•o kaj kun hund•o ĉe mi•a flank•o. La papag•o, kelk•foj•e dir•ant•e: “Kompat•ind•a Robinson•o!” sid•is sur ali•a mi•a ŝultr•o, kaj mi vag•ad•is kaj vag•ad•is, ĝis kiam subit•e mi vid•is en la mal•proksim•ec•o ek•aper•i Vendred•o•n. Mi•a kor•o fort•e ek•bat•is, ĉar tiu part•o de la rakont•o est•is ekscit•int•a mi•n en tre alt•a grad•o, kaj don•ant•e mi•n tut•e al mi•a rev•ad•o, mi ne rimark•is, ke fin•e la sun•o re•e•kaper•is kaj for•pel•is la ni•n ĉirkaŭ•ant•a•n nebul•aĵ•o•n. Mi•a rigard•o est•is fiks•at•a sur la sam•a lok•o, kie laŭ mi•a imag•o, ek•aper•is la sovaĝ•ul•o. La sovaĝ•ul•o far•iĝ•is pli kaj pli grand•a kaj tre surpriz•is mi•n li•a nud•a korp•o, kiu ŝajn•is al mi tiel natur•a, ke mi ek•tim•is pri ĝi. Mi nun rimark•is, ke la nebul•o mal•aper•is, kaj kun surpriz•o mi rigard•is ĉirkaŭ mi. Jafet ankoraŭ dorm•ad•is. Re•foj•e direkt•ant•e la rigard•o•n sur la lok•o•n, kie est•is aper•int•a Vendred•o, mi kun ek•tim•o vid•is, ke la aper•aĵ•o ne nur est•as ankoraŭ tie, sed ke ĝi far•iĝ•is pli kaj pli klar•a. Mi nun pov•is disting•i la trajt•o•j•n de la aper•aĵ•o kaj, kred•ant•e ke mi sonĝ•as, mi pinĉ•is al mi la brak•o•n por spert•i, ĉu mi dorm•as aŭ ne. Mi tamen sent•is la pinĉ•o•n kaj pli kaj pli grand•a far•iĝ•is la terur•o, kiu ek•kapt•is mi•n. La rev•ad•o ŝanĝ•iĝ•is en real•ec•o•n, ĉar ver•e tie antaŭ mi je distanc•o de ĉirkaŭ du•dek paŝ•o•j star•is nud•a hom•o. Mi tiel ek•tim•is, ke mi sent•is mi•a•n kor•o•n salt•i en la gorĝ•o•n; mi vol•is ek•kri•i, sed ne pov•is. “Ho Di•o!” mi ĝem•is, “kio do est•as tio!!” Mi vol•is ek•star•i por for•kur•i, sed tio est•is al mi ne•ebl•a, mi ne pov•is mal•plekt•i la man•o•j•n kaj rest•is sid•ant•a kun supr•e•n•tir•it•a•j genu•o•j, ĉiam kun terur•o rigard•ant•e la aper•aĵ•o•n. Jafet ankoraŭ dorm•is kaj ne sci•is, en kia stat•o mi trov•iĝ•is. “Jafet!” mi ek•kri•is. Sed mi•a voĉ•o est•is tro mal•fort•a pro la emoci•eg•o, por vek•i la hund•o•n. En tiu moment•o la sovaĝ•ul•o alt•ig•is la man•o•n kaj ten•ant•e ĝi•n super la okul•o•j, li rigard•is la lok•o•n, kie mi sid•as. Mi•a•j har•o•j ek•star•is sur mi•a kap•o kaj mi kred•is, ke mi est•as tuj mort•ont•a. Feliĉ•e la terur•o fin•e don•is al mi la kapabl•o•n ek•star•i kaj mi ek•star•is, puŝ•ant•e per la pied•o la hund•o•n, kiu vek•iĝ•is. — Jafet! — mi dir•is per trem•ant•a voĉ•o, — Jafet!... rigard•u tie•n! — kaj mi fingr•e montr•is la nud•ul•o•n, kiu subit•e vok•is al mi io•n per laŭt•a voĉ•o. Mi sekv•e ne tromp•is mi•n, ĉar la hom•o pov•is parol•i, kaj li ne est•is la rezultat•o de mi•a rev•ad•o, sed ver•a viv•ant•a hom•o — — ebl•e sovaĝ•ul•o, ĉar li est•is tut•e nud•a, sam•e kiel Vendred•o. Ek•tim•ant•e, ke li est•as tuj manĝ•ont•a mi•n, mi turn•is al li mi•a•n dors•o•n kaj for•kur•is kiel ebl•e plej rapid•pied•e, las•ant•e la korb•o•n sur la lok•o, kie•n mi est•is met•int•a ĝi•n. Eĉ ne rigard•ant•e post mi•n, kaj aŭd•ant•e la laŭt•a•n boj•ad•o•n de Jafet, kiu ver•ŝajn•e ir•is atak•i la sovaĝ•a•n hom•o•n, mi kiel sag•o el paf•ark•o rapid•is hejm•e•n por serĉ•i rifuĝ•ej•o•n en la ge•patr•a dom•o. Jafet pov•is kur•i tre rapid•e, pli rapid•e ol mi, sed en ĉi tiu okaz•o ĝi sen ia dub•o ne pov•us kur•ating•i mi•n, eĉ se ĝi vol•us. La pord•o de la stal•o est•is ne•ferm•it•a kiel kutim•e; mi do ne bezon•is mal•ferm•i ĝi•n kaj, salt•ant•e trans ĝi•a•n sojl•o•n, mi ek•vid•is, ke la ĉambr•a pord•o ankaŭ est•is ne•ferm•it•a. Mi•a patr•in•o sid•is ankoraŭ ĉe tabl•o tut•e ne atend•ant•e mi•n. Ankoraŭ trem•ant•e en mi•a tut•a korp•o mi kun laŭt•a ek•kri•o en•kur•is, kaj ne dir•ant•e kiel ordinar•e: — Mi ven•is! — mi fal•is sur seĝ•o•n.
Mi•a emoci•o tre surpriz•is mi•a•n patr•in•o•n. Rigard•ant•e mi•n kun larĝ•e mal•ferm•it•a buŝ•o kaj per grand•eg•a•j okul•o•j, ŝi demand•is, halt•ig•ant•e si•a•n trik•ad•o•n, kio okaz•is nur tre mal•oft•e:
— Kio est•as, knab•o?
— Sovaĝ•ul•o! — mi ek•kri•is.
— Sovaĝ•ul•o!? — demand•is mi•a patr•in•o.
— Jes, en la dun•o•j!
— Mi ne kompren•as —, ŝi dir•is plu•e.
— Sovaĝ•ul•o est•as en la dun•o•j! — mi ek•kri•is. — Li est•as tut•e nud•a.
— Sovaĝ•ul•o en la dun•o•j!?... Sed knab•o, kio do est•as al vi... Ĉu vi sonĝ•as?
— Mi ankaŭ kred•is tio•n —, mi respond•is, — sed ĉar li est•is al•parol•ant•a al mi, mi fin•e ek•sci•is, ke mi ne sonĝ•is. Mi vid•is li•n kiel mi nun vid•as vi•n, li ir•is al mi, sed mi for•kur•is... Jafet ebl•e atak•is li•n, ĉar kiam mi for•kur•is, ĝi boj•ad•is furioz•e kaj ne mi•n sekv•is hejm•e•n.
— Sed knab•o, vi nepr•e sonĝ•is pri la libr•o, el kiu mi leg•is al vi hieraŭ vesper•e. Mi jam ne leg•os, ... ne pov•as est•i hom•o•j sur la Insul•o, kiel do ili pov•us ven•i ĉi tie•n?
— Mi ne sci•as —, mi respond•is, ĉiam rigard•ant•e la pord•o•n, kaj tim•ant•e ke mi•a sovaĝ•ul•o ven•os, mi ek•star•is kaj ir•is al la pord•o por ferm•i ĝi•n. En tiu moment•o mi•a patr•in•o el•ig•is laŭt•eg•a•n ek•kri•o•n de terur•o; mi turn•is mi•n kaj vid•is, ke ŝi kovr•is al si la okul•o•j•n per ambaŭ man•o•j, dum ŝi ĝem•kri•is:
— Ho, Di•o mi•a, kio est•as tio?
La kaŭz•o de ŝi•a ek•kri•o tuj far•iĝ•is al mi klar•a. Antaŭ la fenestr•o star•is mi•a sovaĝ•ul•o. Por kovr•i si•a•n nud•a•n korp•o•n, li ten•is mi•a•n korb•o•n antaŭ si kaj en tiu si•n•ten•ad•o li rigard•is intern•e•n.
— Ir•u for! — laŭt•e kri•is mi•a patr•in•o. — Ho Di•o, help•u mi•n! — Jafet, kiu sen•dub•e est•is sekv•int•a la nud•a•n vir•o•n, boj•ad•is kiel ĝi neniam antaŭ•e boj•is, sed la sovaĝ•ul•o•n tio tut•e ne tim•ig•is, ĉar li rest•is star•ant•a ĉe la fenestr•o kun la korb•o antaŭ la ventr•o. Per la ali•a man•o li fin•e frap•et•ad•is sur la vitr•o•n, kaj je ni•a ambaŭ•a surpriz•o li dir•is kun voĉ•o, kiu ne aparten•is al hom•manĝ•ant•o:
— Sinjor•in•o, prunt•e•don•u al mi pantalon•o•n, mi pet•as, por ke mi pov•u en•ir•i.
— Kiu vi est•as? — demand•is mi•a patr•in•o.
— Mi est•as preskaŭ-dron•int•o, sed feliĉ•e pov•is naĝ•ating•i ĉi tiu•n insul•o•n. Mi•a•j vest•o•j est•as sur la ŝip•o.
— Kiu ŝip•o? — demand•is mi•a patr•in•o, rigard•ant•e tra la fingr•o•j la strang•a•n preskaŭ-dron•int•o•n.
— La skun•o —, li dir•is.
— Ho! mi sci•as! — mi subit•e dir•is. — Skun•o luv•ad•is hodiaŭ maten•e okcident•e de la Insul•o.
Mi nun konsci•is, ke la sovaĝ•ul•o tut•e ne est•as danĝer•a, kaj kur•int•e al la vest•ŝrank•o, mi pren•is pantalon•o•n de mi•a patr•o kaj ir•is stal•o•n. La hom•o, vid•ant•e tio•n, tuj for•las•is la fenestr•o•n kaj ir•is al mi renkont•e•n por akcept•i la pet•it•a•n pantalon•o•n.
— Dank•o•n, knab•o! — li dir•is, kaj turn•ant•e al mi si•a•n dors•o•n, li al•met•is la pantalon•o•n kaj sekv•is mi•n en la ĉambr•o•n, kie li met•is la korb•o•n sur la tabl•o•n. Mi•a patr•in•o jam re•kviet•iĝ•is.
— Sinjor•in•o —, dir•is la hom•o, — ne ek•koler•u kontraŭ mi kaj ne ofend•iĝ•u pro la strang•a manier•o, en kiu mi prezent•as mi•n al vi, sed mi est•as dev•ig•at•a ag•i tia•manier•e, ĉar la knab•o for•kur•is de mi, tiel ke mi ne pov•is pet•i li•n al•port•i la pantalon•o•n.
— Mi vi•n kred•is hom•manĝ•ant•o —, mi dir•is por sen•kulp•ig•i mi•n.
— Hom•manĝ•ant•o?
— Jes, kiel la sovaĝ•ul•o•j, kiu•j vol•is manĝ•i Vendred•o•n —, mi klar•ig•e respond•is.
Li laŭt•e ek•rid•eg•is kaj re•foj•e si•n turn•ant•e al mi•a patr•in•o, li dir•is plu•e: — Ni luv•ad•is kaj antaŭ•e•n•ir•is nur tre mal•rapid•e, kaj ĉar la veter•o est•is bel•eg•a, mi vol•is ban•i mi•n kaj naĝ•i kelk•a•j•n minut•o•j•n apud la ŝip•o. Mal•feliĉ•e dens•a nebul•o surpriz•is mi•n; mi perd•is la bon•a•n direkt•o•n de la ŝip•o, naĝ•is sen•dub•e en mal•ĝust•a•n direkt•o•n kaj kiam la nebul•o for•iĝ•is, mi•a ŝip•o est•is tiel mal•proksim•a, ke est•is al mi ne•ebl•e naĝ•ating•i ĝi•n. La bord•o de vi•a Insul•o tamen est•is sufiĉ•e proksim•a kaj mi naĝ•is tie•n, al•ven•is en la dun•o•j, kie mi vid•is vi•a•n knab•o•n, kiu tamen for•kur•is de mi, kvazaŭ mi est•us la diabl•o mem.
Dum la fremd•ul•o parol•is, mi rigard•is li•n sen inter•romp•o kaj sen plu•a tim•o. Li aspekt•is tut•e ali•e ol mi•a patr•o; li est•is pli jun•a, mult•e pli alt•kresk•a, pli babil•em•a kaj mult•e pli bel•a laŭ vizaĝ•o, kvankam li ne hav•is menton•har•o•j•n. Tiu•rilat•e li simil•is pli mi•a•n patr•in•o•n, kiu sam•e kiel li, hav•is sen•har•a•n vizaĝ•o•n. Komenc•e mi eĉ supoz•is, ke li est•as vir•in•o, sed ĉar li est•is mar•ist•o, li nepr•e dev•is est•i vir•o. La fremd•ul•o rakont•is, ke li nask•iĝ•is en la “Urb•o”. Kiam mi•a•j ge•patr•o•j parol•is pri la “Urb•o”, ili ĉiam alud•is la grand•eg•a•n vilaĝ•o•n, kiu est•is kvar hor•o•j•n sud•e de la dig•o, kaj ni•a vizit•ant•o ver•e nask•iĝ•is tie. Li ĵus ven•is per la skun•o “Fantazi•o” de Hamburg•o kaj li•a ŝip•o ir•is London•o•n. Dum li rakont•is, mi•a patr•in•o serĉ•is en la ŝrank•o ŝtrump•o•j•n, ĉemiz•o•n kaj ali•a•j•n vest•o•j•n, por ke ni•a ne•invit•it•a gast•o dec•e pov•u si•n vest•i, kaj ŝi ĵus trov•is ĉio•n, kio mank•is al la vest•aĵ•ar•o de la mar•ist•o, kiam Jafet en•kur•is la ĉambr•o•n laŭt•e boj•ant•e. Ĝi•n sekv•is mi•a patr•o. Surpriz•it•e li ek•halt•is sur la sojl•o, kiam li vid•is ĉe la tabl•o fremd•a•n vir•o•n kun nud•a•j pied•o•j, nud•a supr•a korp•o kaj sen ĉap•o. Li rigard•is mi•a•n patr•in•o•n kvazaŭ por pet•i inform•o•j•n kaj eĉ ne dir•is: “Mi ven•is”. La fremd•ul•o, kiu ek•aŭd•is li•n ven•i, tuj ek•star•is kaj salut•ant•e li•n, don•is al li si•a•n man•o•n. Li tiam rid•et•ant•e klar•ig•is, kiel li al•ven•is sur la Insul•o•n kaj pet•is li•a•n help•o•n por unu aŭ du tag•o•j, ĉar li dezir•is, se ebl•e, for•ir•i plej baldaŭ por ne ĝen•i ni•n. — Morgaŭ aŭ post•morgaŭ —, tiel li fin•is, — mi vol•as for•ir•i.
— Ne•ebl•e! — dir•is mi•a patr•o, kaj post tiu unu tre klar•a vort•o li sid•iĝ•is sur la kvar•a seĝ•o de ni•a ĉambr•o.
— Kial ne•ebl•e? — dir•is la fremd•ul•o.
— Ĉar mi ŝip•ir•as nur unu•foj•e po monat•o al la Vilaĝ•o!
— Tamen vi pov•os ir•i tie•n pli oft•e, se vi dezir•as.
— Ne, ĉar mi est•as ŝtat•a kolekt•ist•o de ŝip•ruin•aĵ•o•j.
— Nu?
— Nu, mi•a regul•ar•o permes•as al mi, ke mi nur unu foj•o•n po monat•o ir•as vilaĝ•o•n pro deĵor•a•j afer•o•j.
Surpriz•it•e mi ek•rigard•is mi•a•n patr•o•n. Neniam li est•is dir•int•a tiom da vort•o•j per unu foj•o.
Ni•a gast•o rid•et•is afabl•e; ŝajn•is al mi, ke li est•as ĉiam rid•et•ant•a hom•o.
— Mi sekv•e est•os dev•ig•at•a rest•i ĉi tie tut•a•n monat•o•n? — li dir•is.
— Vi pov•os tio•n —, respond•is mi•a patr•o.
— Sed mi hav•as nenio•n ĉe mi por pag•i.
— Est•os sen•pag•e —. Mi•a patr•o post tiu mal•long•a respond•o pren•is botel•o•n kaj glas•et•o•j•n el ŝrank•o kaj met•is ili•n sur la tabl•o•n.
— Mi dank•as pro vi•a afabl•ec•o —, dir•is la fremd•ul•o.
— Sed ne est•as lit•o por vi en mi•a dom•o.
— Tio ja tut•e ne est•as mal•help•aĵ•o, mi pov•as dorm•i sur pajl•o, se pajl•o•n vi hav•as.
— Mi hav•as —, dir•is mi•a patr•o plen•ig•ant•e tri glas•et•o•j•n per brand•o. Far•iĝ•is mal•grand•a paŭz•o, kiu•n mi util•ig•is por esprim•i ke ne ni•a gast•o, sed mi vol•as dorm•i sur tiu pajl•o.
— Li (mi montr•is la mar•ist•o•n, kies nom•o•n mi ja ne kon•is) pov•as dorm•i sur mi•a lit•o —, mi dir•is.
— Vi est•as bon•a knab•o —, respond•is la fremd•ul•o, frap•et•ant•e amik•e mi•a•n ŝultr•o•n —, sed mi ne akcept•as tiu•n propon•o•n; mi dorm•os sur la pajl•o, kaj vi dorm•os kiel kutim•e sur vi•a lit•o.
— Nu bon•e! — dir•is mi•a patr•in•o, prezent•ant•e vest•o•j•n al la mar•ist•o. — Jen vi hav•as por vest•i vi•n dec•e.
Li akcept•is dank•ant•e kaj sur•met•ant•e ili•n (ŝtrump•o•j•n, bot•o•j•n, ĉemiz•o•n kaj jak•o•n) li dir•is: — Mi ĝis nun ne dir•is mi•a•n nom•o•n; mi nom•iĝ•as Johan•o.
— Go til fanen! — subit•e ek•kri•is la papag•o.
La mar•ist•o rid•is laŭt•e kaj demand•is: — Kiu el vi, krom la bird•o, pov•as parol•i tiel bon•e dan•e?
— Ĉu tio est•as dan•a? — demand•is mi•a patr•in•o.
— Jes, tio est•as dan•a.
— Kio•n ĝi signif•as? — dir•is plu•e mi•a patr•in•o.
Johan•o est•is klar•ig•ont•a, sed mi•a patr•o inter•romp•is li•n demand•ant•e: — Ĉu vi ne mal•sat•as?
— Ho, tut•e ne; mi manĝ•is antaŭ tri hor•o•j.
Mi silent•e admir•is la mar•ist•o•n, kiu ĉiam tiel afabl•e si•n kondut•is kaj ĉiam rid•et•ad•is; li ja est•is por mi io tut•e nov•a, kaj la unu•a hom•o (krom mi•a•j ge•patr•o•j) kiu•n mi vid•is ĝis nun. Mi trov•is li•n tre bel•a kaj jam kutim•is, ke li ne hav•is menton•har•o•j•n; mi sent•is, ke mi am•os li•n pli ol mi•a•j•n ge•patr•o•j•n, se li pov•us rest•ad•i sufiĉ•e long•a•n temp•o•n ĉe ni. Bedaŭr•ind•e li vol•is for•ŝip•ir•i post monat•o por vojaĝ•i London•o•n. Mi dezir•is akompan•i li•n, sed mi•a patr•o ne konsent•us, ĉar mi est•is ankoraŭ tro jun•a. La mar•ist•o parol•is mult•e, precip•e al mi•a patr•in•o, kiu est•is pli babil•em•a ol ŝi•a edz•o, kaj mi aŭskult•is kun mal•ferm•it•a buŝ•o, ĉar li rakont•is pri Hamburg•o, pri tiu bel•a grand•eg•a urb•o, kiu•n li vizit•is jam mult•foj•e. Li rakont•is pri mult•a•j afer•o•j (pri kiu•j eĉ neniam leg•is mi•a patr•in•o el “Mil kaj unu nokt•o•j”) al mi tut•e ne•kon•at•a•j. Ho! kiom volont•e mi vizit•us ankaŭ Hamburg•o•n kaj cert•e mi vol•us ir•i tie•n, kiam mi est•us sufiĉ•e aĝ•a kaj mar•ist•o, kiel Johan•o.
— Ĉu vi•a Insul•o est•as mal•grand•a? — fin•e li demand•is.
— Mi vol•as montr•i al vi la Insul•o•n —, mi dir•is, kaj mi sent•is mi•n feliĉ•a, ĉar mi pov•us far•i al li serv•o•n.
— Nu bon•e! — dir•is mi•a patr•in•o.
Johan•o si•a•vic•e est•is respond•ont•a al mi, sed mi•a patr•o inter•romp•is, prezent•ant•e al li paper•a•n sak•et•o•n. Johan•o si•n turn•is al li kaj pren•int•e la sak•et•o•n rigard•is en ĝi•n; tiam li kun afabl•a rid•et•o re•don•is la sak•et•o•n kaj dir•is: — Mi tre dank•as ..., mi neniam maĉ•as tabak•o•n ..., neniam maĉ•is. — Silent•e mi•a patr•o re•pren•is la sak•et•o•n, el•tir•is el ĝi plen•man•o•n da tabak•o, kiu•n li en•buŝ•ig•is, kaj met•int•e la paper•a•n tabak•uj•o•n en la poŝ•o•n, komenc•is maĉ•ad•i kvazaŭ sur pec•o da pan•o, kaj tuj post•e kraĉ•is dekstr•e•n kaj mal•dekstr•e•n (ne antaŭ si•n, ĉar tie sid•is Johan•o) kaj tra•strek•is la plej bel•a•j•n liter•o•j•n el sabl•o, kiu•j•n mi•a patr•in•o en la maten•o est•is ŝut•pentr•int•a sur la plank•o. La fremd•ul•o tut•e ne atent•is ĝi•n, li ĉiam montr•is gaj•a•n rid•et•ant•a•n vizaĝ•o•n kaj far•iĝ•is pli kaj pli babil•em•a, rakont•is sen•halt•e kaj nur de temp•o al temp•o est•is inter•romp•at•a de mi•a patr•in•o. Mi•a patr•o tamen nur aŭskult•ad•is kaj al demand•o•j, kiu•j•n al li far•is kelk•foj•e Johan•o, li respond•is nur per “jes” aŭ per “ne”.
Mi est•is rav•it•a kaj trov•is, ke Johan•o parol•as tre lert•e; ŝajn•is al mi, kvazaŭ li rakont•us fabel•o•j•n kaj la temp•o pas•is tiel rapid•e kiel ankoraŭ neniam. Li rakont•is pri vojaĝ•o•j, pri urb•o•j, pri teatr•o•j, pri ĉio, kaj laŭ li•a dir•o, li est•is la plej feliĉ•a hom•o, kiu iam viv•is.
— Ĉu vi est•as jam long•a•n temp•o•n mar•ist•o? — mi fin•e demand•is.
— Ne, mi•a knab•o —, li respond•is, — mi est•as mar•ist•o nur dum du jar•o•j.
— Kio do vi est•is antaŭ tiu temp•o? — dir•is mi•a patr•in•o, kiu re•foj•e si•n montr•is pli sci•vol•a ol ŝi•a edz•o.
— Mi rakont•os tio•n —, li dir•is, kaj atend•ant•e bel•a•n rakont•o•n aŭ fabel•o•n, mi atent•e aŭskult•is.
La fremd•ul•o ĵet•is unu krur•o•n trans la ali•a•n, kruc•ig•is la brak•o•j•n sur la brust•o kaj komenc•is rid•et•ant•e:
— Mi est•as nun mar•ist•o, sed antaŭ•e mi est•is ĉio, kio•n vi pov•as imag•i. Mi spert•is mult•a•j•n kontraŭ•aĵ•o•j•n, sed spit•e tio•n mi est•is kaj mi est•as ankoraŭ nun kaj mi rest•os ĉiam la plej feliĉ•a el ĉiu•j hom•o•j. Fakt•e mi est•as filozof•o, almenaŭ tio•n oni cert•ig•is al mi.
— Kio est•as filozof•o? — mi demand•is.
— Mi klar•ig•os —, li dir•is. — Filozof•o est•as ĉiam kontent•a hom•o. Filozof•o est•as vir•o, kiu ĉiam kuir•as si•a•j•n piz•o•j•n, kaj mi kuir•ad•is ili•n ĉiam. Filozof•o est•as person•o, kiu ne hav•as mal•amik•o•j•n kaj kiu est•as la mal•amik•o de neniu. Filozof•o est•as person•o, kiu rezignaci•as je ĉiu•j kontraŭ•aĵ•o•j, kiu•j pov•us si•n prezent•i sur li•a voj•o, kaj kiu spit•e ĉio•n pov•as est•i ĉiam kontent•a kaj sekv•e ĉiam feliĉ•a. Unu•vort•e, ĝi est•as hom•o, kiu ĉiam kuir•as si•a•j•n piz•o•j•n.
— Glas•o•n da brand•o? — subit•e kaj lakon•e inter•romp•is mi•a patr•o.
— Mal•grand•a•n glas•o•n mi akcept•os —, dir•is la mar•ist•o, kaj dum mi•a patr•o ŝov•is antaŭ si•a•n gast•o•n plen•a•n glas•o•n, la filozof•o dir•is plu•e:
— Kiam mi est•is jun•a knab•o, mi•a•j ge•patr•o•j (ili jam ne viv•as) loĝ•is en “la Urb•o”. Ili hav•is grand•a•n magazen•o•n kaj vend•is pret•ig•it•a•j•n vest•o•j•n. Komenc•e ili vol•is far•i el mi kler•ul•o•n, sed ĉar mi dev•is lern•i tro mult•e por far•iĝ•i kler•ul•o, mi prefer•e help•is en la magazen•o, kaj tio•n mi far•is ĝis mi•a dek•sep•a jar•o. Mi•a•j ge•patr•o•j vol•is, ke mi ĉiu•tag•e star•u post la mont•ro•benk•o de la ok•a hor•o maten•e ĝis la dek•unu•a vesper•e, sed tio•n far•ant•e mi preskaŭ neniam pov•us el•ir•i, kaj mi am•is el•ir•i por ĝu•ad•i la bel•a•n veter•o•n kaj por promen•ad•i; mi tial dezir•is far•iĝ•i soldat•o, kaj soldat•o mi far•iĝ•is.
— Kun lanc•o? — mi demand•is, pens•ant•e pri la soldat•o, kiu arest•is Vilhelm•o•n Tell.
— Ne, mi•a knab•o, kun paf•il•o —, kaj li rakont•is plu•e: — Mi tamen baldaŭ spert•is, ke la soldat•a viv•o konsist•as ne sol•e el promen•ad•o•j kaj far•i mal•mult•o•n, sed ke tiu viv•o kaŭz•as kelk•foj•e mal•agrabl•a•j•n moment•o•j•n. Mi tamen ne murmur•is pro tio; mi kuir•ad•is mi•a•j•n piz•o•j•n kaj est•is kiel ebl•e plej kontent•a. Se ali•a•j soldat•o•j marŝ•ad•is kun plen•plen•a pez•a dors•o•sak•o, mi en•lok•is mi•a•n bros•il•o•n, kiu•n mi met•is tiel de unu larĝ•a flank•o al la ali•a, ke ĝi el•star•is kiel la plej plen•a sak•o el ĉiu•j de mi•a•j kamarad•o•j. Ali•a•j soldat•o•j marŝ•ad•is kaj far•iĝ•is lac•a•j pro la pez•a•j sak•o•j sur si•a•j dors•o•j, sed mi marŝ•ad•is kiel la monaĥ•o, kiu kuir•is antaŭ•e si•a•j•n piz•o•j•n, kaj mi•n ne dolor•is mi•a•j ŝultr•o•j, nek la dors•o. Kiam mi•a•j kamarad•o•j dezir•is el•ir•i vesper•e dum deĵor•o, ili pet•is permes•o•n por el•ir•i kaj kelk•foj•e ricev•is rifuz•a•n respond•o•n kaj dev•is rest•ad•i en la kazern•o. Sed mi el•ir•is ĉiam, neniam pet•ant•e permes•o•n; mi met•is soldat•e vest•it•a•n bala•il•baston•o•n en mi•a•n lit•o•n kaj el•ir•is laŭ la dekstr•a flank•o de la gard•ist•o, kiam li rigard•is mal•dekstr•e•n, aŭ laŭ li•a mal•dekstr•a, kiam li rigard•is dekstr•e•n. Kelk•foj•e oni ek•kapt•is mi•n kaj mi est•is arest•it•a por pas•ig•i du aŭ tri tag•o•j•n en mal•liber•ej•o. Tio est•is mal•agrabl•a, sed mi ĉiam kuir•is mi•a•j•n piz•o•j•n, kaj, ĉar mi•a•j kamarad•o•j mi•n am•is, ili kaŝ•e en•glit•ig•is en mi•a•n mal•liber•ej•o•n tiom da cigar•o•j, tiom da manĝ•aĵ•o•j kaj tiom da libr•o•j, kiom mi nur dezir•is por for•pel•i la enu•o•n. Mi tamen ne stud•ad•is por grad•alt•iĝ•i, ĉar tio kost•us al mi tro mult•e da liber•a temp•o, krom tio, mi ne vol•is rest•ad•i soldat•o ĝis mi•a mort•o; mi do ne stud•ad•is, sed marŝ•ad•is kun mal•plen•a dors•o•sak•o, el•ir•is, kiam mi dezir•is el•ir•i kaj amuz•ad•is mi•n. Kiam mi fin•e ricev•is mi•a•n pasport•o•n, mi far•iĝ•is kelner•o, sed, ĉar mi el•ir•is tro mult•e, mi ricev•is tiom mal•mult•e da trink•mon•o, ke mi ne pov•is pag•i la lu•pag•o•n de mi•a ĉambr•et•o kaj kiam mi est•is for•las•int•a mi•a•n ofic•o•n, kiu mal•ebl•ig•is al mi promen•ad•i kaj ĝu•ad•i la san•ig•a•n aer•o•n, mi•n ek•kapt•is la ide•o far•iĝ•i aktor•o. Tamen, ĉar bon•a aktor•o dev•as mult•e stud•ad•i por lern•i parker•e si•a•j•n rol•o•j•n, mi kontent•iĝ•is kun rol•et•o•j, tiel ke mi bezon•is dir•i nur du aŭ tri fraz•o•j•n dum la tut•a prezent•ad•o. Kiam est•is lud•at•a ekzempl•e la dram•o de Vilhelm•o Tell, mi est•is en la unu•a akt•o la soldat•o, kiu arest•is Vilhelm•o•n. En la du•a mi est•is unu el la rigard•ant•o•j, kiam Vilhelm•o for•paf•is la pom•o•n de la kap•o de si•a fil•o, kaj bezon•is dir•i tut•e nenio•n. En la sekv•ant•a akt•o mi est•is unu el la konspir•ant•o•j kaj vok•is nur la vort•o•j•n: — Mi ĵur•as!! — Tiel lud•ant•e, mi ne bezon•is stud•ad•i kaj pov•is promen•ad•i la tut•a•n tag•o•n, dum nur en la vesper•o•j mi lud•ad•is kaj per tia labor•o mi per•labor•is mult•e pli ol mi el•spez•ad•is. Oni tamen ne pov•as ĉiam est•i aktor•o, kaj kvankam ali•a•j aktor•o•j tre mi•n am•is, mi fin•e dev•is for•las•i la teatr•o•n, post kiam mi dum la prezent•ad•o de Hamlet•o est•is lud•int•a tro natur•e, eĉ tiel natur•e, ke ĉiu•j rigard•ant•o•j aplaŭd•is mi•n, anstataŭ la aktor•o•n, kiu fakt•e est•is merit•int•a tiu•j•n aplaŭd•o•j•n. Mi rakont•os, kiel tio okaz•is. La aktor•o est•is duel•ont•a, kaj mi dev•is al•port•i al li la spad•o•n. Mi ĝi•n al•port•is kun teatr•a gest•o, sed mal•feliĉ•e la princ•o Hamlet•o (tiu est•is la aktor•o) ne pov•is el•ig•i la spad•o•n el la spad•ing•o. Rimark•ant•e, ke mi est•is don•int•a rust•it•a•n spad•o•n, mi al•ir•is help•i al li, laŭt•e dir•ant•e: — Atend•u, sinjor•o Májer (la aktor•o nom•iĝ•is Májer), mi help•os al vi el•tir•i la spad•o•n, ĝi rust•al•iĝ•is al la spad•ing•o. — Post tiu•j vort•o•j, kiu•j ne star•is en mi•a rol•o, sed kiu•j•n mi el•dir•is tre natur•e, ek•tondr•is tia aplaŭd•ad•o, ke ŝajn•is, kvazaŭ la tut•a teatr•o eksplod•as. Neniam aktor•o hav•is tia•n sukces•o•n kiel mi, kaj sinjor•o Májer, kiu ver•ŝajn•e far•iĝ•is ĵaluz•a, rigard•is mi•n furioz•e, kaj post tio la aplaŭd•o•j iĝ•is ankoraŭ pli bru•a•j. Kelk•a•j rigard•ant•o•j ek•kri•is “biz!!” Mi sent•is mi•n tre flat•it•a pro la honor•o, kiu•n la aŭskult•ant•ar•o al mi far•is, kaj turn•ant•e mi•n al ĝi, mi far•is profund•a•n riverenc•o•n. Tiam la aplaŭd•ad•o•j re•komenc•iĝ•is, kaj, ĉar ili tut•e ne fin•iĝ•is, la reĝisor•o ig•is mal•supr•e•n•ir•i la kurten•o•n. Dek minut•o•j•n post•e mi star•is kun mi•a•j akir•it•a•j laŭr•o•j ekster la teatr•o, ĉar la direktor•o est•is eks•ig•int•a mi•n pro la skandal•o, kiu•n mi, laŭ li•a dir•o, est•is kaŭz•int•a dum la prezent•ad•o de Hamlet•o. Kvankam mi est•is lud•int•a ĉe li du plen•a•j•n jar•o•j•n, li neniel pardon•is al mi mi•a•n kondut•o•n. Re•foj•e mi star•is sen salajr•o, kaj baldaŭ post•e sen sub•tegment•a ĉambr•et•o por dorm•i. Sed, ĉar mi kuir•as ĉiam mi•a•j•n piz•o•j•n, mi ankaŭ tiam far•is tio•n, pas•ig•ant•e la dum•nokt•a•j•n hor•o•j•n sub grand•a pont•o, kie mi dorm•is tre bon•e, ĉar la veter•o ne est•is ankoraŭ mal•varm•a. Mi tamen ne ĉiam pov•is dorm•i tie, kaj kiam la mal•bon•a veter•o komenc•iĝ•is, mi iu•n vesper•o•n kaŝ•is mi•n sub vel•o, kuŝ•ant•a sur la ferdek•o de skun•o, kiu la sekv•ant•a•n maten•o•n dev•is ŝip•ir•i al Hamburg•o. En la mez•o de la mar•o mi subit•e ramp•is el mi•a kaŝ•ej•o, kaj, ĉar la skun•o ne pov•is re•turn•e•n ir•i pro mi, mi rest•is sur ĝi, labor•ant•e por la mar•ist•o•j, ĝis kiam mi al•ven•is Hamburg•o•n. En tiu urb•o mi rest•is kelk•a•n temp•o•n, labor•ant•e tie ĉi kaj tie, ĝis mi•n ted•is la labor•ad•o, kaj mi fin•e far•iĝ•is mar•ist•o. La last•a ŝip•o, sur kiu mi serv•is, est•as la skun•o “La Fantazi•o”, kiu ĉi tiu•n maten•o•n luv•ad•is proksim•e de vi•a Insul•o.
— Drink•u foj•o•n —, inter•romp•is mi•a patr•o, kiu mem jam est•is mal•plen•ig•int•a si•a•n glas•et•o•n.
La ĉia-meti•ist•o, kiu•n mi admir•is ankoraŭ pli mult•e, post kiam mi ek•sci•is, ke li lud•is en Vilhelm•o Tell, mal•rapid•e el•trink•is la brand•o•n, kaj li•a•n ekzempl•o•n sekv•is mi•a patr•in•o. Ŝi tamen est•is ŝut•int•a antaŭ•e suker•o•n en si•a•n glas•et•o•n. Ne est•is permes•at•e al mi trink•i brand•o•n, sed mi•a patr•in•o, trink•int•e glas•et•o•n da tia likvor•o, kio okaz•is mal•oft•e, ĉiam don•is al mi la rest•int•a•n suker•o•n, kiu•n pro la dolĉ•ec•o mi trov•is tre delikat•a. Ankaŭ nun ŝi regal•is mi•n tia•manier•e. Mi•a patr•o kutim•is trink•i du glas•et•o•j•n kaj li est•is plen•ig•ont•a la glas•et•o•n de Johan•o, sed ĉi tiu kovr•is ĝi•n per la man•o, dum li dir•is rid•et•ant•e, ke li trink•is nur por far•i honor•o•n al mi•a•j ge•patr•o•j, je kies kon•at•iĝ•o li volont•e mal•plen•ig•is unu glas•et•o•n.
Mi•a patr•in•o, ver•ŝajn•e pens•ant•e al la kuir•it•a•j piz•o•j de la mar•ist•o, subit•e demand•is al li, ĉu li est•as ŝip•a kuir•ist•o.
— Ho ne! — li respond•is, — mi est•as nur ordinar•a mar•ist•o, kial do mi est•us kuir•ist•o?
— Ĉar vi ĉiam kuir•as piz•o•j•n —, ŝi dir•is.
La mar•ist•o laŭt•e ek•rid•is, tiam li dir•is:
— Jes, vi est•as prav•a, mi ĉiam kuir•as ili•n, sed laŭ simbol•a senc•o. Mi klar•ig•os tio•n. Est•is iam du monaĥ•o•j, kiu•j dev•is far•i pilgrim•ad•o•n al sankt•a lok•o por est•i sen•pek•ig•at•a•j, kaj ĉar ili•a•j pek•o•j est•is grav•a•j, la monaĥ•o•j dev•is pilgrim•i kun piz•o•j en la ŝu•o•j, por ke ili•a ir•ad•o est•u kiel ebl•e plej dolor•ig•a. Ili tamen ek•pilgrim•is. Unu el ili ir•ad•is kun grand•a pen•o, ĉar la mal•mol•a•j piz•o•j en la ŝu•o•j tre dolor•is li•a•j•n pied•o•j•n. La ali•a tamen marŝ•ad•is kun ĝoj•a vizaĝ•o kaj kvazaŭ la piz•o•j ne est•us en li•a•j ŝu•o•j. Post long•a pilgrim•ad•o ili al•ven•is al si•a cel•o kaj tie ili pov•is de•met•i la ŝu•o•j•n kaj for•ĵet•i la piz•o•j•n. Nun la monaĥ•o, kiu est•is marŝ•int•a kun tiom da dolor•o, ek•vid•is, ke li•a kun•ul•o el•ĵet•as el si•a•j ŝu•o•j plat•iĝ•int•a•j•n piz•o•j•n, kaj li demand•is al li klar•ig•o•n. “Ho”, dir•is la ĝoj•a monaĥ•o, “mi dev•is kiel vi, pilgrim•i kun piz•o•j en mi•a•j ŝu•o•j, sed mi kuir•is ili•n antaŭ ol met•i ili•n en la ŝu•o•j•n. Post kiam mi tiel est•is ag•int•a, la piz•o•j far•iĝ•is mol•a•j kaj ne ĝen•ad•is mi•n dum mi•a marŝ•ad•o al ĉi tiu sankt•a lok•o.” Vi kompren•as sen•dub•e mi•a•n fabel•o•n. Mi ag•as ĉiam kiel la ĝoj•a praktik•a monaĥ•o, kaj ĉiam kuir•as mi•a•j•n piz•o•j•n, neniam plend•ant•e pri mi•a sort•o, sed ĉiam ag•ant•e laŭ cirkonstanc•o•j. Soif•ant•e, mi trink•as pur•a•n akv•o•n, se mi ne hav•as mon•o•n por aĉet•i bier•o•n, kaj mal•sat•ant•e, mi manĝ•as nigr•a•n pan•o•n, eĉ sen buter•o aŭ sen fromaĝ•o, se mi ne posed•as mon•o•n, sed kiam mi hav•as sufiĉ•a•n mon•o•n por hav•ig•i al mi pli bon•gust•a•n manĝ•aĵ•o•n, mi aĉet•as ĝi•n. En real•o ĉio est•as egal•e delikat•a, tio de•pend•as nur de tio, ĉu oni mal•sat•as aŭ ne. Sekv•e: se vi vol•as manĝ•i kun bon•a apetit•o, tiam atend•u, ĝis kiam nigr•a pan•o est•os laŭ vi•a gust•o. Nur kuir•u vi•a•j•n piz•o•j•n kaj vi neniam est•os mal•kontent•a nek mal•feliĉ•a, eĉ ne mal•riĉ•a. Neniam mi posed•is mult•a•n mon•o•n, tamen neniam mi est•is mal•riĉ•a.
Dum Johan•o tiel rakont•is, la temp•o de tag•manĝ•o al•proksim•iĝ•is, kaj ni tag•manĝ•is. La manĝ•aĵ•o konsist•is kiel oft•e, el ter•pom•o•j, viand•o, riz•o. Legom•o•j•n ni preskaŭ neniam manĝ•is, ĉar est•is tro mal•oportun•e por mi•a patr•o kun•port•i ili•n de la Vilaĝ•o, sed anstataŭ•e mi•a patr•in•o pret•ig•is manĝ•aĵ•o•j•n prepar•it•a•j•n part•e el lakt•o. Laŭ•kutim•e mi•a patr•o mal•kovr•is si•a•n kap•o•n por preĝ•i, kaj ni ĉiu•j preĝ•is. Johan•o ver•ŝajn•e ne kutim•ad•is met•i la ĉap•o•n antaŭ si•a•n vizaĝ•o•n; li pend•ig•is ĝi•n sur la dors•o•n de si•a seĝ•o kaj kun plekt•it•a•j man•o•j rigard•is rekt•e antaŭ si•n al la bild•o•j de Vilhelm•o Tell, kiu•j laŭ mi•a opini•o dev•is interes•ad•i li•n en alt•a grad•o, ĉar li iam lud•is teatr•aĵ•o•n pri tiu hero•o. Dum la manĝ•ad•o Johan•o parol•is mult•e kaj mi mir•eg•is, ke li tiel bon•e pov•is manĝ•i kaj rakont•i en la sam•a temp•o. Post la manĝ•ad•o mi•a patr•o ek•leg•is la gazet•o•j•n, don•ant•e ankaŭ unu al si•a gast•o. Ĉi tiu met•is ĝi•n antaŭ si•n sur la tabl•o•n, sed ŝajn•e li ne est•is inklin•a leg•ad•i, ĉar la nov•aĵ•o•j interes•is li•n nur mal•mult•e. Mi sid•iĝ•is ĉe li•a flank•o.
— Ĉu vi pov•as leg•i? — li demand•is.
— Mi lern•is liter•o•j•n —, mi respond•is.
Li fingr•e montr•is kelk•a•j•n, kiu•j•n mi bon•e kon•is, sed baldaŭ li ek•sci•is, ke mi ne pov•as silab•i.
— Ĉu vi leg•is mult•a•j•n libr•o•j•n? — mi demand•is.
— Ho jes.
— Ankaŭ pri fabel•o•j?
— Kompren•ebl•e.
— Ĉu vi pov•as rakont•i fabel•o•j•n?
— Kelk•a•j•n mi memor•as, sed ne ĉiu•j•n, kiu•j•n mi leg•is —, li dir•is afabl•e rid•et•ant•e, kaj li dir•is plu•e: — Ĉu vi am•as fabel•o•j•n?
— Jes, mi am•as.
— Morgaŭ mi rakont•os kelk•a•j•n al vi.
— Ĉu ne hodiaŭ?
— Tio ĝen•us vi•a•n patr•o•n, kiu nun leg•as.
— Nu, mi pov•as montr•i al vi la Insul•o•n, kaj inter•temp•e vi pov•os rakont•i —, mi propon•is naiv•e.
— Vi est•as prav•a —, kaj turn•ant•e si•n al mi•a patr•in•o, li dir•is plu•e:
— Vi do konsent•as, ke ni promen•ad•os kelk•a•n temp•o•n?
— Nu bon•e! — dir•is mi•a patr•in•o, kaj ni el•ir•is.
Johan•o aspekt•is tre strang•a en la vest•o•j de mi•a patr•o. Li•a•j krur•o•j est•is mult•e tro long•a•j por la pantalon•o, kaj marŝ•ant•e ĉe mi•a flank•o, mi kompar•is li•n kun la cikoni•o, kiu•n mi vid•is iam sur unu el la bild•o•j de “Mil kaj unu nokt•o•j”. Li mem tamen tut•e ne rimark•is, kiel strang•e li aspekt•as, ĉar re•foj•e kuir•ant•e si•a•j•n piz•o•j•n, li est•is feliĉ•a, ke la vest•o•j, kiu•j•n li las•is sur la ŝip•o, est•is anstataŭ•ig•it•a•j de ali•a•j, tut•e egal•e, ĉu ili vest•as bon•e aŭ mal•bon•e.
— La Insul•o ŝajn•as al mi mal•grand•a —, dir•is Johan•o.
— Ŝajn•as tamen, ke ĝi est•as grand•a —, mi dir•is.
— Kial?
— Tio•n mi ne sci•as; ĉu Hamburg•o est•as pli grand•a ol la Insul•o?
Johan•o rigard•is mi•n rid•et•ant•e, kaj li dir•is post moment•o:
— Hamburg•o est•as ebl•e cent•foj•e pli grand•a.
— Ĉu loĝ•as tie mult•a•j hom•o•j? — — pli ol cent?
— En Hamburg•o loĝ•as du•on•o da milion•o.
— Ĉu tio est•as tre mult•e?
— Ĉu vi ne sci•as, kiom est•as milion•o?
— Ne.
— Kiom est•as mil•o?
— Mil•o?... Mi pri•pens•u! — mi respond•is. Mi ja dev•is pri•pens•i, ĉar ebl•e mi ankaŭ ne sci•is, kiom ĝi est•as; pri tiom mult•e mi ja preskaŭ neniam aŭd•is parol•i.
— Mi klar•ig•os —, li dir•is, vid•ant•e, ke mi ankaŭ ne sci•as, kiom tio est•as.
Ni est•is nun en la dun•o•j kaj Johan•o ek•halt•is, rigard•ant•e ĉirkaŭ si•n.
— Kiom da paŝ•o•j ni far•is de vi•a dom•o ĝis tie ĉi? — li demand•is, mezur•ant•e la distanc•o•n per la okul•o•j.
— Kvin•cent! — mi dir•is, feliĉ•a, ke mi fin•e pov•is don•i bon•a•n respond•o•n.
— Nu —, li dir•is. — Kvin•cent kaj kvin•cent far•as mil•o•n. Imag•u ke vi star•as ĉi tie kaj mi je distanc•o de mil paŝ•o•j.
— Mi pov•as tio•n.
— Bon•e. Imag•u plu•e, ke je ĉiu paŝ•o star•as unu hom•o.
— Mi pov•as ankaŭ tio•n.
— Bon•e; tiam vi vid•us mil hom•o•j•n, ĉu ne ver•e? Imag•u post•e kvin•cent tia•j•n vic•o•j•n da hom•o•j, unu vic•o flank•e de ali•a.
— Mi pov•as imag•i tio•n.
— Nu, vid•ant•e ĉiu•j•n tiu•j•n hom•o•j•n kun•e, vi vid•as la hom•o•j•n loĝ•ant•a•j•n en Hamburg•o.
Mi dev•is bon•e pri•pens•i por form•i al mi ĝust•a•n ide•o•n pri tiom da hom•o•j, kiu•j ebl•e nur kun pen•o pov•us star•i sur la Insul•o.
— Pri kio vi rev•as? — li demand•is, ek•star•ant•e kaj sid•ig•ant•e mi•n ĉe si•a flank•o.
— Pri tiom mult•e da hom•o•j —, mi dir•is, — ĉar mi kred•is, ke tiom da ili tut•e ne ekzist•as. Mi vid•is nur vi•n kaj mi•a•j•n ge•patr•o•j•n.
— Ĉu vi jam long•e loĝ•as sur la Insul•o?
— Mi ne sci•as, neniam ek•pens•is pri tio.
— Kiom da jar•o•j vi hav•as?
— Kiom da jar•o•j? ... Patr•in•o neniam ĝi•n dir•is.
— Kaj la patr•o?... Ĉu li neniam dir•is tio•n?
— Li preskaŭ neniam dir•as io•n al mi ..., nur se mi demand•as.
— Ĉu ver•e ili est•as vi•a•j ge•patr•o•j? — li dir•is post moment•o, rigard•ant•e mi•n kun atent•o.
— Kial ili ne est•us?
— Ĉar vi est•as tiel bel•a knab•o, kaj ĉar vi tut•e ne est•as simil•a al vi•a patr•o, nek al vi•a patr•in•o.
— Ĉu ili do ne est•as bel•a•j?... Kaj “li” hav•as tiel bel•a•j•n menton•har•o•j•n.
Johan•o rid•is.
— Mi ebl•e dir•is sen•senc•aĵ•o•n, demand•ant•e, ĉu ili est•as vi•a•j ge•patr•o•j —, li dir•is tiam. — Vi nepr•e dev•as est•i tia, ĉar vi ja nask•iĝ•is ĉi tie. — La last•a•n fraz•o•n li el•dir•is laŭ du•on•e demand•a ton•o, kaj li daŭr•ig•is:
— Ĉu vi memor•as ĉio•n pri vi•a plej jun•a aĝ•o? Kiel vi ven•is sur ĉi tiu•n insul•o•n? — li dir•is, re•foj•e rigard•ant•e mi•n atent•e.
— Per si mem —, mi respond•is, post kio li rid•is laŭt•e.
— Vi est•as ver•a naiv•ul•o! — li dir•is, — kaj bon•a knab•o, vi ja eben•ig•os al vi la voj•o•n tra la mond•o. Sed dir•u al mi, kiel est•as vi•a nom•o?
— Mi•a nom•o?... Mi•a patr•in•o nom•as mi•n ĉiam “knab•o” —, mi respond•is.
— Kaj vi•a patr•o?
— Mi ja dir•is, ke li preskaŭ neniam parol•as al mi, sed kiam li parol•as pri mi al la patr•in•o, tiam li mi•n nom•as “li”.
Mi rigard•is Johan•o•n kaj al mi ŝajn•is, ke strang•a ŝanĝ•o subit•e far•iĝ•is en la rid•et•ant•a•j trajt•o•j de la mar•ist•o, li dum moment•o fiks•e rigard•is mi•n, tiam de•turn•ant•e la okul•o•j•n de la mi•a•j, li pri•pens•ad•is kaj aspekt•is, kvazaŭ io ek•ĝen•us li•n. Est•ant•e jam intim•a kun li, mi fin•e kuraĝ•is inter•romp•i li•a•n rev•ad•o•n kaj mi demand•is:
— Pri kio vi pens•as?
— Pri vi, mi•a knab•o.
— Pri mi!?
— Jes; io mister•a si•n kaŝ•as sub tio, ke la ge•patr•o•j tiel mal•zorg•as vi•n.
— Ĉu ili ne est•as sufiĉ•e bon•a•j al mi?
— Jes, sed kial vi lern•is ankoraŭ nenio•n? Kial vi neniam ir•as vilaĝ•o•n? Kial ... — Li ek•halt•is kaj subit•e dir•is:
— Aŭskult•u, knab•o; ne dir•u al vi•a•j ge•patr•o•j ke mi parol•is al vi pri tiu•j afer•o•j, kiu•j ja ne dev•as tuŝ•i mi•n. Krom tio, mi sen•dub•e tromp•is mi•n.
— En kio? — mi demand•is kun surpriz•o.
— Ne demand•u. Post•e ili mem•kompren•ebl•e pri•zorg•os vi•a•n eduk•ad•o•n, tio est•as nun ebl•e tro mal•facil•a sur ĉi tiu insul•o, kaj ebl•e mank•as al ili la mon•o por ir•ig•i vi•n al la vilaĝ•o, por ke vi pov•u vizit•ad•i lern•ej•o•n.
— Mi ne sci•as —, mi dir•is.
Johan•o re•foj•e medit•is moment•o•n kaj dum li kares•is la kap•o•n de mi•a hund•o, kiu sam•e kiel mi jam amik•iĝ•is kun li, mi demand•is:
— Ĉu vi rest•os ĉe ni tut•a•n monat•o•n?
— Jes.
— Kaj post la monat•o?
— Tiam mi ir•os London•o•n al la ŝip•an•ar•o, kiu nun kred•as mi•n dron•int•a; sed feliĉ•e mi ne dron•is; mi naĝ•is al vi•a insul•o, kie mi vid•is vi•n sid•ant•a•n sur la sabl•o kaj rigard•ant•a•n mi•n, kvazaŭ mi est•us la plej strang•a kaj la plej terur•ig•a best•o, kiu iam star•is antaŭ vi.
— Mi kred•is vi•n hom•manĝ•ant•o.
— Ho ne —, li dir•is rid•et•ant•e, — mi ne manĝ•as hom•o•j•n —, kaj kapt•ant•e mi•a•n brak•o•n, li star•ig•is mi•n kaj ni tri•op•e ir•is laŭ la dun•o•j.
— Morgaŭ mi serĉ•kolekt•os ov•o•j•n —, mi dir•is.
— Mi vi•n akompan•os.
— Ĉu vi tiam rakont•os?
— Sen•dub•e.
— Pri kio?
— Pri kio ajn pov•as interes•i vi•n.
— Ankaŭ pri Hamburg•o?
— Jes —; kaj kun pen•o far•ant•e la sam•a•j•n long•a•j•n paŝ•o•j•n de mi•a long•krur•a amik•o, mi kun li laŭ•ir•is la okul•form•a•n bord•o•n de ni•a Insul•o, ĉar mi dezir•is montr•i al li ĉio•n. Rapid•e pas•is la hor•o•j, kaj kiam vesper•iĝ•is kaj la sun•o sub•ir•is sub la horizont•o•n en tiu•n profund•a•n mister•plen•a•n abism•o•n, mi•a kap•o turn•iĝ•is pro ĉio nov•a kaj ĉio admir•ind•a, kio•n Johan•o est•is rakont•int•a. Ho, se li pov•us rest•ad•i ĉiam, pens•is mi, kiam mi supr•e•n•ir•is la ŝtup•ar•o•n por ir•i dorm•i kun Sim kaj Jafet, kiu•j kiel kutim•e akompan•is mi•n al mi•a sub•tegment•ej•o. Kiam mi kuŝ•is sur mi•a lit•o, mi klar•e pov•is aŭd•i mal•supr•e en la ĉambr•o la klar•a•n rid•o•n de ni•a gast•o, kiu ankoraŭ parol•is al mi•a•j ge•patr•o•j, kaj fin•e, lac•a pro tia•j ekster•ordinar•a•j okaz•int•aĵ•o•j de la tag•o, mi ek•dorm•is.
Ĉu est•as strang•e, ke mi sonĝ•is tiu•n nokt•o•n? Mi sonĝ•is, ke ni•a Insul•o ŝanĝ•iĝ•is en grand•a•n urb•o•n kaj tiu urb•o est•is Hamburg•o. La herb•ej•o est•is mal•aper•int•a, kaj ĉiu•lok•e star•is mult•a•j mal•alt•a•j dom•o•j. Bov•in•o•j kaj kapr•in•o•j ir•is liber•e en la strat•o•j kaj la strat•o•j est•is tiom hom•plen•a•j, ke la promen•ant•o•j si•n inter•puŝ•ad•is. Mez•e de ili mi vid•is mi•a•n long•krur•a•n amik•o•n. Li port•is la vest•o•j•n de mi•a patr•o kaj sub li•a menton•o pend•is long•a•j brun•a•j har•o•j, kiu•j•n mi tre admir•is. Li parol•is al si mem kaj fin•e rimark•ant•e mi•n, li ek•kapt•is mi•a•n man•o•n kaj prem•is ĝi•n fort•e dum li dir•is:
— Jam est•as mal•fru•e, mi•a knab•o, mal•supr•e•n•ir•u.
Mi tre mir•is pro tiu “mal•supr•e•n•ir•u”, ĉar kiel mi mal•supr•e•n•ir•us, star•ant•e en strat•o inter tiom da hom•o•j kaj best•o•j?
— Kiel mal•supr•e•n•ir•i? — mi demand•is.
Re•foj•e li prem•is mi•a•n man•o•n, ek•tir•eg•is kaj... mi vek•iĝ•is. La urb•o est•is for, ankaŭ la hom•o•j kaj la best•o•j, sed jen antaŭ mi star•is Johan•o, kiu est•is el•tir•ont•a mi•n el mi•a lit•o. Est•is la unu•a foj•o, ke iu vek•is mi•n. Mi•a•j ge•patr•o•j las•is mi•n ĉiam dorm•ad•i, ĝis kiam mi vek•iĝ•is mem, tut•e egal•e ĉu tio est•is fru•e aŭ mal•fru•e, kaj se okaz•e mi est•us rest•int•a tut•a•n tag•o•n sur mi•a lit•o, mi•a patr•o eĉ ne tio•n ek•rimark•us. Mi•n tre tuŝ•is la pruv•o, ke Johan•o jam tiel fru•e en la maten•o ek•pens•is pri mi.
— He! ĉu est•as vi? — mi demand•is, larĝ•e mal•ferm•ant•e la okul•o•j•n. — Mi sonĝ•is, ke mi est•as en Hamburg•o kaj ke vi hav•is menton•har•o•j•n. — La mar•ist•o laŭt•e rid•eg•is.
— Ĉu menton•har•o•j•n, kaj en Hamburg•o!? — li dir•is. — Ho ne, mi est•as ankoraŭ sur vi•a Insul•o... Kio est•as tio? — li subit•e dir•is, fingr•e montr•ant•e mi•a•n lit•kovr•il•o•n sub kio io ek•mov•iĝ•is.
— Tio est•as Sam —, mi dir•is. Sam•temp•e la kap•o de mi•a kat•o ek•aper•is kaj tuj post•e la tut•a best•o, kiu, vid•ant•e fremd•a•n vir•o•n, al kiu ĝi ne kutim•is, kurb•ig•is alt•e si•a•n dors•o•n kaj per laŭt•a sibl•ad•o anonc•is si•a•n mal•amik•ec•o•n. Tiam ĝi salt•is de la lit•o, sur la ŝtup•ar•o•n konduk•ant•a•n al la tegment•o kaj mal•aper•is tra la ne•ferm•it•a apertur•o. Johan•o rid•is.
— Jen ankoraŭ unu, kiu tim•as, ke mi ĝi•n manĝ•os —, li dir•is. Jafet tut•e ne ek•tim•is. Ĝi salut•is la mar•ist•o•n per mov•iĝ•ant•a vost•o kaj lek•is li•a•j•n man•o•j•n.
— Jafet ne mi•n tim•as —, li dir•is. La hund•o salt•is el la lit•o, mi sekv•is ĝi•a•n ekzempl•o•n kaj ni ir•is mal•supr•e•n por maten•manĝ•i. Apenaŭ mi•a patr•o la du•a•n foj•o•n est•is met•int•a si•a•n ĉap•o•n sur la dik•a•n har•tavol•o•n, kiam mi ek•star•is. Jafet, diven•ant•e mi•a•n intenc•o•n, kur•is boj•ant•e ekster•dom•e•n. Mi pren•is la korb•o•n kaj atend•is, ĝis Johan•o ek•star•is por ir•i kun mi al la dun•o•j.
— Ho jes! — li dir•is, ni serĉ•os ov•o•j•n.
— Nu bon•e! — dir•is la patr•in•o.
Mi•a patr•o silent•ad•is kaj ek•leg•is gazet•o•n, kiel kutim•e.
— Mi ir•as! — mi dir•is.
— Nu, bon•e! — re•foj•e dir•is mi•a patr•in•o kaj ni el•ir•is.
— Ĉu vi•a patr•o neniam serĉ•as ov•o•j•n? — demand•is Johan•o.
— Li?... Ho ne, li leg•as gazet•o•n kaj post•e ir•as al la mar•o por vid•i, ĉu barel•o•j aŭ kest•o•j aŭ io ali•a al•naĝ•is sur la Insul•o•n.
— Ĉu tio est•as ĉio, kio•n li far•as?
— Ne; li melk•as aŭ ir•as sur la herb•ej•o•n.
— Por kio•n far•i?
— Por far•i fojn•o•n aŭ por kapt•i talp•o•j•n.
Je kelk•a distanc•o si•n paŝt•is Sim. La kapr•in•o ankoraŭ ne ek•vid•is ni•n, sed aŭd•ant•e ni•n parol•i, ŝi turn•is si•n kaj rimark•ant•e ne•kon•at•ul•o•n, ŝi rigard•is li•n kun vid•ebl•a surpriz•o, ek•star•is sur la mal•antaŭ•a•j pied•o•j, far•is la plej strang•a•j•n salt•eg•o•j•n kaj klin•ant•e la kap•o•n far•is mien•o•n, kvazaŭ ŝi vol•us atak•i mi•a•n kamarad•o•n. Johan•o rid•is.
— Nur ven•u! — li dir•is al la kapr•in•o. — Nur ven•u, ni baldaŭ amik•iĝ•os. — Sim tamen ŝajn•e ne sam•opini•is, ĉar ŝi ne ven•is, sed ĉiam rigard•ant•e ni•n, laŭ•ir•is grand•a•n du•on•cirkl•o•n, ĝis kiam ŝi est•is post ni, kaj sekv•int•e ni•n kelk•a•j•n paŝ•o•j•n, subit•e turn•is si•n kaj kviet•e si•n ek•paŝt•is, kvazaŭ la en•trud•ul•o tut•e ne tuŝ•us ŝi•n plu.
Ĉiam babil•ant•e, la long•krur•a mar•ist•o daŭr•ig•is si•a•n voj•o•n kaj mi marŝ•is ĉe li•a flank•o atent•e aŭskult•ant•e ĉio•n, kio•n li rakont•is aŭ dir•is, ĉar tre interes•a ĉio est•is por mi, kiu ankoraŭ nenio•n interes•a•n aŭd•is antaŭ la al•ven•o de Johan•o. En la dun•o•j ni serĉ•ad•is ov•o•j•n, sed mi tre mir•is, ke mi sol•a trov•is ili•n, ĉar kiel ajn Johan•o klopod•is, li mal•sukces•is kaj trov•is eĉ ne unu. Per tio li tamen ne perd•is si•a•n bon•a•n humor•o•n.
— Morgaŭ mi trov•os ĉiu•j•n, kaj vi neniu•j•n —, li dir•is ŝerc•e. Jafet serĉ•is tiel diligent•e kiel mi, kaj post unu hor•o mi•a korb•o est•is preskaŭ plen•a. Pli ol unu plen•a•n korb•o•n mi neniam kolekt•is en unu tag•o, ĉar se oni for•pren•as tro mult•e da ov•o•j, la mev•o•j tro mal•mult•iĝ•as sur la Insul•o aŭ ebl•e est•us for•tim•ig•at•a•j; mi sekv•e dev•is est•i si•n•gard•a kaj ne serĉ•i kun tro grand•a fervor•o.
— Ni ripoz•u moment•o•n —, dir•is Johan•o, kaj li ek•sid•is. Mem•kompren•ebl•e mi ankaŭ ek•sid•is kaj Jafet tuj sekv•is mi•a•n ekzempl•o•n. Ni sid•is unu flank•e de la ali•a kun ni•a nov•a amik•o en la mez•o, kaj tiel, kiel tri bon•a•j kamarad•o•j, ni ripoz•is post lac•ig•a marŝ•ad•o tra la mol•a sabl•o. Mi rakont•is al Johan•o pri mi•a•j arĝent•a•j mon•er•o•j kolekt•it•a•j de mi kaj kiel mi lud•ad•is kun ili dum la long•a•j vintr•a•j vesper•o•j.
— Kio•n vi post•e aĉet•os per ili? — li demand•is.
— Mi neniam pens•is pri tio. Kio•n mi pov•os aĉet•i?
— Tio de•pend•as de la kvant•o —, li dir•is rid•et•ant•e pro mi•a naiv•ec•o, kaj li dir•is plu•e:
— En “la Urb•o” vi pov•as aĉet•i vest•o•j•n, poŝ•horloĝ•o•n aŭ vi pov•as ir•i per vi•a mon•o en teatr•o•n; vi pov•as vojaĝ•i per la vagon•ar•o kaj ceter•e kaj tiel plu.
— Kiom da mon•o mi dev•as don•i por ir•i teatr•o•n?
— Tio de•pend•as; kiam mi hav•as mult•a•n mon•o•n, mi kutim•as aĉet•i en•ir•bilet•o•n por bon•a sid•lok•o, kiam mi hav•as mal•mult•a•n mon•o•n, mi kontent•iĝ•as kun mal•pli bon•a sid•lok•o, sed en real•o ĉiu•j sid•lok•o•j est•as egal•e bon•a•j. Mi vid•is riĉ•a•j•n sinjor•o•j•n kaj sinjor•in•o•j•n, kiu•j enu•is sur la plej bon•a•j sid•lok•o•j kaj sam•temp•e mi vid•is mal•riĉ•ul•o•j•n sur la mal•plej bon•a•j sid•lok•o•j, kaj ili si•n amuz•ad•is tre•eg•e. Sekv•as el tio, ke ĉio de•pend•as de cirkonstanc•o•j.
— Ĉu mi dev•as mult•o•n pag•i por vojaĝ•i vagon•ar•e al Hamburg•o?
— Al Hamburg•o? Ho ne; sed dir•u, kiom da tia•j mon•er•o•j vi hav•as.
— Tri•cent tri•dek du.
— Nu, per tiom da mon•o vi pov•as vagon•ar•e vojaĝ•i eĉ pli mal•proksim•e•n ol Hamburg•o.
— Mi neniam vid•is vagon•ar•o•n.
— Kompren•ebl•e, vi neniam ĝi•n vid•is.
— Ĉu est•as amuz•e vojaĝ•i en vagon•ar•o?
— Tio de•pend•as de cirkonstanc•o•j.
— Ĉu tio ankaŭ de•pend•as de cirkonstanc•o•j?
— Jes, mi•a knab•o; ĉio de•pend•as de cirkonstanc•o•j.
— Mi ne kompren•as.
— Vi kompren•os post•e.
— Ĉu vi mult•foj•e vojaĝ•is vagon•ar•e?
— Se mi hav•as mon•o•n, mi vojaĝ•as tiel nur por al•ven•i pli baldaŭ al la cel•o de mi•a vojaĝ•o, sed en real•o nenio est•as pli agrabl•a ol promen•ad•i.
— Ĉu vi do ne pov•as promen•ad•i al Hamburg•o?
— Mi pov•as, sed est•as pli mal•mult•e•kost•e ir•i tie•n per vagon•ar•o.
Mi larĝ•e mal•ferm•is la okul•o•j•n pro surpriz•o, ĉar al mi est•is tre mal•klar•e, ke promen•ad•i kost•as mon•o•n.
— Vi mir•as pri tio?
— Jes, mi pens•is, ke marŝ•ad•i kost•as nenio•n.
— Mi klar•ig•os. Se vi vol•as promen•ad•i al Hamburg•o, vi dev•as marŝ•ad•i mult•a•j•n tag•o•j•n kaj sur•voj•e vi dev•as manĝ•i, kaj la nokt•o•j•n vi dev•as pas•ig•i en hotel•o, kaj tio kost•as kun•e mult•e pli da mon•o ol unu bilet•o de vagon•ar•o, per kiu vi vojaĝ•as al Hamburg•o en kelk•a•j hor•o•j.
— En kelk•a•j hor•o•j?
— Jes, ĉar la vagon•ar•o ir•as dek•foj•e pli rapid•e ol pied•ir•ant•o.
— Ĉu dek•foj•e?
— Jes, vagon•ar•o ir•as per vapor•o sam•e kiel vapor•ŝip•o.
— Ĉu vi pov•as klar•ig•i, kiel vapor•o pov•as mov•i ŝip•o•j•n kaj vagon•ar•o•n?
— Mi ne pov•as.
— Nu bon•e! — mi dir•is, imit•ant•e la kutim•a•n dir•aĵ•o•n de mi•a patr•in•o, kaj mi dir•is plu•e:
— Ebl•e mi spert•os tio•n post•e?
Johan•o ne respond•is al tiu demand•o, sed rid•et•is moment•o•n kaj ek•lud•is kun Jafet. Mi inter•romp•is li•n dir•ant•e:
— Vi promes•is al mi rakont•i fabel•o•n.
— Jes, mi promes•is.
— Pri kio vi rakont•os?
— Mi pri•pens•u —, li dir•is, kaj pri•pens•int•e moment•o•n, li rakont•is:
La nigr•a•j man•o•j kaj la blank•a•j*.
Rakont•o por ĉiu•j infan•o•j, sed precip•e por la mal•diligent•a•j. Iam est•is knab•et•o, nom•it•a Lazaroni, kiu, dum li dorm•ad•is, sent•is, ke li est•as lul•at•a per strang•a zum•ad•o, plen•ig•ant•a la tut•a•n dom•o•n. La post•a•n maten•o•n, kiam li est•is lev•iĝ•ont•a, tiu knab•et•o trov•is sur la tabl•o apud la lit•o blank•a•n pan•et•o•n, pli blank•a•n ol la neĝ•o kaj pli bon•gust•a•n ol la plej bon•gust•a el ĉiu•j kuk•o•j. Unu tag•o•n, vid•int•e bel•a•n ĉeval•o•n el lign•o ĉe unu el si•a•j kamarad•et•o•j, Lazaroni envi•is la posed•aĵ•o•n de l’ amik•et•o. En la vesper•o tamen, li ne plu pens•ad•is pri tio, sed dum li•a dorm•ad•o tiu strang•a zum•ad•o, pri kiu mi parol•is, est•is tiel fort•a tiu•n nokt•o•n, ke la knab•et•o vek•iĝ•is. Tiam ŝajn•is al li, kvazaŭ li vid•us du strang•a•j•n ombr•o•j•n, kiu•j antaŭ•e•n ŝov•iĝ•is en la mal•lum•o de la ĉambr•o. La knab•et•o ek•tim•is kaj si•n kaŝ•is sub la lit•kovr•il•o. La morgaŭ•a•n maten•o•n Lazaroni trov•is apud si•a lit•o flank•e de la ĉiu•tag•a pan•et•o, bel•eg•a•n ĉeval•o•n el lign•o, pli bel•eg•a•n ol tiu de li•a kamarad•et•o. Kiel grand•a est•is la ĝoj•o de la knab•et•o! Li lud•ad•is la tut•a•n tag•o•n kun la ĉeval•o, post•e ĝi ted•is li•n kaj li dezir•is posed•i ali•a•n lud•il•o•n. La mister•a zum•ad•o en la sekv•ant•a nokt•o aŭd•iĝ•is pli fort•e en la dom•o, kaj la sekv•ant•a•n maten•o•n, kiam la jun•a Lazaroni vek•iĝ•is, li trov•is la nov•a•n lud•il•o•n, kiu•n li est•is dezir•int•a. Tiam li•a dezir•o pli kaj pli grand•iĝ•is, kaj ĉiu•n tag•o•n la tro•dorlot•it•a infan•o dezir•is io•n tut•e nov•a•n, kio•n ĉiam al•port•is la du strang•a•j ombr•o•j de la nokt•o. La knab•et•o far•iĝ•is knab•o ... jun•ul•o, sed li ĉiu•tag•e esprim•is nov•a•n dezir•o•n. Jen ĝi est•is bel•eg•a vest•aĵ•o, jen mult•e•kost•a juvel•o aŭ bel•form•a mebl•o. Ne•lac•ig•ebl•e kaj obe•em•e la du mister•a•j ombr•o•j kontent•ig•ad•is ĉiu•j•n dezir•o•j•n de Lazaroni. Fin•e tio li•n sci•vol•em•ig•is, kaj li decid•is esplor•i, kio est•as tiu•j ombr•o•j, kiu•j far•iĝ•is li•a•j sub•met•it•a•j sklav•o•j. Tial unu nokt•o•n li rest•is sid•ant•a en la lit•o kun brul•ant•a kandel•o en la man•o. Subit•e li mir•konstern•iĝ•is, vid•ant•e ke tiu•j dum•nokt•a•j vizit•ant•o•j est•as du gigant•a•j man•o•j, sed tiel kal•a•j kaj nigr•a•j, kaj kies fingr•eg•o•j ŝajn•is tiel mal•delikat•a•j, ke la jun•ul•o ek•pren•is kun abomen•o la velur•a•n mantel•o•n brod•it•a•n kun or•o, kiu•n li est•is dezir•int•a la antaŭ•a•n tag•o•n, kaj kiu•n al li al•port•is la sklav•a•j man•o•j. Vid•ant•e tamen, kiel riĉ•a kaj bel•a est•as tiu mantel•o, li forges•is la abomen•o•n, kiu•n al li inspir•is tiu•j nigr•a•j man•aĉ•o•j, kaj dezir•ant•e sci•i, ĝis kie ating•os ili•a sorĉ•pov•o, li ordon•is al ili sen•prokrast•e al•port•i la plej bel•a•n ĉirkaŭ•kol•o•n el or•o, la plej bel•a•j•n agraf•o•j•n el diamant•o, kiu•j•n ili pov•us trov•i. La nigr•a•j man•o•j mal•aper•is moment•o•n, sed re•ven•is baldaŭ kun la dezir•it•a•j objekt•o•j, kiu•j est•is mil•foj•e pli bel•a•j ol ĉio, kio•n Lazaroni pov•us imag•i. Li si•n kovr•is per tiu•j bel•a•j donac•o•j kaj trov•is, ke ili est•as tiel bel•eg•a•j, ke li dev•as hont•i pro la ĉambr•o, en kiu li loĝ•as. Kaj li ordon•is al la nigr•a•j man•o•j mebl•o•proviz•i ĉambr•eg•o•n, ind•a•n je li. La sklav•o•j obe•is kaj kelk•a•j•n sekund•o•j•n post•e la jun•ul•o si•n trov•is mez•e de vast•eg•a salon•o sub•ten•at•a de la plej delikat•a•j kolon•o•j el marmor•o, ornam•it•a•j de dekoraci•o el or•o kaj juvel•o•j, kaj kiu•j agrabl•e harmoni•is kun kelk•a•j mebl•o•j, kiu•j•n ĉiu•minut•e al•port•is la mister•a•j man•o•j. Sci•vol•a kaj rav•it•a, Lazaroni dezir•is vid•i, kie pren•is tiu•j strang•a•j man•o•j ĉio•n, kio•n ili al•port•is al li. Tiam li vid•is, ke ili fos•as la ter•o•n per la vigl•a•j fingr•o•j kaj ke ili el•tir•as el profund•a sulk•o la dezir•it•a•j•n objekt•o•j•n. La mirakl•o est•as tre simpl•a, dir•is la jun•ul•o, kaj si•n amuz•ant•e, li mend•is ordon•e la plej divers•a•j•n objekt•o•j•n, kiu•j•n la man•o•j el•tir•is el la ter•o, ĉiam kun la sam•a obe•em•ec•o. Tamen, malgraŭ la facil•ec•o, kun kiu labor•ad•is tiu•j man•o•j, vid•iĝ•is klar•e, ke lac•ec•o ek•prem•is ili•n. Ili est•is kovr•it•a•j de ŝvit•o kaj ek•trem•ad•is. Krom tio, ili pli kaj pli nigr•iĝ•is. — Diabl•o! — dir•is al si Lazaroni, — ŝajn•as, kvazaŭ la sorĉ•o•pov•o de mi•a•j sklav•o•j el•ĉerp•iĝ•as. Mi profit•u de ili. — Kaj li ordon•is, ke ili konstru•u por li kastel•o•n. Obe•em•a•j, la man•o•j fos•ad•is re•foj•e la ter•o•n, sed kun mult•e da pen•o. Ili tamen el•tir•is el ĝi tiom da ŝton•o•j, ke ili pov•is konstru•i bel•eg•a•n kastel•o•n, mil•foj•e pli vast•a•n kaj pli luks•eg•a•n ol ĉiu•j kastel•o•j el la ĉirkaŭ•aĵ•o. Lazaroni, vid•ant•e ke la sklav•o•j far•iĝ•is pli kaj pli kvazaŭ•febr•a•j, labor•ig•is ili•n sen•halt•e kun pli da vigl•ec•o. Li ĉirkaŭ•ig•is la kastel•o•n per park•o bel•bril•eg•a, kie la flor•o•j, la plej mal•oft•a•j konkur•ad•is pri bel•ec•o kun la plej graci•a•j fontan•o•j, la plej elegant•a•j statu•o•j. Ne•sat•ig•ebl•a, Lazaroni ĉiam trov•is imag•e io•n pli bel•a•n konstru•ot•a•n, kiam subit•e la man•o•j streĉ•iĝ•is kaj fal•is sen•mov•e sur la tapiŝ•o•n de la salon•o. La jun•a hom•o kompren•is, ke la sklav•o•j perd•is la sorĉ•kapabl•o•n. — Mi far•is bon•e, profit•ad•i de ili —, li dir•is, — sed mi esper•as, ke tiu•j mal•bel•a•j man•o•j ne rest•ad•u tie! — En tiu moment•o la kok•o ek•kant•is kaj la mister•a•j man•o•j pli•mal•grand•iĝ•is laŭ tio, kiel la tag•o al•proksim•iĝ•is; post•e, iom post iom, ĉe la fin•o•j de la man•o•j aper•is la form•o de hom•a korp•o. Fin•e la siluet•o de vir•o montr•iĝ•is en la ombr•o, kaj kiam la maten•ruĝ•o plen•ig•is per roz•kolor•a•j radi•o•j la salon•o•n de Lazaroni, ĉi tiu kun mir•eg•o ek•vid•is, ke la vir•o kun la nigr•a•j man•o•j est•as li•a patr•o...
Konstern•it•a, li ne pov•is de•turn•i la okul•o•j•n de tiu•j man•o•j ankoraŭ grand•a•j, kvankam ili est•is perd•int•a•j si•a•n gigant•a•n form•o•n, sed kiu•j ŝajn•is pli nigr•a•j, pli kal•a•j kaj pli mal•delikat•a•j ol antaŭ•e. La kompat•ind•a mal•jun•ul•o mov•is ili•n ĝem•ant•e kaj li dir•is: — Rigard•u, la magi•a potenc•o, kiu ali•ig•is ili•n en du fe•o•j•n, en du sklav•o•j•n de vi•a dezir•o, tiu magi•a potenc•o far•is ili•n tiel lac•a•j, ke nun mi•a•j kompat•ind•a•j man•o•j preskaŭ mort•is. Ili pend•as sen•fort•a•j ĉe la fin•o de mi•a•j brak•o•j, ke nenio pov•as re•ven•ig•i ili•a•n iam•a•n fervor•o•n. Sed tio ne grav•as, mi bedaŭr•as nenio•n, kaj mi est•as feliĉ•eg•a vid•i vi•n tiel bril•ant•a, tiel luks•e bel•a —, kaj preskaŭ plor•ant•e pro ĝoj•o, la mal•jun•ul•o est•is ĉirkaŭ•brak•ont•a si•a•n fil•o•n ..., sed ĉi tiu, vid•ant•e la nigr•a•j•n kal•hav•a•j•n man•o•j•n al•proksim•iĝ•ant•a•j al li, post•e•n•paŝ•is sen•vol•e, protekt•ant•e si•a•n bel•a•n vest•aĵ•o•n el silk•o, kaj dir•is al la mal•jun•ul•o: — Atent•u vi•a•j•n mal•bel•a•j•n man•o•j•n, mi•a patr•o, vi est•as mal•pur•ig•ont•a mi•n! — — Est•as ver•e —, dir•is ĉi tiu ĝem•ant•e, kaj li si•n re•tir•is; sed kiam li est•is mal•ferm•ont•a la pord•o•n, Lazaroni re•vok•is li•n: — Mi•a patr•o!
La patr•o re•turn•is si•n feliĉ•a, sed la fil•o dir•is plu•e: — Ne tuŝ•u tiel la pord•o•n, ĝi•a kolor•o est•as tiel delikat•a, vi pov•us nigr•ig•i ĝi•n. — La mal•jun•ul•o si•n re•tir•is konfuz•it•a en si•a•n ĉambr•o•n, sed kiam en la post•tag•mez•o li vid•is la riĉ•a•j•n sinjor•o•j•n, kiu•j vizit•is li•a•n fil•o•n, la patr•o est•is tiel feliĉ•a pro la prosper•o de Lazaroni, ke li rigard•ad•is li•n kun rav•eg•o, ne rimark•ant•e, ke la vizit•ant•o•j rigard•ad•is si•a•flank•e kun mir•eg•o la strang•a•j•n man•o•j•n de la bon•a vir•o.
Lazaroni ruĝ•iĝ•is pro hont•o kaj incit•et•it•e li flustr•is al si•a patr•o: — Kaŝ•u do vi•a•j•n man•o•j•n. — La kompat•ind•ul•o obe•is, sed larm•o•j rul•is sur li•a•j vang•o•j. Tiam li sent•is, ke la aspekt•o de la nigr•a•j man•o•j far•iĝ•is ĝen•ant•a por li•a fil•o. Ĉi tiu per tuk•o viŝ•is la mebl•o•j•n, la tabl•o•tuk•o•n kaj la pord•o•n, kiu•j•n ne•si•n•gard•e la mal•jun•ul•o tuŝ•is per la mal•delikat•a•j man•o•j. Li kun obe•em•o rigard•is tiu•j•n man•o•j•n, kiam ili al•proksim•iĝ•is al la li•a•j. Fin•e, unu tag•o•n la mal•jun•a vir•o decid•is re•tir•i si•n en dom•et•o•n, kiu•n li posed•is mal•proksim•e sur la kamp•ar•o. Kaj la fil•o las•is li•n for•ir•i, ĉar nun li pov•os daŭr•ig•i si•a•n viv•ad•o•n de grand•a sinjor•o, ne plu bezon•ant•e hont•i pro la nigr•a•j man•o•j de la patr•o. Unu nokt•o•n, li dorm•is trankvil•e, kiam li est•is vek•at•a de strang•a zum•ad•o, kiu memor•ig•is al li tiu•n, per kiu est•is lul•at•a li•a jun•ec•o. Sed ĉi tiu bru•o est•is pli gaj•ig•a. Ĝi simil•is al tint•ad•o de or•a•j mon•er•o•j, kiu•j kun•e danc•as sen•brid•e. Lazaroni ne atent•is tio•n, sed ŝajn•is al li, ke ĉiu•n nokt•o•n mal•aper•is el li•a kastel•o mult•valor•a objekt•o. Surpriz•it•e, la jun•a hom•o unu nokt•o•n ne dorm•is, sed kaŝ•observ•ad•is kaj vid•is, ke re•foj•e mister•a•j man•o•j li•n vizit•as. Sed tiu•j ĉi, anstataŭ nigr•a•j kaj mal•delikat•a•j, est•is mir•ind•e blank•a•j, delikat•a•j kaj elegant•a•j. Ĉe tiu•j man•o•j el•ŝir•is ĉiu•j•n flor•o•j•n en la park•o kaj sur ili•a lok•o ek•kresk•is dorn•arb•et•o•j. La blank•a•j man•o•j labor•ad•is kun tia ĉarm•o, ke Lazaroni trov•is la vid•aĵ•o•n al•log•a. Tamen, tiu•j mister•a•j vizit•ant•o•j est•is en•ir•int•a•j en la salon•o•j•n kaj kapt•ant•e la mebl•o•j•n kun apati•a gest•o, ili ĵet•ad•is ili•n el la fenestr•o, kaj ĉiu•j ĉi tiu•j mult•valor•a•j objekt•o•j tuj ali•iĝ•is en roz•a•n vapor•o•n, kiu dis•mal•aper•is en la aer•o. Lazaroni est•is tiel surpriz•it•a, ke li eĉ ne hav•is la fort•o•n for•pel•i la ruin•ig•ant•a•j•n man•o•j•n, kiu•j sen•ig•is li•n de li•a•j juvel•o•j, de li•a•j riĉ•a•j vest•aĵ•o•j; kiu•j sam•manier•e ĉiu•j for•fand•iĝ•is en roz•a•n vapor•o•n. Li•a kastel•o for•flug•is en graci•a nub•o kun la sam•a rapid•ec•o, kaj subit•e Lazaroni, vest•it•a ĉifon•e, kuŝ•is sur mizer•a lit•aĉ•o. En tiu moment•o la kok•o ek•kri•is, anonc•ant•e la tag•iĝ•o•n. La man•o•j mal•grand•iĝ•is, al•iĝ•is al hom•a korp•o kaj la jun•a vir•o kun terur•o ek•vid•is, ke est•as li•a•j propr•a•j man•o•j, kiu•j est•is kaŭz•int•a•j ĉi tiu•n ruin•eg•iĝ•o•n. Tiam, frenez•a pro dolor•o kaj mal•esper•o, li kur•is al la loĝ•ej•o de si•a patr•o, kaj si•n ĵet•ant•e antaŭ li•a•j pied•o•j, li pet•is pardon•o•n, kaj rakont•is al li ĉio•n, kio okaz•is. La bon•a mal•jun•ul•o, kies mal•fort•a•j man•o•j nun est•is vaks•kolor•a•j, ben•is li•n dir•ant•e:
— Mi•a fil•o, vi pov•as re•akir•i vi•a•n perd•it•a•n posed•aĵ•o•n, se vi vol•as nur dediĉ•i vi•a•j•n man•o•j•n al la magi•a en•sorĉ•o, al kiu mi dediĉ•is la mi•a•j•n, kaj vi spert•os, kia•j•n rimed•o•j•n ĝi pov•as hav•ig•i al vi. — — Mi•a patr•o, mi est•as inklin•a al ĉio. Kiel si•n nom•as tiu magi•a rimed•o? — — La labor•o —, respond•is la mal•jun•ul•o.
La jun•a vir•o kompren•is; kaj li•a•j blank•a•j man•o•j komenc•is fos•ad•i la ter•o•n. Komenc•e li tir•is el ĝi nur nigr•a•n pan•o•n, sed iom post iom li•a•j man•o•j brun•iĝ•is sub la sun•bril•o kaj la kolor•ŝanĝ•int•a•j man•o•j baldaŭ hav•ig•is al li blank•a•n pan•o•n. Li ne ĉes•is labor•ad•i diligent•e, far•iĝ•is riĉ•eg•a kaj li•a patr•o viv•is ne•esprim•ebl•e feliĉ•a ĉe li ankoraŭ mult•a•j•n jar•o•j•n.
— Kio•n vi opini•as pri mi•a rakont•o? — Johan•o demand•is.
— Ĉu ĝi ver•e okaz•is?
— Jes kaj ne.
— Mi ne kompren•as.
— Vi kompren•os post•e, kiam vi est•os viv•int•a kelk•a•j•n jar•o•j•n inter la hom•o•j.
— Lazaroni hav•is bon•a•n patr•o•n —, mi dir•is.
— Jes, li hav•is —, dir•is la mar•ist•o; kaj mi demand•is:
— Ĉu tiu patr•o est•is pli bon•a ol la mi•a?
— Tio•n vi spert•os post•e —, li respond•is. Mi ek•pens•is, ke ekzist•as ankoraŭ tre mult•a•j afer•o•j en la mond•o, kiu•j•n mi dev•us spert•i.
— Kio•n vi rakont•os nun? — mi demand•is, tut•e ne pens•ant•e, ke oni pov•as est•i tro sci•vol•a aŭ mal•diskret•a; mi ja ne sci•is, ke diskret•ec•o ekzist•as.
— Mi nun rakont•os io•n, kio ver•e okaz•is —, li dir•is.
— Nu, bon•e! — mi respond•is, kaj Johan•o komenc•is la rakont•o•n pri:
La ĉarpent•ist•edz•in•o de Gaŭda.
Gaŭda est•as tre bel•a kaj pur•eg•a urb•et•o en Holand•uj•o. Ĉiu•j ĝi•a•j strat•o•j kaj strat•et•o•j est•as zorg•e pavim•it•a•j, kaj laŭ•long•e de ĉiu (kun escept•o de nur unu) flu•as kanal•et•o aŭ branĉ•o de la river•o•j Gaŭe kaj Isel. Nun aŭskult•u! Antaŭ pli ol tri•cent jar•o•j, la burĝ•o•j de Gaŭda est•is divid•it•a•j en du religi•a•j parti•o•j, kiu•j si•n mal•am•is reciprok•e kaj sen•inter•romp•e batal•is pro la potenc•o.
Okaz•is, ke la Nigr•a parti•o (mi vol•as nom•i ĝi•n per tiu nom•o) reg•is. La urb•estr•o, la skaben•o•j, la polic•an•o•j, unu•vort•e ĉiu•j person•o•j, kiu•j est•is salajr•at•a•j de la urb•et•o, aparten•is al la Nigr•a parti•o, kaj ili•n oni nom•is la Nigr•ul•o•j. Ĉiu•j Blank•ul•o•j (la kontraŭ•parti•an•o•j) est•is persekut•at•a•j en terur•a manier•o. Oni for•pel•is ili•n ekster•urb•e•n, aŭ ĵet•is en mal•liber•ej•o•n, aŭ eĉ mort•ig•is ili•n sen kompat•o. La terur•o est•is grand•a en la mal•feliĉ•a Gaŭda kaj la komerc•o, la industri•o kaj tiel plu mal•prosper•is kiel neniam antaŭ•e. La urb•estr•o, tre fanatik•a Nigr•ul•o, dis•kur•ig•is tra la urb•et•o soldat•o•j•n kaj polic•an•o•j•n, kiu•j arest•is ĉiu•j•n danĝer•a•j•n kontraŭ•ul•o•j•n.
Okaz•is, ke unu el tiu•j persekut•at•o•j, fervor•a Blank•ul•o, si•n sav•is, kaj kiel ajn oni serĉ•is, nenie oni pov•is trov•i kaj arest•i li•n. La urb•estr•o est•is furioz•a. Li mem tra•serĉ•is kun help•ant•o•j ĉiu•j•n suspekt•a•j•n dom•o•j•n, sed sen dezir•it•a rezultat•o. Supoz•ant•e, ke la persekut•at•o si•n ne trov•as en si•a propr•a dom•o, la koler•a urb•estr•o unu•e tra•serĉ•is la dom•o•j•n de li•a•j parti•an•o•j, sed ne trov•int•e li•n tie, oni ir•is al la dom•o de la Blank•ul•o mem. La pord•o est•is ne•ferm•it•a kaj la persekut•ant•o•j en•ir•is. Supr•e•n•ir•int•e la ŝtup•ar•o•n, ili puŝ•mal•ferm•is la pord•o•n de la loĝ•o•ĉambr•o. La edz•in•o de la Blank•ul•o sid•is sur si•a seĝ•o, kaj ŝi tiel terur•iĝ•is, vid•ant•e la koler•ant•a•n urb•estr•o•n kaj li•a•j•n polic•an•o•j•n, ke preskaŭ ŝi sven•is.
— Kie est•as vi•a edz•o!? — demand•is la koler•ant•o.
La vir•in•o vol•is respond•i, sed ne pov•is; ŝajn•is al ŝi, kvazaŭ la lang•o glu•iĝ•is al la palat•o, kaj ŝi el•ig•is nur kelk•e da ne•kompren•ebl•a•j son•o•j.
— Respond•u tuj! — ek•kri•is la urb•estr•o. — Vi•a edz•o si•n kaŝ•as tie ĉi, se ni ne li•n trov•os, mi brul•ig•os la tut•a•n dom•o•n. — Dir•ant•e tio•n, li pied•frap•is tiel fort•e sur la plank•o•n, ke la mebl•o•j ek•danc•is.
Ĉar la vir•in•o daŭr•ig•is silent•i, li ordon•is al si•a•j kun•ul•o•j, ke ili serĉ•u. Tio•n ili far•is, sed sen bon•a sukces•o; la Blank•ul•o ne est•is trov•ebl•a. Inter•temp•e la vir•in•o iom post iom re•konsci•iĝ•is kaj kiam re•foj•e demand•is al ŝi la urb•estr•o, kie ŝi kaŝ•is la “Blank•ul•aĉ•o•n”, ŝi respond•is per trem•ant•a voĉ•o:
— Sinjor•o, ne li•n serĉ•u plu en ĉi tiu dom•o, vi jam tra•serĉ•is de la kel•o ĝis la tegment•o; kie do vi pens•as, ke mi kaŝ•us li•n? — La urb•estr•o ordon•is, ke oni gard•u bon•e la dom•o•n ekster•e, ĉar nepr•e la mal•ben•it•a Blank•ul•aĉ•o dev•us est•i intern•e, aŭ baldaŭ li re•ven•os en ĝi•n. La persekut•ant•o•j las•is la vir•in•o•n sol•a, ili daŭr•ig•is la serĉ•ad•o•n en la urb•o, dum unu el ili zorg•e gard•is la dom•o•n sur la strat•o.
Vi pov•as kompren•i, kiel la vir•in•o ĝoj•is, kiam est•is for•ir•int•a•j la urb•estr•o kaj li•a•j help•ant•o•j, precip•e, ĉar oni ne plen•um•is la minac•o•n de la urb•estr•o, nom•e ek•brul•ig•i la dom•o•n. Tamen la Blank•ul•o est•is en bon•a rifuĝ•ej•o. Vi do dev•as sci•i, ke li est•is ĉarpent•ist•o, kaj ke li est•is far•int•a en si•a dom•o kaŝ•ej•o•n tiel bon•a•n, ke est•is ne•ebl•e trov•i ĝi•n. Li konstru•is tiu•n rifuĝ•ej•o•n en temp•o, kiam li•a•j parti•an•o•j, la Blank•ul•o•j, reg•is la urb•et•o•n kaj kiam li antaŭ•vid•is, ke la temp•o pov•us ven•i, en kiu la kontraŭ•ul•o•j est•us “majstr•o•j” en la urb•et•o.
Mi nun ne dir•as al vi, kie ni•a Blank•ul•o si•n trov•is, ĉar se mi dir•us tio•n, la interes•o de mi•a rakont•o far•iĝ•us pli mal•grand•a. Se iam vi vizit•os Gaŭda, ĉiu•j infan•o•j sur la strat•o pov•os al vi montr•i la dom•o•n kun la kaŝ•ej•o, ĉar ĝi ekzist•as ankoraŭ; en memor•o de la vir•in•o oni ne vol•as mal•konstru•i aŭ ŝanĝ•i la loĝ•ej•o•n. Eĉ la verd•a anas•o, kiu•n antaŭ tri•cent jar•o•j oni vid•is skulpt•it•a sur la fasad•o de la dom•o, ankoraŭ nun est•as sur tiu sam•a lok•o, kaj la bird•o ankoraŭ ĉiam rigard•ad•as la sam•a•n direkt•o•n kiel antaŭ•e, tut•e ne lac•iĝ•ant•e. Sed mi rakont•u plu•e: Vesper•e de la tag•o, kiam la Nigr•ul•o•j tiel terur•ig•is la edz•in•o•n en la “Anas•dom•et•o”, la ĉarpent•ist•o sid•is kviet•e ĉe la tabl•o en ĉe•est•o de si•a edz•in•o kaj ili laŭd•is Di•o•n pro Li•a help•o, ĉar neniu el la Nigr•ul•o•j sukces•is trov•i eĉ unu post•sign•o•n, kvankam du- aŭ tri•foj•e la soldat•o•j reviz•it•is kaj tra•serĉ•is la tut•a•n dom•o•n. Kiam oni dum la semajn•o ankoraŭ vizit•is la “Anas•dom•et•o•n” sen bon•a rezultat•o por la Nigr•ul•o•j, ĉiu•j supoz•is, ke la ĉarpent•ist•o est•is for•kur•int•a ekster•urb•e•n, kaj neniu soldat•o aŭ polic•an•o mal•kviet•ig•is plu la loĝ•ant•o•j•n de la Anas•dom•et•o.
Ĉu vi aŭd•is iam la proverb•o•n: Sever•a•j mastr•o•j ne reg•as long•e? — Ne? — Nu, tio est•as holand•a proverb•o kaj ĝi est•as bon•a kaj bel•a, ĉar preskaŭ ĉiam ĝi ver•iĝ•as. Ankaŭ en mi•a rakont•o ĝi ver•iĝ•as, ĉar kiam la Nigr•ul•o•j est•is reg•int•a•j ses monat•o•j•n, ili•a reg•ad•o est•is renvers•it•a kaj anstataŭ•it•a de tiu de la Blank•ul•o•j. Vi ebl•e dir•os, ke tio est•is tre strang•a temp•o, en kiu okaz•is tia•j terur•aĵ•o•j kaj mal•trankvil•ig•a•j afer•o•j; vi est•as prav•a, sed ni ne forges•u, ke la hom•o•j de la nun•a epok•o est•as pli saĝ•a•j kaj ne tiel mal•amik•a•j unu kontraŭ la ali•a, kiel antaŭ tri•cent jar•o•j.
Sed mi rakont•os plu•e. La Blank•ul•o•j si•a•vic•e do ten•is la konduk•il•o•j•n de la reg•ad•o, kaj ili komenc•is persekut•i la Nigr•ul•o•j•n kaj ĉiu•lok•e la iam•a•j mastr•o•j si•n sav•is. La urb•estr•o ankaŭ vol•is for•kur•i, ĉar li si•n trov•is en grand•a danĝer•o est•i kapt•at•a kaj pend•ig•at•a. Li mem ja ekzekut•is antaŭ•e mult•e da kontraŭ•ul•o•j, kaj la Blank•ul•o•j vol•is venĝ•i si•n. For•kur•i tamen est•is mal•facil•e, ĉar la pord•eg•o•j de la urb•et•o est•is bon•e gard•at•a•j kaj nur tra ili oni pov•is for•las•i la urb•et•o•n. Jam mez•nokt•e la eks•ig•it•a urb•estr•o est•is for•las•int•a si•a•n dom•o•n, tim•ant•e, ke oni li•n tie serĉ•us. En•volv•it•a en larĝ•a nigr•a mantel•o, li ŝtel•ir•is tra la strat•o•j por esplor•i, ĉu ie li pov•us vid•i rifuĝ•ej•o•n. Ĉar li est•is alt•kresk•a vir•o, li tim•is, ke li•a•j persekut•ant•o•j baldaŭ re•kon•us li•n, kaj li ne si•n tromp•is, ĉar kelk•a•j soldat•o•j, ir•ant•a•j kun brul•ant•a•j torĉ•o•j, ek•vid•is li•n je la du•a hor•o nokt•e kaj tuj komenc•is kur•i post li. La for•kur•ant•o rapid•e si•n kaŝ•is en strat•a angul•o kaj rimark•is kun bat•ant•a kor•o, ke la soldat•o•j preter•kur•is ne ek•vid•int•e li•n. Por moment•o li est•is re•foj•e liber•a, sed antaŭ•vid•ant•e, ke oni re•turn•os si•n por serĉ•i en la apud•a•j strat•o•j, li ĉie•n direkt•is la rigard•o•j•n, esplor•ant•e, ĉu ie bon•a okaz•o si•n prezent•us por si•n kaŝ•i. Okaz•e li si•n trov•is en tiu moment•o antaŭ la Anas•dom•et•o, kaj ne plu sci•ant•e, kio•n far•i, li laŭt•e fal•ig•is du•foj•e la pord•frap•il•o•n. Li atend•is dum unu, du minut•o•j, kaj ĵus kiam la persekut•ant•o•j re•aper•is apud la strat•angul•o, la pord•o mal•ferm•iĝ•is, kaj la nigr•a figur•o de la eks•urb•estr•o si•n ŝov•is intern•e•n, re•ferm•ant•e sen•bru•e post si la pord•o•n. Supr•e sur la ŝtup•ar•o star•is mal•grand•a vir•in•o. Ŝi pens•is, ke ŝi mal•ferm•is por si•a edz•o, kiu ankoraŭ ne est•is re•hejm•iĝ•int•a, kaj ek•vid•ant•e tiu•n nigr•a•n alt•kresk•a•n figur•o•n ĉe la pord•o mal•supr•e de la ŝtup•ar•o, ŝi el•ig•is mal•laŭt•a•n kri•o•n, tamen re•konsci•iĝ•ant•e, ŝi demand•is: — Kiu vi est•as?... Mi pens•is, ke mi•a edz•o...
— Sinjor•in•o —, respond•is la eks•urb•estr•o, — pro la am•o de Di•o, help•u mi•n, oni persekut•as kaj vol•as mort•ig•i mi•n. — La vir•in•o re•kon•is la voĉ•o•n de la iam•a urb•estr•o kaj tuj ŝi kompren•is ĉio•n.
— Ĉu vi sci•as, al kiu vi pet•as help•o•n? — ŝi dir•is; — ĉu vi sci•as, ke... — La eks•urb•estr•o, supr•e•n•ir•ant•e la ŝtup•ar•o•n, inter•romp•is ŝi•n:
— Ne, sinjor•in•o —, li dir•is, — en mi•a tim•o mi laŭ•hazard•e frap•is sur ĉi tiu pord•o, sed kiu ajn vi est•as, vi help•os al mi, se vi est•as krist•an•in•o.
— Sekv•u mi•n —, respond•is la vir•in•o, — sed rapid•e, ĉar mi aŭd•as bru•o•n de paŝ•o•j sur la strat•o, ebl•e oni vid•is, ke vi en•ir•is mi•a•n dom•o•n.
Unu minut•o•n post•e ili est•is en la sam•a ĉambr•o, kie antaŭ kelk•a•j monat•o•j la urb•estr•o est•is serĉ•ant•a la ĉarpent•ist•o•n, la edz•o•n de ĉi tiu vir•in•o, al kiu li nun pet•is protekt•o•n. La vir•in•o ne kon•ig•is si•n kaj ne dir•ant•e eĉ unu vort•o•n, ŝi for•ŝov•is la spegul•o•n, puŝ•is sur najl•o•n per la fingr•o kaj subit•e kaŝ•it•a pord•et•o mal•ferm•iĝ•is; tiam ŝi dir•is: — En•ir•u tie•n, sed precip•e ne far•u bru•o•n, por ke neniu aŭd•u vi•n, mi zorg•os por ĉio.
La eks•urb•estr•o en•ramp•is en la rifuĝ•ej•o•n, la sekret•a pord•et•o re•foj•e ferm•iĝ•is, kaj la spegul•o est•is ŝov•at•a sur si•a•n kutim•a•n lok•o•n.
Kiam je la ses•a hor•o la ĉarpent•ist•o re•hejm•iĝ•is, li rakont•is detal•e, ke oni ĉie kaj dum la tut•a nokt•o est•is serĉ•int•a la mal•ben•it•a•n eks•urb•estr•o•n, sed ke nenie oni pov•is li•n trov•i.
La vir•in•o nun hav•is en si•a potenc•o la viv•o•n de si•a iam•a persekut•ant•o, kaj kio•n vi pens•as, ke ŝi far•is?... Ĉu vi iam aŭd•is pri la vir•o, kiu trov•is si•a•n dorm•ant•a•n mal•amik•o•n sur la rand•o de alt•a ŝton•eg•o? Mi•a patr•in•o leg•is pri tio al mi, kiam mi est•is ok•jar•a knab•o, kaj mi memor•as bon•e, ke grand•a•j larm•o•j rul•is sur ŝi•a•j vang•o•j, kiam ŝi leg•is la fin•o•n de la rakont•o..., “kaj la vir•o, ne vek•ant•e si•a•n mal•amik•o•n, for•tir•is li•n de tiu danĝer•a lok•o kaj daŭr•ig•is si•a•n voj•o•n.”
La edz•in•o de la ĉarpent•ist•o ne perfid•is la for•kur•int•o•n, kiu•n Di•o est•is konfid•int•a al ŝi•a•j zorg•o•j kaj protekt•ad•o. Ŝi far•is kvazaŭ tut•e nenio ekster•ordinar•a est•us okaz•int•a en ŝi•a dom•o. Kiam ŝi•a edz•o est•is ĉe si•a labor•o ekster•dom•e, ŝi port•is manĝ•aĵ•o•n kaj trink•aĵ•o•n al si•a mal•liber•ul•o ĝis la temp•o, kiam neniu plu pens•is pri li, ĝis la temp•o, en kiu la ord•o est•is re•ven•int•a en la urb•et•o Gaŭda.
Unu vesper•o•n ŝi el•ven•ig•is la eks•urb•estr•o•n el la kaŝ•ej•o kaj don•ant•e al li vest•o•j•n por far•i si•n ne•kon•ebl•a al la urb•an•o•j kaj la pord•eg•a gard•ist•o, ŝi parol•is al li:
— Sinjor•o, la danĝer•o, kiu ĝis nun minac•ad•is vi•n, tut•e pas•is, ir•u kun Di•o, for•las•u la urb•o•n, neniu re•kon•os kaj atent•os vi•n, fart•u bon•e!
La iam•a urb•estr•o tir•is grand•a•n mon•uj•o•n el si•a poŝ•o kaj prezent•ant•e ĝi•n al la vir•in•o, li dir•is:
— Sinjor•in•o, vi sav•is mi•a•n viv•o•n, pren•u ĉi tiu•n mon•uj•o•n kun la en•hav•o kiel rekompenc•o•n por vi•a nobl•a kondut•o je mi, sed dir•u, kiel vi pov•is kaŝ•i mi•n tiel bon•e, ke eĉ vi•a edz•o ne ek•sci•is tio•n?
La vir•in•o respond•is:
— Sinjor•o, gard•u vi•a•n mon•o•n, vi bezon•os ĝi•n mem dum vi•a for•kur•ad•o; sed mi dir•os al vi, kiel mi pov•is kaŝ•i vi•n tiel bon•e. Tiu•n kaŝ•ej•o•n, kie vi pas•ig•is tiom da tag•o•j, mi ankaŭ uz•is por kaŝ•i mi•a•n edz•o•n, kiam vi kiel urb•estr•o de Gaŭda serĉ•is li•n por pend•ig•i. Vi far•is al ni mult•e da mal•bon•o, sed ĉar mi pen•ad•as est•i ver•a krist•an•in•o, mi pardon•is al vi, ĉar mi leg•is en tiu sankt•a libr•o (ŝi ek•kapt•is la man•o•n de la konstern•it•a eks•urb•estr•o kaj konduk•is li•n al mal•grand•a bret•ar•o, de kiu ŝi pren•is religi•a•n libr•o•n): “Pardon•u al vi•a•j mal•amik•o•j kaj am•u ili•n!”
La pal•a eks•urb•estr•o, re•kon•ant•e la vir•in•o•n de la ĉarpent•ist•o, far•iĝ•is ankoraŭ pli pal•a; li•a•j genu•o•j fleks•iĝ•is sub li•a korp•o kaj li est•is tiel emoci•it•a, ke li ne pov•is respond•i. Hont•e li mal•lev•is la kap•o•n kaj dum la vir•in•o re•ferm•is la kaŝ•ej•o•n kaj ŝov•is la spegul•o•n sur la ordinar•a•n lok•o•n, li mal•aper•is el la ĉambr•o kaj sen•bru•e for•las•is la Anas•dom•et•o•n.
Johan•o silent•is kaj mi pri•pens•is pri la nobl•a kondut•o de tiu vir•in•o.
— Pri kio vi pens•as? — fin•e li demand•is.
— Pri tiu ĉarpent•ist•edz•in•o.
— Kiel vi opini•as pri ŝi?
— Ho, ŝi est•as tiel bon•a kiel la patr•o de Lazaroni.
— Kio•n, laŭ vi•a opini•o, dir•us vi•a patr•in•o, se tiu urb•estr•o ven•us ĉe vi•n por arest•i vi•a•n patr•o•n?
Mi pri•pens•is re•foj•e.
— Nu? — li demand•is plu•e. — Kio•n ŝi dir•us?
— Ho, ŝi dir•us: Nu bon•e! — mi respond•is, — ĉar ŝi ĉiam respond•as tiel —, kaj ne atend•ant•e, kio•n respond•os al tio la mar•ist•o, mi daŭr•ig•is:
— Ĉu vi nun rakont•os pri Hamburg•o?
— Jes, sed tio ne est•os fabel•o nek rakont•o —, kaj li rakont•is pri tiu grand•a urb•o; ke ĝi est•as tiel mal•nov•a, ke ĝi kuŝ•as apud la larĝ•a•j river•o•j Elbe kaj Alster, ke la haven•o est•as tiel grand•a kaj preskaŭ plen•plen•a je ŝip•o•j; ke la urb•o konsist•as el du part•o•j, unu nov•a, ali•a mal•nov•a; ke antaŭ•e la urb•o est•is fortik•aĵ•o, sed ke de post cent•o da jar•o•j la mur•eg•o•j est•is for•ig•it•a•j kaj ke sur ili•a lok•o est•as bel•eg•a•j promen•ad•ej•o•j, kaj tiel plu. Li rakont•is pri la soldat•o•j, pri preĝ•ej•o•j, pri teatr•o•j kaj ke li sent•us si•n feliĉ•a re•foj•e est•i en Hamburg•o.
— Mi dezir•us, ke vi ĉiam rest•u tie ĉi —, mi subit•e dir•is.
— Ne•ebl•e!
— Tio•n ankaŭ ĉiam dir•as mi•a patr•o..., aŭ ke vi rest•u almenaŭ unu jar•o•n.
— Kial do?
— Ĉar vi pov•as tiel bel•e rakont•i.
— Nur tial?
— Ne, ĉial! — mi dir•is. — Mi est•is ĝis nun tiel sol•a sur la Insul•o, sed tio•n mi ne sent•is; tamen, post kiam vi est•os for, mi ebl•e enu•os tie ĉi.
— Kuir•u vi•a•j•n piz•o•j•n, mi•a knab•o!
— Mi klopod•os, sed kial mi ne pov•os ir•i kun vi al London•o, kaj post•e al Hamburg•o? — Mi preskaŭ ek•plor•is.
La mar•ist•o rigard•is mi•n kaj la sam•a•j ĝis antaŭ kelk•a•j tag•o•j al mi ne•kon•at•a•j esprim•o•j de kompat•o, kiu•n li sent•is por mi, re•foj•e glit•is sur li•a vizaĝ•o. Li tiam frap•et•is amik•e mi•a•n ŝultr•o•n kaj dir•is re•foj•e:
— Kuir•u ili•n, mi•a amik•et•o, kaj ĉio far•iĝ•os bon•a.
Mi ne respond•is, sed ek•star•is por plu•e serĉ•kolekt•i ov•o•j•n. Ĉiam rakont•ant•e kaj parol•ant•e Johan•o help•is al mi, sed ov•o•j•n li trov•is neniu•j•n. Mi•a korb•o est•is preskaŭ plen•a, kaj ĵus mi trov•is nov•a•n nest•o•n kaj klin•is mi•n por el•pren•i la ov•o•j•n. Flank•e de mi si•n klin•is la mar•ist•o; li•a•j krur•o•j dis•star•is, ili est•is tiel long•a•j, ke mi facil•e pov•us ramp•i sub ili kaj mi ek•mir•is pri tia•j long•a•j krur•o•j, kiam subit•e per ne•atend•it•a kaŭz•o la mar•ist•o perd•is la egal•pez•o•n kaj rul•fal•is antaŭ mi sur la sabl•o•n. Li•a•j bot•o•j pri•skrib•is rapid•e du•on•cirkl•o•n tra la aer•o kaj jen mi•a amik•o kuŝ•is moment•o•n kun etend•it•a korp•o sur la sabl•o. Mi est•is mir•konstern•it•a, sed feliĉ•e la mar•ist•o tuj ek•star•is kaj, plen•gorĝ•e rid•eg•ant•e, montr•is la pugn•o•n al io, star•ant•a post mi. Turn•ant•e mi•n, mi vid•is Jafet. La kapr•in•o est•is sekv•int•a ni•n kaj atend•ant•e bon•a•n okaz•o•n por montr•i si•a•n mal•amik•ec•o•n al mi•a amik•o, ŝi est•is per si•a•j korn•o•j tiel fort•e puŝ•tuŝ•eg•int•a li•a•n post•aĵ•o•n, ke la surpriz•it•a mar•ist•o est•is ĵet•at•a kelk•a•j•n paŝ•o•j•n antaŭ•e•n. Vid•ant•e ke tio ne mult•e dolor•is Johan•o•n, mi ankaŭ rid•eg•is. La kapr•in•o tamen jam est•is je kelk•a distanc•o, ebl•e por re•foj•e atak•i si•a•n mal•amik•o•n, sed vid•ant•e, ke tiu est•as si•n•gard•a, ŝi turn•is al ni la vost•o•n kaj mal•rapid•e ir•is for. Ni plu•e serĉ•is ov•o•j•n kaj dum Johan•o rakont•is fabel•o•j•n pri “La mal•bel•a anas•id•o”, pri “La najtingal•o”, (ŝajn•is al mi, ke li est•as ne•el•ĉerp•ebl•a rilat•e al fabel•o•j), la temp•o pas•is rapid•eg•e.
La last•a•j•n tag•o•j•n dum li•a ĉe•est•o mi sent•is mi•n tut•e ali•a knab•o. Vek•iĝ•is en mi subit•e la dezir•o ek•sci•i ĉio•n, kio okaz•as en la mond•o kaj precip•e en Hamburg•o. Mi dezir•is kon•at•iĝ•i kun ĉiu•j ekster•insul•a•j afer•o•j, al mi ĝis nun tut•e fremd•a•j. Sen•dub•e en tiu “mond•o” mi est•us feliĉ•a, ĉar laŭ mi•a imag•o ĉiu•j hom•o•j tie dev•us nepr•e est•i kiel Johan•o; ili rid•et•us al mi kaj ag•us tut•e ali•e ol mi•a•j ge•patr•o•j, kiu•j las•is mi•n nur far•i, sed kiu•j ne konsci•is, ke fin•e mi ne pov•us kontent•iĝ•i kun mi•a unu•ton•a viv•o.
Kun kor•prem•o mi atend•is la last•a•n tag•o•n de la monat•o, kiam mi•a amik•o for•ir•us por neniam re•ven•i. Mi kalkul•is la tag•o•j•n, kio•n mi antaŭ•e neniam est•is far•int•a. Ĉiu•maten•e mi ĝoj•is, ĉar nov•a tag•o al•ven•is por pas•ig•i kun iu, kiu pov•is kompren•i mi•n kaj kiu vol•is ĉio•n, kio•n mi vol•is, kiu unu•vort•e tut•e sam•opini•is kun mi, kaj ĉiu•vesper•e mi mal•ĝoj•is, ke tag•o est•is pas•int•a, ĉar ĉiu tag•o de tiu monat•o est•is al mi kvazaŭ part•o de trezor•o, kiu iom post iom por mi perd•iĝ•is. Kaj kio rest•us, post kiam mi est•us perd•int•a tiu•n trezor•o•n? Nur sol•ec•o, unu•ton•ec•o kaj enu•o. Tio•n mi klar•e antaŭ•sent•is. Mi•a•j best•o•j, precip•e la hund•o, pov•us lud•i kun mi kiel antaŭ•e, sed ĝi ja est•is mut•a kaj ne kapabl•us for•ig•i la mister•a•n prem•ad•o•n, kiu subit•e kapt•is mi•a•n kor•o•n, kiam mi pens•is pri la ven•ont•a monat•o.
En la nokt•o•j mi ne pov•is plu kviet•e dorm•i. Mult•foj•e mi ek•sid•is en mi•a lit•o kaj rigard•ant•e en la mi•n ĉirkaŭ•ant•a•n du•on•lum•o•n, mi ek•plor•is. Se mi nur pov•us kuir•i mi•a•j•n piz•o•j•n, sed, ho ve! mi ne est•is filozof•o kiel Johan•o; krom tio, ili est•us tro mal•mol•a•j, ili prem•us kaj dolor•us mi•n kaj neniu ven•us por for•pren•i ili•n el mi•a•j ŝu•o•j. Kiam ek•tag•iĝ•is, mi•a ĉagren•o for•iĝ•is, ĉar mi pov•us re•foj•e promen•i kaj lud•i en la dun•o•j kun Johan•o; tie ni salt•ad•is, kur•ad•is, tie li rakont•ad•is kaj mi amuz•is mi•n; sed tag•o post tag•o pas•is sen•re•ven•e, kaj fin•e ven•is la last•a. Mez•nokt•e, ne pov•ant•e dorm•i, mi el•lit•iĝ•is kaj sen•bru•e mal•supr•e•n•ir•is la ŝtup•ar•o•n al la stal•o, kie li dorm•is.
Mi aŭskult•is... En la ĉambr•o mal•laŭt•e ronk•ad•is mi•a patr•o kiel mister•a kaŝ•it•a seg•ist•o, escept•e tio•n ĉio est•is silent•a. En angul•o de la stal•o kuŝ•is la pajl•o•lit•o, sur kiu la mar•ist•o ripoz•is. La lun•lum•o penetr•is tra la ne•ferm•it•a pord•o kaj mi pov•is disting•i la dorm•ant•o•n. Mi al•ir•is kaj kaŭr•iĝ•is ĉe li•a kuŝ•ej•o. Li kviet•e dorm•is kaj nur kun pen•o mi pov•is aŭd•i li•a•n regul•a•n spir•ad•o•n. Mi palp•e•serĉ•is li•a•n man•o•n kuŝ•ant•a•n sur la lit•kovr•il•o, kaj li vek•iĝ•is. Mi ne pov•is vid•i, ĉu li mal•ferm•is la okul•o•j•n, mi tamen vid•is, ke li si•n mov•as.
— Kio est•as? — li dir•is kvazaŭ en sonĝ•o.
— Est•as mi.
— Ĉu vi, mi•a knab•o?... Kio est•as al vi?... Kial vi ne dorm•as?
— Mi ne pov•as ... ĉar vi for•ir•os morgaŭ. — Kaj mi ek•plor•et•is.
— Kviet•iĝ•u! — li dir•is mal•laŭt•e, — ne plor•u, ĉio far•iĝ•os bon•a.
— Ho ne..., vi ja for•ir•as.
— Sed mi pov•as re•ven•i.
— Kiam?
— Mi ne sci•as; tio de•pend•os de cirkonstanc•o•j.
— Ho, vi ne re•ven•os... Kial mi ne pov•as ir•i kun vi kaj far•iĝ•i mar•ist•o, kiel vi?
— Vi est•as tro jun•a. Rest•u kviet•e ĉi tie, vi ja ne est•os sol•a, ĉar vi•a•j ge•patr•o•j rest•os.
— Sed ili tut•e ne mi•n am•as; ... ili ebl•e ja eĉ ne est•as mi•a•j ge•patr•o•j.
— Silent•u, knab•o, ne dir•u tia•n sen•senc•aĵ•o•n.
— Vi mem tio•n supoz•is.
— Jes, sed mi erar•is. Ili dir•is al mi, ke vi est•as ili•a fil•o, vi ja nask•iĝ•is tie ĉi. Ili est•as simpl•a•j kviet•a•j hom•o•j kaj ne sci•as rakont•i kaj lud•i kun vi, kiel mi far•is; tio•n vi dev•as kompren•i.
— Vi dir•as tio•n por kviet•ig•i mi•n, sed ili tut•e ne mi•n am•as; mi•a hund•o mi•n am•as pli mult•e.
— Ili tamen est•as bon•a•j je vi.
— Ili neniam bat•is, eĉ ne riproĉ•as mi•n. Ili las•as mi•n ĉiam far•i kio•n mi nur vol•as, sed io sekret•e dir•as al mi, ke ili ne mi•n am•as, kaj ke mi tut•e ne am•as ili•n; mi pli am•as mi•a•n hund•o•n. Antaŭ•e mi ne sent•is tio•n, sed post kiam vi ven•is sur la Insul•o•n, mi am•as nur vi•n kaj vi reciprok•e mi•n am•as, tio•n mi sent•as; spit•e tio•n vi vol•as for•ir•i kaj mi rest•os tut•e for•las•it•a ... — Mi plor•is de•nov•e.
— Se mi nur ne est•us ven•int•a! — li dir•is ĝem•ant•e, kaj post moment•o li dir•is plu•e: — Mi far•is vi•n mal•feliĉ•a.
— Ne dir•u ĝi•n!... Mi ja ĝoj•as, ĉar vi ven•is.
— Nu, se tio est•as, ĉio far•iĝ•os bon•a. Vi baldaŭ kutim•os al vi•a sort•o ... Ir•u nun al vi•a lit•o kaj dorm•u.
— Mi vol•as kuŝ•i ĉe vi tiu•n ĉi last•a•n nokt•o•n.
— Bon•e! — li dir•is, far•ant•e lok•o•n por mi. Nur kuŝ•iĝ•u ĉe mi•a flank•o kaj dorm•u.
Mi ek•kapt•is li•a•n man•o•n kaj kuŝ•ant•e ĉe li•a flank•o, mi ek•dorm•is.
Fru•maten•e la sekv•ant•a•n maten•o•n mi vek•iĝ•is. Jafet, ne trov•int•e mi•n en la lit•o, est•is serĉ•ont•a mi•n, sed ne pov•ant•e al•ir•i al mi, star•is ĉe la plej supr•a ŝtup•o kaj el•ig•is mal•laŭt•a•n ĝem•boj•ad•o•n. Mi supr•e•n•ir•is, vest•is mi•n kaj re•ir•is kun la hund•o mal•supr•e•n en la stal•o•n. Ĉiu•j dorm•is ankoraŭ, sed mi ne pov•is plu dorm•i. Mi•a patr•o ronk•ad•is kaj Johan•o kuŝ•is kviet•e en la sam•a si•n•ten•ad•o, en kiu li ek•dorm•is la nokt•o•n, post kiam mi est•is vek•int•a li•n. Kio•n mi far•us? Mi rigard•is mi•a•n amik•o•n kaj mi•n ek•prem•is subit•e la sam•a kor•prem•o, kiu jam kelk•a•j•n foj•o•j•n turment•is mi•n. Li est•is for•ir•ont•a post kelk•a•j hor•o•j. Li est•is far•int•a por mi tiom; ĉu mi pov•us far•i io•n por li reciprok•e? Mi pri•pens•is kaj subit•e nask•iĝ•is en mi•a kap•o ide•o. Li est•is al mi dir•int•a, ke li posed•as plu neniu•n mon•o•n; li sekv•e dev•us marŝ•i mult•e da hor•o•j por al•ven•i London•o•n. Mi ne sci•is, ke tiu urb•o est•as ating•ebl•a nur per ŝip•o. Mi do vol•is donac•i al li part•o•n de la arĝent•a•j mon•er•o•j, kiu•j•n mi per•labor•is trik•ant•e ŝtrump•o•j•n kaj serĉ•ant•e ov•o•j•n. Tiu mon•o est•is mi•a propr•aĵ•o, mi do pov•us donac•i al li tiom da ĝi, kiom mi dezir•us. Tim•ant•e tamen, ke li mal•akcept•us, mi dev•ig•us li•n akcept•i vol•e-ne•vol•e, sed kiel? Pri tio mi ankaŭ pri•pens•is star•ant•e antaŭ la lit•o de Johan•o, ĝis kiam mi trov•is rimed•o•n. Mi ŝtel•ir•is en la ĉambr•o•n, ĉar mi ne vol•is vek•i la ge•patr•o•j•n, tim•ant•e ke ili mal•help•us mi•a•n intenc•o•n. Mi mal•ferm•is la vest•o•ŝrank•o•n, el•pren•is la kest•et•o•n, en kiu mi konserv•ad•is mi•a•n mon•o•n, kaj serĉ•is skatol•et•o•n por en•met•i plen•man•o•n da mon•er•o•j, sed ne trov•is ĝi•n. Mi tamen bezon•is uj•o•n. Subit•e mi•a•j okul•o•j fal•is sur ŝtrump•o•n, je kiu mi est•is labor•int•a jam kelk•a•j•n vesper•a•j•n hor•o•j•n. Tiu du•on•ŝtrump•o pov•us util•i. En mal•mult•a temp•o mi far•is el ĝi spec•o•n de sak•et•o, kaj en•met•int•e la mon•er•o•j•n, mi ĝi•n ferm•is per faden•o kaj re•ir•is al la stal•o. Johan•o dorm•is ankoraŭ. La por li tro mal•long•a pantalon•o de mi•a patr•o, kiu•n li nepr•e dev•us al•met•i, ĉar ali•a ne trov•iĝ•is por li, pend•is sur najl•o super li•a kap•o. Mi glit•ig•is la sak•et•o•n en unu el la profund•a•j poŝ•o•j kaj atend•is, ĝis kiam li vek•iĝ•us. Se mi pov•us skrib•i tiam, mi est•us al•don•int•a leter•et•o•n, sed skrib•i mi ja ne pov•is. Tamen, trov•ant•e la sak•et•o•n, li kompren•ebl•e diven•us tuj, ke ĝi est•as donac•o de mi. Ĝi far•us al li plezur•o•n kaj krom tio, ĝi est•us util•a al li, ĉar sen mon•o li est•us dev•ig•at•a marŝ•ad•i long•a•n, tre long•a•n voj•o•n, kaj per tiu mon•o li pov•us vojaĝ•i vagon•ar•e al London•o. Tiel mi pens•is, kiam mi vid•is li•n mov•iĝ•ant•a. Li rekt•ig•is si•n, mal•ferm•is la okul•o•j•n kaj rid•et•is al mi.
— Ĉu vi est•as jam vest•it•a? — li demand•is.
— Jes, mi ne pov•is plu dorm•i.
Li sid•iĝ•is sur la pajl•o•lit•o kaj demand•is plu•e:
— Ĉu ili dorm•as ankoraŭ?
— Jes, nur aŭskult•u, “li” ronk•as.
— Mi ĝi•n aŭd•as... Nu, mi•a knab•o, post du aŭ tri hor•o•j mi for•ir•os kun vi•a patr•o... Ĉu vi vol•as al mi far•i plezur•o•n, antaŭ ol mi for•las•os vi•n?
— Ho jes, nur dir•u!
— Nu, promes•u est•i kviet•a, kiam la boat•o de vi•a patr•o vel•vetur•os for. Mi promes•as, ke mi re•ven•os kiel ebl•e plej baldaŭ. Tio daŭr•os ver•ŝajn•e unu jar•o•n, ebl•e nur kelk•a•j•n monat•o•j•n... Kia est•as la vent•o? — li dir•is, vid•ant•e ke re•foj•e mi est•is plor•ont•a.
— Vi pov•as vel•vetur•i —, mi respond•is, re•ten•ant•e la larm•o•j•n.
— Vi jam vid•is tio•n?
— Jes, en la apertur•o de la tegment•o..., tio•n mi ekzamen•as ĉiu•maten•e.
— Nu, en du hor•o•j la boat•o est•os ĉe la “dig•o” —, li dir•is ek•star•ant•e kaj kapt•ant•e si•a•n pantalon•o•n; li al•met•is ĝi•n kaj ne rimark•is la sak•et•o•n, kiu•n mi est•is met•int•a en la profund•a•n poŝ•o•n.
— Est•u nun saĝ•a knab•o —, li dir•is post moment•o, — mi lav•os mi•n, kaj post la maten•manĝ•o vi akompan•os mi•n al la haven•o. Ĉu vi promes•as al mi est•i saĝ•a?... Est•u kuraĝ•a kaj kuir•u...
— Mi klopod•os kuir•i ili•n —, mi inter•romp•e dir•is, — sed est•os tre mal•facil•e al mi.
Li kompren•is, ke tio est•os mal•facil•a kaj li dir•is:
— Ne kred•u, ke mi for•las•as vi•n kun plezur•o, sed mi ja ne pov•as rest•ad•i; vi•a patr•o gast•ig•is mi•n dum plen•a monat•o, mi est•us sen•dank•a kaj mal•diskret•ul•o, se mi pet•us por pas•ig•i du•a•n monat•o•n ĉe li. Mi manĝ•is ĉe li dum tiu temp•o kaj eĉ port•is li•a•j•n vest•o•j•n, kiu•j•n mi re•send•os, post kiam mi est•os aĉet•int•a nov•a•j•n en London•o. Re•send•ant•e ili•n, mi skrib•os leter•o•n al vi•a•j ge•patr•o•j kaj ankaŭ unu al vi.
— Mi ne pov•as leg•i.
— Vi•a patr•o aŭ vi•a patr•in•o ja pov•os leg•i ĝi•n al vi. En tiu al vi adres•it•a leter•o mi sci•ig•os, kiam mi re•ven•os. Mi jam konsil•is al vi•a patr•o, ke li kun•pren•u vi•n baldaŭ al la Vilaĝ•o. Dum kelk•a•j jar•o•j vi pov•os est•i pag•ant•a gast•o ĉe vilaĝ•an•o, kaj post tiu temp•o vi pov•os far•iĝ•i mar•ist•o. Tiam ni dung•ig•os ni•n sur la sam•a ŝip•o kaj kun•e ni far•os la vojaĝ•o•n ĉirkaŭ la ter•o.
Mi rigard•is tia•n vojaĝ•o•n kiel io•n tre strang•a•n. Sur mi•a ŝtup•ar•o mi pov•is vid•i la supr•a•n part•o•n de la tut•a ter•o; mi sekv•e imag•is, ke ni•a ŝip•o vel•us sub la Insul•o de unu horizont•o al ali•a. Dum tiu vojaĝ•o mi do dev•us vid•i ĉiu•j•n land•o•j•n, ankaŭ Hamburg•o•n.
Johan•o vid•is mi•n pri•pens•ad•i, sed ne pov•us supoz•i, ke mi pens•is pri io tiel ekster•ordinar•a kaj li dir•is:
— Kaj mi montr•os al vi ĉio•n de la mond•o, sam•e kiel vi montr•is al mi ĉio•n de la Insul•o, kaj ni rest•os ĉiam kun•e.
Mi kred•is, ke li dir•is tio•n por konsol•i mi•n kaj mi ek•silent•is. Ni lav•is ni•n kaj en•ir•is la ĉambr•o•n. Mi•a•j ge•patr•o•j jam lev•iĝ•is. Post la maten•manĝ•o mi•a patr•o port•is kelk•a•j•n mal•plen•a•j•n kest•o•j•n kaj sak•o•j•n kaj dek•du•o•n da kest•o•j kun ov•o•j al la boat•o kaj pret•ig•is ĉio•n por ek•vel•i.
Johan•o adiaŭ•dir•is mi•a•n patr•in•o•n, dank•ant•e ŝi•n pro tio, kio•n li ĝu•is en ŝi•a dom•o dum la monat•o kaj cert•ig•is, ke li est•us tre feliĉ•a, se li iam si•a•vic•e pov•us est•i agrabl•a al ŝi.
— Nu bon•e! — est•is ĉio, kio•n ŝi respond•is.
La mar•ist•o tiam prem•is al ŝi la man•o•n kaj el•ir•is la dom•o•n. Mi ir•is kun li al “la haven•o”, kie mi•a patr•o jam atend•is. Mi•a adiaŭ•dir•o al Johan•o daŭr•is tre mal•long•e, ĉar la patr•o jam pret•ig•is la vel•o•n de la boat•o.
— Nu, mi•a knab•o! — li dir•is, dum li klopod•is montr•i al mi rid•et•ant•a•n vizaĝ•o•n kaj kapt•ant•e mi•a•j•n man•o•j•n, — nu, mi•a knab•o, kuraĝ•o•n, fart•u bon•e kaj ne forges•u mi•n...; baldaŭ mi send•os leter•o•n... —. Li el•las•is mi•a•j•n man•o•j•n, kares•is la hund•o•n, kiu star•is ĉe mi, kaj li salt•is en la boat•o•n.
Mi ne pov•is parol•i.
Kiam antaŭ monat•o la mar•ist•o ne•atend•it•e aper•is antaŭ mi•a•j surpriz•it•a•j okul•o•j, tiam mi•a kor•o pro ek•tim•o kvazaŭ salt•is en mi•a•n gorĝ•o•n kaj mal•ebl•ig•is al mi el•dir•i unu vort•o•n. En ĉi tiu maten•o, dum la mar•ist•o est•is for•las•ont•a mi•n, mi•a kor•o re•foj•e far•is tia•n mov•ad•o•n kaj re•foj•e est•is al mi ne•ebl•e parol•i. Li ek•vid•is tio•n, sed ŝajn•ig•is ne vid•i ĝi•n. Sid•ant•e en la boat•o, li dir•is ankoraŭ foj•o•n: — Nu, knab•o, mi baldaŭ skrib•os, ... adiaŭ!
La boat•o ek•mov•iĝ•is kaj ek•vel•is inter la du vic•o•j da mark•il•o•j.
Mi star•is sur la bord•o de la haven•o kaj post•rigard•is la pli kaj pli mal•grand•iĝ•ant•a•n ŝip•et•o•n. De temp•o al temp•o Johan•o sving•is la long•a•n brak•o•n kiel sign•o de adiaŭ•o, ĝis kiam mi ne pov•is plu disting•i li•n. Post kelk•a•j minut•o•j mi vid•is nur mal•grand•a•n punkt•o•n..., ankoraŭ kelk•a•j minut•o•j pas•is kaj la boat•o est•is mal•aper•int•a kaj kun ĝi mi•a patr•o kaj mi•a amik•o. Li do est•is for kun mi•a du•on•ŝtrump•o en la poŝ•o. Mi ek•pens•is pri tio, kio•n li far•us kun la mon•er•o•j. Ĉu li aĉet•us nov•a•j•n vest•o•j•n? Ĉu li vojaĝ•us vagon•ar•e al London•o?... Ho, se li nur baldaŭ trov•us la mon•uj•o•n, mi dir•is al mi, kaj for•las•ant•e la haven•o•n, mi mal•rapid•e kaj mal•ĝoj•e ir•is hejm•e•n por sci•ig•i al mi•a patr•in•o, ke Johan•o est•is for, post kio ŝi mem•kompren•ebl•e dir•is:
— Nu bon•e!
Ŝi ĵus plen•ŝut•is per sabl•o la plank•o•n per mister•a•j figur•o•j, kiu•j•n mi•a patr•o nun ne pov•is tra•strek•i per si•a kraĉ•aĵ•o, ĉar li for•est•os du tag•o•j•n.
Hav•ant•e, kiel kutim•e, nenio•n por far•i, mi supr•e•n•ir•is la du ŝtup•ar•o•j•n por post•rigard•i la boat•o•n (se ebl•e), esper•ant•e, ke ĝi est•u ankoraŭ vid•ebl•a, sed ho ve! ĝi est•is for.
Antaŭ•e mi neniam pens•is pri tio, kio•n mi far•us, ĉar mi•n ne ted•is la sol•ec•o; sed nun subit•e tio ali•iĝ•is; mi est•is sol•a kaj tut•e for•las•it•a. Mi•a patr•in•o kaj mi•a patr•o ja neniam far•is si•a•n ebl•o•n por est•i al mi agrabl•a•j, kaj se ŝi de temp•o al temp•o en la vesper•o•j voĉ•leg•is, tio okaz•is plej•part•e, ĉar ŝi mem si•n amuz•is, kiam ŝi leg•is; mult•foj•e en dimanĉ•o•j ŝi foli•um•is la “Mil kaj unu nokt•o•j•n”, eĉ kiam mi ne ĉe•est•is.
La histori•o pri Robinson•o est•is fin•leg•it•a, sekv•e rest•is neniu libr•o por leg•i.
Mi mal•supr•e•n•ir•is la ŝtup•ar•o•j•n kaj ir•is kun Jafet al la dun•o•j. Mi kun•pren•is la korb•o•n por serĉ•i ov•o•j•n, ĉar per tiu okup•iĝ•o la temp•o pas•us pli rapid•e kaj mal•pli unu•ton•e. Antaŭ la al•ven•o de Johan•o mi eĉ ne rimark•is, ke ĝi pas•is, ĉar mi ne kon•is la enu•o•n; mi ne pens•is pri tio, ke la tag•o hav•is fiks•it•a•n nombr•o•n da hor•o•j, monat•o kvar semajn•o•j•n kaj semajn•o sep tag•o•j•n; ĉiu•j tag•o•j ja est•is por mi egal•a•j. Por la unu•a foj•o mi ek•kalkul•us la tag•o•j•n, ĉar post monat•o mi•a patr•o re•foj•e ir•us al la “Vilaĝ•o” kaj re•ven•ant•e, li ebl•e kun•port•us leter•o•n de Johan•o; ebl•e Johan•o mem re•ven•us, sed tio est•is preskaŭ ne•efektiv•ig•ebl•a, ĉar la mar•ist•o intenc•is vojaĝ•i London•o•n, kaj tio ja pren•us mult•a•n temp•o•n. Mi tamen esper•is, kaj esper•ant•e mi jam imag•is la ĝoj•o•n, kiu•n mi sent•us re•vid•i li•n.
Mi nun est•is sur la lok•o, kie mi vid•is Johan•o•n por la unu•a foj•o kaj tie mi ek•sid•is. Jafet kuŝ•iĝ•is ĉe mi•a flank•o. Re•foj•e mi re•vad•is, sed kiom ajn mi dediĉ•is mi•n al mi•a rev•ad•o, ĝi ne ŝanĝ•iĝ•is en real•ec•o•n; nenia “nud•ul•o” ek•aper•is, kaj se mil nud•ul•o•j est•us aper•int•a•j, mi sen•dub•e ne for•kur•us, ĉar ili ĉiu•j est•us bon•ven•a•j. Tiel rev•ant•e, mi kuŝ•is long•a•n temp•o•n sur la sabl•o; la veter•o est•is bel•a kaj fin•e mi komenc•is serĉ•kolekt•i ov•o•j•n, ĝis kiam la korb•o est•is plen•plen•a. Re•foj•e mi per•labor•is unu arĝent•a•n mon•er•o•n. Kio•n mi far•us kun la mon•er•o•j, kiu•j•n mi est•ont•e akir•us? Mi ja ne pov•is esper•i, ke ankoraŭ foj•o•n mar•ist•o en tia strang•a manier•o naĝ•us al ni•a Insul•o kaj ke li post monat•o ir•us for kun ili. Mi sekv•e vol•e-ne•vol•e pens•is pri tio, kio•n mi far•us kun ili. Subit•e kapt•is mi•n ide•o. Se Johan•o re•ven•us, mi don•us al li mi•a•n mon•o•n, ĝi nepr•e util•us al li... Sed se li ne re•ven•us?... Mi de•nov•e ek•pens•is. Li send•us al mi leter•o•n. Ĉu mi pov•us send•i al li mi•a•n per•labor•it•a•n mon•o•n? Ebl•e, sed kiel? Jen nov•a enigm•o. Mi pens•is pri ĉiu•j tia•j kaj ali•a•j afer•o•j, ĝis mi•a kap•o turn•iĝ•is. Fin•e la tag•o pas•is kaj mi ir•is kun mi•a•j du kvar•pied•a•j amik•o•j al la sub•tegment•ej•o por en•lit•iĝ•i.
La du•a tag•o post la for•ir•o de Johan•o pas•is kiel la unu•a. Kiam mi•a patr•o en la vesper•o re•ven•is tut•e sol•a, sed kiel kutim•e kun manĝ•aĵ•o•j kaj pak•et•o da gazet•o•j, mi demand•is, ĉu Johan•o est•is vojaĝ•int•a al London•o. Li respond•is:
— Ne.
— Kie•n li do ir•is?
— Urb•o•n.
— Kaj post•e?
— Mi ne sci•as.
— Ĉu li dir•is nenio•n pri mi?
— Li dir•is: “Salut•u la knab•o•n por mi.”
Mi est•is kontent•a, li ja pens•is pri mi kaj pens•us pri mi dum si•a tut•a vojaĝ•o kaj ankaŭ post•e; li tio•n promes•is antaŭ ol for•ir•i. Mi dezir•is, ke la monat•o jam est•us pas•int•a, ĉar tiam mi ricev•us li•a•n leter•o•n. En antaŭ•a•j temp•o•j mi neniam pens•is pri tio, kiu•n dat•o•n ni hav•as, ĉar tio ja ne interes•ad•is mi•n. Post la for•ir•o de Johan•o tamen mi komenc•is kalkul•i la tag•o•j•n. Mi sci•is (Johan•o est•is instru•int•a tio•n al mi), ke unu monat•o hav•as du•dek ok, tri•dek aŭ tri•dek unu tag•o•j•n. Li ankaŭ est•is instru•int•a al mi, kiu•j monat•o•j hav•as tiu•j•n nombr•o•j•n da tag•o•j. Ni est•is en Aŭgust•o, en monat•o kun tri•dek unu tag•o•j. Ĉiu•maten•e mi far•is en•tranĉ•o•n en mal•nov•a•n lat•o•n, kiu•n mi trov•is en mi•a sub•tegment•ej•o, imit•ant•e per tio la ekzempl•o•n de Robinson•o. Tia•manier•e mi pov•is kalkul•i, post kiom da tag•o•j mi•a patr•o ir•us al “la Vilaĝ•o”, kaj du tag•o•j•n post•e mi ricev•us la leter•o•n de la mar•ist•o. Neniam dum mi•a viv•o unu monat•o daŭr•is tiel long•e kiel la last•a. Ŝajn•is al mi, kvazaŭ ĝi ne vol•us pas•i. Ĉiu•tag•e mi kalkul•is la en•tranĉ•o•j•n kaj mi ĝoj•is, kiam la last•a semajn•o komenc•iĝ•is. Post sep tag•o•j mi•a patr•o ir•us “Vilaĝ•o•n” kaj post sep far•ot•a•j en•tranĉ•o•j, li ir•us kun si•a boat•o por al•port•i la leter•o•n, kiu•n mi atend•is kun tiom da mal•pacienc•o. Sed, ho ve! ... la semajn•o pas•is, la patr•o ir•is vilaĝ•o•n kaj re•ven•is ... sed sen la leter•o. La mar•ist•o re•send•is la vest•o•j•n de mi•a patr•o kun foli•et•o da paper•o, per kiu li sci•ig•is, ke li est•is aĉet•int•a vest•o•j•n en “la Urb•o”, ke li re•send•as tiu•j•n de mi•a patr•o, ke li dank•as pro la bon•ec•o montr•it•a al li kaj ke li est•is ir•ont•a Hamburg•o•n, kaj ke el tiu urb•o li skrib•us long•a•j•n leter•o•j•n (unu al ili kaj unu al mi). Mi do dev•is atend•i du•a•n monat•o•n kaj tio•n mi far•is kun la sam•a mal•pacienc•o. Re•foj•e mi far•is en•tranĉ•o•j•n kaj re•foj•e mi pas•ig•is unu•ton•a•n long•a•n monat•o•n; fin•e ĝi pas•is kaj kiam ĉe la komenc•o de la tri•a monat•o mi•a patr•o re•ven•is de “la Vilaĝ•o”, li kun•port•is, krom la manĝ•aĵ•o•j kaj la gazet•o•j, send•aĵ•o•n de Johan•o kun du leter•o•j, unu por la ge•patr•o•j kaj unu por “la knab•o”. Mi dezir•is, ke mi•a patr•o tuj en la vesper•o leg•u la leter•o•j•n kaj feliĉ•e li ne dir•is “ne•ebl•e”, ĉar post kiam la kun•port•it•a•j manĝ•aĵ•o•j est•is met•it•a•j en la ŝrank•o•n, li mal•ferm•is la send•aĵ•o•n de mi•a amik•o. Mi neniam forges•os tiu•n moment•o•n. La send•aĵ•o en•hav•is sep pak•et•o•j•n, ĉiu sur•hav•is numer•o•n. Mi est•is tre feliĉ•a; sed la plezur•o, kiu•n mi•a patr•o sent•is, ne est•is tiel grand•a, ĉar antaŭ ol ricev•i la send•aĵ•o•n, li dev•is pag•i al la poŝt•estr•o de “la Vilaĝ•o” sufiĉ•e alt•a•n mon•sum•o•n da lim•impost•o. Li nun leg•is la leter•o•j•n. Al mi•a•j ge•patr•o•j Johan•o est•is skrib•int•a la jen•o•n:
Kar•a•j ge•gast•ig•int•o•j,
Fin•e mi pov•as skrib•i al vi. Ĝis nun tio est•is ne•ebl•a, ĉar mi ne vol•as for•send•i leter•o•n antaŭ ol mi pov•as sci•ig•i bon•a•n nov•aĵ•o•n. Tio est•as ver•ŝajn•e iom ne•dank•em•a, sed mi ĉiam rigard•as la mond•o•n el filozof•a vid•punkt•o kaj nur vol•as far•i al iu plezur•o•n, kaj leter•o kun mal•bon•a nov•aĵ•o pov•as kaŭz•i nur mal•plezur•o•n al la leg•ant•o•j.
Ven•ant•e en “la Urb•o•n” mi tuj aĉet•is nov•a•j•n vest•o•j•n per mon•o, kiu•n sorĉ•ist•o est•is don•int•a al mi en du•on•ŝtrump•o ...”
Mi•a patr•o halt•ig•is la leg•ad•o•n kaj kun•tir•ant•e la dik•a•j•n brov•o•j•n, li dir•is:
— Ĉu li frenez•iĝ•is? ... Sorĉ•ist•o•j ja ne ekzist•as, kaj se ili ekzist•us, ili ne don•us mon•o•n en du•on•ŝtrump•o ...
— Nu bon•e! — inter•romp•is mi•a patr•in•o, — nur daŭr•ig•u leg•i —, kaj li leg•is plu•e:
“... en du•on•ŝtrump•o, kaj rest•is al mi sufiĉ•e da mon•o por vagon•ar•e vojaĝ•i Hamburg•o•n, ĉar la ide•o, ir•i al London•o, for•las•is mi•n subit•e pro tio, ke la viv•ad•o de mar•ist•o jam ne plaĉ•as al mi. Ĉiam mi kuir•ad•is mi•a•j•n piz•o•j•n kaj en Hamburg•o mi re•foj•e vol•is far•i tio•n. Ven•int•e tie•n, mi du tag•o•j•n promen•ad•is por vizit•i ĉiu•j•n lok•o•j•n, kie mi antaŭ•e tiom mult•e mi•n amuz•is, jen kiel kelner•o, jen kiel aktor•o kaj tiel plu. Mi sekv•e ankaŭ vizit•is la teatr•o•n, kie mi lud•is jam oft•e. Post la du•a akt•o de la teatr•aĵ•o mi pet•is aŭdienc•o•n ĉe la reĝisor•o, kiu komenc•e ne vol•is akcept•i mi•n, sed ĉar persist•ant•o ĉiam sukces•as, mi ankaŭ sukces•is kaj li akcept•is mi•n. Mi demand•is, ĉu li bezon•as aktor•o•j•n kaj feliĉ•e li bezon•is unu. En du minut•o•j mi est•is dung•it•a, kondiĉ•e ke mi neniam plu far•u skandal•o•n sur la scen•ej•o kiel en la vesper•o, kiam ĉiu•j rigard•ant•o•j tiel aplaŭd•ad•is mi•n. Mi promes•is kaj jen mi est•as re•foj•e art•ist•o de teatr•o.
Mi•a temp•o pas•as tre agrabl•e. Maten•e mi el•lit•iĝ•as je la ok•a, kaj du•on•a•n hor•o•n post•e mi promen•as. Post sufiĉ•e long•a promen•ad•o (de•pend•ant•a de la veter•o) mi en•ir•as butik•o•n de bak•ist•o por aĉet•i pan•et•o•j•n kun sek•vin•ber•o•j, kiu•j est•as tre bon•gust•a•j kaj kiu•j•n mi pro la sek•vin•ber•o•j pov•as manĝ•i sen buter•o kaj sen fromaĝ•o. Ĉar mi•a ĉambr•et•o, kiu•n mi lu•is, est•as mal•grand•a kaj kuŝ•as tre alt•e (kvin•a etaĝ•o kaj tuj sub la tegment•o), mi ne re•ir•as en la ĉambr•o•n por manĝ•i mi•a•n maten•manĝ•o•n, sed ir•as en la staci•dom•o•n, kie en la atend•ej•o mi liber•e kaj oportun•e pov•as sid•i tiom da temp•o, kiom al mi plaĉ•as. Tre long•e mi tamen ne rest•as tie (precip•e dum bel•a veter•o), ĉar, manĝ•int•e mi•a•j•n pan•et•o•j•n, mi re•foj•e ir•as promen•ad•i, kaj est•ant•e lac•a kaj se est•as bon•a veter•o, mi en•ir•as park•o•n, kie mi pov•as ripoz•i sur unu el la benk•o•j, tie•n lok•it•a•j special•e por person•o•j kiel mi. Sub bel•a arb•o mi tiam ĝu•as la veter•o•n kaj mi rigard•as la pied•ir•ant•o•j•n. Inter•temp•e al•proksim•iĝ•as la tag•mez•o kaj re•foj•e mi aĉet•as sek•vin•ber•pan•et•o•j•n, kiu•j•n mi en•poŝ•ig•as por manĝ•i en vast•a salon•o, nom•at•a leg•o•salon•o. En tiu salon•o, luks•e mebl•o•proviz•it•a special•e por person•o•j kiel mi, mi ek•sid•as (post kiam la pord•ist•o en livre•o mal•ferm•is por mi la pord•o•n), kaj elekt•int•e bel•a•n libr•o•n aŭ gazet•o•n, mi leg•as tiom, kiom al mi plaĉ•as. Inter•temp•e mi manĝ•as mi•a•j•n pan•et•o•j•n, kiu•j ĉiam est•as bon•gust•a•j pro la far•it•a promen•ad•o, ĉar sci•u: ju pli oni promen•is, des pli bon•gust•a far•iĝ•os la manĝ•aĵ•o. Mi do leg•as kaj se tio ek•enu•ig•as mi•n, mi el•ir•as la salon•o•n, post kiam tiu sam•a pord•ist•o re•foj•e mal•ferm•is por mi la pord•o•n. En la post•tag•mez•o mi ankaŭ promen•as aŭ ir•as en muze•o•n, special•e mal•ferm•it•a•n por person•o•j, kiu•j kiel mi, am•as “la art•o•j•n”. Tie mi admir•as la pentr•aĵ•o•j•n, dum lake•e vest•it•a klar•ig•ist•o klar•ig•as ĉio•n, kio•n mi vol•as ek•sci•i pri la pentr•aĵ•o•j kaj ceter•e. Admir•int•e sufiĉ•e long•a•n temp•o•n la muze•o•n, mi el•ir•as kaj ĉar preskaŭ ĉiam en la post•tag•mez•o, tie aŭ ali•lok•e est•as bel•a koncert•o en park•o aŭ en la soldat•ej•o, mi ir•as tie•n por aŭd•i la plej bel•a•n muzik•o•n, kiu•n oni pov•as dezir•i. Post la koncert•o mi ir•as al la teatr•o por ekzerc•i la lud•ot•a•j•n teatr•aĵ•o•j•n kaj, ĉar mi ne kaŭz•as plu skandal•o•j•n (aŭ pli ĝust•e dir•it•e, ĉar mi ne far•as plu riverenc•o•j•n, kiam la rigard•ant•o•j aplaŭd•as), la reĝisor•o sam•e kiel la ĉef•a•j aktor•o•j est•as kontent•a•j pri mi•a kondut•o kaj ĉiam ili est•as afabl•a•j al mi. Post mult•a•j de ni lud•it•a•j dram•o•j rest•as manĝ•aĵ•o, kiu•n la aktor•o•j sur la scen•ej•o dev•us manĝ•i, sed kompren•ebl•e ili pli parol•as ol manĝ•as, sekv•e preskaŭ ĉio rest•as star•ant•a sur la tabl•o. La reĝisor•o (tre am•ind•a person•o) ĉiam al mi permes•as manĝ•i tiu•j•n rest•aĵ•o•j•n. Mez•nokt•e post la lud•ad•o mi kviet•e promen•as al mi•a sub•tegment•ej•o kaj tie dorm•as kiel reĝ•o. Vi vid•as, mi est•as la plej feliĉ•a hom•o, kiu pov•as ekzist•i, kaj se la teatr•o jam ne plaĉ•as al mi, tiam mi elekt•os ali•a•n meti•o•n, ebl•e tiam mi far•iĝ•os tomb•ist•o aŭ lantern•ist•o, ĉar tiu•j du ofic•o•j ebl•ig•as ankaŭ mult•a•n okaz•o•n por promen•ad•i. Mi forges•is skrib•i, ke preskaŭ la tut•a Hamburg•o mi•n admir•as nun•temp•e pro la plej bel•a horloĝ•a ĉen•o, kiu•n el ĉiu•j sam•urb•an•o•j mi port•as. Horloĝ•o•n mi ne posed•as, al kio ĝi util•as? Mi ja ĉiu•lok•e en la urb•o pov•as vid•i kiom•a hor•o est•as. Mi fabrik•is tiu•n ĉen•o•n el nur•a•j mon•er•et•o•j arĝent•a•j (tri vic•o•j unu sub la ali•a). Se iam mi re•far•iĝ•os mar•ist•o kaj al•ven•os en “la Urb•o•n” per mi•a ŝip•o, tiam mi nepr•e vizit•os vi•n sur vi•a “Insul•o” kaj mi montr•os al vi mi•a•n bel•a•n ĉen•o•n. Tiu•j•n mon•er•o•j•n mi ali•e ver•ŝajn•e el•spez•us, sed ĉar ne est•as permes•at•e pag•i per tru•hav•a•j mon•er•o•j, mi dev•ig•is al mi gard•ad•i ili•n ĝis mi•a mort•o kaj mi gard•ad•os ili•n en memor•o al la bon•a sorĉ•ist•o, kiu prezent•is ili•n al mi en tiu du•on•ŝtrump•o.”
Re•foj•e mi•a patr•o ek•halt•is leg•i, dir•ant•e:
— Mi ver•e kred•as, ke li perd•is la prudent•o•n.
— Nu bon•e —, dir•is mi•a patr•in•o; ... — daŭr•ig•u leg•i —; kaj li leg•is plu•e:
Mi preskaŭ fin•is mi•a•n leter•o•n, ĉar mi sci•ig•is ĉio•n, pri kio mi pov•us skrib•i. Mi al•don•as kelk•a•j•n pak•et•o•j•n:
Numer•o unu•a: Pip•o, tabak•uj•o kaj alumet•uj•o; por la gast•ig•int•o.
Numer•o du•a: Botel•o•j da kolonj•a akv•o, naz•tuk•o•j kaj parfum•ig•it•a sap•o; por la gast•ig•int•in•o.
Numer•o tri•a: Libr•o•j kun fabel•o•j, poŝ•tranĉ•il•o kaj sak•et•o je german•a•j mon•er•o•j el nikel•o, por mi•a bon•a “knab•o”, pri kies nom•o mi forges•is inform•iĝ•i.
Numer•o kvar•a: Kolbas•o; por Jafet, kiu tiel bon•e amik•iĝ•is kun mi.
Numer•o kvin•a: Mus•o el ĉokolad•o (viv•ant•a mus•o nenie est•is akir•ebl•a tie ĉi); por Sim.
Numer•o sep•a: Skatol•o je dolĉ•a•j kuk•et•o•j; por la papag•o, ĉar ĝi ĉiam dir•is al mi: “Go til fanen!”
Numer•o ok•a: Fajl•il•o; por Sam, kiu tiel lert•e far•ig•is al mi aer•salt•o•n. Se iam mi re•ven•os sur “la Insul•o•n”, vi antaŭ•e per tiu ĉi fajl•il•o de•fajl•u al la kapr•in•o la korn•o•j•n, por ke ĝi jam ne pov•u atak•i mi•n de mal•antaŭ•e.
Kaj jen mi fin•as, re•foj•e esprim•ant•e mi•a•n sincer•a•n dank•o•n pro ĉio, kio•n vi far•is por mi dum tut•a monat•o; kaj dezir•ant•e al vi ĉiu•j (eĉ al la kapr•in•o) bon•a•n san•o•n kaj ĉiam•a•n prosper•o•n, mi volont•e daŭr•e rest•as:
La al mi adres•it•a leter•o est•is pli mal•long•a. Mi•a patr•o ĝi•n voĉ•leg•is kaj post la leg•ad•o mi kon•is ĝi•n parker•e, kaj neniam mi forges•os la en•hav•o•n. Jen ĝi est•as:
Mi•a bon•a “knab•o”!
Al vi•a•j ge•patr•o•j mi skrib•is pri mi•a•j afer•o•j, kiel mi san•as kaj kiel mi viv•as en Hamburg•o kiel riĉ•a sinjor•o. Al vi mi vol•as tio•n rakont•i, kio okaz•is dum mi•a promen•ad•o de “la Vilaĝ•o” al “la Urb•o”. Tut•e ne•atend•it•e mi dum tiu promen•ad•o ek•sci•is, ke ekzist•as ankoraŭ sorĉ•ist•o•j en la mond•o, kaj eĉ tre bon•kor•a•j. Vi sci•as, ke mi al•ven•is sur “la Insul•o” tut•e nud•a kaj sekv•e sen groŝ•o en poŝ•o, kaj ĉar mi per•labor•is nenio•n tie, est•as kompren•ebl•e, ke mi ne el•ir•is el ĝi kiel riĉ•ul•o. Sed mi ĉiam kuir•as mi•a•j•n piz•o•j•n kaj pens•ant•e pri mi•a mal•riĉ•ec•o (mon•a mal•riĉ•ec•o) dum mi•a promen•ad•o al “la Urb•o”, mi ankaŭ kuir•is ili•n, atend•ant•e ĉu iel la sort•o help•us al mi. Ĝust•e en tiu moment•o star•is antaŭ mi person•o ĉifon•e vest•it•a, kiu etend•is la man•o•n kaj pet•is almoz•o•n. Mi ek•hont•is, ĉar mi posed•is nenio•n por don•i, kaj tio•n mi dir•is al li. La almoz•ul•o tamen respond•is afabl•e: — Vi ne mensog•is, sed vi ankaŭ ne dir•is la ver•o•n —. Vid•ant•e ke mi ne kompren•is tio•n, li ek•tuŝ•is per baston•o la poŝ•o•n de mi•a pantalon•o, dir•ant•e: “Met•u la man•o•n en tiu•n poŝ•o•n kaj vi kompren•os mi•a•j•n vort•o•j•n”. Mi en•poŝ•ig•is tuj mi•a•n man•o•n kaj trov•is du•on•ŝtrump•o•n, kiu•n mi el•tir•is. Kiel mi mir•is, vid•ant•e ke en•est•as grand•a mon•sum•o. Sent•ant•e mi•n feliĉ•a, ĉar mi posed•is mon•o•n kaj pov•is don•i almoz•o•n, mi jam est•is prezent•ont•a al li kelk•a•j•n mon•er•o•j•n, sed jen: ... subit•e li est•is for kaj kie•n ajn mi direkt•is la okul•o•j•n, li ne re•aper•is. Mi do promen•ad•is plu•e•n kun mi•a trezor•o. Vi kompren•as, kiel dank•a mi est•is. Neniam mi forges•os pri mi•a sorĉ•ist•o, eĉ se mi far•iĝ•us mil•jar•ul•o.
Est•as hom•o•j, kiu•j bon•far•as pro ego•ism•o (post•e vi spert•os, kio•n tiu•j vort•o•j signif•as), kaj est•as person•o•j, kiu•j bon•far•as pro nur•a altruism•o (vi spert•os ankaŭ, kio•n tio signif•as). Mi tamen est•as konvink•it•a, ke mi•a bon•far•int•o ag•is pro nur•a altruism•o kaj ĝust•e tial li•a help•o tiom mult•e valor•as, kaj ĝust•e tial mi neniam pov•os forges•i li•a•n ag•ad•o•n. Se iel mi pov•os, mi help•os al li kaj mi esper•as, ke iam ven•u temp•o, kiam mi pov•os montr•i al li, kiel grand•a est•as mi•a dank•em•o. —
Nu, mi•a knab•o, fart•u bon•e; mi esper•as, ke la tri al•don•it•a•j donac•et•o•j plaĉ•u al vi kaj ke vi ĉiam memor•u la donac•int•o•n, kiu rest•as vi•a ĉiam•a amik•o:
Mi•a patr•o, leg•int•e la leter•o•n, rigard•is ĝi•n kelk•a•n temp•o•n, kvazaŭ ĝi est•us io tre strang•a, tiam li ĝi•n don•is al mi, dir•ant•e:
— Li sen ia dub•o frenez•iĝ•is aŭ est•as frenez•iĝ•ont•a ... Jen vi•a leter•o.
— Mi ĝi•n gard•os —, mi dir•is.
— Nu bon•e —, dir•is mi•a patr•in•o.
La bird•o, kiu dum kelk•a•j tag•o•j est•is silent•em•a, subit•e ek•kri•is: — Go til fanen! —, post kiam mi•a patr•in•o ofer•is al ĝi unu el la ĵus al•ven•int•a•j kuk•et•o•j. La papag•o kiel kutim•e akcept•is ĝi•n tre grav•mien•e kaj tuj manĝ•is kun apetit•o. La kat•o ne vol•is manĝ•i la mus•et•o•n el ĉokolad•o, tial mi•a patr•in•o don•is ĝi•n al mi. Est•is la unu•a foj•o, ke mi gust•um•is io•n tiel bon•gust•a•n, ĉar mi•a patr•o neniam al•port•is ĉokolad•o•n, nek por mi, nek por mi•a patr•in•o. Koncern•e al la kolbas•o, la hund•o manĝ•is pec•et•o•n da ĝi, la plej grand•a•n part•o•n tamen mi•a patr•in•o dis•part•ig•is la sekv•ant•a•n tag•o•n dum la maten•manĝ•o inter la patr•o, si mem kaj mi, opini•ant•e ke ne dec•as, ke hund•o•j manĝ•as io•n tiel delikat•a•n kaj mult•e•kost•a•n. Mi tre bedaŭr•is tio•n, ĉar Johan•o est•is destin•int•a la kolbas•o•n al la hund•o, ĝi sekv•e dev•us manĝ•i ĝi•n. Kaŝ•e en•poŝ•ig•ant•e la al mi don•it•a•n pec•et•o•n, mi ĝi•n don•is post•e al Jafet, kiu en•glut•is ĝi•n en tre mal•mult•a temp•o.
Mi est•is sci•vol•a, ĉu mi•a patr•o ver•e de•fajl•us la korn•o•j•n de Sim, sed feliĉ•e li met•is la fajl•il•o•n en la kest•o•n sur la sub•tegment•ej•o. Mi ĝoj•is pro tio, ĉar Johan•o ja nur ŝerc•e skrib•is tio•n. Mi est•is tre kontent•a kun mi•a bel•a leter•o, kiu•n mi tamen nur mal•bon•e kompren•is, precip•e koncern•e la vort•o•j•n: “ego•ism•o” kaj “altruism•o”. Est•is tamen al mi klar•e, ke li est•is trov•int•a la mon•o•n, ke li akcept•is ĝi•n kun plezur•o, ke li bon•e uz•is ĝi•n kaj ke li kompren•is, ke mi en•met•is la du•on•ŝtrump•o•n en la profund•a•n poŝ•o•n. Ankaŭ mi ĝoj•is, ĉar li tiel lert•e kred•ig•is al mi•a•j ge•patr•o•j, ke ali•ul•o est•is la donac•int•o de la mon•er•o•j; li ebl•e supoz•is, ke mi est•us riproĉ•at•a, se ili ek•sci•us, ke mi est•is for•don•int•a ĉiu•n mi•a•n mon•a•n posed•aĵ•o•n.
La tri•a monat•o post la for•ir•o de mi•a amik•o komenc•iĝ•is. Ĝi est•is al mi ankoraŭ pli enu•ig•a ol la du antaŭ•a•j. Mi sent•is kiel bird•o, al kiu oni rab•is la liber•ec•o•n kaj kiu en tre mal•grand•a kaĝ•o sopir•as la liber•a•n aer•o•n kaj la liber•a•n mov•ad•o•n. Sen•cel•e mi vag•ad•is sur la dun•o•j kaj oft•e mi demand•is al mi, kiom da temp•o mi rest•us ankoraŭ sur “la Insul•o” antaŭ ol en•ir•i “la mond•o•n”. La esper•o, ke Johan•o re•ven•us por pren•i mi•n kun si, jam de long•e mi•n for•las•is.
Iu•n vesper•o•n mi demand•is al mi•a patr•o, kiam mi ir•os “Vilaĝ•o•n” por vizit•ad•i la lern•ej•o•n.
— Mi ne sci•as —, li respond•is.
— Mi do dev•as io•n lern•i —, mi kuraĝ•is dir•i plu•e. Li•a•j kun•tir•it•a•j brov•o•j ek•tim•ig•is mi•n.
— Ankoraŭ tro jun•a.
— Sed kiam mi do ir•os tie•n?
— Mi ne sci•as.
— La sekv•ant•a•n somer•o•n?
— Ne•ebl•e.
— Kial?
— Ĉar est•as ne•ebl•e! — li dir•is re•foj•e, sed pli laŭt•e ol la unu•a•n foj•o•n.
Mi sent•is, ke mi est•is plor•ont•a, sed ne vol•ant•e montr•i mi•a•n ĉagren•o•n, mi ek•star•is kaj al•ir•is al mi•a sub•tegment•ej•o, eĉ ne dir•ant•e: — Mi ir•as.
Post tiu last•a respond•o de mi•a patr•o mi ek•mal•am•is li•n; mi sent•is, ke li kondut•is kontraŭ mi kiel mal•bon•a patr•o. Pli kaj pli mi dezir•is, ke iu ali•a, ekzempl•e Johan•o, pov•us est•i mi•a patr•o, sed ho ve! Johan•o est•is tro jun•a kaj ali•a•n patr•o•n mi ver•ŝajn•e neniam trov•us. Mi mal•esper•is, en•lit•iĝ•is kun Jafet kaj Sim, sed mi ne pov•is dorm•i. La terur•ig•a vort•o “ne•ebl•e!” sen•inter•romp•e tint•ad•is en mi•a•j•n orel•o•j•n. “Kial tio est•as ne•ebl•a?” mi demand•is al mi. Sed la respond•o•n mi ne pov•is don•i. Mi pri•pens•ad•is... Kio•n mi dev•as far•i?...
Re•foj•e mi kompar•is mi•a•n sort•o•n kun tiu de Robinson•o. Li for•kur•is el London•o kaj al•ven•is al Insul•o; mi ne for•kur•is, sed spit•e tio•n mi trov•is mi•n sur Insul•o, kie mi dev•us pas•ig•i sen•dub•e ankoraŭ mult•a•j•n jar•o•j•n... Ĉu est•us rimed•o for•kur•i el “la Insul•o” por al•ven•i al Hamburg•o?... La tut•a•n nokt•o•n tiu pens•o ne el•ir•is mi•a•n kap•o•n kaj turment•ad•is mi•n... Ĉu mi for•kur•us?... Kiam mi for•kur•us?... Kie•n mi for•kur•us? — Ĉe tiu last•a demand•o mi•a pri•pens•ad•o ek•halt•is moment•o•n... Kiel for•kur•i?... Ĉu naĝ•ant•e?... Ĉu vel•ant•e?... Mi pov•is naĝ•i kiel hund•o, sed la distanc•o de “la Insul•o” al “la dig•o” est•is tro long•a kaj mi dron•us mez•voj•e. Ĉu mi pov•us ating•i “la dig•o•n” per la boat•o de mi•a patr•o?... Sed mi neniam vel•ir•is kaj ne sci•is, ĉu tio est•as facil•a aŭ mal•facil•a... Dum bon•a veter•o, kviet•a mar•o kaj sud•a vent•o mi tamen pov•us risk•i kaj klopod•i. La boat•o ĉiam kuŝ•is en “la haven•o” kaj dum la akv•o est•is alt•a, mi tre facil•e pov•us puŝ•e ŝov•i ĝi•n inter la du vic•o•j•n da mark•il•o•j, kiel li ĉiam far•is, kiam li ir•is al “la Vilaĝ•o”. La vel•o•n mi pov•us pret•ig•i kiel li ĉiam far•is, kaj man•uz•i la direkt•il•o•n ŝajn•is al mi facil•a labor•o. Ju pli mi pri•pens•ad•is la afer•o•n, des pli ĝi ŝajn•is al mi efektiv•ig•ebl•a; sed kio•n far•us mi•a•j ge•patr•o•j, se la boat•o est•us for? Tiam li ja neniam pov•us al•ir•i al “la Vilaĝ•o” por al•port•i manĝ•aĵ•o•j•n. Sed subit•e kapt•is mi•n la ide•o, ke li pov•us ek•brul•ig•i grand•a•n fajr•o•n sur la mar•bord•o por montr•i, ke li est•as en danĝer•o. Tio•n li far•is jam antaŭ•e, post kiam vent•eg•o ĵet•is la boat•o•n en la mar•o•n, kie ĝi for•perd•iĝ•is. Ankaŭ tiam per fajr•a signal•o li montr•is, ke li bezon•as help•o•n, kaj tri tag•o•j•n post•e al•ven•is hom•o•j kun du nov•a•j boat•o•j, el kiu•j unu rest•is ĉe la Insul•o. Tio okaz•is antaŭ mult•a•j jar•o•j; mi•a patr•in•o est•is rakont•int•a ĝi•n al mi.
Sed for•ir•ant•e per boat•o, kio•n mi kun•port•us? Tio•n mi baldaŭ pov•us decid•i... Mi kun•pren•us: la tranĉ•il•o•n, la german•a•j•n mon•er•o•j•n, la leter•o•n; jen ĉio, kio•n mi posed•is. Tiel rev•ant•e pri mi•a for•kur•o, mi sid•is en mi•a lit•o kaj rigard•is antaŭ mi•n. Jen kuŝ•is Jafet sur mi•a•j pied•o•j. Ĉu la hund•o mi•n akompan•us?
Est•is ankoraŭ tre fru•e en la maten•o; la krepusk•o jam mal•aper•is kaj la lum•o de la lev•iĝ•ant•a sun•o penetr•is tra la apertur•o de la tegment•o. Ĉio ĉirkaŭ mi est•is klar•e disting•ebl•a. Mi lev•iĝ•is kaj supr•e•n•ir•is la ŝtup•ar•o•n. Jafet vek•iĝ•is tuj post•e kaj rekt•iĝ•int•e salt•is sur la plank•o•n. Sim daŭr•ig•ad•is dorm•i. Mi rigard•is ekster•e•n, al la sud•a part•o de “la Insul•o”, kie kuŝ•is la boat•o. La veter•o est•is bel•eg•a kaj mal•fort•a vent•et•o blov•is sud•e•n. Mi do tuj pov•us efektiv•ig•i mi•a•n intenc•o•n, ĉar kial mi prokrast•us? Ĉiu tag•o est•us por mi nov•a ŝarĝ•o, pez•ant•a sur mi•a brust•o kiel plomb•o. Sen•bru•e mi vest•is mi•n kaj palp•serĉ•ant•e en la poŝ•o•j de mi•a pantalon•o mi sent•is, ke tie est•as ankoraŭ la tranĉ•il•o, la leter•o kaj la sak•et•o kun la nikel•a•j mon•er•o•j. Ĵet•ant•e last•a•n rigard•o•n sur ĉio•n en la sub•tegment•ej•o, mi pren•is Jafet sub la brak•o•n kaj mal•supr•e•n•ir•is la du•a•n ŝtup•ar•o•n. En la stal•o mi ek•halt•is moment•o•n kaj aŭskult•is. Kiel kutim•e, mi•a patr•o ronk•ad•is, sekv•e li dorm•is; mi•a patr•in•o ne si•n mov•is, ŝi sekv•e ankaŭ dorm•is. Mi el•ir•is la stal•o•n kaj tuj kur•is al “la haven•o”. La okaz•o favor•is mi•n, ĉar la akv•o star•is tre alt•e, eĉ tiel alt•e, ke mi kun mal•mult•a pen•o pov•is ŝov•i la boat•o•n inter la gvid•mark•il•o•j•n. Mi salt•is en la ŝip•et•o•n, met•is la hund•o•n sur la fund•o•n kaj supr•e•n•tir•is la vel•et•o•n, kiu•n mi•a patr•o pro la bel•a veter•o ankoraŭ ne est•is kun•fald•int•a. Mi fiks•is la ŝnur•o•n, per kiu mi est•is tir•int•a supr•e•n ĝi•n, kaj kapt•ant•e la direkt•il•o•n, las•is glit•i antaŭ•e•n la boat•o•n.
Jen mi vel•ir•is kvazaŭ mi est•us la plej spert•a mar•ist•o, kiu iam man•uz•is direkt•il•o•n. Ĉio prosper•is bon•e laŭ mi•a opini•o.
Ali•a knab•o sen•dub•e pens•us pri la ĉagren•o aŭ mal•esper•o, kiu•j•n sent•us li•a•j ge•patr•o•j, kiam ili ek•sci•iĝ•us, ke ili•a fil•o tiel subit•e mal•aper•is, sed mi tut•e ne pens•is pri io tia. Ili ja ver•ŝajn•e ne est•is mi•a•j ge•patr•o•j; ĉiu•okaz•e ili ne mi•n am•is (mi opini•is) kaj ili tut•e ne mal•esper•us, post kiam ili rimark•us, ke mi est•as for. Mi•a patr•o kun•tir•us la dik•a•j•n brov•o•j•n kaj mi•a patr•in•o kompren•ebl•e dir•us: “Nu bon•e.” Feliĉ•e li ne pov•us post•vel•i mi•n per ali•a boat•o, ĉar li posed•is nur unu.
Mi intenc•is vel•ir•i ĝis “la dig•o” kaj las•ant•e tie la boat•o•n, mi daŭr•ig•us la vojaĝ•o•n pied•e al “la Vilaĝ•o” kaj post•e al “la Urb•o”. Tie mi pet•us inform•o•j•n pri la voj•o al Hamburg•o. Per mi•a•j mon•er•o•j mi aĉet•us pan•et•o•j•n kun sek•vin•ber•o•j. En Hamburg•o mi serĉ•us kaj trov•us mem•kompren•ebl•e Johan•o•n; mi nur atent•us la ĉen•o•j•n, kiu•j•n la sinjor•o•j port•as en tiu urb•o kaj fin•e mi vid•us la li•a•n.
En la komenc•o la boat•o glit•is mal•rapid•e inter la du vic•o•j de mark•il•o•j kaj jam “la Insul•o” est•is je distanc•o de cent•o da metr•o•j. Iom post iom la ir•ad•o far•iĝ•is pli rapid•a; la vent•o plen•blov•et•is la vel•et•o•n, kaj ĝis nun mi direkt•is sen kontraŭ•aĵ•o. Kelk•foj•e mi rigard•is post mi•n al “la Insul•o”, kiu pli kaj pli mal•proksim•iĝ•is. La vent•o tamen far•iĝ•is pli fort•a kaj post kelk•a•j minut•o•j mi vel•ir•is tiel rapid•e, ke mi pov•is direkt•i mi•a•n boat•o•n nur kun pen•o. Subit•e la vel•o per ek•blov•o de la vent•o si•n klin•is flank•e•n, la boat•o pri•skrib•is kurb•a•n lini•o•n kaj tuj post•e ĝi vel•is tra du gvid•mark•il•o•j kaj si•n trov•is ekster la voj•o, kiu•n mi dev•us sekv•i por ating•i la dig•o•n. Kiom ajn mi pen•ad•is direkt•i la ŝip•et•o•n re•foj•e inter la gvid•mark•il•o•j•n, mi ne sukces•is, kaj kun ek•tim•o mi rimark•is, ke la boat•o vel•is okcident•e•n. Mi•a•j man•o•j est•is tro mal•fort•a•j por manovr•i per la direkt•il•o, kaj ne plu sci•ant•e kio•n far•i, mi las•is mi•n al la kapric•o•j de la sort•o, kiu tamen ig•us mi•n al•bord•iĝ•i ie mal•proksim•e de mi•a Insul•o. Jafet sid•is kviet•e sur la fund•o de la boat•o. Mi rigard•is ĉirkaŭ•e, sed jam ne vid•is la Insul•o•n. Kie ĝi est•is? Post moment•o mi rimark•is ĝi•n, sed en tut•e ali•a lok•o, ol mi supoz•is. La dig•o•n mi tut•e ne vid•is kaj tio ek•mal•trankvil•ig•is mi•n, ĉar ĝi ja est•is la unu•a cel•o de mi•a for•kur•o. Sed mi ne mal•esper•is; mi ja ven•us ie•n kaj sen•dub•e al•bord•iĝ•us post du aŭ tri hor•o•j. La tri hor•o•j pas•is kaj ankoraŭ nenie “la dig•o” est•is vid•ebl•a. Ĉie ĉirkaŭ mi si•n etend•is la sen•fin•a mar•o, kaj mi vid•is nenio•n krom akv•o, eĉ “la Insul•o” est•is mal•aper•int•a kaj mi tut•e ne sci•is, kie ĝi si•n trov•as. Ŝajn•is al mi, ke la boat•o kuŝ•as sen mov•o, sed ĉar la vel•o est•is plen•a je vent•o, mi nepr•e vel•is antaŭ•e•n. Ĉie•n mi direkt•is la okul•o•j•n por ek•vid•i vel•o•j•n de ŝip•o•j, sed van•e..., mi vid•is nur la akv•o•n, nenio•n krom akv•o.
For•las•ant•e la dom•o•n de mi•a•j ge•patr•o•j, mi tut•e ne pens•is pri tio, kun•pren•i manĝ•aĵ•o•n aŭ akv•o•n; mi ja al•ven•us, mi pens•is, la dig•o•n en almenaŭ tri hor•o•j, kaj mi manĝ•is nenio•n, ĉar mi ne mal•sat•is tiam, sed nun mi ek•mal•sat•is.
La sun•o star•is jam alt•e sur la ĉiel•o, sed nenie mi vid•is vel•o•j•n, nek “la dig•o•n” kaj mi ek•tim•is. Mi tamen esper•is, ke baldaŭ ŝip•o aper•us sur la horizont•o, kaj la tut•a•n horizont•o•n mi atent•e ekzamen•is, sed sen bon•a rezultat•o. Mi•a kor•o ek•bat•is, mi•a•j okul•o•j plen•iĝ•is je larm•o•j kaj preskaŭ mal•esperant•e, mi ek•plor•is. Hor•o•j pas•is; la vesper•o al•proksim•iĝ•is kaj nenie ek•aper•is help•o. Jafet ankaŭ mal•trankvil•iĝ•is; la hund•o mal•sat•is kiel mi, sed vid•ant•e, ke mi posed•as nenio•n por don•i, ĝi kun rezignaci•o kuŝ•is ĉe mi•a•j pied•o•j, sen inter•romp•o rigard•ant•e mi•n per grand•a•j okul•o•j. Mi kor•e kompat•is la best•o•n, sed ne pov•is help•i al ĝi.
Plu•a•j hor•o•j pas•is kaj fin•e ven•is la nokt•o. Feliĉ•e la lun•o star•is sur la ĉiel•o, sed en ĝi•a lum•o mi vid•is nur la arĝent•kolor•a•n akv•o•n. Mi ne pov•is nek kuraĝ•is dorm•i kaj daŭr•e mi pens•is pri mi•a lit•o sur la sub•tegment•ej•o, kie ali•e mi kuŝ•is kaj dorm•is tiel trankvil•e kaj feliĉ•e.
Kiam ek•tag•iĝ•is, mi rimark•is, ke la okul•o•j de mi•a hund•o far•iĝ•is tut•e ruĝ•a•j. La best•o rigard•is mi•n tiel strang•e, kvazaŭ ĝi ne kon•us mi•n plu. Ĝi•a lang•o pend•is el la buŝ•o, kiu est•is kovr•at•a per blank•a ŝaŭm•o. Mi tim•is, ke ĝi mi•n atak•us kaj mi ek•kapt•is mi•a•n tranĉ•il•o•n por defend•i mi•n, se neces•e. La best•o tamen kuŝ•is sen•mov•e kaj ĉiam fiks•ad•is sur mi•n la ruĝ•a•j•n okul•o•j•n. Tiel mi pas•ig•is kelk•a•j•n hor•o•j•n. Fin•e ek•kapt•is mi•n la ide•o kun•lig•i la pied•o•j•n de la hund•o. Mi de•tranĉ•is pec•o•n de la ŝnur•o per kiu la vel•o est•is supr•e•n•tir•it•a, sed Jafet, tim•ant•e, ke mi est•as far•ont•a al ĝi mal•bon•o•n, montr•is al mi la dent•o•j•n kaj ek•blek•is en terur•ig•a manier•o. Por evit•i mord•o•j•n de la best•o, mi post•e•n ir•is kelk•a•j•n paŝ•o•j•n. Mi tiel mal•sat•is kaj soif•is, ke mi jam pens•is pri tio, mort•ig•i la hund•o•n por manĝ•i, sed mi ne kuraĝ•is kaj si•a•flank•e ĝi rigard•ad•is mi•n, kvazaŭ ĝi pro la sam•a motiv•o vol•us en•glut•i mi•n, kaj mi ten•ad•is la tranĉ•il•o•n por mi•n defend•i.
Ĉe mi•a flank•o star•is kest•o sen kovr•il•o. En tiu kest•o kuŝ•is akv•o•ŝovel•il•o, martel•o kaj ŝnur•o•j. Ĉiam rigard•ant•e Jafet, mi el•pren•is ili•n kaj met•is la kest•o•n antaŭ mi•n kiel ŝirm•il•o•n, se la hund•o vol•us salt•i sur mi•n. Mi met•is ĝi•n tiel, ke la hund•o pov•is vid•i la al mi turn•it•a•n fund•o•n. Subit•e ide•o nask•iĝ•is en mi•a kap•o kaj tuj mi efektiv•ig•is ĝi•n. Ĉiam ten•ant•e mi•a•n tranĉ•il•o•n, mi rapid•mov•e ŝov•is la kest•o•n paŝ•o•n antaŭ•e•n kaj tiam renvers•is ĝi•n sur la hund•o•n, kiu per tio est•is kapt•it•a sub ĝi. Ĉar Jafet est•is mal•grand•a hund•o, ĝi ne pov•is lev•i si•a•n mal•liber•ej•o•n kaj mi est•is sen•ig•it•a de la plej grand•a danĝer•o, kiu en tiu moment•o minac•is mi•n. La hund•o el•ig•is raŭk•a•j•n blek•ad•o•j•n, sed baldaŭ ek•silent•is. Tim•ant•e ke ĝi pov•us renvers•i la kest•o•n, mi ek•sid•is sur ĝi kaj re•foj•e rigard•ad•is ĉirkaŭ•e por esplor•i, ĉu ŝip•o ek•aper•as, sed nenie mi vid•is unu. Mi tiel mal•sat•is kaj soif•is, ke preskaŭ mi ne pov•is rest•ad•i sid•ant•a sur la kest•o. Mi tamen rest•ad•is sur ĝi dum hor•o•j, kiu•j ŝajn•is al mi terur•ig•e long•a•j kaj fin•e mi sent•is, ke mi•a•j fort•o•j est•as for•las•ont•a•j mi•n. Re•foj•e hor•o post hor•o pas•is, kaj ĉiam antaŭ•e•n vel•vetur•is mi•a boat•o. Mi ne sci•is, kie mi trov•as mi•n, sed antaŭ•sent•is, ke mi mort•us sur la vast•a mar•o en akompan•o de mi•a hund•o kaj ke mi neniam re•vid•us Johan•o•n. Mi pren•is la leter•o•n, kiu•n li est•is skrib•int•a al mi kaj kiu•n mi port•is en la sak•et•o ĉe la mon•er•o•j. Mi mal•fald•is la paper•et•o•n kaj rigard•ant•e la por mi ne•leg•ebl•a•j•n sign•o•j•n, mi ek•trem•is. Est•is al mi, kvazaŭ mi•a amik•o parol•us la sam•a•j•n vort•o•j•n, kiu•j•n mi•a patr•o parol•is, leg•ant•e tiu•j•n sign•o•j•n. Mi ek•plor•is... Subit•e vent•puŝ•o ek•kapt•is mi•a•n paper•et•o•n kaj ĝi for•flug•is ekster la boat•o en la akv•o•n. Ankoraŭ kelk•a•j•n minut•o•j•n mi pov•is vid•i ĝi•n, tiam ĝi fund•ir•is kaj kun ĝi mal•aper•is por ĉiam la last•a salut•o de mi•a amik•o.
Terur•a kap•dolor•o est•is turment•int•a mi•n la last•a•j•n hor•o•j•n, mi tiel mal•fort•iĝ•is, ke mi ne pov•is plu rest•i sur la kest•o; mi de•glit•is kaj sid•is sur la fund•o de la boat•o. Mi•a dors•o apog•is kontraŭ la kest•o kaj en tiu si•n•ten•ad•o mi atend•is kaj atend•is...
Mi ne memor•as, ĉu est•is fru•e aŭ mal•fru•e, vesper•e aŭ nokt•e, ĉar mi preskaŭ ne hav•is fort•o•n por pens•ad•i aŭ rigard•ad•i.
Ŝajn•is fin•e al mi, kvazaŭ neĝ•ad•us, sed la neĝ•er•o•j est•is nigr•a•j kiel fulg•o. Pli kaj pli dens•e tiu•j neĝ•er•o•j fal•is sur mi•n, ĝis la tut•a ĉirkaŭ•aĵ•o far•iĝ•is nigr•a kiel la nokt•o. Strang•a zum•ad•o plen•ig•is mi•a•j•n orel•o•j•n; mi pen•ad•is aŭskult•i, kio ĝi est•as, sed la fort•o•j for•las•is mi•n kaj mi perd•is la konsci•o•n...
Long•a temp•o pas•is kaj re•foj•e mi aŭd•is tiu•n zum•ad•o•n. Mi konfuz•e pens•is pri Lazaroni, kiu est•is lul•at•a per la sam•a zum•ad•o, kaj fin•e mi imag•is est•i Lazaroni mem kaj vol•is ek•sid•i por rigard•i, ĉu la nigr•a•j man•o•j jam en•ŝov•iĝ•is en mi•a•n ĉambr•o•n; sed mi ne pov•is mov•i mi•n kaj mi est•is tiel mal•fort•a, ke mi nur kun pen•o pov•is mal•ferm•i la okul•o•j•n. La zum•ad•o ne ĉes•is, kaj est•is tiel mal•lum•e, ke mi vid•is nenio•n, kaj mal•klar•e mi memor•is pri nigr•a•j neĝ•er•o•j, kiu•j est•is ŝut•at•a•j sur mi•n... Ĉu la nigr•a•j man•o•j ŝut•is ili•n? Mi klopod•is pens•i pri tio, sed ne pov•is. Mi vol•is vok•i, sed mi•a lang•o glu•iĝ•is al la palat•o de mi•a buŝ•o, kiu•n mi mal•ferm•is, sed eĉ la plej mal•laŭt•a•n son•o•n mi ne kapabl•is el•ig•i. Inter•temp•e la zum•ad•o daŭr•ad•is plen•ig•i mi•a•j•n orel•o•j•n. Mi vol•is lev•i la man•o•j•n por for•ig•i la nigr•a•j•n neĝ•er•o•j•n, sed la fort•o mank•is al mi; tro dik•a tavol•o de tia•j neĝ•er•o•j kuŝ•is sur ili. Re•foj•e mi mal•ferm•is la okul•o•j•n, kaj la nigr•a ĉirkaŭ•aĵ•o iom hel•iĝ•is. La dik•a tavol•o sur mi•a•j man•o•j perd•is la nigr•a•n kolor•o•n, kaj ŝanĝ•iĝ•is en blank•a•n... Ĉu la blank•a•j man•o•j far•is tio•n?... Ĉu ver•e mi est•is Lazaroni?... Li vek•iĝ•is sur lit•o, mi sam•e vek•iĝ•is sur lit•o, ĉar subit•e mi rimark•is, ke mi jam ne kuŝ•as sur la fund•o de boat•o, sed sur lit•o... Mi do pov•us est•i Lazaroni, ĉar laŭ mi•a opini•o mi nun ne ŝip•vetur•as... Mi sekv•e ne est•is la sam•a knab•o, kiu for•kur•is kun si•a hund•o... Mi tamen posed•is hund•o•n... Ĉu mi est•is Lazaroni?... Ĉu mi est•is ali•a knab•o?... Pens•ant•e pri tio mi mal•kviet•iĝ•is pro la best•o, kiu•n mi tamen posed•is iam... Iom post iom mi ek•sent•is en mi la fort•o•n mov•i la lang•o•n; mi streĉ•is la fort•o•j•n kaj mal•laŭt•e dir•is: — Jafet... Jafet.
Re•foj•e mi rimark•is du man•o•j•n, sed ili est•is nek nigr•a•j nek blank•a•j, sed el ordinar•a kolor•o. Unu el ili ten•is botel•et•o•n, la ali•a kuler•o•n, kiu•n tiu man•o ŝov•is inter mi•a•j•n lip•o•j•n. Strang•a likvor•o mal•sek•ig•is mi•a•j•n lang•o•n kaj gorĝ•o•n. Varm•a sent•o tra•kur•is mi•a•j•n vejn•o•j•n kaj mi re•konsci•iĝ•is. La man•o•j est•is ankoraŭ tie kaj mi vid•is, ke ili aparten•as al fremd•a vir•o, kiu star•is antaŭ mi. Fiks•e mi li•n rigard•is kaj re•foj•e mi dir•is: — Jafet!
— Jafet? — li demand•is.
— Jes —, mi respond•is, — Jafet.
La ĉirkaŭ•aĵ•o est•is nun hel•a kiel la tag•o, kaj mi sent•is mi•n mult•e pli bon•a, kvankam ankoraŭ tre mal•fort•a. La fremd•ul•o ek•parol•is, sed ĉiu•j li•a•j vort•o•j est•is al mi tiel fremd•a•j, ke mi kompren•is ne unu.
— Jafet! — mi dir•is.
La vir•o parol•is ankoraŭ kelk•a•j•n vort•o•j•n, sed vid•ant•e, ke mi ne li•n kompren•is, li ir•is for.
Mi rigard•is ĉirkaŭ•e kaj vid•is, ke mi kuŝ•as sur blank•a lit•o en mal•grand•a ĉambr•et•o, kie ĉio aspekt•is mir•ind•e bel•a. Mi vid•is mult•a•j•n objekt•o•j•n, kiu•j•n mi antaŭ•e neniam vid•is, kaj mi mir•eg•is. — Kie mi est•as? — mi demand•is al mi.
En tiu moment•o la fremd•ul•o re•ven•is kaj li•n akompan•is ali•a vir•o. Tiu last•a ir•is al mi•a lit•et•o kaj ek•sid•is sur seĝ•o, kiu•n mi ankoraŭ ne est•is rimark•int•a. Tiam li dir•is kelk•a•j•n vort•o•j•n, sed mi kompren•is nur unu, nom•e “Jafet”.
— Jes —, mi dir•is per mal•fort•a voĉ•o, — kie est•as Jafet?
Li sku•is la kap•o•n, tir•is mi•a•n man•o•n el sub la blank•a lit•kovr•il•o kaj palp•is mi•a•n puls•o•n; tiam li parol•is al la ali•a vir•o, kiu est•is for•ir•int•a, sed tuj post•e re•ven•is kun tas•o. La sid•ant•a sinjor•o pren•is la tas•o•n kaj port•is ĝi•n al mi•a buŝ•o. Mi trink•is ĝis neniu gut•o post•rest•is kaj sent•is mi•n pli fort•a, sed sid•iĝ•i mi ne pov•is. Mi sekv•e rest•is kuŝ•ant•a kaj la vir•o•j rigard•is mi•n atent•e. La sid•ant•o tuŝ•is mi•a•j•n vang•o•j•n, kaj mi sent•is, ke li•a man•o est•as mal•varm•a. Li for•pren•is de mi•a frunt•o blank•a•n tuk•o•n, kiu•n mi ne est•is rimark•int•a tie, kaj pren•ant•e komb•il•o•n, li komb•aranĝ•is mi•a•j•n har•o•j•n, dum li rid•et•is afabl•e al mi.
— Jafet! — mi dir•is re•foj•e, kaj li balanc•is la kap•o•n. Mi tim•is ke la hund•o est•is mort•int•a.
En tiu moment•o ven•is ali•a•j vir•o•j, kiu•j rigard•is mi•n sci•vol•e; neniam mi vid•is tiom da person•o•j kun•e. Ili komenc•is parol•i inter si, sed mi kompren•is nenio•n. Tiam la sid•ant•a vir•o, kiu ŝajn•is al mi eminent•a sinjor•o, pri•pens•is moment•o•n kaj demand•is mi•n de•nov•e. Ŝajn•is al mi, ke li•a voĉ•o subit•e ŝanĝ•iĝ•is, kvazaŭ ali•a person•o parol•us. Mi tre mir•is pri tio, sed silent•is, ĉar mi ne li•n kompren•is. Tiam li•a voĉ•o por la du•a foj•o ŝanĝ•iĝ•is, kaj feliĉ•e mi kompren•is du vort•o•j•n el ĉio, kio•n li dir•is, nom•e la vort•o•j•n ŝtad kaj namen, kaj mi respond•is en mi•a Insul•a lingv•o:
— Diĥt bi ŝtad —, kio signif•as: “Tuj apud la urb•o.” Li daŭr•ig•is demand•ad•i mi•n kaj mi kompren•is la vort•o•j•n Fater kaj leeft, kio•n mi traduk•is al mi per patr•o kaj viv•as.
— Op ’t ajlnd —, mi respond•is, vol•ant•e kompren•ig•i, ke li viv•as sur la Insul•o.
— Ajlnd? — li demand•is plu•e; — Ingliŝ ajlnd?
Mi kred•is, ke li demand•is, ĉu mi•a patr•o viv•as sur angl•a insul•o, sed ne sci•ant•e, al kiu land•o la Insul•o aparten•as, mi respond•is:
— ’k Loof van najt —, kio signif•as: — Mi kred•as ke ne.
De•nov•e li pri•pens•is, tiam li demand•is:
— Hu is Jafet?
Mi traduk•is la demand•o•n per “kiel est•as Jafet?” kaj mi dir•is:
— ’k Wajt najt, vast vel dom, van haj vol mi bit’n*. Tiu•j vort•o•j, kiu•j sen•dub•e son•is strang•e en la orel•o•j•n de la eminent•a sinjor•o, est•is al li ne•kompren•ebl•a•j, sed li persist•is ankoraŭ moment•o•n por ek•sci•i, kiu mi est•as kaj de kie mi ven•is, kaj li demand•is:
— Hajst du Jafet?
Mi kompren•is, ke li demand•is, ĉu mi nom•iĝ•as Jafet kaj tuj mi respond•is:
— Ikke? ... nej! — kio signif•as: — Ĉu mi? ... ne!
— Spriĥst du daniŝ? ... taler du dansk? — li subit•e demand•is.
— Papegoj prot deens —, mi respond•is, kaj imit•ant•e ni•a•n papag•o•n mi dir•is plu•e: — Go til fanen!*
Surpriz•it•e la sinjor•o rigard•is mi•n kaj ek•rid•is, tiam li palp•esplor•is re•foj•e mi•a•n puls•o•n por sent•i, ĉu mi hav•as febr•o•n, kaj traduk•ant•e mi•a•j•n last•a•j•n vort•o•j•n al la ĉe•est•ant•o•j, ĉiu•j plen•gorĝ•e rid•eg•is, pri kio mi tre mir•is. Tiam li far•is ankoraŭ kelk•a•j•n demand•o•j•n, kiu•j•n mi ne kompren•is; li sku•is la kap•o•n kaj kares•int•e mi•a•j•n vang•o•j•n, li ek•star•is kaj ir•is for. La ali•a•j li•n sekv•is, kaj mi rest•is sol•a.
Super mi•a kap•o mi aŭd•is de temp•o al temp•o strang•a•n bru•o•n, kaj mi est•is sci•vol•a, kio ĝi est•as kaj pens•is pri tio, kiam re•foj•e paŝ•o•j son•is sur ŝtup•ar•o, per kiu oni pov•is en- kaj el•ir•i mi•a•n ĉambr•et•o•n. Mi direkt•is la rigard•o•n al la pord•et•o, kiu ĉiu•foj•e est•is mal•fermat•a, kiam iu en•ir•is, ĉar ĝi est•is tuj mal•supr•e ĉe la ŝtup•ar•o. Mi ek•vid•is en•ir•i tre strang•a•n vir•o•n. Li hav•is tre mal•grand•a•n, preskaŭ rond•a•n trunk•o•n, sed long•eg•a•j•n brak•o•j•n kaj krur•o•j•n. Li•a kap•o preskaŭ tut•e mal•aper•is inter li•a•j alt•a•j ŝultr•o•j. Li port•is blank•a•j•n vest•o•j•n kaj blank•a ĉap•o kovr•is li•a•n kap•o•n. Sur unu el li•a•j brak•o•j pend•is blank•a tuk•o kaj en la man•o•j li hav•is grand•a•n plet•o•n el nikel•o, sur kiu star•is teler•et•o•j kun manĝ•aĵ•o•j.
En la “Mil kaj unu nokt•o•j” star•is hom•vest•it•a simi•o, kaj ŝajn•is al mi, ke tia simi•o subit•e en•ir•is.
Li rid•et•is (mi ek•kred•is, ke ĉiu•j hom•o•j, kun escept•o de mi•a•j ge•patr•o•j preskaŭ ĉiam rid•et•as al mi) kaj al•proksim•iĝ•is al mi, met•is la plet•o•n sur la lit•o•n kaj sign•o•donis, ke mi ek•sid•u. Mi far•is tio•n kun li•a help•o; li ŝov•is la kap•kusen•o•n kontraŭ mi•a dors•o, por ke mi pli oportun•e sid•u, kaj pend•ig•ant•e la blank•a•n tuk•o•n sur mi•a kol•o antaŭ mi•a brust•o, li montr•is la manĝ•aĵ•o•j•n. Mi rigard•is la teler•et•o•j•n kaj tiam la vir•o•n, ne sci•ant•e, kio•n mi dev•us manĝ•i, ĉar tia•j•n manĝ•aĵ•o•j•n mi neniam vid•is. Li ver•ŝajn•e kompren•is tio•n kaj manĝ•ig•is mi•n. Unu•e li prezent•is al mi io•n blank•a•n, kio aspekt•is kiel amel•o. Mi trov•is ĝi•n delikat•a. Laŭ la sam•a manier•o li manĝ•ig•is al mi kelk•a•j•n frukt•o•j•n. Li•a brust•o el•star•is tiom mult•e, ke ĝi kelk•foj•e tuŝ•is mi•a•n kap•o•n. Ĉiu•foj•e kiam li si•n klin•is, mi rimark•is, ke li•a dors•o ankaŭ el•star•as. Post•e mi ek•sci•is, ke li est•as kuir•ist•o kaj ĝib•ul•o. Li kun pacienc•o star•is ĉe mi•a lit•o, ĝis kiam mi est•is manĝ•int•a sufiĉ•e, tiam li for•pren•is la tuk•o•n de mi•a kol•o, aranĝ•is por mi la kap•kusen•o•n kaj mi ek•kuŝ•is. Tiam li for•ir•is kun la manĝ•il•ar•o. Ĉe la pord•o li turn•is si•n, rid•et•is, kap•salut•is kaj mal•aper•is ferm•ant•e post si la pord•et•o•n.
Mi est•is lac•a kaj pens•ant•e pri la strang•a person•o, kiu ĵus mi•n for•las•is, mi ferm•is la okul•o•j•n kaj ek•dorm•is.
Mi dorm•is long•e, kaj vek•iĝ•ant•e mi sent•is mi•n tre bon•a. La kap•dolor•o ne sufer•ig•is mi•n plu, kaj mi pov•is bon•e pens•i, kaj mi pens•ad•is. Mi sent•is, ke mi est•is est•int•a mal•san•a pro mal•sat•o kaj soif•o. Post la manĝ•aĵ•o, kiu•n la kuir•ist•o est•is port•int•a al mi, mi•a•j fort•o•j est•is re•ven•int•a•j. Mi•a•j•n vest•o•j•n mi ne vid•is, ali•e mi est•us lev•iĝ•int•a, sed pro ili•a mal•est•o mi est•is dev•ig•at•a rest•ad•i sur mi•a lit•o. Mi ek•sid•is tamen kaj ekzamen•is mi•a•n ĉambr•et•o•n. Ĝi est•is tre mal•grand•a kaj brun•e pentr•it•a. Flank•e de mi en la lign•a mur•o (ĉar mi kred•is, ke ĝi est•as nom•at•a tiel) est•is fenestr•et•o tut•e rond•a kun flav•a tra•vid•ebl•a kurten•et•o. Ŝajn•is al mi, ke ĉe la ekster•a flank•o de tiu fenestr•et•o, sed iom pli mal•supr•e, star•as iu, kiu de temp•o al temp•o ĵet•is ŝaŭm•ant•a•n akv•o•n por pur•ig•i la vitr•o•n. Tra tiu vitr•o mi vid•is nur la blu•a•n ĉiel•o•n. La plank•o•n kovr•is tapiŝ•o kaj sur ĝi star•is ĉe la mur•o•j du benk•o•j; tabl•et•o pend•is de la plafon•o. Mi tre mir•is pri tiu tabl•et•o, ĉar pend•ant•a tabl•o est•is por mi io tut•e nov•a kaj ekster•ordinar•a.
Mi est•is iom mal•sat•a post la long•a dorm•ad•o kaj dezir•is, ke oni al•port•u iom da manĝ•aĵ•o, kaj mi atend•is pacienc•e, ĝis kiam iu ĝi•n al•port•us. Dum tiu temp•o mi far•is al mi mult•a•j•n demand•o•j•n: “Kiel mi ven•is en ĉi tiu•n ĉambr•et•o•n? — Kie mi est•is? — Kiel long•e mi rest•us tie ĉi? — Ĉu neniu el la ĉi tie•a•j hom•o•j pov•us kompren•i mi•n? — Kie•n mi ir•us? — Ĉu la hom•o•j en Hamburg•o ankaŭ mi•n ne kompren•us? — Ĉu mi pov•us lern•i la lingv•o•n, kiu•n parol•is mi•a•j nov•a•j kun•ul•o•j ... kaj ceter•e, kaj ceter•e, ĝis la pord•et•o mal•ferm•iĝ•is kaj en•ir•is la sam•a strang•a person•o kun la plet•o, sur kiu sam•e kiel hieraŭ star•is manĝ•aĵ•o•j kaj trink•aĵ•o•j. Vid•ant•e mi•n, la kuir•ist•o tuj rimark•is, ke li est•as bon•ven•a. Mi manĝ•is kaj trink•is sen li•a help•o kaj kiam mi sat•iĝ•is, mi dir•is, ke mi dezir•us el•lit•iĝ•i. Li alt•ig•is la alt•a•j•n ŝultr•o•j•n tiel ke la kap•o ankoraŭ pli mult•e profund•iĝ•is inter ili, kaj supr•e•n•tir•is la brov•o•j•n; li•a vizaĝ•o kaj li•a•j mov•o•j dir•is al mi sufiĉ•e klar•e, ke li ne mi•n kompren•is. Mi ŝov•is la lit•kovr•il•o•j•n flank•e•n, kaj pend•ig•ant•e la krur•o•j•n de la lit•o, mi montr•is per sign•o•j, ke mi dezir•as al•met•i mi•a•n pantalon•o•n. Li kompren•is, sed li•a vizaĝ•o, kiu ŝajn•is est•i kapabl•a esprim•i preskaŭ ĉiu•j•n li•a•j•n pens•o•j•n, dir•is: “Mi ne sci•as, ĉu est•as permes•at•e ..., mi ne pov•as permes•i, sed ebl•e ali•a person•o permes•os, kaj li fingr•e•montr•is supr•e•n. Mi re•tir•is la krur•o•j•n kaj rest•is sid•ant•a sur mi•a lit•o. Re•foj•e la kuir•ist•o fingr•e montr•is supr•e•n kaj kompren•ig•is al mi, ke li demand•os al iu tie supr•e, ĉu mi pov•us lev•iĝ•i. Mi dank•is li•n. Li ir•is for kaj post moment•o la eminent•a sinjor•o en•ir•is. Li amik•e frap•et•ad•is mi•a•n ŝultr•o•n, parol•is mal•mult•e kaj palp•is mi•a•n puls•o•n. Li ŝajn•is est•i kontent•a pri la stat•o de mi•a san•ec•o, ĉar mal•ferm•int•e tre mal•grand•a•n pord•et•o•n flank•e de mi•a lit•o, li el•pren•is mi•a•j•n vest•o•j•n kaj mi pov•is lev•iĝ•i kaj vest•i mi•n. Tuj post•e mi for•las•is mi•a•n ĉambr•et•o•n, supr•e•n•ir•is la ŝtup•et•ar•o•n kaj mi trov•is mi•n sur la ferdek•o de grand•a vel•ŝip•o. De sur mi•a Insul•o mi est•is vid•int•a mil•o•j•n da ŝip•o•j, sed ĉiam de tre mal•proksim•e; por la unu•a foj•o mi pov•us rigard•i ŝip•o•n en ĉiu•j detal•o•j kaj ĉar la eminent•a sinjor•o permes•is al mi tio•n, mi ekzamen•is ĉi tiu•n ŝip•o•n tre atent•e. Ven•ant•e sur la post•a•n part•o•n, mi tut•e ne•atend•it•e vid•is mi•a•n boat•o•n. Ĝi kuŝ•is sur unu flank•o, la mast•o est•is el•pren•it•a kaj kuŝ•is post ĝi sur la kun•volv•it•a vel•o. Mi tuj rigard•is la fund•o•n kaj trov•is la kest•o•n, sub kiu mi est•is mal•liber•ig•int•a mi•a•n hund•o•n. Jafet tamen est•is for. Mi montr•is per la fingr•o la kest•o•n al unu el la ŝip•an•o•j kaj ŝajn•is, ke mi•a•j demand•ant•a•j okul•o•j kompren•ig•is al li, kio•n mi dezir•is ek•sci•i. Li si•a•vic•e montr•is la mar•o•n, far•is mal•ĝoj•a•n mien•o•n kaj dir•is vort•o•n, kiu•n mi ne kompren•is. Mi tamen ne dub•is plu pri la sort•o de Jafet; la best•o ne est•is sur la ŝip•o, nek sub la kest•o, sekv•e ĝi mort•is kaj ripoz•is sur la fund•o de la mar•o. Mi tre mal•ĝoj•is, sed kuir•is mi•a•j•n piz•o•j•n kaj rezignaci•is, ĉar nenio est•is far•ebl•a por re•hav•ig•i al mi la hund•o•n.
En ĉambr•et•o, el kiu el•ir•is mult•a vapor•o, mi re•trov•is la kuir•ist•o•n. Li rid•et•is, man•salut•is kaj vok•is mi•n al si. Mi en•ir•is li•a•n ĉambr•et•o•n (la kuir•ej•o•n de la ŝip•o) kaj post kiam li montr•is benk•et•o•n, por ke mi pov•u sid•iĝ•i, mi rigard•is, kiel li pret•ig•is la manĝ•aĵ•o•j•n kaj pur•ig•is teler•o•j•n, fork•o•j•n kaj kuler•o•j•n. Mi kompren•ig•is, ke mi dezir•us help•i al li kaj li konsent•is. Mi est•is feliĉ•a, ke mi pov•is est•i util•a sur la ŝip•o, kaj de tiu temp•o mi est•is la help•ant•o de la kuir•ist•o, kun kiu mi baldaŭ amik•iĝ•is kaj kiu instru•is al mi pri mult•a•j nom•o•j de objekt•o•j en la kuir•ej•o kaj sur la ŝip•o, sed inter•parol•ad•i ni pov•is nur mal•bon•e. La mar•ist•o•j kaj eĉ la kapitan•o kaj la eminent•a sinjor•o, kiu est•is la kurac•ist•o, est•is ĉiam tre afabl•a•j al mi kaj la tut•a ŝip•an•ar•o nom•is mi•n Jafet, kred•ant•e, ke tio est•as mi•a nom•o. Komenc•e mi mir•is pri tio, sed post•e mi ek•sci•is, ke la doktor•o el mi•a•j vort•o•j est•is kompren•int•a, ke mi•a nom•o est•as Jafet. Mi kontent•iĝ•is pri ĝi kaj ĉar mi ĝis nun tut•e ne hav•is nom•o•n, krom “knab•o”, mi decid•is gard•ad•i ĝi•n.
Ni•a ŝip•o est•is tri•mast•a skun•o. De kie ĝi ven•is kaj kie•n ĝi est•is vel•vetur•ant•a, mi komenc•e ne pov•is ek•sci•i, ĉar demand•ant•e tio•n, mi ricev•is respond•o•j•n, kiu•j•n mi ne bon•e kompren•is. Post kelk•a•j tag•o•j la kuir•ist•o kompren•ig•is al mi, ke ĝi ven•is de London•o kaj est•is vel•vetur•ant•a al Patersburg•o*.
Ĉu Patersburg•o est•is urb•o, land•o aŭ io ali•a? Li ne pov•is respond•i al tiu•j demand•o•j, ĉar li ne mi•n kompren•is.
Iu•tag•e li prezent•is al mi grand•a•n arĝent•a•n mon•er•o•n, kiu•n mi rigard•is kun surpriz•o, ĉar ĝi est•is al mi tut•e fremd•a. Kiam mi vol•is re•don•i la mon•er•o•n, li dir•is, ke tiu mon•o est•as la mi•a. Tiam mi el•tir•is mi•a•n sak•et•o•n kaj montr•is mi•a•n nikel•a•n mon•o•n.
Dum ni•a vojaĝ•o la veter•o est•is ĉiam bel•a kaj la tag•o•j pas•is rapid•e, ĉar mi labor•is kun plezur•o. Ankoraŭ tri•foj•e la kuir•ist•o donac•is al mi grand•a•n mon•er•o•n, kaj ĉiu•foj•e mi met•is ĝi•n en mi•a•n sak•et•o•n.
Kiom da tag•o•j mi pas•ig•is sur la ŝip•o, mi ne sci•as, ĉar mi ne kalkul•is ili•n. La est•ont•o tut•e ne ig•is mi•n mal•trankvil•a, ĉar ĉio marŝ•ad•is bon•e. Mi ne pens•is pri tio, ĉu mi rest•us sur la ŝip•o aŭ ĉu mi for•las•us ĝi•n, post kiam ni al•ven•us en urb•o; tio ja de•pend•us de cirkonstanc•o•j, kaj kun konfid•o mi ir•is renkont•e al la viv•o, kiu•n por mi rezerv•is la sort•o. Mi jam ne dorm•ad•is en tiu sam•a ĉambr•et•o, kie mi pas•ig•is la unu•a•n tag•o•n, sed en lit•o tuj post la kuir•ej•o. En tiu dorm•ej•o est•is du lit•o•j, unu sub la ali•a. La kuir•ist•o dorm•ad•is sub mi, sed feliĉ•e li ne ronk•ad•is.
Post long•a vojaĝ•o ni•a ŝip•o al•ven•is en haven•o de grand•a urb•o kaj mi kompren•is tiam, ke tiu urb•o est•as Patersburg•o, ĉar oft•e mi aŭd•is el•parol•i tiu•n nom•o•n.
La haven•o est•is plen•a je ŝip•o•j ĉiu•spec•a•j. Mi vid•is skun•o•j•n, fregat•o•j•n, vapor•ŝip•o•j•n. Ĉie mal•grand•a•j boat•o•j kun mar•ist•o•j si•n mov•ad•is inter ili por rem•i urb•o•n aŭ por re•turn•i si•n al la ŝip•o•j.
Ni•a skun•o kuŝ•is proksim•um•e tri•cent paŝ•o•j•n distanc•e de la kaj•o, kaj klar•e mi pov•is vid•i la vic•o•j•n de dom•o•j si•n etend•ant•a•j dekstr•e•n kaj mal•dekstr•e•n. Sid•ant•e sur kest•o mi rigard•ad•is ĉio•n kun sci•vol•ec•o; est•is ja la unu•a foj•o, ke mi vid•is urb•o•n kaj mi jam dezir•is en•ir•i ĝi•n. Mi pri•pens•ad•is tio•n kaj ek•pens•is, kio•n far•as ĉiu•j tie loĝ•ant•a•j hom•o•j, ĉar ĉiu•j ne pov•us est•i mar•ist•o•j, ŝu•far•ist•o•j aŭ bak•ist•o•j; pri ali•a•j meti•o•j mi aŭd•is nur mal•mult•e. Jam tut•a•n hor•o•n mi kun atent•o rigard•is ĉio•n tie sur la strat•o•j kaj en la haven•o, kiam iu frap•is mi•n sur la ŝultr•o•n. La kuir•ist•o star•is apud mi, sed ĉe la unu•a ek•rigard•o mi ne li•n re•kon•is. Li port•is nigr•a•n vest•aĵ•ar•o•n kaj ĉapel•o•n kaj en la man•o li hav•is baston•o•n. Sam•temp•e mi ek•vid•is, ke du ali•a•j mar•ist•o•j mal•supr•e•n•ir•is ŝnur•ŝtup•ar•o•n, kiu pend•is sur la flank•o de la ŝip•o kaj kiu konduk•is al boat•o tuj apud ni•a ŝip•o. La mar•ist•o•j est•is rem•ont•a•j al la kaj•o por vizit•i la urb•o•n. Mi montr•is la boat•o•n. La kuir•ist•o kompren•is, ke mi dezir•is ir•i kun la mar•ist•o•j kaj puŝ•ant•e mi•n al la ŝtup•ar•et•o, li help•is mi•n mal•supr•e•n•ir•i. Li sekv•is mi•n kaj jen ni kvar•op•e sid•is en la boat•o. Mi ĝoj•is, ĉar fin•e mi vizit•os urb•o•n. Jam du•foj•e mez•voj•e al Patersburg•o mi vid•is en mal•proksim•ec•o du urb•o•j•n; mi memor•as, ke la kuir•ist•o nom•is ili•n Kopenhag•o kaj Malmö, sed ni ne ĵet•is tie la ankr•o•n por ek•halt•i, tiel ke neniu el la mar•ist•o•j pov•us rem•i al ili.
Kiam mi antaŭ•e pri•pens•ad•is pri urb•o•j, mi ĉiam imag•is, ke ili konsist•as el mir•ind•e bel•a•j strat•o•j, tiel pur•a•j kiel la plej pur•a plank•o kaj ke la dom•o•j est•as bel•e pentr•it•a•j kaj aspekt•as kiel mi vid•is ili•n sur la bild•o•j de “Mil kaj unu nokt•o•j”. Jam post la unu•a paŝ•o sur la kaj•o mi tamen ek•vid•is, ke mi erar•is. La strat•o•j de Patersburg•o est•is plen•a•j je polv•o kaj mal•pur•aĵ•o kaj la dom•o•j est•is mal•nov•a•j; anstataŭ bel•e pentr•it•a•j, ili tut•e ne est•is pentr•it•a•j, sed ŝajn•is al mi nur•a•j amas•o•j da ruĝ•a•j ŝton•o•j.
Ni ir•is kun•e tra labirint•o de mal•larĝ•a•j strat•o•j kaj post du•on•a hor•o la du mar•ist•o•j ir•is si•a•n propr•a•n voj•o•n kaj las•is la kuir•ist•o•n kaj mi•n sol•a•j. Ni do ir•is du•op•e plu•e. Mi vid•is objekt•o•j•n, kiu•j est•is al mi tut•e fremd•a•j kaj best•o•j•n, kiu•j•n mi antaŭ•e neniam vid•is. Tre mi mir•is pri bicikl•o•j, ĉeval•o•j kaj precip•e pri vetur•il•o•j, kiu•j vetur•is antaŭ•e•n sen ĉeval•o, sed mi•a mir•o ating•is la plej alt•a•n grad•o•n, kiam mi vid•is hund•o•j•n. Ŝajn•is al mi, ke ili est•as pentr•it•a•j, ĉar ili•a kolor•o est•is tre mal•simil•a al tiu de Jafet. Mi tamen ne pov•is inform•iĝ•i, ĉar la kuir•ist•o ja ne kompren•us mi•n. Silent•ant•e mi tial ir•is ĉe li•a flank•o. Vest•it•e kiel kuir•ist•o, li est•is mal•bel•a vir•o, sed en si•a•j nigr•a•j vest•o•j li est•is ankoraŭ mult•e pli mal•bel•a. Li•a•j mal•dik•a•j krur•o•j far•is tre long•a•j•n paŝ•o•j•n kaj ĉe ĉiu du•a paŝ•o li lev•is si•a•n baston•o•n kaj re•met•is ĝi•n sur la strat•o•n, post kio li far•is du ali•a•j•n paŝ•o•j•n. Mi mir•is, kial li far•is tio•n. Inter•temp•e ni daŭr•ig•is ni•a•n voj•o•n kaj mi demand•is al mi, kie•n ni ir•as. Sur la strat•o•j ir•is mult•a•j hom•o•j, kiu•j ne atent•is si•n reciprok•e. Kelk•a•j bub•o•j kri•is al ni, post kiam ili pas•is ni•n, kaj la kuir•ist•o montr•is koler•ant•a•n vizaĝ•o•n, sed li dir•is nenio•n kaj daŭr•ig•is kun mi la promen•ad•o•n. Ni tra•ir•is jam mult•a•j•n strat•o•j•n kaj mi mir•is, ke unu urb•o pov•as en•hav•i tiom da dom•o•j kaj tiom da hom•o•j kaj vol•e-ne•vol•e mi pens•is pri Johan•o kaj Hamburg•o. Mi tamen ne est•is en Hamburg•o, sed en Patersburg•o; mi ne promen•is kun Johan•o, sed kun mal•bel•form•a kuir•ist•o, kiu•n mok•is la bub•o•j kaj kiu tamen est•is bon•a vir•o. Li est•is don•int•a al mi tri grand•a•j•n mon•er•o•j•n kaj est•is montr•int•a per tio, ke li tut•e ne est•as avar•ul•o.
Fin•e ni ven•is en larĝ•a•n strat•o•n kun alt•a•j dom•o•j, kiu•j aspekt•is pli pur•a•j. Mi•a akompan•ant•o en•ir•is en unu el ili, kies pord•o star•is ne•ferm•it•a. Mi sekv•is li•n kaj ni est•is en spec•o de butik•o, kie mult•a•j objekt•o•j, kiel ekzempl•e tabak•uj•o•j, cigar•ing•o•j, tabak•o, cigar•o•j kaj ceter•e est•is aĉet•ebl•a•j. La kuir•ist•o aĉet•is nov•a•n pip•o•n kaj tabak•o•n kaj demand•is al mi, ĉu mi dezir•as pip•o•n, sed mi mal•akcept•is, ĉar mi ne pov•is fum•i. Sur la Insul•o fum•is nur mi•a patr•o. Spit•e mi•a•n mal•akcept•o•n li aĉet•is por mi mal•dik•a•n baston•o•n. Pag•int•e li for•las•is la butik•o•n kaj mi re•foj•e sekv•is li•n. Mi ek•pren•is mi•a•n baston•o•n kaj vol•is imit•i per ĝi la mov•ad•o•j•n, kiu•j•n per la si•a far•is la kuir•ist•o, sed ho ve! Jam post mal•mult•a•j paŝ•o•j ĝi glit•is inter la ŝton•o•j•n de la strat•o; mi ne rimark•is tio•n kaj kiam mi far•is paŝ•o•n antaŭ•e•n, la bel•a donac•o de la kuir•ist•o subit•e romp•iĝ•is. Pec•o rest•is inter la ŝton•o•j kaj la pli long•a•n pec•o•n mi ten•is en la man•o. Mi•a akompan•ant•o laŭt•e rid•is. Mi rid•is ankaŭ, kvankam mi bedaŭr•is, sed kuir•is mi•a•j•n piz•o•j•n. Mi el•tir•is mi•a•n tranĉ•il•o•n kaj for•tranĉ•ant•e la split•o•j•n, mi promen•ad•is plu•e kun mi•a pli•mal•long•ig•it•a baston•o. La kuir•ist•o kompren•ig•is al mi, ke li vol•as aĉet•i ali•a•n, sed mi ne akcept•is, ĉar la mi•a est•is sufiĉ•e long•a. Kelk•foj•e ni ek•halt•is antaŭ bel•a•j butik•o•j, sed plej mult•e mi admir•is dik•a•n alt•a•n tur•o•n en la mez•o de kvadrat•a plac•o. Est•is la unu•a foj•o, ke mi vid•is la mal•supr•a•n part•o•n de tur•o. Mi tamen ankaŭ esplor•rigard•is la supr•a•n part•o•n por vid•i la sonor•il•o•n, kiu ja ĉiam sonor•ad•as, kiam hom•o•j ir•as preĝ•ej•o•n, sed mi ĝi•n ne vid•is. En tiu moment•o mi ek•aŭd•is post mi laŭt•a•n bru•ad•o•n kaj turn•ant•e mi•n, mi ek•vid•is ar•o•n da rajd•ant•o•j sur ĉeval•o•j. Mi ek•halt•is por rigard•i ili•n pli bon•e. Ĉiu rajd•ant•o hav•is long•a•n lanc•o•n en la man•o kaj port•is alt•a•n ĉapel•o•n far•it•a•n, kiel mi supoz•is, el pentr•it•a kapr•in•a fel•o. Daŭr•is long•a•n temp•o•n antaŭ ol la last•a preter•ir•is kaj ni re•foj•e ek•promen•is.
— Kozak•o•j! — dir•is la kuir•ist•o.
Mi do vid•is ar•o•n da kozak•o•j. Kvankam mi promen•is jam pli ol unu hor•o•n, la strat•o•j ne fin•iĝ•is, sed ŝajn•is al mi, ke ni fin•e al•ven•is al ni•a cel•o, ĉar la kuir•ist•o re•foj•e en•ir•is dom•o•n. La pord•o, tra kiu ni en•ir•is, est•is alt•a kaj ĉe la vestibl•o mi vid•is vir•in•o•n, al kiu la kuir•ist•o parol•is kelk•a•n temp•o•n. Ŝi fingr•e montr•is antaŭ si•n kaj ni sekv•is la direkt•o•n, kiu•n ŝi est•is montr•int•a. Ni laŭ•ir•is long•a•n koridor•o•n, ĉe kies du flank•o•j est•is mult•a•j pord•o•j. Flank•e de ĉiu star•is pentr•it•a liter•o aŭ cifer•o•j. Fin•e la kuir•ist•o trov•is la numer•o•n, kiu•n li serĉ•is. Li mal•ferm•is la pord•o•n kaj en•ir•is. Ni trov•iĝ•is en ĉambr•et•o, kie mal•jun•a vir•in•o sid•is labor•ant•a ĉe tabl•o. Apenaŭ ŝi vid•is ni•n, ŝi salt•e lev•iĝ•is kaj fal•is sur la kol•o•n de la kuir•ist•o, kiu ŝi•n kis•is. Post tiu kor•a salut•o ni sid•iĝ•is kaj la vir•in•o, kiu est•is tre ĝoj•a, komenc•is parol•i kun la kuir•ist•o, kiu laŭ mi•a opini•o est•is ŝi•a fil•o. Ili mult•e parol•is pri mi kaj la vir•in•o regal•is mi•n per kuk•et•o•j, buter•pan•et•o•j kaj kaf•o kun suker•o. Kvankam mi ne mal•sat•is, mi manĝ•is por far•i al ŝi plezur•o•n. Ŝi kares•is mi•a•j•n har•o•j•n, rid•et•is kaj est•is tre feliĉ•a, ĉar ŝi•a fil•o re•ven•is. Ni rest•is long•a•n temp•o•n, post kiu la kuir•ist•o ek•star•is por for•ir•i kun mi. Antaŭ ol for•ir•i el la ĉambr•et•o, li don•is al si•a patr•in•o mult•a•n mon•o•n, kiu•n ŝi met•is en ŝrank•o•n. La mal•jun•ul•in•o akompan•is ni•n ĝis la alt•a pord•o kaj man•salut•is ni•n ankoraŭ mult•a•j•n foj•o•j•n; post•e ni re•foj•e est•is sur la strat•o. Fin•e ŝi•a salut•ant•a man•o mal•aper•is kaj ni daŭr•ig•is ni•a•n voj•o•n tra la labirint•o de strat•o•j. Ĉu ni ir•is re•turn•e•n al la haven•o aŭ ĉu ni ir•is laŭ ali•a•j strat•o•j pli mal•proksim•e•n en la urb•o, mi ne sci•is, ĉar preskaŭ ĉiu•j strat•o•j simil•is unu•j la ali•a•j•n, sed moment•o•n post•e mi kred•is est•i en strat•o, ke ni est•is antaŭ•e. Mi aŭd•is zum•ad•o•n de voĉ•o•j en unu el la dom•o•j kaj en tiu•n en•ir•is la kuir•ist•o. Mi sekv•is li•n kaj ni est•is en salon•o, kie star•is long•a•j benk•o•j kun tabl•o•j. Mult•a•j hom•o•j sid•is tie kaj tie ĉi kaj laŭt•e inter•babil•is, rid•is kaj trink•is flav•a•n aŭ blank•a•n likvor•o•n. Post long•a bufed•o star•is dik•a vir•o, kiu plen•ig•is glas•o•j•n, dum ali•a vir•o dis•port•is ili•n al la sid•ant•o•j. Mi est•is en mar•ist•a trink•ej•o.
— Ivan!... Ivan!... — subit•e kri•is voĉ•o.
— Ivan!... Ivan!... — kri•is ali•a•j kaj Ivan, kiu est•is mi•a akompan•ant•o, lev•is ambaŭ man•o•j•n, kun•frap•ad•is ili•n kelk•a•j•n foj•o•j•n kaj laŭt•e rid•is; tiam li al•ir•is al kelk•a•j hom•o•j, sid•ant•a•j kun•e ĉe la sam•a tabl•o, kaj don•is al ili la man•o•n. Ili salut•is si•n reciprok•e, post kio unu el ili fingr•e montr•is mi•n, demand•ant•e io•n, kio plen•gorĝ•e rid•ig•is la ali•a•j•n. Ivan rid•is ankaŭ, sid•iĝ•is kaj ek•rakont•is, ĉiu•foj•e rigard•ant•e mi•n, kaj ĉar la ali•a•j ankaŭ rigard•is mi•n kun vid•ebl•a surpriz•o, mi konjekt•is, ke la kuir•ist•o rakont•is, kiel li•a•j sam•ŝip•an•o•j trov•is mi•n sur la mar•o kaj ke neniu sci•as ankoraŭ, kiu mi est•as kaj de kie mi ven•is. Ĉiu•j aŭskult•is kun interes•o kaj kiam mi•a amik•o Ivan ek•silent•is, unu el la ali•a•j direkt•is kelk•a•j•n vort•o•j•n al la mar•ist•o•j, kaj ĉiu•j laŭt•e aplaŭd•is. Inter•temp•e la dis•port•ant•a vir•o de la trink•ej•o est•is met•int•a antaŭ Ivan glas•o•n da akv•o•kolor•a likvor•o, kiu•n li mal•plen•ig•is tuj; post tio la dis•port•ist•o al•port•is du glas•o•j•n, unu por Ivan kaj unu por mi. Mi gust•um•is la likvor•o•n, sed kun abomen•o el•kraĉ•is ĝi•n, ĉar ĝi tiel brul•is mi•a•n buŝ•o•n, ke larm•o•j en•ir•is en mi•a•j•n okul•o•j•n. La mar•ist•o•j tre si•n amuz•is. Ŝajn•is tamen, ke Ivan tre am•is tiu•n trink•aĵ•o•n, ĉar li trink•is mult•a•j•n glas•et•o•j•n da ĝi kaj far•iĝ•is tre gaj•a. La mar•ist•o, kiu•n oni tiel bru•e est•is aplaŭd•int•a, nun ek•star•is kaj ĉiu•j rigard•is li•n. Mi est•is tre sci•vol•a pri tio, kio•n li far•os. Li flank•e•n ŝov•is kelk•a•j•n benk•o•j•n, tiel ke mal•plen•a lok•o form•iĝ•is sur la plank•o. Tiam li ek•sid•is sur unu kalkan•o kaj ĵet•ant•e antaŭ•e•n la ali•a•n krur•o•n, li komenc•is danc•i laŭ strang•a manier•o. Jen li salt•is antaŭ•e•n, jen mal•antaŭ•e•n, dum li•a•j kalkan•o•j laŭ•vic•e kaj laŭ•takt•e tuŝ•is la plank•o•n. Jen li subit•e ek•star•is, turn•is si•n ĉirkaŭ si mem kaj danc•is re•foj•e antaŭ•e•n kaj mal•antaŭ•e•n, mal•dekstr•e•n kaj dekstr•e•n, de temp•o al temp•o kun•frap•ant•e la man•plat•o•j•n post si kaj antaŭ si; tiel li danc•is kelk•a•n temp•o•n dum ĉiu•j mar•ist•o•j en la salon•o atent•e li•n rigard•ad•is. Fin•e li halt•is kaj ek•sid•is, laŭt•e aplaŭd•at•e de ĉiu•j rigard•ant•o•j. Li far•iĝ•is ruĝ•a pro fort•ec•a streĉ•ad•o kaj el•trink•is la en•hav•o•n de grand•a glas•o plen•a je brun•a likvor•o. Tiam li de•met•is la ĉap•o•n kaj ir•is preter la vir•o•j, kiu•j ankoraŭ star•is ĉirkaŭ la lok•o, kie li est•is danc•int•a. Al ĉiu li etend•is la ĉap•o•n kaj ĉiu en•ĵet•is mon•er•o•n el arĝent•o. Mi tre mir•is pri tio, sed mir•is ankoraŭ pli mult•e, kiam li ir•is al mi, de•pren•is mi•a•n ĉap•o•n kaj en•ŝut•is la tut•a•n kolekt•it•a•n mon•sum•o•n. Mi rigard•is la danc•int•o•n kun surpriz•o kaj ĉiu•j laŭt•e rid•is. Ivan per gest•o•j dir•is al mi, ke tiu mon•o est•as mi•a kaj tir•ant•e la sak•et•o•n el mi•a poŝ•o, li en•ŝut•is en ĝi•n la mon•er•o•j•n, kiu•j•n la danc•int•a mar•ist•o per•labor•is por mi. Mi est•is tre emoci•it•a, en•poŝ•ig•is la sak•et•o•n, sed ne sci•is kiel dank•i mi•a•n bon•far•int•o•n; mi do prezent•is al li mi•a•n man•o•n, kiu•n li fort•e prem•is. La mar•ist•o•j est•is tre soif•a•j kaj trink•is mult•e, sed neniu tiom kiom Ivan, kiu tre ŝat•is tiu•n akv•o•simil•a•n likvor•o•n. Li el•trink•is almenaŭ ses aŭ sep glas•et•o•j•n kaj post ĉiu glas•et•o li far•iĝ•is pli gaj•a. Li•a ĉapel•o sid•is mal•rekt•e sur li•a•j har•o•j kaj li•a•j okul•o•j far•iĝ•is vitr•ec•e ruĝ•a•j. Fin•e li ek•kant•is kaj eĉ pen•is danc•i, sed en tio li mal•sukces•is, ĉar jam post la du•a paŝ•o li fal•is sur la plank•o•n, laŭt•e aplaŭd•at•e de ĉiu•j mar•ist•o•j. Li tamen tuj ek•star•is, sed trov•ant•e, ke li•a•j krur•o•j est•as tro mal•fort•a•j por danc•i, li sid•iĝ•is, trink•is kaj kant•is, kelk•foj•e frap•et•ant•e mi•a•j•n ŝultr•o•j•n. Mi mir•is pri li•a kondut•o; mi ja ne sci•is, ke li est•as ebri•a, ĉar ebri•a•n vir•o•n mi ankoraŭ neniam vid•is.
La danc•int•a mar•ist•o post kelk•a temp•o for•ir•is kun mult•a•j ali•a•j, nur mal•mult•a•j rest•is en la trink•ej•o. Mi ĝoj•is, kiam Ivan fin•e ankaŭ lev•iĝ•is, pag•is kio•n li ŝuld•is kaj for•ir•is kun mi.
Post kiam Ivan trink•is la glas•et•o•j•n da akv•o•kolor•a likvor•o, li ŝajn•is tut•e ali•a vir•o. Antaŭ tiu temp•o li marŝ•ad•is kiel kuraĝ•a soldat•o kaj man•uz•is la baston•o•n en lert•a manier•o, kvazaŭ li est•us la plej eminent•a sinjor•o el la urb•o, sed trink•int•e tiu•n likvor•o•n, li apenaŭ pov•is marŝ•i; li apog•is si•n sur la baston•o, kapt•is mi•a•n ŝultr•o•n por ne perd•i la egal•pez•o•n, kaj li•a•j pied•o•j tiel mal•laŭ•takt•e si•n mov•is jen antaŭ•e•n, jen flank•e•n, ke mi ek•mir•is pri li•a mal•fort•ec•o kaj tim•is, ke li subit•e ek•mal•san•iĝ•is. Mi tre li•n kompat•is kaj kiam mi rigard•is en li•a•j•n vitr•ec•a•j•n okul•o•j•n, mi•a kompat•o far•iĝ•is ankoraŭ pli grand•a. Li vol•is parol•i, sed ek•parol•is lingv•o•n ankoraŭ pli strang•a•n ol ordinar•e. Li balbut•is en terur•ig•a manier•o, sed parol•is, kvazaŭ mi kompren•us ĉio•n, kio•n li dir•is. — Ho, se mi nur est•us ĉe la haven•o! — mi pens•is, sed la haven•o est•is laŭ mi•a opini•o tre mal•proksim•a kaj la fort•o•j jam ek•for•las•is la kompat•ind•ul•o•n. Kelk•a•j bub•o•j mok•is li•n kaj Ivan ek•halt•is, rigard•is la mok•ant•o•j•n per si•a•j vitr•ec•a•j okul•o•j kaj minac•is ili•n per la baston•o, pro kio ili tre si•n amuz•is. Li•a brak•o tiel pez•e ripoz•is sur mi•a ŝultr•o, ke mi nur kun pen•o rest•is star•ant•a. Mi vol•is ir•i plu•e, sed ĉar la bub•o•j de•nov•e mok•is li•n kaj montr•is si•a•n lang•o•n, la kuir•ist•o tiel furioz•iĝ•is, ke li las•is mi•n por bat•i la mok•ant•o•j•n, sed ho ve! li fal•is sur la genu•o•j, post kio la bub•o•j mok•rid•is. Mi tamen sukces•is star•ig•i li•n kaj ni jam est•is daŭr•ig•ont•a•j ni•a•n voj•ir•o•n, kiam ali•a•j bub•o•j al•kur•is, kiu•j si•a•vic•e mok•ad•is la ebri•a•n kuir•ist•o•n. Li jam ne klopod•is bat•i ili•n, ĉar li tim•is fal•i, sed balbut•ant•e kaj minac•ant•e la bub•o•j•n per la baston•o, li ir•is plu•e. Tuj apud•e est•is butik•o kun grand•a vitr•o, post kiu est•is el•met•it•a•j komerc•aĵ•o•j. Ĉiam balbut•ant•e kaj ir•ant•e kvazaŭ li est•us luv•ant•a boat•o, li al•paŝ•is al tiu vitr•o kaj rigard•is intern•e•n. Tie intern•e star•is du jun•a•j vir•in•o•j, kiu•j ne pov•is ne rid•i pri la strang•a•j gest•o•j kaj paŝ•o•j de la mar•ist•o. Li per si•a baston•o ankaŭ minac•is ili•n kaj ili paŝ•is post•e•n, sed tuj post•e aper•is sur la sam•a lok•o sinjor•o. Li per ordon•a voĉ•o dir•is kelk•a•j•n vort•o•j•n, kiu•j•n la kuir•ist•o tuj respond•is, sving•ant•e si•a•n baston•o•n. Mi tiel ek•tim•is, ke mi las•is mi•a•n amik•o•n. La bub•o•j kri•is pli kaj pli laŭt•e per mok•ant•a•j vort•o•j. Ivan si•n turn•is por de•nov•e minac•i ili•n. Inter•temp•e ar•o da sci•vol•a•j hom•o•j kaj vir•in•o•j amas•iĝ•is antaŭ la butik•o por vid•i, kio okaz•as. Ĉiu•j rid•is kaj si•n amuz•is. Mi tut•e ne sci•is, kio•n pens•i pri Ivan. Li sen•dub•e ne est•is danĝer•e mal•san•a (mi pens•is), ĉar la hom•o•j ne kompat•is li•n.
Inter la rigard•ant•o•j star•is du sabr•e arm•it•a•j vir•o•j, kiu•j•n mi kred•is est•i soldat•o•j. Ili nur rid•et•is, sed dir•is nenio•n. Laŭ mi•a opini•o ili ne est•is polic•an•o•j, ĉar ali•e ili ja for•pel•us la ne•taŭg•a•j•n knab•o•j•n. Ĝust•e la sam•a•n temp•o•n, kiam Ivan si•n turn•is, al•ven•is du knab•o•j, el kiu•j unu port•is sur la brak•o korb•o•n kun ov•o•j. Ili part•o•pren•is la ĝeneral•a•n ĝoj•o•n. Ivan jen minac•is la sinjor•o•n en la butik•o, jen la bub•o•j•n. La butik•ist•o fin•e aper•is sur la sojl•o de la butik•o kaj dir•is kelk•a•j•n vort•o•j•n al la arm•it•a•j vir•o•j, kiu•j tamen ŝajn•ig•is si•n surd•a•j, ĉar ili far•is nenio•n por silent•ig•i la bub•o•j•n, nek por for•konduk•i la minac•ant•a•n mar•ist•o•n. Ĉi tiu far•iĝ•is pli kaj pli furioz•a kaj sving•ad•is la baston•o•n, kvazaŭ li est•us tuj ĵet•ont•a ĝi•n al la rid•ant•a hom•amas•o. Subit•e ov•o flug•is tra la aer•o, pri•skrib•is bel•a•n du•on•cirkl•o•n kaj traf•is la kuir•ist•o•n ĝust•e sur la naz•o•n, kie ĝi dis•romp•iĝ•is. Laŭt•eg•a•j rid•eg•o•j kaj kri•eg•o•j eksplod•is ĉiu•lok•e. La traf•it•o kri•eg•is kiel sovaĝ•ul•o, far•is paŝ•o•n antaŭ•e•n por si•n ĵet•i sur la bub•o•j•n, sed fal•et•is kaj las•is fal•i la baston•o•n. Li turn•is si•n por serĉ•i, kie ĝi fal•is, sed perd•is la egal•pez•o•n kaj fal•eg•is, kap•o antaŭ•e•n, tra la grand•a vitr•o. Laŭt•a tint•ad•o de romp•iĝ•int•a•j pec•o•j de la vitr•o traf•is mi•a•j•n orel•o•j•n. La bub•o•j kur•is for kaj jen mi vid•is la kompat•ind•a•n kuir•ist•o•n. Li•a•j krur•o•j pend•is el la fenestr•o kaj la ceter•a part•o de li•a korp•o kuŝ•is sur la el•met•it•a•j komerc•aĵ•o•j. Li tir•is la krur•o•j•n post si•n kaj jen li sid•is sur la el•met•ej•o. Li est•is vund•it•a sur la man•o•j kaj la vizaĝ•o, kaj moment•o•n post•e li•a vizaĝ•o est•is sang•kovr•it•a. Li jam ne parol•is, sed rigard•is ĉirkaŭ•e kvazaŭ ne sci•ant•e kio okaz•is. Mi star•is je kelk•a distanc•o, sed ne kuraĝ•is al•ir•i al li, tim•ant•e ke la butik•ist•o far•us al mi mal•bon•o•n. La du arm•it•a•j vir•o•j ir•is en la butik•o•n kaj de•ŝir•is Ivan de la el•met•ej•o. Jen li star•is kaj vol•is for•ir•i, sed la butik•ist•o re•ten•is li•n kaj laŭt•a disput•o far•iĝ•is inter li kaj la arm•it•a•j vir•o•j. Fin•e tiu•j ĉi kapt•is la vund•it•a•n mar•ist•o•n ĉe la brak•o•j kaj tri•op•e, Ivan en la mez•o, ili for•las•is la butik•o•n kaj sekv•at•e de la bub•o•j, kiu•j est•is re•ven•int•a•j, tra•ir•is kelk•a•j•n strat•o•j•n, ĝis kiam ili al•ven•is al grand•a konstru•aĵ•o, antaŭ kiu star•is du soldat•o•j kun paf•il•o•j. Grand•a pord•o mal•ferm•iĝ•is, Ivan kun la arm•it•a•j vir•o•j en•ir•is kaj la pord•o re•ferm•iĝ•is post ili. Mi vol•is ankaŭ en•ir•i, sed unu el la soldat•o•j for•pel•is mi•n. Est•is al mi klar•e, ke la kuir•ist•o si•n trov•is en mal•liber•ej•o kaj jen mi star•is en la grand•a Patersburg•o kun sufiĉ•e da mon•o en mi•a poŝ•o, sed sen ali•a help•o. Mi ek•plor•is, sed pens•ant•e al Johan•o, mi for•viŝ•is la larm•o•j•n, ĉar li ĉiam kuir•is si•a•j•n piz•o•j•n, mi vol•is far•i tio•n sam•a•n. Mi decid•is atend•i kun pacienc•o, ĝis kiam la tri•op•o re•ven•us, sed kiel grand•a est•is mi•a dis•rev•iĝ•o, kiam post moment•o re•ven•is nur la arm•it•a•j vir•o•j. Kial Ivan ne re•ven•is ankaŭ? Ĉu li rest•us post tiu grand•a pord•o? Volont•e mi demand•us pri tio al la du vir•o•j aŭ al la gard•ist•o, sed ili ja ne kompren•us mi•n. Antaŭ•sent•ant•e, ke pli long•a atend•ad•o ĉe tiu pord•o est•us van•a, mi pri•pens•is kio•n far•i kaj decid•is re•ir•i al la haven•o por konduk•i unu el la ŝip•an•o•j al la soldat•o, por ke ĉi tiu pov•u inform•iĝ•i, kial Ivan ne for•las•is tiu•n grand•a•n konstru•aĵ•o•n. Mi do ek•marŝ•is, sed tuj ek•halt•is; kie•n mi dev•us direkt•i la paŝ•o•j•n? Tio•n mi ne sci•is kaj inform•iĝ•i pri la voj•o al la haven•o mi ne pov•is, ĉar neniu kompren•us mi•n. Pli ol iam mi spert•is, kiel mal•oportun•e al mi est•is ne pov•o•sci•i parol•i la lingv•o•n de la urb•an•o•j, en kies mez•o mi trov•iĝ•is. Mi est•is kiel surd•mut•ul•o inter mil•o•j da hom•o•j. Kiu help•us al mi? Mi rigard•is ĉirkaŭ•e, ĉu okaz•e mar•ist•o preter•ir•as, por ke mi pov•u li•n sekv•i; ebl•e li ja ir•us al ia ŝip•o en la haven•o kaj per•e de li mi pov•us re•trov•i la mi•a•n. Mi atend•is, ĝis preter•ir•is person•o, kiu laŭ la ekster•aĵ•o ŝajn•is al mi est•i mar•ist•o, kaj mi sekv•is li•n je kelk•a distanc•o. Long•a•n temp•o•n mi de•nov•e ir•is tra mult•a•j strat•o•j, kiu•j est•is pli bel•a•j ol tiu•j, kiu•j•n mi ĝis nun vid•is. La supoz•it•a mar•ist•o ne ir•is haven•o•n, sed ek•halt•is antaŭ dom•o, kies pord•o•n li mal•ferm•is per ŝlos•il•o. Li mal•aper•is post tiu pord•o kaj kun li mi•a esper•o, baldaŭ re•trov•i mi•a•n skun•o•n. Li•a•n re•ven•o•n mi ne atend•is, sed ir•is plu•e tra tre bel•a•j strat•o•j kaj laŭ•long•e de ĝarden•o•j. Pli ol cent•foj•e mi ek•aŭd•is pri ĝarden•o, sed nun mi vid•is unu kun ver•a•j arb•o•j kaj ek•sid•ant•e sur pord•o de unu el tiu•j ĝarden•o•j, mi admir•is la arb•o•j•n kaj la flor•o•j•n. Sur mult•a•j lok•o•j star•is pentr•it•a•j benk•o•j, kie sinjor•o•j kaj sinjor•in•o•j sid•is. Vol•e-ne•vol•e mi ek•memor•is Johan•o•n, kiu, kiel li skrib•is, post promen•ad•o•j ripoz•is sur tia benk•o en Hamburg•o. La post•a•j•n tag•o•j•n mi ebl•e ankaŭ ripoz•us sur benk•o. La post•a•j•n tag•o•j•n!... Mi•n subit•e ek•frap•is la pens•o, ke jam al•proksim•iĝ•ant•a nokt•o antaŭ•ir•is la unu•a•n post•a•n tag•o•n. Kie mi dev•us pas•ig•i tiu•n unu•a•n nokt•o•n? Johan•o dorm•ad•is sub pont•o aŭ en si•a sub•tegment•ej•o. Sed pont•o•n mi ne vid•is kaj sub•tegment•ej•o•n mi ne hav•is en ĉi tiu urb•o. Nur mon•o•n mi hav•is, kaj eĉ plen•a•n sak•o•n, sed kiel mi dev•us lu•i ĉambr•et•o•n (kvar- aŭ kvin•etaĝ•a•n); kiel mi kompren•ig•us, ke mi dezir•as lu•i unu? Jen re•foj•e la bar•il•o, la ne•sci•ad•o de la lingv•o si•n prezent•is. Spit•e ĉio•n mi tamen dev•is ie pas•ig•i la unu•a•n nokt•o•n, kaj mi ek•serĉ•is. En tiu•j ĝarden•o•j mi ja ne pov•us kuŝ•i, sekv•e mi ir•is plu•e, ĉiam plu•e por serĉ•i. Jam ek•vesper•iĝ•is, mi do dev•us rapid•i kaj ne perd•i temp•o•n. Post long•a marŝ•ad•o mi rimark•is ĝarden•o•n, kiu est•is tut•e ĉirkaŭ•it•a de alt•a mur•o. Ĝarden•o ĝi nepr•e est•is, ĉar mi vid•is la supr•o•j•n de arb•o•j supr•e de la mur•o. Mi laŭ•ir•is la mur•o•n kaj trov•is fer•a•n bar•pord•o•n, kiu star•is du•on•e ferm•it•a. Mi rigard•is intern•e•n. Grand•a ĝarden•o kun mult•a•j arb•o•j ĉe ĉiu•j flank•o•j si•n etend•is antaŭ mi•a•j okul•o•j kaj en la mal•proksim•ec•o apud la mur•o mi rimark•is mal•alt•a•n dom•et•o•n. Mi ir•is tra la bar•pord•o kaj ek•promen•is. Nenie mi vid•is hom•o•j•n. Ĉiu•lok•e sur la herb•o star•is kruc•o•j el marmor•o aŭ el lign•o kun or•a•j sur•skrib•o•j, kaj mal•grand•a•j mal•alt•a•j tegment•form•a•j mont•et•o•j ŝajn•is dis•sem•it•a•j ĉiu•lok•e inter la kruc•o•j. Mi ir•is plu•e tra voj•et•o•j bel•e rast•it•a•j kaj mir•is pri la mult•a•j girland•o•j, kiu•j kuŝ•is sur kelk•a•j mont•et•o•j aŭ pend•is sur kruc•o•j. Plej mult•e frap•is mi•n la grand•a silent•o, kiu reg•is ĉie. Nur kelk•a•j bird•o•j kant•et•is sur la arb•o•j, sed krom tio mi aŭd•is nenio•n. Mi pens•is, ke la posed•ant•o de tia ĝarden•o est•us tre riĉ•a sinjor•o, sed sam•temp•e mi ek•mir•is, ke la bel•a mult•e•kost•a ĝarden•o est•is tut•e for•las•it•a. Promen•ant•e plu•e preter benk•et•o•j, mi ating•is la dom•et•o•n. Ĝi est•is preskaŭ mal•plen•a. Pentr•aĵ•o•j mal•est•is sam•e kiel fotograf•aĵ•o•j aŭ spegul•o. Nur ŝnur•o•j tre dik•a•j kaj kvar fos•il•o•j kuŝ•is ĉe unu mur•o, kaj ĉe la kontraŭ•a mur•o star•is sur la sabl•a plank•o du tre strang•a•j objekt•o•j el nigr•e pentr•it•a lign•o. Ili simil•is mal•alt•a•j•n benk•et•o•j•n kaj est•is for•port•ebl•a•j per du el•star•ant•a•j lat•eg•o•j, najl•it•a•j ĉe la du plej long•a•j flank•o•j. Sur ĉiu benk•et•o kuŝ•is nigr•a tuk•o.
En ĉi tiu dom•et•o mi decid•is dorm•i, sed ĉar est•is ankoraŭ tro fru•e, mi el•ir•is por promen•ad•i, ĝis kiam mi far•iĝ•us dorm•em•a. Mi sekv•e promen•ad•is tra la mal•larĝ•a•j voj•et•o•j preter kruc•o•j kaj mont•et•o•j, sid•iĝ•is de temp•o al temp•o sur benk•o por kviet•e rigard•i la bel•a•n ĉirkaŭ•aĵ•o•n. Fin•e mi lac•iĝ•is kaj ek•sent•is, ke la dorm•o ek•atak•as mi•n, kaj mi re•ir•is al mi•a dom•et•o. Mi kuŝ•iĝ•is sur unu el la mal•alt•a•j benk•et•o•j, kovr•is mi•n per la nigr•a tuk•o, ferm•is la okul•o•j•n kaj baldaŭ ek•dorm•is.
La post•a•n maten•o•n mi vek•iĝ•is jam fru•e. La plej grand•a silent•o ĉirkaŭ•is mi•n, kiam mi sid•iĝ•is sur mi•a benk•o por pri•pens•i kio•n far•i. Mi memor•is, ke Johan•o si•n nom•is “filozof•o”, ĉar li ĉiam ag•is laŭ cirkonstanc•o•j. Mi tuj decid•is sekv•i li•a•n ekzempl•o•n, stern•is la nigr•a•n tuk•o•n sur la benk•o kiel mi est•is trov•int•a ĝi•n, kaj el•ir•is ekster•dom•e•n.
Sur la Insul•o kaj sur la ŝip•o mi kutim•ad•is lav•i mi•n ĉiu•maten•e, sed ĉar en mi•a nun•a dorm•ej•o si•n ne trov•is akv•o, mi dev•is el•ir•i ne•lav•it•a. Tio•n mi trov•is ne•grav•a, ĉar mi jam lav•is mi•n tiom da foj•o•j dum mi•a viv•o; kaj ĉar mi•a dom•et•o est•is pur•a, mi imag•is, ke neniu pov•us vid•i, ke mi en ĉi tiu maten•o ne lav•is mi•n. Ceter•e, pov•us ja okaz•i, ke mi iel renkont•us akv•o•n, kaj tiam mi lav•us mi•n tuj. La veter•o est•is mir•ind•e bel•a kaj la bird•o•j kant•ad•is pli bel•e ol la antaŭ•a•n vesper•o•n. Mi•n rav•is ili•a kant•ad•o, kaj ek•sid•int•e sur benk•o tuj apud mi•a dom•et•o, mi aŭskult•is. Neniam dum mi•a tut•a viv•o mi est•is aŭd•int•a muzik•o•n, sed mult•foj•e mi•a patr•in•o leg•is pri ĝi. Tiu kant•ad•o de la bird•o•j son•is en mi•a•j•n orel•o•j•n, kvazaŭ ĝi est•us muzik•o. Pens•ant•e ke mi sam•e bon•e pov•us aŭskult•i promen•ant•e, mi ek•promen•is kaj tra•ir•is mult•a•j•n voj•et•o•j•n, ĝis kiam mi ating•is la grand•a•n krad•pord•o•n. Ĝi star•is ne•ferm•it•a kaj mi el•ir•is la ĝarden•o•n. Ŝajn•is al mi strang•e, ke la posed•ant•o ne ferm•is tiu•n pord•o•n, ĉar se tio ne est•is neces•a, li ja ne bezon•us ĉirkaŭ•ig•i la ĝarden•o•n per alt•a mur•o. Kio ajn est•us, mi ne kompren•is tio•n, sed jam ne pens•ant•e pri ĝi, mi promen•ad•is plu•e.
Johan•o ĉiu•maten•e promen•ad•is en la urb•o Hamburg•o kaj aĉet•ad•is pan•o•j•n kun sek•vin•ber•o•j. Mi vol•is imit•i li•n kaj promen•ant•e serĉ•is butik•o•n por hav•ig•i al mi tia•j•n pan•et•o•j•n. En la strat•o•j, kiu•j•n mi est•is tra•ir•int•a, nenie est•is pan•butik•o; mi sekv•e dev•is serĉ•i en ali•a•j strat•o•j. Sed tim•ant•e perd•i la voj•o•n al mi•a dom•et•o, mi bon•e atent•is, kie•n mi direkt•is mi•a•j•n paŝ•o•j•n. En flank•a strat•et•o mi fin•e rimark•is, kio•n mi serĉ•is, kaj feliĉ•a, ke mi ne bezon•us marŝ•i tra plu•a•j strat•o•j, mi en•ir•is la butik•o•n. Post lign•a tabl•o, kiu aspekt•is kiel long•a kest•o, sid•is dik•a jun•a vir•in•o kun ruĝ•a•j vang•o•j. Ŝi afabl•e rid•et•is kaj demand•is io•n al mi; anstataŭ respond•i mi ankaŭ rid•et•is kaj montr•is kelk•a•j•n sek•vin•ber•a•j•n pan•et•o•j•n. Ŝi met•is du el ili sur la tabl•o•n antaŭ mi, sed mi montr•is al ŝi kvin fingr•o•j•n, kompren•ig•ant•e per tio, ke mi bezon•as kvin pan•et•o•j•n. Ŝi rigard•is mi•n kun kompat•o, ver•ŝajn•e ŝi kred•is mi•n surd•mut•ul•o, kaj el•poŝ•ig•ant•e mi•a•n tut•a•n trezor•o•n, mi el•pren•is plen•man•o•n da mon•er•o•j kaj etend•is al ŝi mi•a•n man•o•n. Ŝi rigard•is mi•n kun mir•o, ekzamen•is la nikel•a•j•n mon•er•o•j•n kun atent•o, re•met•is ili•n sur mi•a•n man•plat•o•n kaj elekt•is unu el la mon•er•et•o•j el arĝent•o, kiu•j•n al mi est•is don•int•a la danc•ant•a mar•ist•o. Mi pren•is la kvin pan•et•o•j•n kaj el•ir•is, ekster•e mi en•poŝ•ig•is mi•a•n mon•uj•o•n. Rigard•ant•e mal•antaŭ•e•n al la afabl•a vir•in•o, mi vid•is, ke ŝi salut•as per la kap•o ĉiam rid•et•ant•e, kaj mi decid•is tuj, ĉiam aĉet•i mi•a•j•n pan•et•o•j•n en tiu butik•o. Re•turn•ant•e mi•n laŭ la sam•a•j strat•o•j, kiu•j•n mi bon•e ek•memor•is, mi ek•sid•is sur benk•o en unu el la bel•a•j park•o•j kaj manĝ•is du pan•et•o•j•n, kiu•j•n mi, sam•e kiel Johan•o, trov•is bon•gust•a•j.
Ĉe mi•a•j ge•patr•o•j kaj sur la ŝip•o mi kutim•is trink•i kaf•o•n aŭ lakt•o•n je la maten•manĝ•o, kaj mi rigard•is ĉirkaŭ•e, ĉu lakt•vend•ist•o preter•ir•as, por ke mi pov•u aĉet•i iom da lakt•o, tut•e ne pens•ant•e pri tio, ke mi ne posed•is lakt•uj•o•n. La sort•o ne est•is favor•a al mi, ĉar vend•ist•o de lakt•o ne prezent•is si•n. — Nu — mi pens•is, — ali•lok•e mi ja trov•os okaz•o•n por trink•i, ĉu pag•ant•e ĉu sen•pag•e. Mi sci•is, ke akv•o kost•as nenio•n, kaj mi esper•is trov•i ie put•o•n por trink•i sen•pag•e. Mi en•poŝ•ig•is la tri rest•int•a•j•n pan•et•o•j•n por manĝ•i ili•n en la tag•mez•o aŭ post•e (tio de•pend•us de cirkonstanc•o•j, kiel dir•us Johan•o), kaj kviet•e mi rigard•is la ĉirkaŭ•aĵ•o•n. Mult•e da preter•pas•ant•o•j jam ne interes•ad•is mi•n, sed de temp•o al temp•o mi vid•is person•o•j•n, best•o•j•n aŭ objekt•o•j•n, kiu•j al mi est•is tut•e fremd•a•j. Promen•ant•e kun la kuir•ist•o (kompat•ind•a vir•o; li ebl•e sid•is ankoraŭ en tiu grand•a konstru•aĵ•o), mi est•is vid•int•a pentr•it•a•j•n hund•o•j•n, kaj nun, sid•ant•e sur benk•o, mi vid•is pentr•it•a•j•n kat•o•j•n kaj eĉ pentr•it•a•n bov•in•o•n, kiu•n pel•is antaŭ si hom•o kun blank•a antaŭ•tuk•o. Mi vid•is eĉ pentr•it•a•n sinjor•in•o•n, kaj pri ŝi mi mir•is plej mult•e. Tiu sinjor•in•o, kiu promen•is kun tre bel•a knab•in•et•o, kiu ne est•is pentr•it•a, okaz•e sid•iĝ•is sur mi•a benk•o, sed kiel ebl•e plej mal•proksim•e de mi. Ŝi•a•j•n vang•o•j•n kovr•is dik•a tavol•o da ŝmir•aĵ•o. Ek•vid•ant•e, ke mi rigard•as ŝi•n kun mir•o, ŝi lev•iĝ•is kaj for•ir•is kun la knab•in•et•o.
Sur mi•a Insul•o mi neniam vid•is du•rad•a•j•n vetur•il•o•j•n (vetur•il•o•j•n ni tut•e ne hav•is, kaj en la libr•o•j mi vid•is nur kvar•rad•a•j•n), sed en Patersburg•o mil•o•j da vir•o•j, vir•in•o•j kaj ge•knab•o•j vetur•is sur ili. Johan•o nom•is ili•n bicikl•o•j. Mi trov•is ili•n tre amuz•a•j, sed ŝajn•is al mi, ke est•as mal•facil•e vetur•i sur tiu•j du rad•o•j kaj mi demand•is al mi, ĉu mi pov•us lern•i pied•uz•i ili•n. Tiel rigard•ant•e kaj pens•ant•e, mi pas•ig•is long•a•n temp•o•n kaj tiam mi de•nov•e ek•promen•is.
Bedaŭr•ind•e mi ne pov•is leg•i, ali•e mi ir•us al leg•salon•o, sam•e kiel Johan•o en Hamburg•o. Sed por rigard•i pentr•aĵ•o•j•n, oni ne bezon•as la leg•art•o•n; mi do pov•us en•ir•i muze•o•n, sed kie ĝi•n trov•i? Mi ne pov•us inform•iĝ•i pri la voj•o tie•n, nek pri la lok•o, kie mi pov•us aŭskult•i koncert•o•n, ĉar tiu sam•a bar•il•o, la ne•sci•ad•o pri la lingv•o de la Patersburg•an•o•j mal•ebl•ig•is tio•n al mi. Ho, se mi nur pov•o•sci•us parol•i kiel la urb•an•o•j, tiam sen dub•o mi far•iĝ•us filozof•o kiel Johan•o; tiam mi pov•us lu•i sub•tegment•ej•o•n kaj lud•i en la teatr•o; sed antaŭ•e mi dev•us stud•ad•i..., sed kiel? Mi ja pov•us dir•i al neniu, ke mi dezir•as stud•ad•i. Ĉiu•j tia•j pri•pens•o•j amas•iĝ•is en mi•a kap•o, kaj tim•ant•e, ke fin•e mi•n ek•kapt•us kap•dolor•o, mi decid•is “kuir•i mi•a•j•n piz•o•j•n” kaj kviet•e atend•i. La sort•o ja help•us al mi, kaj provizor•e mi•n kontent•ig•is la pens•o, ke mi posed•as dorm•ej•o•n por pas•ig•i la nokt•o•j•n, mon•o•n por aĉet•i sek•vin•ber•pan•o•j•n kaj liber•a•n temp•o•n por promen•ad•i laŭ dezir•o; kaj mi promen•ad•is laŭ•dezir•e, ripoz•ant•e en inter•temp•o•j sur benk•o, manĝ•ant•e sek•vin•ber•a•j•n pan•et•o•j•n, kiu•j•n mi ĉiu•tag•e aĉet•is de la afabl•a ruĝ•vang•a vir•in•o, kiu baldaŭ kon•is mi•n kaj ĉiam kred•is mi•n surd•mut•ul•o. La spert•o instru•is al mi, kiom mi dev•is pag•i por kvin pan•et•o•j, kaj kun pret•a mon•o mi aĉet•ad•is ili•n en la sekv•ant•a•j tag•o•j, ĉiam je la sam•a temp•o en la maten•o. Ĉe put•o mi trankvil•ig•ad•is mi•a•n soif•o•n, tiel ke mi jam ne pen•is trov•i lakt•o•vend•ist•o•n. Kiam mi est•is vesper•manĝ•int•a, mi regul•e ir•is al mi•a dom•et•o, kaj re•foj•e dorm•is tie sub tiu nigr•a tuk•o, kvazaŭ mi kuŝ•us sur mi•a propr•a lit•o de mi•a Insul•o. Tiel pas•is kvar tag•o•j. Kiam en la kvin•a vesper•o mi re•ven•is en mi•a•n dorm•ej•o•n, mi tuj vid•is, ke la du benk•et•o•j kun la nigr•a•j tuk•o•j est•is mal•aper•int•a•j. Mi sekv•e dev•is dorm•i sur la sabl•a plank•o kaj sen kovr•il•o, sed ĉar la nokt•o ŝajn•is al mi varm•et•a, mi rezignaci•is, esper•ant•e, ke mi re•trov•us mi•a•n tut•a•n lit•o•n en la sekv•ant•a vesper•o. Mi tamen ne pov•is dorm•i, la sabl•o est•is tro mal•sek•a kaj mal•varm•a kaj kiel ajn mi klopod•is “kuir•i mi•a•j•n piz•o•j•n”, ili est•is tro mal•mol•a•j, la dorm•o ne ek•tuŝ•is mi•a•j•n okul•o•j•n kaj mi el•ir•is la dom•et•o•n por kuŝ•iĝ•i sur unu el la benk•o•j en la ĝarden•o. Apenaŭ mi kuŝ•is, ne mal•proksim•e de mi•a dom•o jen subit•e mi aŭd•is super mi•a kap•o raŭk•a•j•n kri•o•j•n de iu bird•o. Tiu bird•o, kiu•n mi vid•is, ĉar la lun•o lum•is klar•e, sen•inter•romp•e el•ig•is la sam•a•n tir•ton•a•n u... u... u! Mi ek•kapt•is mi•a•n baston•et•o•n, kiu ĉiam akompan•is mi•n kaj ĵet•is ĝi•n inter la branĉ•o•j•n por for•pel•i la mal•kviet•ig•ant•o•n de mi•a ripoz•o. Ĝi for•flug•is, sed re•sid•iĝ•is sur ali•a proksim•a arb•o, kie ĝi tuj daŭr•ig•ad•is turment•ad•i mi•n per la sam•a•j u... u... -kri•o•j. Por la du•a foj•o mi for•tim•ig•is ĝi•n, sed ho ve, sur ali•a arb•o sam•spec•a bird•o komenc•is blek•akompan•i la unu•a•n, kaj ambaŭ bird•o•j tiel kaj tiom plen•ig•is la aer•o•n per si•a•j kri•o•j, ke mi preskaŭ ne dorm•is la tut•a•n nokt•o•n. Fin•e je maten•iĝ•o ili flug•is for kaj mi ek•dorm•is, sed du hor•o•j•n post•e mi•a•j membr•o•j est•is tiel rigid•a•j pro mal•varm•o, ke mi vek•iĝ•is. Mi ek•star•is kaj al•ir•is al la el•ir•ej•o de la ĝarden•o. La pord•o tamen est•is ferm•it•a, kaj mi ne pov•is el•ir•i. Est•is laŭ mi•a opini•o la unu•a foj•o, ke la posed•ant•o de la ĝarden•o ferm•is tiu•n pord•o•n, sed esper•ant•e, ke ĝi baldaŭ est•us mal•ferm•it•a, mi promen•is plu•e tra mult•a•j voj•et•o•j, kaj al•ven•ant•e la du•a•n foj•o•n ĉe la pord•o, mi trov•is ĝi•n ne•ferm•it•a. Mi far•is mi•a•n ĉiu•maten•a•n promen•ad•o•n, kaj aĉet•int•e kvin pan•et•o•j•n ĉe la ruĝ•vang•ul•in•o, mi ek•sid•is sur park•benk•o por maten•manĝ•i. Mi ĵus ek•mord•is en mi•a•n unu•a•n pan•et•o•n, kiam preter•ir•is vir•o kun ĉar•et•o plen•a je frukt•o•j. Mi post•kur•is li•n kaj montr•ant•e al li grand•a•n mon•er•o•n el arĝent•o, mi kompren•ig•is, ke mi dezir•as aĉet•i kelk•a•j•n pom•o•j•n. Li akcept•is la mon•er•o•n, don•is al mi kvin pom•o•j•n kaj daŭr•ig•is si•a•n voj•ir•o•n, gard•ant•e la tut•a•n mon•er•o•n. Mi re•turn•is mi•n al mi•a benk•o, est•is feliĉ•a kun mi•a manĝ•aĵ•o, sed opini•is la pom•o•j•n tre mult•e•kost•a•j, ne kompren•ant•e, ke la vend•ist•o est•is tromp•int•a mi•n. Mi manĝ•is du el la pom•o•j kaj en•poŝ•ig•is la ceter•a•j•n kun•e kun tri pan•et•o•j por manĝ•i post•e en la tag•o. Mi pens•is pri la pas•int•a nokt•o kaj tim•is, ke mi est•us dev•ig•at•a dorm•i re•foj•e sur tiu benk•o sub la ĉiel•o. La pens•o ek•tim•ig•is mi•n, kaj mi vol•e-ne•vol•e pens•is pri mi•a lit•o en la ge•patr•a dom•o kaj pri la lit•et•o sur la ŝip•o. Mi tamen pens•is: “mi kuir•os mi•a•j•n piz•o•j•n” kaj ag•os laŭ cirkonstanc•o•j. La ĉirkaŭ•aĵ•o, en kiu mi nun est•is sid•ant•a, jam ne interes•ad•is mi•n tiom, kiom la unu•a•j•n tag•o•j•n, ĉar mi jam kutim•is al ĝi, kaj iom post iom mi sent•is ek•enu•o•n. Tra•ir•i ali•a•j•n, al mi ne•kon•at•a•j•n strat•o•j•n por serĉ•i nov•a•j•n ĉirkaŭ•aĵ•o•j•n, mi ne kuraĝ•is, tim•ant•e, ke mi ne pov•us re•trov•i mi•a•n dom•et•o•n; mi sekv•e pas•ig•is la tut•a•n tag•o•n en la park•o, kaj je la vesper•o re•ir•is al mi•a ĝarden•o. Mal•feliĉ•e la sort•o est•is de•nov•e al mi mal•favor•a, ĉar la dom•et•o est•is tut•e mal•plen•a, kaj ĉar la sabl•a plank•o ne plaĉ•is al mi, mi el•ir•is por serĉ•i ali•a•n dom•et•o•n; la ĝarden•o est•is tiel grand•a (mi pens•is), ebl•e ie mi trov•us pli oportun•a•n dorm•ej•o•n. Mi serĉ•is long•a•n temp•o•n kaj jam tim•is ne trov•i, kio•n mi dezir•is, kiam ankoraŭ pli mal•grand•a dom•et•o ol tiu, kiu•n mi for•las•is, ek•traf•is mi•a•j•n okul•o•j•n. Ĝi star•is sur izol•it•a lok•o en angul•o de la ĝarden•o post arb•et•aĵ•o ĉe la mur•o kaj est•is tre mal•alt•a kaj kaduk•a kaj pro la mal•mol•a sabl•a ter•o en•profund•iĝ•is en ĝi•n preskaŭ ĝis la pint•a tegment•o. Mi ir•is ĉirkaŭ la strang•a konstru•aĵ•et•o kaj trov•is ŝton•a•n ŝtup•ar•et•o•n konduk•ant•a•n en kvar•angul•a•n fos•o•n, kvin paŝ•o•j•n mal•supr•e•n. Mi mal•supr•e•n•ir•is la ŝtup•ar•et•o•n kaj star•is antaŭ ŝlos•it•a pord•et•o. Mi bedaŭr•is, ke la pord•o est•is ŝlos•it•a kaj serĉ•ant•e plu•e, trov•is ĉe la kontraŭ•a flank•o de la dom•et•o unu fenestr•o•n sen vitr•o, sed kun tri stang•et•o•j el fer•o. La kadr•o tamen, en kiu star•is tiu•j stang•et•o•j, est•is tiom verm•o•tru•it•a kaj putr•int•a, ke mi per mi•a tranĉ•il•o facil•e pov•is for•ig•i ili•n. Mi far•is tio•n kaj en•glit•is tra la kadr•o en la dom•et•o•n. Ĝi•a intern•o est•is pli mal•grand•a kaj mult•e pli mal•alt•a ol tiu de mi•a antaŭ•a dom•et•o, sed la plank•o est•is el lign•o. Ĉe ĉiu el la plej long•a•j mur•o•j star•is du brun•a•j “kest•o•j”, el kiu•j tri est•is tre mal•nov•a•j kaj ver•ŝajn•e kaduk•a•j, ĉar fer•a•j lig•il•o•j ĉirkaŭ•is ili•n, por ke ili ne dis•fal•u. Krom tiu•j kest•o•j, kiu•j•n mi ne kuraĝ•is kaj ne vol•is mal•ferm•i, ĉar ili ja ne aparten•is al mi, nenio est•is en la dom•et•o. Mi tuj decid•is pas•ig•i tie la est•ont•a•j•n nokt•o•j•n kaj dorm•is jam tie la al•proksim•iĝ•ant•a•n. La post•a•n maten•o•n mi ramp•is tra la fenestr•et•o, ord•ig•is post•e la stang•et•o•j•n, tiel ke neniu pov•us vid•i, ke mi tuŝ•is ili•n, kaj ir•is sur la strat•o•j•n por aĉet•i io•n, kio pov•us util•i al mi kiel kovr•il•o dum la nokt•o•j, kaj mi aĉet•is spec•o•n de mantel•o. La vend•ist•o tamen postul•is por ĝi tiom da mon•o, ke rest•is al mi nur unu grand•a mon•er•o el arĝent•o kaj du•dek mal•grand•a•j mon•er•et•o•j. La nikel•a•n mon•o•n, send•it•a•n de Johan•o, neniu vol•is akcept•i, ĝi sekv•e est•is al mi tut•e sen•valor•a.
Ŝajn•is al mi, ke Johan•o est•as ali•spec•a filozof•o ol mi, ĉar li si•n amuz•is, far•ant•e nenio•n krom promen•ad•i; sed tio jam ne plaĉ•is al mi. Mi dezir•us labor•i, sed kiel sci•ig•i al la hom•o•j mi•a•n dezir•o•n? Kvar plu•a•j tag•o•j pas•is kaj est•is al mi, kvazaŭ ili daŭr•us kvar semajn•o•j•n. Mi promen•is kaj promen•is, manĝ•is pan•et•o•j•n kun sek•vin•ber•o•j, sid•is sur la park•a benk•o kaj dorm•is en mi•a mal•alt•a dom•et•o sub mi•a mantel•o kaj inter la kvar “kest•o•j”, sed inter•temp•e mi•a mon•a posed•aĵ•o pli•mal•grand•iĝ•is en terur•ig•a manier•o. Kio•n mi dev•us far•i, post kiam mi est•us el•spez•int•a mi•a•n last•a•n mon•er•o•n? Mi preskaŭ ne kuraĝ•is pens•i pri tio, kaj mal•ĝoj•e mi pas•ig•is tag•o•n post tag•o. La veter•o ĉiam pli•mal•varm•iĝ•is kaj mi jam ŝanĝ•is mi•a•n last•a•n arĝent•a•n mon•er•o•n, kaj kalkul•ant•e mi•a•j•n rest•ant•a•j•n mon•er•et•o•j•n, mi kun terur•o antaŭ•vid•is, ke post du semajn•o•j mi posed•us nenio•n plu krom la nikel•a•j mon•er•o•j de Johan•o, kiu•j•n neniu vol•is akcept•i. Kvar plu•a•j tag•o•j pas•is kaj la kvin•a•n mi decid•is serĉ•i labor•o•n, sed de•nov•e tiu sam•a bar•il•o, la ne•sci•ad•o de la Patersburg•a lingv•o, si•n prezent•is al mi. Tamen mi far•us mi•a•n ebl•o•n, kaj en•ir•int•e butik•o•n, kie mi vid•is du person•o•j•n, kiu•j post fenestr•o en mal•grand•a strat•o ripar•is ŝu•o•j•n, mi pen•is sci•ig•i al ili, ke mi dezir•us labor•i ĉe ili. Komenc•e ili si•n amuz•is pro mi•a•j gest•o•j, sed fin•e ili for•pel•is mi•n. Mi sci•is antaŭ•e, ke ali•a•j meti•ist•o•j sam•manier•e for•pel•us mi•n, se du•a•n foj•o•n mi klopod•us akir•i labor•o•n, kaj plor•ant•e mi ir•is laŭ la strat•o•j kaj pas•ig•is la nokt•o•j•n inter la kvar “kest•o•j”. La mal•bon•a veter•o far•iĝ•is ankoraŭ pli mal•bon•a. Tag•o•j pas•is; mi•a•j vest•o•j el•uz•iĝ•is kaj en unu vesper•o, re•turn•int•e mi•n en mi•a•n dorm•ej•o•n (est•is ankoraŭ fru•e, sed jam iom mal•lum•e), mi rimark•is, ke en la pland•o•j de mi•a•j ŝu•o•j est•as tru•o•j. Mon•o•n por aĉet•i nov•a•j•n aŭ por ripar•ig•i la mi•a•j•n preskaŭ el•uz•it•a•j•n, mi ne posed•is, ĉar tio kost•us ja tro mult•e, kaj rest•is al mi nur sufiĉ•a•j mon•er•et•o•j por aĉet•i pan•o•j•n por kvin tag•o•j. Sed ankoraŭ ĉiam “mi kuir•ad•is mi•a•j•n piz•o•j•n”; mi esper•is, ke la sort•o fin•e iel help•us al mi.
Mi dorm•is re•foj•e sub mi•a mantel•o kaj la sekv•ant•a•n maten•o•n mi vid•is, ke est•is neĝ•int•a dum la nokt•o. Grand•a•j neĝ•er•o•j dis•flug•is ankoraŭ en la aer•o kaj la blank•a neĝ•tavol•o, kovr•ant•a la ter•o•n, pli•dik•iĝ•is ĉiu•moment•e. Ĉu mi el•ir•us? Ĉu mi rest•us en mi•a dom•et•o? Mi pri•pens•is kaj tiam decid•is aĉet•i dek pan•et•o•j•n kaj kun tiu•j mi tuj re•ven•us por ne plu el•ir•i la tut•a•n tag•o•n nek la sekv•ant•a•n. Mi ek•paŝ•is en la neĝ•o kaj sent•is la mal•varm•o•n penetr•i mi•a•j•n ŝu•o•j•n, sed mi ja dev•us manĝ•i.
Mi sekv•e ir•is plu•e mi•a•n voj•o•n, aĉet•is la pan•et•o•j•n kaj re•ir•is kiel ebl•e plej rapid•e en mi•a•n dom•et•o•n.
Mi de•met•is la mal•sek•a•j•n ŝu•o•j•n kaj ŝtrump•o•j•n, el kiu•j flu•is la akv•o, kaj frot•int•e mi•a•j•n pied•o•j•n por varm•ig•i kaj sek•ig•i ili•n, mi rest•is sid•ant•a sur la plank•o kaj pri•pens•is kiel ĉiam oni pri•pens•as, kiam oni est•as tut•e sol•a kaj sen okup•o•j. Mi pens•is pri mi•a Insul•o, pri la skun•o, kun kiu mi al•ven•is en Patersburg•o, pri la ĝib•hav•a kuir•ist•o, pri la danc•ant•a mar•ist•o kaj pri Johan•o. Fin•e ek•vesper•iĝ•is kaj mi kuŝ•iĝ•is por dorm•i. Mi•a•j pied•o•j tamen est•is tiel mal•varm•a•j, ke mi ne pov•is dorm•i, tial mi de•nov•e frot•ad•is ili•n, ĝis kiam ili iom varm•iĝ•is kaj du•a•n foj•o•n mi klopod•is dorm•i. Sed la ek•pens•o, ke post du tag•o•j mi est•us sen mon•o kaj ke mi•a•j tru•hav•a•j ŝu•o•j ne ebl•ig•us al mi el•ir•i pro la neĝ•o, tiel ĉagren•is mi•n, ke mi ek•sid•is kun la dors•o kontraŭ nun el la kest•o•j kaj iĝ•is preskaŭ mal•esperant•a.
Johan•o kutim•e dir•is, kio ĉio far•iĝ•os bon•a, se oni nur kuir•as si•a•j•n piz•o•j•n; sed la mi•a•j est•is tro mal•mol•a•j. Mi sent•is mi•n tiel for•las•it•a kaj mizer•a, ke mi ne pov•is plu re•ten•i la larm•o•j•n, kaj kovr•ant•e la vizaĝ•o•n ambaŭ•man•e, mi laŭt•e ek•plor•is. Grand•a•j larm•o•j flu•eg•is inter mi•a•j•n fingr•o•j•n kaj ek•varm•ig•is mi•a•j•n man•o•j•n, sed la varm•ec•o daŭr•is nur mal•long•e, ĉar la frost•o est•is tiel sever•a, ke baldaŭ stri•o•j da glaci•o frost•kun•ig•is mi•a•j•n fingr•o•j•n.
— Ho Di•o! — ek•kri•is mi. — Kial mi for•kur•is de mi•a dom•o?
Kaj mi pens•is pri mi•a sub•tegment•ej•o sur la Insul•o kaj pri mi•a varm•a lit•o, en kiu mi tiel bon•e kaj feliĉ•e pov•is dorm•i kun la kat•o sur la brak•o kaj la hund•o sur la pied•o•j. Ho, ke mi est•us re•foj•e tie ... kiel varm•e al mi est•us kaj kiel mi est•us feliĉ•a! — La filozofi•o de Johan•o tut•e ne taŭg•as —, dir•is mi, — ĉar neniu pov•as kuir•i si•a•j•n piz•o•j•n en tia sever•a mal•varm•a veter•o, dum li sid•as tiel kurb•a en mal•alt•a dom•et•o, kies fenestr•o ne hav•as vitr•o•j•n, kie star•as nek forn•o por varm•ig•i, nek est•as lit•o por kviet•e kaj feliĉ•e dorm•i.
Re•foj•e mi•a•j pens•o•j flug•is al mi•a Insul•o kaj imag•e mi vid•is tie ĉio•n kiel antaŭ•e. Ho, se mi pov•us dorm•i, ebl•e mi forges•us mi•a•n mizer•o•n kaj la mal•varm•o•n, kiu trem•et•ig•is mi•a•n tut•a•n korp•o•n. Mi supr•e•n•tir•is la genu•o•j•n al la brust•o, kruc•ig•is la brak•o•j•n kaj kuŝ•ig•ant•e la frunt•o•n sur ili•n, mi ferm•is la okul•o•j•n; ebl•e, tiel mi pens•is, la dorm•o fin•e mi•n atak•os. Mi rest•is en tiu si•n•ten•ad•o, sed la dorm•o ne ven•is. Iom post iom ŝajn•is al mi, kvazaŭ la mal•varm•o far•iĝ•us mal•pli terur•a kaj strang•a sent•ad•o tra•ir•is mi•a•j•n membr•o•j•n, ĝis kiam mi far•iĝ•is varm•a. Tim•ant•e, ke re•foj•e al mi est•iĝ•us mal•varm•e, se mi ek•mov•us mi•n, mi rest•is sid•ant•a kun supr•e•n•tir•it•a•j krur•o•j, kun kurb•a dors•o kaj kun frunt•o sur la kruc•ig•it•a•j brak•o•j. Kaj mi re•vad•is ... kaj re•vad•is ... Strang•a•j, rapid•e si•n sekv•ant•a•j pens•o•j en- kaj el•ir•is mi•a•n kap•o•n; mi ne sci•is, ĉu est•as vesper•o aŭ maten•o kaj imag•e mi vid•is afer•o•j•n, per kiu•j mi forges•is mi•a•n terur•a•n situaci•o•n. Jen mi promen•is en Patersburg•o, jen mi est•is sur la Insul•o kun Johan•o. Li rakont•is al mi rakont•o•j•n kaj kiam fin•e li kapt•is mi•a•n brak•o•n, ni flug•is kun•e tra la aer•o al la ĝarden•o, kie star•is mi•a dom•et•o. Ĉio est•is blank•a pro la neĝ•o kaj sen•inter•romp•e fal•is tia amas•o da neĝ•er•o•j, ke mi preskaŭ ne pov•is vid•i. Mi vol•is for•viŝ•i la neĝ•o•n de mi•a•j palpebr•o•j, sed mi ne pov•is mov•i la brak•o•j•n. Subit•e mi sid•is sol•a en mi•a dom•et•o kaj aŭd•is ekster•e la voĉ•o•n de Johan•o, kiu dir•is: — Kuir•u vi•a•j•n piz•o•j•n, mi•a kar•a, kaj ĉio far•iĝ•os bon•a! — Mi vol•is respond•i, ke ili est•as tro mal•mol•a•j, sed, ho ve! mi ne pov•is dis•ig•i la lip•o•j•n; mi vol•is plor•i, sed ne pov•is. Subit•e la pord•o knar•is sur si•a•j hok•o•j kaj mal•ferm•iĝ•is. Ĉio far•iĝ•is hel•e lum•a ĉirkaŭ mi kaj ekster•e mi ek•vid•is kelk•a•j•n nigr•e vest•it•a•j•n vir•o•j•n kun nov•a brun•a kest•o, kiu•n ili en•port•is kaj met•is sur la plank•o•n. Mi aŭd•is ili•n parol•i, sed neniu•n mi kompren•is, eĉ ne Johan•o•n, kiu al•proksim•iĝ•is al mi kaj ek•sku•is mi•n. Li parol•is al la ali•a•j vir•o•j kaj pren•ant•e mi•n en la brak•o•j•n, ir•is kun mi ekster•e•n kaj met•is mi•n en la mol•a•n neĝ•o•n, kiu kuŝ•is tiel alt•e, ke mi preskaŭ mal•aper•is en ĝi. Daŭr•ig•ant•e parol•i al la ĉirkaŭ ni star•ant•o•j, li frot•is mi•a•j•n pied•o•j•n, man•o•j•n kaj vizaĝ•o•n per neĝ•o. Al mi far•iĝ•is pli kaj pli varm•e, sed la man•o•j de Johan•o, kiu•j est•is tut•e nigr•a•j sam•e kiel tiu•j de l’ patr•o de Lazaroni, daŭr•ig•is frot•ad•i mi•n. Mi vol•is parol•i al li, sed ne pov•is, mi vol•is ek•kapt•i li•a•j•n man•o•j•n por ĉes•ig•i la frot•ad•o•n, kiu tro mi•n varm•ig•is, sed mi sent•is, ke ĉiu•j fort•o•j est•is for•las•int•a•j mi•n. Post long•a frot•ad•o la filozof•o de•nov•e pren•is mi•n en la brak•o•j•n, for•port•is mi•n kaj la ali•a•j vir•o•j ni•n sekv•is. Rigard•ant•e post•e•n, mi vid•is, ke unu el la vir•o•j star•as ankoraŭ ĉe la pord•o de mi•a dom•et•o. Rigard•ant•e intern•e•n, mi vid•is la ĵus en•port•it•a•n kest•o•n kaj ek•mir•is, kio est•us en ĝi, sed mi•a•j pens•o•j konfuz•iĝ•is pli kaj pli. Mi sent•is, ke Johan•o port•as mi•n tra la dik•a neĝ•tavol•o, kovr•ant•a la tut•a•n ĝarden•o•n, mi vid•is, ke la pord•o de mi•a dom•et•o est•is ŝlos•at•a kaj ke la ŝlos•int•o kur•ating•is ni•n... Tiam dens•a griz•a nub•o en•volv•is mi•n kaj mi vid•is plu nenio•n. Sed miks•it•a•j bru•o•j penetr•is la griz•a•n nub•o•n; inter strang•a zum•ad•o mi aŭd•is la krak•ad•o•n de la neĝ•o, tra kiu la vir•o•j paŝ•is ... kaj io•n simil•ant•a•n la tint•ad•o•n de mal•proksim•a•j sonor•il•et•o•j. Tiam mi sent•is, ke Johan•o kuŝ•ig•is mi•n...; la tint•ad•o far•iĝ•is pli laŭt•a..., vip•o klak•is..., mi sent•is ek•sku•o•n kaj est•is ŝov•at•a antaŭ•e•n..., la vir•o•j ĉirkaŭ mi flustr•is unu•j al ali•a•j..., la flustr•ad•o kaj la tint•ad•o pli kaj pli mal•laŭt•iĝ•is..., la mi•n ĉirkaŭ•ant•a nub•o lev•is mi•n supr•e•n, mi sent•is mi•n ŝveb•ant•a tra la aer•o..., la flustr•ad•o kaj la tint•ad•o kvazaŭ for•mort•is en la mal•proksim•ec•o..., kaj mi aŭd•is plu nenio•n...
Vek•iĝ•ant•e mi sent•is mi•n tre bon•e kaj varm•e. Mi rigard•is ĉirkaŭ•e•n kaj vol•is ek•sid•i, sed dik•a lan•a kovr•il•o tiel fiks•e ĉirkaŭ•is mi•a•n korp•o•n, ke mi nur kun pen•o pov•is mi•n mov•i.
— Johan•o! — ek•kri•is mi.
Iu al•proksim•iĝ•is, sed anstataŭ Johan•o star•is antaŭ mi mal•jun•a vir•in•o. Ni rigard•is ni•n reciprok•e.
— Johan•o!? — ek•kri•is mi de•nov•e. — Vor is Johan•o?*
La vir•in•o, kiu est•is vest•it•a kiel serv•ist•in•o, laŭt•e dir•is kelk•a•j•n vort•o•j•n.
Voĉ•o de person•o, kiu•n mi ne vid•is, respond•is ŝi•n. Mi turn•is la kap•o•n kaj ek•vid•is knab•in•et•o•n, sid•ant•a•n apud fenestr•o post mi. Ŝi tuj ek•star•is kaj kur•is ekster•e•n. La vir•in•o re•foj•e komenc•is parol•i. Mi•a•j okul•o•j tamen klar•e dir•is, ke mi ne kompren•as, kaj plu•e parol•ant•e al si mem, ŝi help•is mi•n ek•sid•i. Tio re•memor•ig•is al mi la kuir•ist•o•n, kiu est•is far•int•a al mi tia•n sam•a•n serv•o•n sur la ŝip•o. Vol•e-ne•vol•e mi okul•serĉ•is ĉiu•lok•e, ĉu Johan•o est•as en la ĉambr•o, sed van•e, nenie mi li•n vid•is kaj mi konjekt•is el tio, ke ver•ŝajn•e mi est•is vid•int•a li•n nur en mi•a sonĝ•o, kaj pens•ant•e pri li•a•j vort•o•j: — Kuir•u vi•a•j•n piz•o•j•n, mi•a kar•a, kaj ĉio far•iĝ•os bon•a —, mi dev•is konfes•i, ke li•a filozofi•o tamen est•as bon•a, ĉar jen subit•e mi vid•is mi•n sid•ant•a sur kanap•o en bel•a varm•a ĉambr•o kun mult•a•j mebl•o•j, dum vir•in•o kun ĝentil•a vizaĝ•o rid•et•is al mi.
En tiu moment•o en•ir•is nigr•e vest•it•a sinjor•o. Li komenc•is al mi parol•i, sed ĉar mi respond•is al ĉio, kio•n li dir•is, per kap•sku•o kaj per la vort•o•j: — Ken ju najt verston* — li fin•e ek•silent•is kaj ordon•is io•n al la vir•in•o. Tuj ŝi for•pren•is de mi la lan•a•n kovr•il•o•n, ek•kapt•is mi•a•n man•o•n kaj konduk•is mi•n tra koridor•o en ĉambr•et•o•n, kie est•is nur mal•mult•a•j mebl•o•j. Mi vid•is inter ali•a•j mal•alt•a•n benk•o•n kaj long•form•a•n kuv•o•n el stan•o, en kiu pend•is long•a kaŭĉuk•a tub•o ven•ant•a el la mur•o tra kupr•a tub•o kun kran•o. Kiam la vir•in•o turn•is la kran•o•n, stri•o da varm•a akv•o en•flu•is en la kuv•o•n. Mi antaŭ•vid•is, ke mi dev•us lav•i mi•n kaj mi ĝoj•is pri tio, ĉar tia tavol•o da mal•pur•aĵ•o kovr•is mi•a•n vizaĝ•o•n, ke mi aspekt•is kiel cigan•o. La serv•ist•in•o help•is mi•n de•met•i mi•a•j•n vest•o•j•n kaj en•ir•ig•is mi•n en la du•on•e plen•ig•it•a•n kuv•o•n. Mi lav•is mi•n kaj la serv•ist•in•o for•ir•is por al•port•i pur•a•j•n sub•vest•o•j•n. Ŝajn•is al mi, ke knab•o de mi•a aĝ•o est•as en la dom•o, ĉar la pur•a•j sub•vest•o•j vest•is mi•n bon•e. Post kiam mi est•is al•met•int•a ili•n, ŝi komb•is mi•a•j•n har•o•j•n, kio pren•is mult•a•n temp•o•n; ili est•is krisp•a•j kaj tre inter•miks•iĝ•int•a•j, ĉar dum la tut•a temp•o de mi•a vag•ad•o en la urb•o mi ne komb•is ili•n. Kiam ŝi est•is ord•ig•int•a mi•a•j•n har•o•j•n, kiu•j•n ŝi tre admir•is, ŝi don•is al mi por manĝ•i kaj trink•i en la salon•o, kie mi•n atend•is la vir•o. Mi est•is mal•sat•a kaj kiam mi est•is trankvil•ig•int•a mal•sat•o•n kaj soif•o•n, la vir•o, kiu sen inter•romp•o rigard•is mi•n, ek•star•is kaj mal•ferm•is pord•o•n de ali•a ĉambr•o, kie star•is bel•a lit•o. En tiu ĉambr•o mi dev•is dorm•i. Mi est•is tiel emoci•it•a, ke mi kapt•is la man•o•n de la vir•o kaj kis•is ĝi•n. Li ja si•n okup•is kun mi kaj kondut•is tut•e ali•e ol mi•a patr•o, kiu neniam rigard•is mi•n kaj kiu ĉiam ag•is, kvazaŭ mi tut•e ne ekzist•us. La vir•o rigard•is mi•n afabl•e, kaj mi rimark•is, ke larm•o•j est•is en li•a•j okul•o•j; sed mi ne kompren•is kial. Li kares•is mi•a•j•n vang•o•j•n kaj bukl•o•j•n kaj help•is al mi en•lit•iĝ•i. Tiam li for•ir•is kaj las•is mi•n sol•a. Antaŭ ol ek•dorm•i, mi pens•is pri ĉio, kio okaz•is tiu•n last•a•n tag•o•n kaj pri la dir•aĵ•o de Johan•o: — Ĉio far•iĝ•os bon•a! — Nu, ĉio far•iĝ•is bon•a, ĉar fin•e mi trov•is hejm•o•n, kaj jam ne pens•ant•e pri mi•a•j vag•ad•o•j kaj mizer•o•j, mi ek•dorm•is.
Kiam la sekv•ant•a•n maten•o•n mi vek•iĝ•is, tiu sam•a vir•o star•is antaŭ mi•a lit•o. Est•is jam hel•a tag•o, kaj por la unu•a foj•o mi vid•is, ke li est•as bel•a vir•o kun tre long•a•j nigr•a•j har•o•j. Sur la naz•o, ĝust•e antaŭ la okul•o•j, li port•is nun vitr•et•o•j•n, tra kiu•j li rigard•is mi•n. Ankoraŭ neniam mi vid•is tia•j•n vitr•et•o•j•n kaj mi mir•is, kial li port•as ili•n. Li salut•is mi•n afabl•e kaj fingr•e montr•is seĝ•o•n apud la lit•o; sur tiu seĝ•o kuŝ•is vest•o•j. Mi lev•iĝ•is kaj vest•is mi•n. Rigard•ant•e mi•n en spegul•o, kie mi pov•is vid•i mi•n de la kap•o ĝis la pied•o•j, mi preskaŭ ne re•kon•is mi•n mem. Tia•j•n bel•a•j•n vest•o•j•n mi neniam sur•hav•is, ĉar sur la Insul•o mi ĉiam port•is la sam•a•n mal•bel•a•n vest•aĵ•ar•o•n. La vir•o rimark•is, ke mi rigard•as mi•n kun ek•mir•o; li rid•et•is, ek•kapt•is mi•a•n man•o•n kaj ir•is kun mi en bel•a•n salon•o•n. Tie mi vid•is la sam•a•n knab•in•et•o•n, kiu•n mi vid•is la antaŭ•a•n vesper•o•n. Ŝi salut•is kaj kis•is mi•n. Mi est•is tre feliĉ•a, ĉar ŝi tiel afabl•e kondut•is kaj mi demand•is al mi, ĉu mi pov•us rest•ad•i en ĉi tiu bel•a dom•o tiom da temp•o, kiom mi dezir•us. Apenaŭ mi sid•is kun la vir•o kaj la knab•in•o ĉe la sam•a tabl•o por maten•manĝ•i, kiam en•ir•is tre dik•a vir•o kun ruĝ•a•j har•o•j. Est•is la unu•a foj•o, ke mi vid•is tia•j•n har•o•j•n kaj mi ne pov•is ne rigard•i ili•n kun surpriz•o. Li al•proksim•iĝ•is grav•mien•e, ek•sid•is kaj parol•is, de temp•o al temp•o rigard•ant•e mi•n kaj esprim•ant•e parol•e kaj gest•e la plej grand•a•n mir•eg•o•n. Post kelk•a temp•o la du vir•o•j en•ir•is la apud•a•n salon•o•n, kaj post kvar•on•o da hor•o ili re•ven•is kaj tiam la ruĝ•har•ul•o for•las•is la dom•o•n.
Post la maten•manĝ•o mi rest•is sol•a kun la knab•in•o. Ŝi dev•is leg•i kaj skrib•i, kaj mi ek•sid•is ĉe la fenestr•o por rigard•i ekster•e•n, ĉar kio•n mi ali•e far•us? Mi ne pov•o•sci•is inter•parol•i kun la knab•in•o, ŝi do stud•ad•is kaj mi ... far•is nenio•n krom rigard•i el la fenestr•o.
La neĝ•o sen inter•romp•o fal•is sur la strat•o•n, kaj mi de•nov•e ek•memor•is la du last•a•j•n tag•o•j•n, kiam tiu neĝ•o tiom mal•trankvil•ig•is mi•n.
Sur mi•a Insul•o ankaŭ kelk•foj•e neĝ•is, sed tia•j•n grand•a•j•n neĝ•er•o•j•n, kia•j fal•is sur la strat•o•n tie ekster la dom•o, mi ankoraŭ neniam vid•is. Ĉiu•j hom•o•j, preter•ir•ant•a•j la fenestr•o•n, kun pen•o antaŭ•e•n paŝ•is sur la ĉiam pli•dik•iĝ•ant•a neĝ•tavol•o, kaj mi kompat•is la mal•bon•e•vest•it•o•j•n, kiu•j si•n tren•ad•is antaŭ•e•n kun supr•e•n•tir•it•a•j ŝultr•o•j, blov•ant•e antaŭ si vapor•simil•a•j•n nub•et•o•j•n. Frost•is kaj la neĝ•o krak•et•is sub la pied•o•j de la hom•o•j. Mi tamen ne pov•is al•port•i help•o•n al la mal•riĉ•a•j, mal•bon•e vest•it•a•j preter•ir•ant•o•j, kvankam mi imag•is, kiel mal•varm•a•j ili si•n sent•as en tiu sever•a veter•o.
La knab•in•o kelk•foj•e inter•romp•is si•a•n stud•ad•o•n kaj ĉe tiu•j okaz•o•j ŝi rigard•is mi•n kun rid•et•o.
Mi dezir•is, ke ankaŭ mi pov•us stud•ad•i kiel ŝi, mi ja dev•us io•n lern•i; ĝis nun mi lern•is nenio•n kaj far•is nenio•n krom serĉ•kolekt•i ov•o•j•n kaj trik•i ŝtrump•o•j•n kaj vag•ad•i, sed tio ja ne est•is taŭg•a destin•o. Mi vol•is lern•i, far•iĝ•i io, sed kio mi far•iĝ•us? Mi pri•pens•ad•is pri tiu demand•o, sed ne kapabl•is don•i la respond•o•n.
Fin•e ŝi rimark•is kun kiom da atent•o mi rigard•is ŝi•a•n stud•ad•o•n, kaj ek•star•int•e ŝi al•paŝ•is al alt•a ŝrank•o, kiu hav•is pord•et•o•j•n el vitr•o; ŝi mal•ferm•is tiu•j•n kaj el•pren•is dik•a•n libr•o•n, kiu•n ŝi met•is sur mi•a•j•n genu•o•j•n kaj montr•is al mi bel•a•j•n ilustr•aĵ•o•j•n, sam•temp•e ŝi pen•is klar•ig•i kelk•a•j•n figur•o•j•n kaj tio tre amuz•is mi•n. Frap•is mi•n tamen, ke la liter•o•j sub la ilustr•aĵ•o•j est•is tut•e mal•simil•a•j al tiu•j de “Mil kaj unu nokt•o•j”, kaj montr•ant•e la al mi strang•a•j•n liter•o•j•n, mi rigard•is ŝi•n demand•e. Ŝi kompren•is, ir•is al la ŝrank•o kaj el•pren•is ali•a•n libr•o•n, montr•is la liter•o•j•n, sed re•foj•e mi kap•sku•is, tia•j•n liter•o•j•n mi ankaŭ neniam vid•is. Ŝi el•pren•is tri•a•n libr•o•n kaj mi vid•is en tiu last•a la sam•a•j•n liter•o•j•n, kia•j•n al mi est•is instru•int•a mi•a patr•in•o. Sed mi ne sci•is leg•i; mi sci•is nur ne•bon•e silab•i, kaj mi ek•silab•is, ĉar mi est•is fier•a, ke fin•e mi pov•is montr•i, ke mi lern•is almenaŭ io•n. Mi ek•silab•is: Le-a Pe-re-e-me-i-e-re-e Fe-o-i-se-q...
Mi ek•halt•is, ĉar jen mi vid•is liter•o•n, kiu•n mi neniam est•is lern•int•a. La knab•in•o rid•is, sed jam ek•sci•is, ke mi ne pov•o•sci•as leg•i, almenaŭ tiu•n libr•o•n. Ŝi do plu•e montr•is ilustr•aĵ•o•j•n, ĉiam klar•ig•ant•e kiel ebl•e plej bon•e. Subit•e ŝi•n kapt•is ide•o; ferm•ant•e la libr•o•n, ŝi fingr•e•montr•is la tabl•o•n kaj el•dir•is vort•o•n. Mi kompren•is, ke ŝi nom•as la tabl•o•n per tiu vort•o, kaj mi ripet•is ĝi•n. Ŝi rid•is kaj montr•is ali•a•j•n objekt•o•j•n. Ĉiu•foj•e mi ripet•is, ĝis kiam mi lern•is parker•e la nom•o•j•n de mult•a•j mebl•o•j en la ĉambr•o. Ni est•is rav•it•a•j, tiom pli, ĉar mi sen pen•o pov•is memor•i la vort•o•j•n. Sur nigr•e polur•it•a kest•o ĉe la mur•o (ŝi nom•is tiu•n kest•o•n “pian•o”), star•is fotograf•aĵ•o•j. Unu el ili prezent•is la knab•in•o•n mem kun bel•a knab•o. Mi montr•is fingr•e la knab•o•n kaj demand•e rigard•is ŝi•n. Ŝi•a buŝ•o nerv•em•e kun•tir•iĝ•is kaj larm•o•j ek•ven•is en ŝi•a•j okul•o•j. Ŝi ne respond•is, sed montr•is per la man•o la direkt•o•n de la mister•plen•a ĝarden•o kaj mi kompren•is, ke tiu knab•o est•is ŝi•a mort•int•a frat•o. Subit•e traf•is mi•a•j•n okul•o•j•n la vest•o•j de tiu knab•o; ili est•is la sam•a•j, kiu•j•n mi al•met•is ĉi tiu•n maten•o•n kaj per sign•o•j mi montr•is al ŝi tio•n. Ŝi kap•jes•is kaj rigard•is mi•n mal•ĝoj•e.
Subit•e far•iĝ•is al mi klar•e, ke mi•a dom•et•o est•as lok•o, kie ripoz•as la mort•int•a•j famili•an•o•j de la knab•in•o, ke plu•e la nov•a tie•n port•it•a kest•o en•hav•as la mort•int•a•n frat•o•n kaj ke mi est•is pas•ig•int•a mult•a•j•n tag•o•j•n kaj nokt•o•j•n en mort•int•ej•o. Mi ek•mir•is, ke tiu pens•o nur nun kapt•is mi•n, ĉar antaŭ•e mi ĉiam opini•is, ke en•ter•ig•ej•o aŭ mort•int•ej•o aspekt•as tut•e ali•e ol mi•a ĝarden•o. En “Mil kaj unu nokt•o•j” mi vid•is bild•o•n pri ĝi, sed sur tiu bild•o ne star•is kruc•o•j nek dom•et•o•j.
Post tiu portret•o star•is ali•a, prezent•ant•a la ge•patr•o•j•n de la knab•in•o. Mi montr•is ŝi•a•n patr•in•o•n, kaj ŝi kompren•ig•is al mi, ke ŝi•a patr•in•o est•as ĉagren•mal•san•a pro la mort•o de si•a fil•o kaj ke ŝi kuŝ•as en lit•o en la apud•a ĉambr•o. Ŝi al•ir•is al tiu ĉambr•o kaj si•n•gard•e mal•ferm•ant•e la pord•o•n, rigard•is en ĝi•n. Rid•et•o kur•is sur ŝi•a vizaĝ•o, mi ir•is al la pord•o kaj vid•is ŝi•a•n patr•in•o•n. Ŝi vok•is ni•n al si kaj ek•sid•ant•e inter•parol•is kun la knab•in•o, kaj ĉar tiu ĉi dir•is kelk•a•j•n vort•o•j•n, kiu•j•n mi jam lern•is tiu•n maten•o•n, mi kompren•is, ke ili parol•is pri la fotograf•aĵ•o kaj pri la knab•o, kies vest•o•j•n mi sur•hav•is. Ni ne pov•is rest•i long•e en tiu ĉambr•o, ĉar la vir•in•o est•is ankoraŭ iom mal•fort•a kaj bezon•is ripoz•o•n; ni sekv•e re•ir•is en ni•a•n ĉambr•o•n, kie la knab•in•o instru•is al mi plu•e pri la nom•o•j de ĉiu•j objekt•o•j, kiu•j si•n trov•is tie. Ŝi montr•is si•n mem kaj dir•is, ke ŝi si•n nom•as Aleksandra Romeskaŭ. Mi sekv•e est•is ĉe la famili•o Romeskaŭ. Mi kompren•ig•is al ŝi, ke mi•a nom•o est•as Jafet. Ŝi montr•is du fingr•o•j•n, dir•is re•foj•e: Aleksandra Romeskaŭ kaj kvazaŭ inform•iĝ•is pri mi•a du•a nom•o. Mi dir•is, ke mi•a nom•o est•as “Jafet”, sen ali•a nom•o, pri kio ŝi tre mir•is. Mi pens•is, ke sen•dub•e mi hav•as ankaŭ du nom•o•j•n, sed mi neniam ek•sci•is la du•a•n.
Je la vesper•o la ruĝ•har•a sinjor•o re•ven•is kaj re•foj•e li en•ir•is en la ĉambr•o•n de sinjor•in•o Romeskaŭ. Mi ek•sci•is per tio, ke li est•as la re•san•ig•ist•o. La du post•a•j tag•o•j pas•is kiel la unu•a. Aleksandra instru•is mi•n, la ruĝ•har•ul•o re•ven•is ĉiu•j•n maten•o•j•n kaj ĉiu•j•n vesper•o•j•n. La kvar•a•n tag•o•n li permes•is al la sinjor•in•o, ke ŝi lev•iĝ•u. Post kelk•a•j tag•o•j ŝi est•is preskaŭ tut•e re•san•iĝ•int•a kaj pas•ig•is kun ni la tut•a•n vesper•o•n en la ĉambr•o, kie Aleksandra ordinar•e stud•ad•is. Ni sid•is ĉe tabl•o kaj trink•is te•o•n, kiu•n la mal•jun•a serv•ist•in•o en•port•is, kaj ĉar mi ne pov•is part•o•pren•i la inter•parol•ad•o•n, mi foli•um•is libr•o•n kun ilustr•aĵ•o•j. Aleksandra sid•is ĉe mi•a flank•o kaj instru•is al mi kiel kutim•e pri nov•a•j vort•o•j. Tiel ni sid•is proksim•um•e hor•o•n, kiam sinjor•o Romeskaŭ dir•is io•n al si•a fil•in•o, dum li montr•is la pian•o•n. Aleksandra sid•iĝ•is antaŭ ĝi kaj lev•is kovr•il•o•n de el•star•ant•a part•o. Tiu•n kovr•il•o•n mi ĝis nun ne rimark•is, kaj mi rigard•is kun sci•vol•ec•o, kio•n ŝi est•is far•ont•a. Ŝi for•pren•is pec•o•n de blank•a ŝtof•o el koton•o, kiu•n ŝi kun•fald•is kaj mi vid•is, ke sub tiu koton•a pec•o si•n trov•as long•a vic•o de ebur•a•j objekt•o•j, aspekt•ant•a•j kiel gigant•a dent•ar•o. Mal•ferm•int•e libr•o•n kun strang•a•j figur•o•j, ŝi met•is ĝi•n antaŭ si•n super la strang•a dent•ar•o kaj tiam ŝi•a•j ambaŭ man•o•j ek•manovr•is dekstr•e•n kaj mal•dekstr•e•n sur la ebur•a•j dent•o•j, kiu•j si•n mov•is mal•supr•e•n sub ŝi•a•j rapid•a•j fingr•o•j, sam•temp•e mi aŭd•is bel•a•n muzik•o•n. Sur mi•a vizaĝ•o si•n montr•is sen•dub•e grand•a surpriz•o, ĉar ge•sinjor•o•j Romeskaŭ rid•et•is, rigard•ant•e mi•n. Mi•a surpriz•o montr•is klar•e, ke mi ankoraŭ neniam aŭd•is muzik•o•n, kaj ĝi tuŝ•is mi•n en la plej alt•a grad•o. Kiam Aleksandra fin•is la muzik•aĵ•o•n, ŝi foli•um•is en la libr•o antaŭ si kaj sinjor•o Romeskaŭ si•n lev•is post kelk•a•j sign•o•j de li•a edz•in•o. Mi ne kompren•is tiu•j•n sign•o•j•n, sed baldaŭ mi kompren•us ili•n. Li pren•is strang•form•a•n nigr•a•n kest•et•o•n el ŝrank•o, kiu•n mi ĝis nun ne est•is rimark•int•a, mal•ferm•is tiu•n kest•et•o•n kaj el•pren•is strang•a•n flav•e brun•a•n objekt•o•n el lign•o, sur kiu est•is streĉ•it•a•j kvar kord•o•j, kaj spec•o•n de baston•et•o, sub kiu est•is fiks•it•a•j ar•o da long•a•j flav•a•j har•o•j. Mi atend•is re•foj•e muzik•il•o•n kaj mi ne tromp•is mi•n. Romeskaŭ sur•ŝultr•ig•is la instrument•o•n, fiks•ten•is ĝi•n per unu man•o kaj per la menton•o, kaj per la ali•a man•o strek•ad•is sur la kord•o•j per la har•hav•a baston•et•o, dum Aleksandra si•a•flank•e lud•ad•is sur la pian•o.
Oft•e mi ek•aŭd•is parol•i pri muzik•o, kiam mi•a patr•in•o leg•is al mi el libr•o•j, sed neniam mi pov•is imag•i, ke la fort•o de bel•a muzik•o est•as tia, ke ĝi kapabl•as plor•ig•i mi•n. La mal•grand•a muzik•il•o el•ig•is tiel mir•ind•a•j•n son•o•j•n, ke mi ne pov•is re•ten•i la larm•o•j•n. Mi kred•is sonĝ•i, dum mister•a•j voĉ•o•j flustr•ad•is al mi si•a•j•n plend•o•j•n kaj ĝoj•o•n. Jen la instrument•o ĝoj•kri•is, jen ĝi rakont•is, ke ĝi sufer•as kaj mi ĝoj•is kaj sufer•is kun ĝi. Mi jam ne atent•is la person•o•j•n en la ĉambr•o, mi nur aŭd•is la mister•a•j•n son•o•j•n, kiu•j ŝajn•is ven•i el mal•proksim•a•j sfer•o•j. Mi sid•is kvazaŭ al•forĝ•it•a al mi•a seĝ•o kaj vid•is nenio•n de ĉio, kio okaz•is ĉirkaŭ mi, ĉar larm•o•j blind•ig•is mi•a•j•n okul•o•j•n.
Fin•e la muzik•o ek•silent•is. Mi for•viŝ•is mi•a•j•n larm•o•j•n kaj pet•eg•e rigard•is la lud•int•o•n. Li prem•is mi•n en la brak•o•j: mi•a tut•a ten•iĝ•o est•is parol•int•a pli klar•e ol vort•o•j pov•us, kaj ĉiu•j en la ĉambr•o, kompren•ant•e mi•n, konsci•is, kio•n mi pet•eg•is, kiam mi direkt•is mi•a•j•n okul•o•j•n al la art•ist•o. Mi vol•is lern•i tiu•n art•o•n, mi fin•e kompren•is mi•n mem; mi est•is aŭd•int•a bel•a•n muzik•o•n kaj mi konsci•is, ke mi•a est•ont•o est•us nur muzik•o, kaj eĉ tiu muzik•o, kiu•n oni pov•as far•i sur tiu mal•grand•a instrument•o. Kaŝ•it•a voĉ•o en mi flustr•is al mi, ke Romeskaŭ est•as grand•a art•ist•o, tia art•ist•o mi vol•is ankaŭ far•iĝ•i.
Mi atend•is, ke Romeskaŭ instru•os al mi la lud•ad•o•n sur la violon•o, sed ne antaŭ•sent•is, ke li jam tiel baldaŭ komenc•us la lecion•o•j•n. La sekv•ant•a•n semajn•o•n, iu•n maten•o•n la veter•o est•is tiel mal•bel•a, ke neniu ek•pens•is el•ir•i, se ne est•us neces•e.
Mi sid•is ĉe la fenestr•o kaj rigard•is ekster•e•n al la preter•ir•ant•o•j, dum mi de temp•o al temp•o stud•ad•is la ilustr•aĵ•o•j•n. Okaz•e mi•a•j okul•o•j fal•is sur mal•grand•a•n, mal•gras•a•n, pal•vizaĝ•a•n vir•o•n, kiu al•proksim•iĝ•is sur la strat•o. La manier•o, laŭ kiu li si•n tren•is tra la neĝ•o, montr•is klar•e, kiel mal•varm•a li si•n sent•is. Sub unu brak•o li port•is nigr•a•n paper•uj•o•n, kiu•n la vent•o ĉiu•moment•e klopod•is for•tir•i, sed la vir•et•o prem•is ĝi•n kun tia fort•o al si•a korp•o, ke li sukces•is gard•i ĝi•n tie. Li al•proksim•iĝ•is, ĉiam rigard•ant•e ni•a•n dom•o•n, kaj kiam li ek•vid•is mi•n, li far•is si•a•n ebl•o•n rid•et•i, sed la vent•o blov•is kun tiom da furioz•ec•o la neĝ•er•o•j•n sur li•a•n vizaĝ•o•n, ke li•a nask•iĝ•ant•a rid•et•o ŝanĝ•iĝ•is en grimac•o•n, kiu rid•ig•is mi•n. En tiu moment•o Romeskaŭ en•ir•is kaj mi jam ne atent•is la mal•gras•a•n vir•et•o•n. Mi re•foj•e rigard•is mi•a•j•n ilustr•aĵ•o•j•n, sed apenaŭ mi fiks•is mi•a•n atent•o•n sur ili•n, kiam la sonor•il•o anonc•is vizit•ont•o•n. Romeskaŭ el•ir•is la ĉambr•o•n kaj re•ven•is post moment•et•o, en•konduk•ant•e la sam•a•n mal•gras•a•n vir•et•o•n kun la paper•uj•o. Ambaŭ vir•o•j rigard•is mi•n. La vir•et•o far•is al mi riverenc•o•n (kio ŝajn•is al mi tre strang•a, ĉar ankoraŭ neniam oni far•is al mi tia•n honor•o•n) kaj Romeskaŭ sign•o•donis al mi sekv•i li•n. Mi ek•star•is kaj la vir•et•o prezent•is al mi si•a•n man•o•n, kiu•n mi prem•is, ĉar mi ne sci•is kio•n far•i ali•e. Mi rigard•is li•n kun surpriz•o kaj li balbut•is kelk•a•j•n vort•o•j•n, kiu•j•n mi ne kompren•is. Mi sekv•is Romeskaŭ al la koridor•o, kaj li supr•e•n•ir•is la ŝtup•ar•o•n konduk•ant•a•n al etaĝ•a ĉambr•o; mi ankaŭ supr•e•n•ir•is. Post mi aŭd•iĝ•is mal•laŭt•a bru•et•o de ŝov•iĝ•ant•a•j ŝu•o•j kaj rigard•ant•e post•e•n, mi ek•vid•is, ke la vir•et•o ankaŭ supr•e•n•ir•is. Mi ne hav•is la temp•o•n long•e pens•i pri tio, kio•n Romeskaŭ est•is far•ont•a, ĉar tuj post•e li en•ir•is la ĉambr•o•n de la du•a etaĝ•o kaj li•n sekv•is mi kaj fin•e la vir•et•o. En la ĉambr•et•o, kiu•n mi neniam antaŭ•e en•ir•is dum la mal•mult•a•j tag•o•j, kiu•j•n mi pas•ig•is ĉe la famili•o Romeskaŭ, star•is krom kelk•a•j ordinar•a•j mebl•o•j unu grand•a tabl•o plen•a je libr•o•j kaj skrib•il•ar•o. Romeskaŭ dir•is kelk•a•j•n vort•o•j•n al la vir•et•o; tiu ĉi riverenc•is nerv•em•e kaj Romeskaŭ las•is ni•n sol•a•j. La vir•et•o ŝajn•is tre nerv•em•a; li met•is la paper•uj•o•n sur la tabl•o•n, frot•is al si la man•plat•o•j•n (pro la mal•varm•ec•o, mi pens•is) kaj invit•is mi•n afabl•e ek•sid•i. Mi ek•sid•is kaj est•is sci•vol•a, kio•n ni kun•e far•us. La vir•et•o ek•sid•is mem ĉe mi•a flank•o, mal•ferm•is la paper•uj•o•n kaj el•pren•is foli•o•n da paper•o kaj libr•et•o•n, kiu•j•n li met•is antaŭ ni•n. Tiam li re•foj•e frot•is al si la man•plat•o•j•n. Far•int•e tio•n li pren•is el si•a poŝ•o du krajon•o•j•n, met•is ili•n sur la foli•o•n de paper•o kaj komenc•is parol•i en nerv•em•a manier•o. Kvankam mi ne kompren•is komenc•e li•a•j•n vort•o•j•n, mi tamen konjekt•is, ke la vir•et•o est•as mi•a instru•ist•o; mi ek•ĝoj•is, ĉar fin•e mi stud•ad•us. La instru•ist•o en tre afabl•a manier•o, de temp•o al temp•o frot•ant•e al si la man•plat•o•j•n, ek•instru•is al mi kelk•a•j•n el la strang•a•j liter•o•j, kun kiu•j mi jam kon•at•iĝ•is per•e de la libr•o•j montr•it•a•j al mi de Aleksandra. Mi est•is tre atent•a, ĉar mi dezir•is stud•ad•i, kaj la vir•et•o tiel si•n don•is al si•a task•o, ke li•a vizaĝ•o tut•e ruĝ•iĝ•is pro streĉ•ec•o. Mi lern•is dum tiu unu•a lecion•o kelk•a•j•n liter•o•j•n, post kio la vir•et•o ek•parol•is pri krajon•o•j, pri la libr•et•o, pri paper•o, pri la tabl•o kaj ceter•e. Li klar•ig•is al mi la kolor•o•j•n, li instru•is al mi kalkul•i ĝis dek, montr•ant•e ĉiu•j•n si•a•j•n fingr•o•j•n, kiu•j est•is ekstrem•e mal•gras•a•j. Li•a task•o est•is mal•facil•a, ĉar li dev•is sam•temp•e instru•i al mi la lingv•o•n, kiu•n mi ne kompren•is, la leg•ad•o•n kaj la skrib•ad•o•n; sed ĉar mi est•is tre atent•a kaj diligent•a, li est•is tre kontent•a pri mi kaj iom post iom far•iĝ•is mal•pli nerv•em•a, tiel ke fin•e li frot•ad•is al si la man•plat•o•j•n nur mal•oft•e.
Sur seĝ•o post mi kuŝ•is violon•o, kiu•n mi jam rimark•is en•ir•ant•e la stud•ej•o•n; mi tamen ne sci•is, kial ĝi kuŝ•as tie. Post proksim•um•e unu hor•o da instru•ad•o la instru•ist•o ferm•is la paper•uj•o•n, en•poŝ•ig•is la krajon•o•j•n kaj ek•kapt•is la violon•o•n. Mi pens•is, ke li intenc•as lud•i sur ĝi, sed baldaŭ mi rimark•is, ke li vol•as instru•i mi•n pri la nom•o•j de la part•o•j, el kiu•j ĝi konsist•as. Mi far•iĝ•is ankoraŭ pli atent•a ol antaŭ•e, kaj ni ambaŭ est•is tre kontent•a•j pri la progres•o•j, kiu•j•n mi far•is. Ni•a stud•ad•o fin•e est•is inter•romp•at•a de Romeskaŭ. En•ir•ant•e li montr•is si•a•n poŝ•horloĝ•o•n kaj la instru•ist•o ek•star•is. Li•a vizaĝ•o (ali•temp•e pal•et•a) est•is ruĝ•a pro streĉ•ec•o, tiel ruĝ•a, ke mi mir•is pri tio. Romeskaŭ per gest•o dir•is, ke mi rest•u en la stud•ej•o kaj li mal•supr•e•n•ir•is la ŝtup•ar•o•n. Li•n sekv•is la instru•ist•o, post kiam li far•is por mi si•a•n riverenc•o•n. Mi li•n trov•is ne nur bon•kor•a, kvankam ekstrem•e nerv•em•a vir•et•o, sed ankaŭ tre lert•a instru•ist•o, ĉar mi lern•is mult•o•n dum la du hor•o•j, en kiu•j li mi•n instru•is.
Kiam Romeskaŭ re•ven•is, li tuj komenc•is kun mi la unu•a•n lecion•o•n je la violon•o. Li est•is tre kontent•a, ĉar mi tiel baldaŭ sci•pov•is lern•i parker•e ĉiu•j•n part•o•j•n de la muzik•il•o en por mi tut•e fremd•a lingv•o, ĉar tio util•is mult•e al ni ambaŭ en li•a instru•ad•o je la violon•o.
Mi ne bezon•as dir•i, ke mi sekv•is la kurs•o•n de Romeskaŭ kun grand•a atent•o, kaj kiam mi post unu hor•o bon•e pov•is ten•i la violon•o•n kaj la arĉ•o•n kaj laŭ li•a dezir•o lud•is la not•o•j•n, pri kiu•j li mi•n instru•is, li frap•et•is mi•a•n ŝultr•o•n kaj montr•is si•a•n plej grand•a•n kontent•ec•o•n.
Ĵus ni est•is el•ir•ont•a•j la stud•ej•o•n, kiam aper•is ĉe la pord•o, kiu du•on•e mal•ferm•iĝ•is, la rid•et•ant•a kap•et•o de Aleksandra. Ŝi est•is aŭskult•int•a la lecion•o•n de si•a patr•o kaj tre entuziasm•iĝ•is pro la rezultat•o. Ŝi frap•et•ad•is al si la man•o•j•n, kaj kapt•ant•e mi•a•n brak•o•n, salt•e supr•e•n•ir•is kun mi la ŝtup•ar•o•n.
En la post•tag•mez•o mi dev•is daŭr•ig•i mi•a•n stud•ad•o•n, tio est•is: mi dev•is ekzerc•i mi•n en la skrib•art•o, silab•ad•o kaj ripet•i sur la violon•o.
La tag•o•j, kiu•j sekv•is, pas•is por mi agrabl•eg•e, ĉar mi fin•e hav•is cel•o•n kaj tiu•n cel•o•n mi vol•is ating•i kun help•o de mi•a•j du instru•ant•o•j. Tag•o post tag•o pas•is laŭ la sam•a manier•o. La nerv•em•a vir•et•o, kies nom•o, kiel li dir•is al mi, est•is Maksim•o Bjelski, ĉiu•tag•e ven•is akurat•e la sam•a•n hor•o•n, pal•a, nerv•em•a kaj frot•ant•e al si la man•plat•o•j•n, kaj ĉiu•tag•e du hor•o•j•n post•e Romeskaŭ dev•is horloĝ•montr•ant•e dir•i, ke la du hor•o•j est•as pas•int•a•j, ĉar ali•e la fervor•a, mal•gras•a vir•et•o est•us rest•int•a la tut•a•n tag•o•n por si•n dediĉ•i al si•a task•o, kaj for•ir•ant•e, li ĉiam est•is tiel ruĝ•a pro streĉ•ec•o, ke mi kompat•is li•n. Tamen ŝajn•is, ke li tut•e ne est•is kompat•ind•ul•o, ĉar li ĉiam kun vizaĝ•o, kiu esprim•is feliĉ•o•n, prem•is al mi la man•o•n kaj mal•aper•is post profund•a riverenc•o, per kiu li ne nur montr•is si•a•n dank•em•o•n pro mi•a diligent•ec•o, sed ankaŭ, ke li konsider•is mi•n, kvazaŭ mi est•us grand•a eminent•ul•o.
Post tri monat•o•j mi lern•is tiom de la rus•a lingv•o, ke mi kompren•is preskaŭ ĉio•n, kio•n Maksim•o Bjelski al mi dir•is. Li•a metod•o instru•i est•is tia, ke mi nepr•e dev•is far•i progres•o•j•n en la lingv•o. Kelk•foj•e ŝajn•is al mi, ke li mem stud•ad•is pli mult•e ol mi, por si•n prepar•i por nov•a lecion•o. Li posed•is franc•a•n vort•ar•o•n de Larouse kun mult•a•j ilustr•aĵ•o•j, kaj kopi•is por mi preskaŭ ĉiu•j•n ilustr•aĵ•o•j•n, al•don•ant•e rus•a•j•n klar•ig•o•j•n, por ke mi pov•u lern•i kiel ebl•e plej mult•e da vort•o•j. Tio•n li trov•is neces•a, ĉar li ne kompren•is la lingv•o•n de mi•a•j ge•patr•o•j, kaj ĉar mi parol•is nur tiu•n lingv•o•n, rest•is al li nur tiu sol•a rimed•o: verk•i por mi vort•ar•et•o•n. La plej mal•facil•a part•o de la lingv•o, kiu•n mi dev•is lern•i, est•is tamen la ali•a•j element•o•j, precip•e la adjektiv•o•j, ĉar tiu•j•n li ne pov•is prezent•i per•e de ilustr•aĵ•o•j aŭ desegn•aĵ•o•j.
Post kiam mi kapabl•is iom•et•e esprim•i mi•a•j•n pens•o•j•n en la rus•a lingv•o, Maksim•o Bjelski demand•is mi•n pri mi•a•j ge•patr•o•j, pri la lok•o de mi•a nask•iĝ•o kaj pri ĉio, kio koncern•is mi•a•j•n antaŭ•a•j•n jar•o•j•n, por hav•ig•i al Romeskaŭ la rimed•o•j•n mal•kovr•i, de kie mi ven•is, por, se ebl•e, re•trov•i mi•a•j•n ge•patr•o•j•n. Sed mi pov•is rakont•i nur, ke mi nask•iĝ•is sur “la Insul•o”, kies nom•o•n mi neniam aŭd•is el•dir•i, ĉar ni nom•is ĝi•n “Insul•o”. Mi ne kon•is la nom•o•j•n de mi•a•j ge•patr•o•j, eĉ ne mi•a•n propr•a•n; mi ne sci•is, kiam mi nask•iĝ•is kaj al kiu land•o aparten•as la insul•o de mi•a nask•iĝ•o. Maksim•o Bjelski klopod•is mal•kovr•i, kiu•n lingv•o•n mi•a•j ge•patr•o•j parol•is al mi, sed li mal•sukces•is malgraŭ si•a grand•a kon•o pri mult•a•j lingv•o•j. Mi•a lingv•o laŭ li•a opini•o ne est•is la franc•a, nek la german•a, nek la angl•a nek la holand•a, ĉar la lingv•o de mi•a Insul•o (li est•is not•int•a mult•a•j•n el la vort•o•j de mi•a ge•patr•a lingv•o, post kiam mi el•dir•is ili•n) mult•e tro mult•e de•flank•iĝ•is de ĉiu•j tiu•j lingv•o•j. La vort•o•j•n sĥinvat = lantern•o, fōr = patr•o, maŭr = patr•in•o, bŏksm = pantalon•o, slŏp = du•on•ŝu•o, hōs = ŝtrump•o, sik = kapr•in•o, dēl = plank•o, pŏtje = infan•o kaj tiel plu, li re•trov•is en neniu el la lingv•o•j, kiu•j•n li kompar•is kun la mi•a. Rest•is sekv•e nur la ebl•ec•o, ke mi nask•iĝ•is sur unu el la insul•o•j kuŝ•ant•a•j okcident•e de Ŝlesvig•o, aŭ sur dan•a insul•et•o, ĉar dum mi•a vojaĝ•o mi•a ŝip•o vel•ir•is laŭ Kopenhag•o kaj Malmö. Sur la dan•a•j insul•o•j oni plej•part•e parol•as dialekt•o•j•n, li dir•is, kaj mi•a lingv•o est•is tiel mal•simil•a al ĉiu•j eŭrop•a•j lingv•o•j, ke ĝi sen dub•o dev•us est•i dialekt•o kaj eĉ dan•a dialekt•o.
Mi ankaŭ rakont•is pri mi•a amik•o Johan•o, kiu est•is est•int•a aktor•o de Hamburg•a teatr•o, kaj ke li est•as la sol•a vir•o, kiu sci•as la nom•o•n de mi•a patr•o kaj de la insul•o, kie li pas•ig•is monat•o•n ĉe ni.
Sinjor•o Romeskaŭ pet•is mi•a•n instru•ist•o•n, ke li si•n turn•u al la ekster•land•a•j ambasador•o•j por inform•iĝ•i, ĉu ie perd•iĝ•is jun•a knab•o el insul•et•o, sed ĉio est•is van•a. Maksim•o Bjelski tiam propr•a•iniciat•e skrib•is en german•a lingv•o al la direktor•o•j de teatr•o•j en Hamburg•o por pet•i inform•o•j•n rilat•e al mi•a amik•o Johan•o, sed post dek•o da tag•o•j li ricev•is respond•o•n, ke nenie en la urb•o si•n trov•as aktor•o nom•at•a Johan•o kaj ke en nenia teatr•o est•as nek est•is tia aktor•o, sed ke antaŭ kelk•a temp•o en la urb•o loĝ•is person•o long•kresk•a, nom•at•a Johan•o, kiu kiel statist•o kun•lud•ad•is en kelk•a•j teatr•aĵ•o•j kaj fin•e est•is eks•ig•at•a pro ne•dec•a kondut•o dum prezent•ad•o de la dram•o Hamlet•o. En la tri•a akt•o, kie la mal•feliĉ•a princ•o el•parol•is si•a•n fam•a•n: Ĉu est•i aŭ ne est•i, tiel star•as la demand•o..., la nom•it•a statist•o ne atent•ant•e si•a•n propr•a•n rol•o•n, est•is el•paŝ•int•a el post la kulis•o, kaj si•n turn•ant•e al Hamlet•o, li subit•e est•is ek•kri•int•a: — Kuraĝ•o•n, sinjor•o Vajsvis, kuraĝ•o•n; kuir•u vi•a•j•n piz•o•j•n kaj ĉio far•iĝ•os bon•a! — Per tiu•j ne•atend•it•a•j vort•o•j la rigard•ant•o•j tiel aplaŭd•ad•is kaj far•is tiom da bru•o, ke la aktor•o “Hamlet•o” ne•ebl•e pov•is lud•ad•i plu•e, tiel ke li dev•is for•las•i la scen•ej•o•n. La reĝisor•o dev•is far•i fin•o•n al la scen•o kaj mal•supr•e•n•ig•i la kurten•o•n. La statist•o de•post tiu vesper•o mal•aper•is de la scen•ej•o kaj tra•ir•int•e ankoraŭ kelk•a•j•n tag•o•j•n Hamburg•o•n kiel promen•ant•a reklam•il•o de grand•a magazen•o de pret•ig•it•a•j vest•o•j, li est•is for•las•int•a la urb•o•n kiel mar•ist•o. Maksim•o Bjelski est•is traduk•int•a la respond•o•n de la Hamburg•a teatr•a direktor•o en la rus•a•n lingv•o•n, kaj dum sinjor•o Romeskaŭ leg•is la en•hav•o•n, mi•a instru•ist•o far•iĝ•is tiel nerv•em•a kaj tiel nerv•em•e frot•ad•is al si la man•o•j•n, ke mi ver•e kompat•is li•n.
Ni tre bedaŭr•is, ke provizor•e est•is ne•ebl•e akir•i inform•o•j•n pri mi•a•j ge•patr•o•j, sed ni esper•is, ke la strang•a statist•o — promen•ant•a reklam•il•o kaj mar•ist•o — iam re•aper•u por flank•e•n•ŝov•i la nigr•a•n tuk•o•n, kiu tiel mister•e pend•is antaŭ mi•a nask•iĝ•a lok•o kaj antaŭ la nom•o•j de mi•a parenc•ar•o.
Inter•temp•e la tag•o•j, semajn•o•j kaj monat•o•j pas•is por mi agrabl•e; mi•a stud•ad•o plaĉ•is al mi pli ol vag•ad•i en la mond•o kiel cigan•o, aŭ serĉ•kolekt•i ov•o•j•n sur la dun•o•j de mi•a Insul•o, kaj ambaŭ mi•a•j instru•ant•o•j est•is kontent•a•j pri mi•a•j progres•o•j. Mi stud•ad•is regul•e pli ol dek hor•o•j•n ĉiu•tag•e kaj kiam la somer•o re•ven•is, mi mult•foj•e promen•ad•is kun Aleksandra kaj Maksim•o Bjelski, dum kio li ĉiam instru•ad•is mi•n en la ĉiu•tag•a konversaci•o. Ĝen•ad•is mi•n tamen, ke li ĉiam kondut•is al mi, kvazaŭ mi est•us tre eminent•a sinjor•o. Ĉiu•foj•e li nom•is mi•n “sinjor•o Romeskaŭ”, kvankam mi insist•e pet•ad•is li•n, nom•i mi•n Jafet, ĉar mi dezir•is est•i intim•a kun mi•a instru•ist•o, kiu est•is la plej bon•a, la plej sincer•a kaj modest•a kaj sam•temp•e la plej kler•a vir•et•o, kiu•n oni iam renkont•is. Li tre honor•is sinjor•o•n Romeskaŭ, kiu est•is, li al mi dir•is, la plej fam•a violon•ist•o de si•a temp•o.
Dum unu el ni•a•j promen•ad•o•j, al kiu ne part•o•pren•is Aleksandra, mi parol•is kun li pri la strang•a manier•o, en kiu mi en•ven•is en la dom•o•n de Romeskaŭ.
— Mi leg•is pri tio en la gazet•o —, dir•is li, kaj li rakont•is al mi pri la mort•o de l’ fil•o de Romeskaŭ, kiel oni est•is trov•int•a mi•n du•on•e frost•it•a en la dom•et•o kaj kiel la famili•o Romeskaŭ de tiu temp•o adopt•is mi•n kiel si•a•n propr•a•n fil•o•n en memor•o al la mort•int•o.
— Ĉu ĉio tio star•is en gazet•o? — demand•is mi.
— Jes, kaj ke la famili•o klopod•as mal•kovr•i la nask•iĝ•lok•o•n kaj la ge•patr•o•j•n de la knab•o.
— Ĉu iam ili mal•kovr•os ĝi•n?
— Ni esper•u —, li dir•is, frot•ant•e al si la man•o•j•n, — kaj ver•ŝajn•e vi•a•j ge•patr•o•j, kiu•j perd•is vi•n en tiu strang•a manier•o, re•vid•os vi•n post•e kiel fam•a•n art•ist•o•n.
— Kiel fam•a•n art•ist•o•n? — mi demand•is surpriz•it•e.
— Jes —, li dir•is, ruĝ•iĝ•ant•e kaj frot•ant•e ankoraŭ pli fort•e la man•o•j•n, — sinjor•o Romeskaŭ dir•is al mi, ke vi hav•as talent•o•j•n, kaj ke vi far•iĝ•os fam•a violon•ist•o. Vi far•is en mal•mult•a•j monat•o•j pli da progres•o•j sur la violon•o ol ali•a•j en mult•a•j jar•o•j. Vi ne konsci•as tio•n, sed pli post•e vi spert•os ĝi•n mem.
La vir•et•o vid•is, ke mi tut•e ne sci•as, ke mi est•as talent•ul•o, ĉar mi mir•is tiom pri tio, kio•n li dir•is, kaj subit•e li kapt•is mi•a•n brak•o•n, halt•ig•is la promen•ad•o•n kaj balbut•is:
— Precip•e ne dir•u al sinjor•o Romeskaŭ, ke mi parol•is pri vi•a•j talent•o•j.
— Kial? — mi demand•is.
— Ho —, li respond•is, las•ant•e mi•a•n brak•o•n kaj promen•ant•e plu•e, — ebl•e li ne dezir•as, ke mi parol•u pri tio; ebl•e li ne vol•as, ke vi konsci•u pri vi•a•j talent•o•j, ĉar ali•e li ja mem ĝi•n est•us dir•int•a al vi —, kaj ruĝ•iĝ•ant•e pli mult•e, li nerv•em•e frot•ad•is al si la man•o•j•n. La bon•kor•a vir•et•o tim•is est•i mal•agrabl•a al sinjor•o Romeskaŭ, kies adopt•it•o•n li instru•is. Mi trankvil•ig•is li•n, promes•ant•e silent•i pri tio, kio•n li est•is konfid•int•a al mi, kaj ĉar li re•foj•e frot•ad•is al si la man•o•j•n, mi demand•is:
— Dir•u foj•e, sinjor•o Bjelski, ĉu al vi est•as tiom mal•varm•e?
— Ho ne! — li respond•is, — tut•e ne, la veter•o ja est•as nun bon•a kaj tut•e ne mal•varm•a.
— Kial do vi ĉiam tiel frot•ad•as al vi la man•o•j•n? — mi demand•is; en mi•a naiv•ec•o mi ne sci•is, ke li far•is tio•n pro nerv•em•ec•o.
— Ĉu mi ĉiam frot•ad•as ili•n? — li dir•is.
— Jes, vi far•as; kial?
— Nu —, li respond•is, — ebl•e mi frot•ad•is ili•n; tio•n mi far•as sen•konsci•e, ĉar mi est•as iom nerv•em•a.
— Kial vi est•as nerv•em•a?
— Tia est•as mi•a karakter•o —, li respond•is.
— Ne ofend•iĝ•u, sinjor•o Bjelski, ĉar mi demand•is ĝi•n —, mi dir•is, ĉar mi ek•pent•is pro mi•a sci•vol•ec•o. Li rigard•is mi•n kun surpriz•o.
— Mi neniam ofend•iĝ•os pro kio ajn, kio•n vi far•os aŭ dir•os al mi —, respond•is la vir•et•o, — ĉar vi kondut•as je mi ĉiam tro afabl•e kaj tro amik•e. Ni promen•ad•is plu•e; ŝajn•is al mi, ke li est•is rakont•ont•a, kial li est•as tiel nerv•em•a, sed li silent•is. La kial•o•n de li•a strang•a nerv•em•ec•o mi ek•sci•is post•e.
Tre mi ĝoj•is pri mi•a•j talent•o•j, kaj post tiu promen•ad•o kun Bjelski mi pli ol antaŭ•e dediĉ•is mi•n al mi•a violon•o, kaj mi rimark•is, ke Romeskaŭ est•is surpriz•it•a pri mi•a•j pli kaj pli grand•iĝ•ant•a•j progres•o•j en la muzik•o. Vesper•e mi mult•foj•e lud•ad•is, dum Aleksandra mi•n akompan•is per la pian•o. Mi ne sci•is, ĉu mi lud•as facil•a•j•n aŭ mal•facil•a•j•n muzik•aĵ•o•j•n, ĉar mi•a•j progres•o•j fin•e ebl•ig•is al mi lud•i preskaŭ ĉio•n, kio•n Romeskaŭ met•is antaŭ mi•n. La tiel nom•at•a teknik•o je mi•a muzik•il•o tut•e ne est•is por mi mal•help•aĵ•o, kaj Romeskaŭ est•is surpriz•it•a, ke mi preskaŭ sen pen•o venk•is teknik•a•j•n mal•facil•aĵ•o•j•n, kiu•j al li mem est•is pren•int•a•j tiom da stud•o•temp•o. Kelk•foj•e li sku•is la kap•o•n dir•ant•e: — Est•as ne•kompren•ebl•e! — kaj kred•ant•e, ke mi ne man•uz•is la arĉ•o•n laŭ li•a dezir•o, mi rigard•is li•n por ek•sci•i, ĉu mi pek•is kontraŭ la teknik•a•j regul•o•j, sed tiam li rid•et•is, dir•ant•e: — Nur lud•u plu•e, mi•a knab•o, vi baldaŭ super•os mi•n mem —. Mi ne konsci•is, ke mi lud•ad•is preskaŭ ne•riproĉ•ebl•e la plej mal•facil•a•j•n kompozici•o•j•n, super kiu•j Romeskaŭ mem dev•is stud•ad•i long•a•n temp•o•n. Mi•a•j fingr•o•j kvazaŭ per si mem flug•is super la kord•o•j kaj ĉio•n, kio•n mi lud•is du- aŭ tri•foj•e, mi sci•is parker•e. Plej mult•e tamen surpriz•is Romeskaŭ la fantazi•aĵ•o•j, kiu•j•n mi pov•is lud•i; en tio, li dir•is, mi super•as li•n jam de long•a temp•o. Ankoraŭ neniam mi lud•is antaŭ la publik•o, ĉar Romeskaŭ nur konsent•us tio•n, post kiam mi pov•us est•i cert•a pri grand•a sukces•o. Ĉe•est•ant•e, kiel aŭskult•ant•e koncert•o•j•n, mi spert•is, ke Romeskaŭ est•is konsider•at•a kiel grand•a, eĉ fam•a art•ist•o; li est•is ĉiam varm•e aplaŭd•at•a, ricev•is preskaŭ ĉiam girland•o•j•n de la aŭskult•ant•ar•o, sed mult•foj•e li•a muzik•o jam ne plaĉ•is al mi. Kvankam mi est•is jun•a knab•o, mi konsci•is, ke mank•as io al li•a art•o kaj ke mi mem lud•us kelk•a•j•n muzik•aĵ•o•j•n tut•e ali•e ol li. Kiam mi lud•ad•is, mi est•is kvazaŭ la kompon•ist•o mem kaj sent•is fund•e tio•n sam•a•n, kio•n li sent•is kompon•ant•e si•a•n muzik•a•n verk•o•n. Aleksandra nur mal•oft•e kun•lud•is antaŭ la publik•o. Ŝi•a patr•o opini•is prav•e, ke ŝi lud•as bon•et•e, sed ke ŝi ne hav•as sufiĉ•a•n talent•o•n por aper•i antaŭ la publik•o, almenaŭ kiel sol•lud•ant•in•o. Ŝi kompren•is tio•n kaj kontent•iĝ•is kun•lud•i en koncert•o•j.
Iu•n vesper•o•n Romeskaŭ stud•ad•is kompozici•o•n, kio•n li dev•us sol•lud•i dum grand•a koncert•o, en kiu part•o•pren•us ali•a•j fam•a•j art•ist•o•j. Li ne est•is kontent•a pri si•a lud•o•manier•o kaj pet•is mi•n lud•i. Mi jam tra•vid•is la not•o•j•n kaj plen•e kompren•is la ĝust•a•n percept•o•n de la kompon•ist•o; mi ankaŭ konsci•is, ke Romeskaŭ ne ĝi•n kompren•is, sed tio•n mi ne kuraĝ•is el•dir•i. Mi pren•is la violon•o•n kaj lud•is. Li aŭskult•is ĝis la fin•o kaj est•is rav•it•a. — Vi jam super•as mi•n! — li dir•is kaj kapt•ant•e la instrument•o•n, li re•foj•e lud•is; sed sent•ant•e, ke li ne pov•as imit•i mi•a•n lud•ad•o•n, li ĵet•is la arĉ•o•n kaj ek•sid•is, rigard•ant•e antaŭ si•n kun sulk•iĝ•int•a frunt•o. Mi rigard•is li•n kaj tim•ant•e, ke mi kaŭz•is al li mal•ĝoj•o•n, mi kapt•is li•a•n man•o•n kaj dir•is:
— Vi ja ne koler•as pro mi?
Li prem•is mi•a•n kap•o•n al si•a brust•o kaj ek•kri•is:
— Ho ne, mi•a knab•o; sed mi konsci•as, ke al mi•a lud•ad•o mank•as mult•e tro mult•e. Vi lud•is kvazaŭ vi est•us la kompon•ist•o mem —, kaj atend•ant•e moment•o•n, dum kiu li pri•pens•ad•is, li dir•is plu•e:
— Mi ne lud•os tio•n dum la koncert•o, sed vi, Jafet!
Mi ne kred•is al mi•a•j orel•o•j kaj dir•is:
— Ĉu mi lud•os tio•n?
— Jes, vi!
— Sed mi ne pov•o•sci•os.
— Vi pov•o•sci•os, vi hav•as la bezon•a•n talent•o•n por lud•i tio•n, kaj vi lud•os.
— Sed mi neniam antaŭ•e lud•is por la publik•o.
— Iam vi ja dev•os lud•i; nu, vi far•os tio•n anstataŭ mi, kaj vi hav•os sukces•o•n.
— Sed mi neniam sol•lud•is por tiom da hom•o•j.
— Des pli grand•a est•os la sukces•o.
— Tamen la afiŝ•o•j est•as jam pres•it•a•j.
— Tio ne grav•as, mi•a nom•o est•as Romeskaŭ kaj vi ankaŭ port•as tiu•n nom•o•n.
— Sed mi ne hav•as nigr•a•j•n vest•o•j•n.
— Mi pret•ig•os ili•n jam morgaŭ.
— Sed la publik•o atend•os vi•n kaj ne mi•n.
— Silent•u! — li dir•is frap•et•ant•e mi•a•n ŝultr•o•n, — vi lud•os, kaj ĉar vi est•as mi•a lern•ant•o, ni ambaŭ est•os ne nur kontent•a•j, sed eĉ fier•a•j pro vi•a unu•a publik•a sol•lud•ad•o.
Aleksandra est•is en•ir•int•a la ĉambr•o•n dum ni•a inter•parol•ad•o; ŝi est•is rav•it•a pro mi•a•j est•ont•a•j laŭr•o•j kaj ek•rid•is, ek•kri•ant•e:
— Mi ĉe•est•os, ĉu ne, paĉj•o?
— Kompren•ebl•e! — dir•is ŝi•a patr•o.
La knab•in•o kur•is for por sci•ig•i la por ŝi ĝoj•ig•a•n nov•aĵ•o•n al la patr•in•o.
Mi vol•is pli fund•e stud•ad•i la lud•ot•a•n muzik•aĵ•o•n, sed Romeskaŭ cert•ig•is al mi, ke tio est•as tut•e super•flu•a.
Jam la post•a•n tag•o•n la tajlor•o far•is por mi la nigr•a•n kostum•o•n, kiu•n mi dev•us sur•hav•i dum mi•a unu•a koncert•o. Tiu•n post•a•n tag•o•n je la ordinar•a hor•o ven•is Maksim•o Bjelski por plu•e instru•i mi•n pri la rus•a•j verb•o•j. Mi jam sid•is en mi•a stud•ej•o, kiam li en•ir•is nerv•em•e kiel kutim•e. Li don•is al mi si•a•n man•o•n, riverenc•is kaj antaŭ ol ek•sid•i, flustr•is al mi en la orel•o•n, frot•ant•e si•a•j•n man•o•j•n:
— Sinjor•o Romeskaŭ, vi do plen•um•is vi•a•n promes•o•n?
— Kia•n promes•o•n?
— Pri vi•a•j talent•o•j. Vi ja memor•as, ke mi parol•is pri ili antaŭ kelk•a•j tag•o•j?
— Ho, mi kompren•as; sed jam ne est•as neces•e, ke mi ĝi•n plen•um•u, ĉar sinjor•o Romeskaŭ mem dir•is al mi hieraŭ, ke mi hav•as talent•o•j•n.
— Ĉu ver•e? — li dir•is ruĝ•iĝ•ant•e, dum li ek•sid•is.
— Jes, kaj post•morgaŭ en la vesper•a koncert•o mi sol•lud•os antaŭ la publik•o en la grand•a koncert•ej•o.
— Ĉu ver•e? — li dir•is.
— Jes, kaj vi ĉe•est•os ankaŭ.
— Ĉu mi!?
— Vi ek•hav•os en•ir•bilet•o•n por du person•o•j —, kaj mi prezent•is al li la invit•aĵ•o•n. Li re•foj•e est•is frot•ont•a si•a•j•n man•o•j•n, sed ĉar li dev•is akcept•i la bilet•o•n, li ĉi tiu•n foj•o•n ne frot•ad•is ili•n.
— Dank•o•n, sinjor•o Romeskaŭ —, li dir•is, — mi ĉe•est•os kaj mi•a patr•in•o akompan•os mi•n.
— Ĉu ŝi kutim•as akompan•i vi•n al la teatr•o? — mi demand•is.
— Pardon•u al mi, sinjor•o Romeskaŭ; mi neniam ir•as tie•n.
— Kial?
— Est•as por mi tro mult•e•kost•a —, li mal•kaŝ•e dir•is.
Al tio mi pov•is nenio•n respond•i; mi sekv•e demand•is plu•e:
— Ĉu vi ŝat•as muzik•o•n?
— Ho jes —, li dir•is, — mi tre ĝi•n ŝat•as, sam•e kiel ĉiu•j•n art•o•j•n.
— Nu, se mi pov•as far•i al vi plezur•o•n, mi mult•foj•e prezent•os al vi invit•aĵ•o•n, ĉiu sol•lud•ant•o rajt•as dis•don•i kelk•a•j•n, kaj vi far•os al mi honor•o•n akcept•i ĉiam unu el mi•a•j.
— Tre volont•e, sinjor•o Romeskaŭ —, li dir•is, kaj tim•ant•e, ke est•os tro mal•modest•e for•babil•i pli da temp•o, li komenc•is instru•i al mi la rus•a•j•n verb•o•j•n.
Nur post•e, kiam mi fund•e posed•is la rus•a•n lingv•o•n, mi ek•sci•is, kiom da temp•o la bon•a Bjelski bezon•is por prepar•i si•a•j•n lecion•o•j•n. Li verk•is special•e por mi fabel•o•j•n, en kiu•j li uz•is nur tiu•j•n verb•o•j•n, kiu•j•n li vol•is instru•i dum la lecion•o. Li tamen neniam pri•parol•is, eĉ neniam alud•is la mal•facil•a•n task•o•n, kiu•n li propr•a•vol•e postul•is de si mem, sed ag•is, kvazaŭ tio est•us nur li•a natur•a dev•o, tut•e ne pens•ant•e, ke la salajr•o, kiu•n li ricev•is por tiu labor•o, est•is ebl•e dek•foj•e tro mal•alt•a.
Post du hor•o•j Aleksandra en•ir•is kaj tio est•is la sign•o, ke la kurs•o•hor•o fin•iĝ•is. Ŝi•a patr•o ne ven•is post ĉiu lecion•o, ĉar li ne instru•is plu al mi la muzik•o•n, opini•ant•e, ke mi ne bezon•as plu•a•j•n teknik•a•j•n kaj teori•a•j•n stud•o•j•n en la muzik•o, sed ke mi mem pov•as ekzerc•ad•i mi•n.
Maksim•o Bjelski ir•is for post si•a kutim•a man•prem•o kaj riverenc•o. Frot•ant•e si•a•j•n man•o•j•n, li mal•supr•e•n•ir•is la ŝtup•ar•o•n kun mi•a invit•aĵ•o en la poŝ•o kaj ek•ŝajn•is al mi, ke la vir•et•o port•is ankoraŭ la sam•a•j•n nigr•a•j•n vest•o•j•n, en kiu•j li si•n prezent•is ĉe mi, kiam li al mi est•is don•ont•a la unu•a•n lecion•o•n, kaj la unu•a•n foj•o•n la ek•pens•o nask•iĝ•is en mi•a kap•o, ke mi•a instru•ist•o est•as mal•riĉ•a vir•et•o, kaj mi decid•is pens•i pri rimed•o•j help•i al li, se ebl•e.
Aleksandra inter•romp•is mi•a•j•n pens•ad•o•j•n.
— Vi•a nov•a kostum•o est•as mal•supr•e, — ŝi dir•is, — panj•o dezir•as, ke vi tuj prov•al•met•u ĝi•n —, kaj por pli•vigl•ig•i mi•n, ŝi kapt•is mi•a•n brak•o•n kaj ni mal•supr•e•n•salt•et•is la ŝtup•ar•o•n.
Mi ek•sci•is, ke la tajlor•o est•is labor•int•a preskaŭ la tut•a•n nokt•o•n por pret•ig•i mi•a•n kostum•o•n, kaj mi kompat•is la vir•o•n, kiu pro mi ne pov•is ĝu•i si•a•n dum•nokt•a•n ripoz•o•n. Volont•e mi est•us send•int•a al li invit•aĵ•o•n por la koncert•o, por ke li pov•u admir•i si•a•n labor•o•n, sed mi ne kuraĝ•is. Mi sur•met•is mi•a•n nov•a•n kostum•o•n kaj rigard•is mi•n en la grand•a spegul•o, kie mi pov•is vid•i mi•n de l’ kap•o ĝis la pied•o•j, kaj mi ek•pens•is pri mi•a•j ge•patr•o•j sur la Insul•o kaj pri Johan•o, kiel ili mir•us, vid•ant•e mi•n tiel bel•e vest•it•a•n, ĉar la diferenc•o inter la ov•o•serĉ•ant•a bub•o kaj Jafet Romeskaŭ est•is grand•eg•a. Ĉiu•j admir•is mi•n, sed plej mult•e admir•is mi•n la mal•jun•a serv•ist•in•o, kiu okaz•e ĉe•est•is. Ŝi rigard•is mi•n kun surpriz•o kaj sen dub•o kompar•is mi•n kun la mizer•a vag•ul•o, kiu•n ŝi vid•is antaŭ kvar jar•o•j, kiam oni port•is li•n en la dom•o•n, pal•a kiel la mort•o kaj tiel mal•sek•a kaj mal•pur•a, ke li bezon•is plen•a•n funt•o•n da sap•o por pur•ig•i al si la korp•o•n. Pro ek•mir•o ŝi lev•is la brov•o•j•n kaj la man•o•j•n, kaj kiam ŝi el•ir•is la ĉambr•o•n, mi aŭd•is ŝi•n dir•i:
— Kiu do ek•pens•us, ke el tiu mal•pur•a bub•o el•kresk•is tiel bel•eg•a jun•ul•o!
Mi rid•is, sed la dir•aĵ•o de la serv•ist•in•o flat•is mi•n.
La vesper•o de la koncert•o est•is ven•int•a. La muzik•ist•o•j sid•is sur si•a lok•o kaj mi sid•is en ili•a mez•o. Mi rigard•is la aŭskult•ant•ar•o•n por vid•i, kie sid•as sinjor•in•o Romeskaŭ kaj Maksim•o Bjelski kun li•a patr•in•o. Mi ne serĉ•is long•e; ili hav•is tre bon•a•n lok•o•n, kaj mi man•salut•is ili•n. Mi•a instru•ist•o est•is pli nerv•em•a ol iam; li sci•is, ke mi dev•os sol•lud•i sur mi•a violon•o kaj esper•is, ke mi•a unu•a aper•o antaŭ la publik•o est•u grand•a sukces•o. La vir•et•o, kiu sid•is flank•e de mal•gras•a proksim•um•e ses•dek•jar•a sinjor•in•o, kiu est•is li•a patr•in•o, moment•o•n inter•romp•is la frot•ad•o•n de si•a•j man•o•j, por montr•i al si•a patr•in•o, kie mi sid•as. La vir•et•o sur•hav•is re•foj•e la sam•a•n mal•nov•a•n kostum•o•n, sed nun li port•is gant•o•j•n, kaj ĉar li•a patr•in•o est•is vest•it•a tre mal•nov•mod•e, mi jam ne dub•is pri ili•a mal•riĉ•ec•o. Mi•a•j rigard•o•j vag•ad•is de ili al ali•a•j vizit•ant•o•j kaj subit•e kaj ne•atend•it•e mi ek•vid•is en la mez•o de la koncert•ej•o sur parter•a•j sid•lok•o•j tri mar•ist•e vest•it•a•j•n vir•o•j•n. Rigard•ant•e pli atent•e, mi rimark•is, ke la plej mal•grand•a el ili est•as la kuir•ist•o Ivan. Li ard•e inter•parol•is kun la du ali•a•j kaj far•is tiom da gest•o•j per la long•a•j brak•o•j, ke li tut•e ne rimark•is, ke li vek•is la atent•o•n de ĉiu•j en li•a proksim•ec•o sid•ant•a•j hom•o•j. Mult•a•j si•n amuz•is pro li•a strang•a kondut•o kaj ali•a•j dezir•is, ke li sid•u mal•proksim•e, por ke li ne ĝen•u la tuj komenc•iĝ•ont•a•n muzik•o•n. La tim•o, ke li ĝen•us, tamen est•is mal•prav•ig•it•a, ĉar apenaŭ la muzik•estr•o don•is la sign•o•n de la komenc•iĝ•o, kiam Ivan plen•a je atent•o aŭskult•is kun rid•et•ant•a vizaĝ•o, ne nur ne dir•ant•e unu sol•a•n vort•o•n, sed ankaŭ sid•ant•e tiel sen•mov•e, kvazaŭ li est•us skulpt•it•a alt•ŝultr•a faŭn•o.
La unu•a numer•o de la program•o, la uvertur•o de “Vilhelm•o Tell” pas•is, kaj mi•n traf•is la bel•a violonĉel•o, kiu per trem•et•ant•a•j ton•o•j el•ig•is la unu•a•j•n son•o•j•n. Apenaŭ for•mort•is la final•o, aplaŭd•ad•o eksplod•is en la salon•o kaj la skulpt•it•a alt•ŝultr•a faŭn•o subit•e far•iĝ•is tiel mov•iĝ•em•a kaj tiel al•parol•is al si•a•j du kamarad•o•j, ke li de•nov•e al•tir•is sur si•n ĉiu•j•n rigard•o•j•n.
Volont•e mi est•us for•las•int•a mi•a•n sid•lok•o•n dum moment•o, sed tio est•is ne•ebl•a, mi eĉ ne pov•is sci•ig•i al Romeskaŭ, ke en la koncert•ej•o est•as person•o, kiu ebl•e pov•us don•i inform•o•j•n pri mi•a Insul•o. Mi sekv•e rest•is sid•ant•a kaj decid•is atend•i ĝis la paŭz•o, ĉar mi est•is cert•a, ke vir•o, kiu kun tiom da atent•o aŭskult•is la muzik•o•n, ĉe•est•us la tut•a•n koncert•o•n.
Du ali•a•j muzik•aĵ•o•j pas•is kaj tiam ven•us laŭ la program•o la vic•o de Romeskaŭ kun sol•lud•o sur violon•o.
Ĉiu•j atend•is io•n bel•a•n, ĉar Romeskaŭ est•is am•at•a kaj fam•e kon•at•a art•ist•o. Mi•a kor•o ek•bat•is, kiam Romeskaŭ ek•star•is kaj al•paŝ•is antaŭ la publik•o•n. Ĉiu•j rigard•is li•n kun surpriz•o, ĉar li ne kun•port•is si•a•n instrument•o•n. Anstataŭ lud•i li sci•ig•is al la publik•o, ke ne li lud•os, sed ke la jun•a Jafet Romeskaŭ, li•a adopt•it•a fil•o kaj lern•ant•o anstataŭ•os li•n. — Mi esper•as —, li dir•is, — ke la publik•o est•u iom indulg•em•a je la jun•a violon•ist•o —, sed li atend•is sam•temp•e, ke la talent•o de la jun•a art•ist•o, kiu per si•a unu•a publik•a lud•ad•o komenc•is si•a•n muzik•a•n karier•o•n, est•as tia, ke neniu en la salon•o bedaŭr•us la anstataŭ•ig•o•n.
Ĉiu•j est•is ek•aŭd•int•a•j, en kiu mirakl•a manier•o mi est•is sav•at•a de cert•a mort•o en la tag•o, kiam la ĉerk•o de la jun•a Romeskaŭ est•is port•at•a al mi•a “dom•et•o”, kaj ĉiu•j sci•is, ke Romeskaŭ adopt•is la jun•a•n fremd•a•n knab•o•n, sed neniu, aŭ preskaŭ neniu iam ek•aŭd•is pri tio, ke li instru•is al tiu knab•o si•a•n art•o•n. Est•is do mem•kompren•ebl•e, ke ĉiu•j kun streĉ•it•a atent•o rigard•is mi•n, kiam mi je ĉi tiu koncert•o ek•star•is por al•paŝ•i al la antaŭ•aĵ•o de la scen•ej•o. Zum•ad•o de mil•o•j da flustr•ant•a•j voĉ•o•j tra•ir•is la salon•o•n, sed kuraĝ•e mi star•is antaŭ la publik•o kaj ek•lud•is. La zum•ad•o tuj ek•silent•is; ĉiu•j aŭskult•is, ĉar ĉiu•j est•is sci•vol•a•j. Mi tut•e ne atent•is la aŭskult•ant•ar•o•n; mi lud•is, kvazaŭ mi star•us en mi•a stud•ej•o. Mi•n ne tuŝ•us aplaŭd•o•j de la publik•o, ĉar mi tut•e ne est•is ambici•a; mi•n nur tuŝ•us, ĉu Romeskaŭ est•us kontent•a pri mi. Est•is al mi, kvazaŭ neniu krom mi mem si•n trov•us en la koncert•ej•o; neniu•n mi vid•is, nenio•n mi aŭd•is krom la son•o•j de mi•a violon•o. Mi lud•is la muzik•aĵ•o•n sen not•o•j antaŭ mi, ĉar ili est•is al mi super•flu•a•j; mi ne bezon•is ili•n, ili star•is en mi•a anim•o kaj mi re•don•is ili•n, kiel mi ili•n sent•is. Apenaŭ la final•o for•mort•is, mi rigard•is la aŭskult•ant•ar•o•n kaj ĉiu•j sid•is antaŭ mi tiel sen•mov•a•j, kvazaŭ ili atend•us ia•n daŭr•ig•o•n; la muzik•aĵ•o tamen est•is fin•lud•it•a. Mi rigard•is Romeskaŭ star•ant•a•n mal•proksim•e, li•a vizaĝ•esprim•o montr•is kontent•ec•o•n, kaj mi est•is feliĉ•a; tio sufiĉ•is al mi, kaj mi est•is ir•ont•a al mi•a sid•lok•o, kiam la surpriz•o de la aŭskult•ant•o•j est•is pas•int•a. Post surpriz•o sekv•is ĝeneral•a admir•o, kaj long•a tondr•a aplaŭd•ad•o eksplod•is. Mi ne sci•is, kiel kondut•i kaj re•foj•e rigard•is Romeskaŭ. La aplaŭd•ad•o ne fin•iĝ•is. Kelk•a•j kri•is: — Biz!... Biz! — La orkestr•estr•o flustr•is, re•vok•int•e mi•n: — Riverenc•u! — Sed mi ankoraŭ neniam riverenc•is; mi nur vid•is la riverenc•o•j•n de Maksim•o Bjelski, sed neniam mi mem far•is unu. Konsci•ant•e, ke mi dank•is mi•a•n sukces•o•n al mi•a bon•far•ant•o kaj instru•ant•o en muzik•o, mi al•paŝ•is al li, ek•kapt•is li•a•n man•o•n, konduk•is li•n antaŭ la publik•o•n kaj far•is la plej mal•lert•a•n riverenc•o•n, kiu iam sur scen•ej•o far•iĝ•is.
Kiam mi re•sid•iĝ•is sur mi•a sid•lok•o, mi rigard•is sinjor•in•o•n Romeskaŭ kaj Aleksandra, kaj mi vid•is, ke ili part•o•pren•as mi•a•n feliĉ•o•n; mi rigard•is post•e Maksim•o•n Bjelski, kiu, mi kred•as, la tut•a•n vesper•o•n ne perd•is mi•n el la okul•o•j. Li est•is tiel ruĝ•a pro nur•a entuziasm•o kaj feliĉ•a pro mi, ke li•a vizaĝ•o ŝajn•is est•i ruĝ•e kolor•ig•it•a. Kiam fin•e mi rigard•is la kuir•ist•o•n, li sid•is ankoraŭ kiel skulpt•it•a alt•ŝultr•a faŭn•o kaj tut•e ne aplaŭd•is; mi demand•is al mi, ĉu li ebl•e est•is re•kon•int•a mi•n kaj ĉu li est•is kapt•it•a de tia surpriz•o pro la ne•atend•it•a re•vid•o, ke li jam ne pov•is si•n mov•i.
Apenaŭ la orkestr•estr•o de•met•is si•a•n baston•et•o•n post la last•a numer•o de la program•o antaŭ la paŭz•o, kiam mi ek•star•is por serĉ•i okaz•o•n, parol•i kun mi•a amik•o Ivan, sed kiom ajn mi serĉ•ad•is, nenie li est•is trov•ebl•a. La sid•lok•o•j de la tri mar•ist•o•j est•is ne•okup•it•a•j kaj la mar•ist•o•j est•is for. Mi okul•e serĉ•is en la apud•a teatr•a trink•ej•o, sed tie est•is sid•ant•a•j amas•e tiom da person•o•j, ke mi ne vid•is Ivan kun li•a•j kamarad•o•j. Tial mi pet•is foli•et•o•n da paper•o ĉe la bufed•o kaj skrib•is sur ĝi la jen•o•n:
— Amik•o Ivan, atend•u mi•n post la koncert•o ĉe la el•ir•ej•o de la teatr•o, mi dev•os parol•i kun vi —, kaj mi sub•skrib•is “Jafet”. Tiu•n paper•et•o•n mi met•is sur li•a•n sid•lok•o•n en la teatr•a parter•o kaj pet•is al apud•e sid•ant•a sinjor•o, en•man•ig•i mi•a•n leter•et•o•n al la plej mal•grand•a mar•ist•o, post kiam li re•ven•us el la promen•salon•o. Post la paŭz•o mi ankoraŭ unu foj•o•n dev•is sol•lud•i kaj la sukces•o est•is la sam•a kiel post mi•a unu•a sol•lud•ad•o. Kun grand•a buked•o (mi•a•j unu•a•j laŭr•o•j) mi re•turn•is mi•n al mi•a seĝ•o. La mar•ist•o•j tamen ne re•ven•is en la koncert•ej•o•n kaj tio•n mi tre bedaŭr•is. Mi jam en antaŭ•a•j tag•o•j est•is pens•int•a vizit•i la patr•in•o•n de la kuir•ist•o, sed nenie mi pov•is re•trov•i la dom•o•n, kie mi kon•at•iĝ•is kun ŝi dum mi•a unu•a promen•ad•o kun Ivan en la urb•o, kaj ne kon•ant•e ŝi•a•n famili•a•n nom•o•n, mi ne pov•is akir•i inform•o•j•n pri ŝi•a loĝ•ej•o, nek pri ŝi mem.
Kiam la koncert•o est•is fin•it•a, ge•sinjor•o•j Romeskaŭ kun Aleksandra kaj mi re•turn•is si•n hejm•e•n en kaleŝ•o. Mez•voj•e okaz•e ĵet•ant•e rigard•o•j•n tra la vetur•il•a fenestr•o sur la lum•ig•it•a•j•n strat•o•j•n, mi rimark•is du vir•o•j•n, kiu•j kun pen•o ir•is sur la trotuar•o, tren•ant•e inter si tri•a•n vir•o•n, kiu ŝajn•is est•i mal•san•a, ĉar li•a•j krur•o•j ne kapabl•is port•i li•n. Rigard•int•e pli atent•e, mi ek•vid•is, ke tiu tri•a vir•o est•is mi•a amik•o, la kuir•ist•o. Mi halt•ig•is la kaleŝ•o•n kaj al•ir•is al la mar•ist•o•j, sed kiom ajn mi far•is mi•a•n ebl•o•n parol•ig•i la alt•ŝultr•ul•o•n, li silent•ad•is kiel fiŝ•o, ĉar li est•is trink•int•a dum la paŭz•o tiom da akv•o•simil•a likvor•o, ke li ebri•iĝ•is kaj eĉ tia•grad•e, ke li jam vid•is kaj aŭd•is nenio•n. Li rigard•is mi•n per si•a•j vitr•ec•o•j okul•o•j, kvazaŭ li est•us idiot•ul•o; li•a ĉap•o sid•is mal•rekt•e sur li•a•j har•o•j kaj ver•ŝajn•e est•is fal•int•a de li•a kap•o, ĉar ĝi est•is kot•makul•it•a; li•a•j pend•ant•a•j kaj tren•iĝ•ant•a•j krur•o•j est•is tiel long•a•j, ke ŝajn•is, kvazaŭ la mar•ist•o•j tren•us kun si hom•e vest•it•a•n orangutang•o•n. Mi kompat•is la vir•o•n, sed ne pov•is help•i al li. Post kiam mi not•is la nom•o•n de la ŝip•o de la mar•ist•o•j, mi re•en•ir•is la kaleŝ•o•n por plu•e re•vetur•i hejm•e•n.
La post•a•n tag•o•n mi al•ir•is al la haven•o kaj serĉ•is “Petr•o la Grand•a”. Ĝi kuŝ•is ankr•it•a proksim•um•e cent metr•o•j•n de la kaj•o. Mi lu•is boat•et•o•n kaj kun help•o de lert•a rem•ist•o baldaŭ star•is sur la ŝip•o, kie mi tuj trov•is la kuir•ist•o•n en li•a kuir•ej•o. Li jam tut•e mal•ebri•iĝ•is kaj kuir•ad•is, kvazaŭ li la pas•int•a•n tag•o•n trink•is nenio•n krom pur•a akv•o. La “faŭn•o” tut•e re•ŝanĝ•iĝ•is en modest•a•n pur•e vest•it•a•n kuir•ist•o•n kun ĉap•o pli blank•a ol neĝ•o. Mi salut•is li•n, sed li mi•n ne re•kon•is.
— Ivan —, mi dir•is, etend•ant•e al li mi•a•n man•o•n.
— Mi est•as Ivan, la kuir•ist•o —, li dir•is, — sed mi vi•n ne kon•as.
— Rigard•u mi•n fiks•e, kaj vi re•kon•os mi•n.
— Mi re•kon•as —, li dir•is, — almenaŭ se mi•n ne tromp•as mi•a•j okul•o•j; vi est•as la jun•a violon•ist•o, kiu lud•is hieraŭ vesper•e en la teatr•o.
— Mi est•as; sed ne kiel violon•ist•o mi etend•as al vi mi•a•n man•o•n, sed kiel bon•a kon•at•o. Ĉu vi ver•e ne mi•n re•kon•as?
— Ŝajn•as al mi, ke mi pli fru•e vid•is tiu•j•n trajt•o•j•n kaj okul•o•j•n —, li dir•is, sulk•ig•ant•e la frunt•o•n por pli bon•e pri•pens•ad•i, — sed mi ne memor•as, kie mi vid•is ili•n pli fru•e.
Li frap•et•is al si la frunt•o•n per la montr•a fingr•o, kvazaŭ tiu man•part•o help•us al li•a memor•o, sed ĝi ne help•is, ĉar post moment•o li sen•sulk•ig•is la frunt•o•n kaj dir•is plu•e:
— Mi ne plu memor•as.
— Ĉu vi ankaŭ ne memor•as vi•a•n jun•a•n sub•kuir•ist•o•n?
— Mi•a•n sub...!? ... pro la diabl•o!... Ĉu vi est•as...? Nu, tio ja est•as ne•ebl•a; la jun•a Jafet ne lud•is violon•o•n.
— Sed est•as ebl•e, ke li lern•is tio•n post•e.
Ivan kapt•is mi•a•n man•o•n, kiu•n mi ankoraŭ etend•is al li, kaj li ek•kri•is:
— Dank’ al Di•o, ĝi est•as li mem! ... kaj kiel vi san•as?
— Ho, tre bon•e; sed post kiam la polic•an•o•j konduk•is vi•n en la mal•liber•ej•o•n, mi tra•viv•is terur•a•j•n tag•o•j•n.
Ivan aspekt•is subit•e tre grav•mien•a kaj dir•is:
— Pardon•u al mi, mi•a jun•a sinjor•et•o, ke mi tiam tiel mal•bon•e zorg•is pri vi; sed tiam mi trink•is tro mult•e da brand•o.
— Sam•e kiel hieraŭ vesper•e —, mi dir•is.
— Vi est•as prav•a, mi trink•is tro mult•e. Kiam mi est•as sur•ŝip•e, mi neniam trink•as brand•o•n, eĉ ne unu sol•a•n glas•et•o•n; sed kiam mi el•ir•as kun kamarad•o•j ... nu, tiam mi ne pov•as ne trink•i. Ĉiam mi tiam dir•as al mi: Ivan, trink•u nur unu sol•a•n glas•et•o•n da brand•o; sed trink•int•e ĝi•n, mi ĉiam dir•as plu•e: ... ankoraŭ unu sol•a•n glas•et•o•n mi trink•os, kaj nenio•n plu; sed ho ve, post la du•a glas•et•o mi jam ne pov•as kontraŭ•star•i mi•a•n propr•a•n vol•o•n, kaj mi trink•as la tri•a•n, kaj trink•int•e la tri•a•n, mi pens•as, ke mi pov•as for•trink•i cent•o•n da glas•et•o•j. Sed mi ĵur•as, ke mi jam neniam trink•os pli ol unu sol•a•n glas•et•o•n; jen mi•a man•o —, li dir•is.
Mi rakont•is per mal•mult•a•j vort•o•j mi•a•j•n aventur•o•j•n kaj post•e demand•is, kiel san•as li•a patr•in•o.
— Mir•ind•e bon•e! — li dir•is, — hieraŭ post•tag•mez•e mi al•port•is al ŝi preskaŭ tut•a•n mi•a•n mon•o•n, ĉar se mi gard•us ĝi•n en mi•a poŝ•o, tiam la polic•an•o•j el•tir•us ĝi•n, post kiam mi trink•is mi•a•n last•a•n glas•et•o•n, kaj tiam ŝi hav•us nenio•n.
— Kial vi ne don•as al ŝi ĉio•n? — mi demand•is.
— Ho, kia mal•saĝ•a demand•o; tiam mi ja ne pov•us el•ir•i por trink•i unu sol•a•n glas•et•o•n kun la kamarad•o•j; kaj unu glas•et•o•n mi ja pov•as trink•i, tia est•as mi•a karakter•o.
Mi demand•is pri Jafet.
— Jafet!? sed vi ja est•as Jafet mem.
— Mi alud•as mi•a•n hund•o•n.
— Vi•a•n hund•o•n!?... Ho, mi memor•as, ĝi kuŝ•is mort•int•a sub tiu renvers•it•a kest•o kaj ni ĵet•is ĝi•n akv•o•n.
— Ĉu vi sci•as —, mi demand•is plu•e, — ĉe kiu insul•o vi trov•is mi•n sur la mar•o?
— Neniu sci•is tio•n —, li respond•is, — nek la kapitan•o, nek unu sol•a ali•a mar•ist•o sci•is tio•n, eĉ ne la doktor•o. Ni kred•is, ke vi•a boat•o ven•is el unu el la holand•a•j aŭ german•a•j insul•et•o•j, sed ĉar vi parol•is nek holand•e nek german•e, ni konjekt•is fin•e, ke vi fal•is el la lun•o —, kaj la kuir•ist•o laŭt•e ek•rid•is.
Mi ek•vid•is, ke mi ne star•as sur la ŝip•o, kies mar•ist•o•j trov•is mi•n sur la mar•o, kaj mi demand•is al Ivan nov•aĵ•o•j•n pri la kapitan•o, pri la doktor•o kaj pri la ceter•a•j mar•ist•o•j de li•a antaŭ•a ŝip•o.
— Ĉiu•j fund•ir•is —, li respond•is.
— Ĉu ili fund•ir•is!? — mi ek•kri•is.
— Jes, mi•a jun•a sinjor•o, ĉiu•j dron•is; mi sol•a est•is sav•it•a.
— Kiel okaz•is tio?
— Nu, post kiam la bub•o•j ĵet•is mi•n tra tiu vitr•o, mi dev•is pag•i por nov•a, sed mi jam for•trink•is tut•a•n mi•a•n mon•o•n, tiel ke la polic•an•o•j konduk•is mi•n mal•liber•ej•o•n, kie mi rest•is plen•a•n monat•o•n. Dum tiu monat•o mi•a kapitan•o ek•vel•vetur•is sen mi, kaj ĉar la ŝip•o pere•is, la tut•a ŝip•an•ar•o fund•ir•is kaj dron•is..., nur Ivan la kuir•ist•o ne fund•ir•is kun ili dank’ al li•a•j glas•et•o•j da brand•o; sekv•e: Viv•u la brand•o!! kaj li sving•is si•a•j•n long•a•j•n brak•o•j•n.
Mi nun sci•is, ke Ivan ne pov•as inform•i mi•n pri mi•a “Insul•o”, kaj ĉar mi dev•is for•ir•i, mi dir•is:
— Nu Ivan; salut•u vi•a•n patr•in•o•n por mi kaj san•u bon•e.
Ivan prem•is mi•a•n man•o•n, dir•ant•e:
— Mi ĝoj•as, ke mi fal•is tra tiu vitr•o, ĉar sen tio ni ambaŭ ver•ŝajn•e ne plu viv•us.
— Kial? — mi demand•is tut•e ne pri•pens•ant•e li•a•n dir•aĵ•o•n.
— Ho! tio ja est•as mem•kompren•ebl•a. Sen mi•a•j glas•et•o•j mi est•us re•turn•int•a mi•n kun vi al la skun•o kaj ni est•us dron•int•a•j sam•e kiel la ali•a•j; sekv•e dank’ al la glas•et•o•j da brand•o mi viv•as ankoraŭ, kaj vi far•iĝ•is fam•a violon•ist•o... Nu, mi•a jun•a sinjor•o —, kaj li fort•e prem•is mi•a•n man•o•n, — san•u bon•e; vi far•is al mi grand•a•n plezur•o•n, ĉar vi ne forges•is mi•n, kaj se iam mi pov•os serv•i al vi, mi far•os mi•a•n ebl•o•n.
— Vi pov•os serv•i al mi —, mi dir•is; — se iam vi renkont•os tre long•a•n mar•ist•o•n, nom•it•a•n Johan•o, parol•u tiam pri mi kaj se li memor•os mi•n, pet•u li•n skrib•i al mi, kie mi nask•iĝ•is kaj kiel mi nom•as mi•n.
La kuir•ist•o supr•e•n•tir•is la brov•o•j•n kaj ŝultr•o•j•n, ek•kri•ant•e:
— Sed kiel mi re•kon•os vi•a•n Johan•o•n?... Est•as tiom mult•e da long•a•j mar•ist•o•j.
— Nur atent•u li•a•n horloĝ•a•n ĉen•o•n; se ĝi est•as far•it•a el arĝent•a•j mon•er•et•o•j, tiam la port•ant•o, la serĉ•ot•a long•a mar•ist•o, est•as mi•a Johan•o.
— Nu, mi pet•os al ĉiu•j long•a•j mar•ist•o•j dir•i al mi, kiom•a hor•o est•as...
Mi inter•romp•is la kuir•ist•o•n kaj dir•is:
— Ne far•u tio•n, ĉar kvankam Johan•o port•as bel•a•n ĉen•o•n, la poŝ•horloĝ•o mank•as.
— Nu bon•e, mi atent•os nur la ĉen•o•n —, li dir•is.
Mi el•las•is li•a•n man•o•n, don•is mi•a•n adres•o•n kaj adiaŭ•dir•is li•n.
La vesper•o•n de tiu sam•a tag•o Romeskaŭ en•man•ig•is al mi la ĵurnal•o•n kaj fingr•e montr•is artikol•o•n, sub•skrib•it•a•n de “H. M.” Tiu “H. M.” est•is sever•a kritik•ist•o, kies artikol•o•j tim•ig•is eĉ la plej bon•a•j•n art•ist•o•j•n, ĉar li indulg•is neniu•n. Mi sci•is, ke mi est•as leg•ont•a kritik•aĵ•o•n pri mi•a sol•lud•ad•o, sed la liter•o•j “H. M.” jam ne tim•ig•is mi•n, ĉar la vizaĝ•o de Romeskaŭ trankvil•ig•is mi•n antaŭ•e. En tiu artikol•o mi sci•iĝ•is, ke mi ĉiu•rilat•e est•as la plej lert•a violon•ist•o, kiu en la last•a•j jar•o•j part•o•pren•is la koncert•o•j•n en la imperi•estr•a teatr•o de Patersburg•o. Romeskaŭ ne est•is ĵaluz•a; sincer•e li gratul•is mi•n, cert•ig•ant•e, ke mi•a fam•o est•as fond•it•a.
De tiu temp•o mi regul•e lud•is antaŭ la publik•o tut•a•n jar•o•n, kaj la fam•o de mi•a talent•o dis•vast•iĝ•is ĉiu•lok•e•n.
Mi nun est•is pas•ig•int•a kvin jar•o•j•n ĉe la famili•o Romeskaŭ kaj est•is far•ont•a art•ist•a•n vojaĝ•o•n ekster•land•e•n. Romeskaŭ, li•a edz•in•o kaj Aleksandra akompan•us mi•n. Provizor•e mi kaŭz•e de tio ne pov•us plu sekv•i la kurs•o•j•n de Maksim•o Bjelski, kaj tio•n mi sci•ig•is al li. Est•is por mi grand•a mal•agrabl•aĵ•o parol•i pri tio al mi•a instru•ist•o, unu•e ĉar mi ankoraŭ ne lern•is sufiĉ•e la franc•a•n lingv•o•n, kiu•n mi ja part•e dev•us kon•i kiel art•ist•o, ĉar mi•a•n ge•patr•a•n lingv•o•n, la rus•a•n, neniu kompren•as en ekster•a•j land•o•j; du•e mi supoz•is, ke Bjelski, kiu est•is laŭ mi•a opini•o mal•riĉ•a, tre bezon•us la salajr•o•n, kiu•n li ordinar•e ricev•is por si•a•j lecion•o•j. Mi tamen ĝoj•is, ke ni•a vojaĝ•o daŭr•us nur ses monat•o•j•n; post tiu temp•o li ja tuj pov•us re•komenc•i la inter•romp•it•a•n kurs•o•n, precip•e en la franc•a, kaj se neces•e, en ali•a•j lingv•o•j.
Semajn•o•n antaŭ ni•a for•ir•o mi rakont•is al li ni•a•n intenc•o•n. Li far•iĝ•is tiel nerv•em•a, ke mi kor•e kompat•is li•n, sed por iom rekompenc•i al li, mi el•pens•is mensog•et•o•n, dir•ant•e, ke mi dezir•as daŭr•ig•ad•i li•a•j•n lecion•o•j•n skrib•e. Mi inter•konsent•is kun li, ke li send•u al mi ĉiu•semajn•e franc•a•n literatur•aĵ•o•n kun klar•ig•a•j not•o•j, kiu•j•n mi regul•e stud•ad•us, kaj li•a•n salajr•o•n mi jam antaŭ•e pag•us al li. Komenc•e li mal•akcept•is tiu•n mon•o•n pro nur•a modest•ec•o, sed ĉar mi insist•is, li fin•e ced•is, esprim•ant•e si•a•n kor•a•n dank•o•n. La kompat•ind•a vir•et•o adiaŭ•is ni•n kun pal•a vizaĝ•o, kiu tre traf•is mi•n. Star•ant•e antaŭ ni por dank•i ge•sinjor•o•j•n Romeskaŭ pro ĉio, kio•n ili far•is por li, li tiel terur•e balbut•is kaj tiel nerv•em•e frot•ad•is al si la man•plat•o•j•n, ke fin•e Romeskaŭ ek•kri•is, frap•ant•e li•a•n ŝultr•o•n:
— Sufiĉ•as, sinjor•o Bjelski; ni ĉiu•j kompren•as, kio•n vi est•as al ni dir•ont•a. Ni dank•as vi•n reciprok•e pro vi•a•j bon•eg•a•j lecion•o•j al mi•a adopt•it•a fil•o, kaj por esprim•i ne nur vort•e, sed ali•manier•e ni•a•n dank•o•n, ni pet•as vi•n, ke vi bon•vol•u akcept•i ĉi tiu•n kovert•o•n. Rigard•u la en•hav•o•n kiel nur•a•n pruv•o•n de ni•a estim•o kaj dank•o.
Kiam li est•is for, riverenc•int•e kvar foj•o•j•n (ni est•is kvar•op•e), Romeskaŭ dir•is al mi, ke li est•is met•int•a en tiu•n kovert•o•n tiom da mon•o, kiom Bjelski regul•e ricev•is kiel salajr•o•n en ses monat•o•j, kaj mi dank•is li•n el la fund•o de mi•a kor•o.
Mi•a vojaĝ•o est•is, por tiel dir•i, triumf•vojaĝ•o. Ĉie kie mi lud•is, mi est•is aplaŭd•at•a kiel ankoraŭ preskaŭ neniu antaŭ mi.
Jam semajn•o•n post mi•a for•vetur•o el Patersburg•o Maksim•o Bjelski send•is al mi si•a•n unu•a•n skrib•a•n lecion•o•n. Mi ĉiam est•is admir•int•a li•a•n fervor•ec•o•n, sed pli ol iam mi ĝi•n admir•is, post kiam mi tra•rigard•is li•a•n unu•a•n send•it•a•n literatur•aĵ•o•n kun la klar•ig•a•j not•o•j. La vir•et•o send•is al mi la du•on•o•n de la roman•o Romain Kalbri de Hektor•o Malot, kun tiom da skrib•it•a•j not•o•j, ke li bezon•is almenaŭ dek hor•o•j•n por pret•ig•i tiu•n lecion•o•n.
Mi tuj skrib•is al li, ke mi hav•as mal•mult•a•n temp•o•n (pro mi•a•j koncert•o•j) por fund•e stud•ad•i la lecion•o•n, kaj ke mi atend•as la du•a•n leter•o•n nur post du monat•o•j. Tiel mi vol•is ŝpar•ig•i al li li•a•n temp•o•n. Post la du•a lecion•o mi sci•ig•is al li, ke al mi mank•as ĉiu temp•o kaj okaz•o por plu•e stud•ad•i, kaj ke mi ne atend•os la tri•a•n leter•o•n. Li sen•dub•e ne kuraĝ•is persist•i si•a•n diligent•ec•o•n kaj fervor•o•n, ĉar la tri•a•n foj•o•n mi ricev•is nur li•a•n leter•o•n, en kiu li esprim•is si•a•n dank•o•n, esper•ant•e, ke mi baldaŭ re•ven•u la urb•o•n por de•nov•e sekv•i li•a•j•n buŝ•a•j•n lecion•o•j•n.
Tamen ni ne tiel baldaŭ re•ir•is Patersburg•o•n, kiel mi atend•is, ĉar mi•a lud•ad•o hav•is ĉie tiom da sukces•o, ke ni prokrast•is la re•ir•vojaĝ•o•n ĝis post ses ali•a•j monat•o•j. Fin•e post for•est•ad•o dum plen•a jar•o ni ek•vojaĝ•is hejm•e•n, kie mi•n jam atend•is invit•aĵ•o de la imperi•estr•a teatr•o por lud•i en benefic•a koncert•o. Provizor•e mi mal•akcept•is, ĉar mi bezon•is ripoz•o•n post mi•a streĉ•a labor•o.
Tag•o•n antaŭ ni•a al•ven•o en Patersburg•o mi skrib•is al mi•a instru•ist•o, pet•ant•e li•n ven•i al ni dum unu el la tuj sekv•ant•a•j tag•o•j por pri•parol•i mi•a•n nov•a•n buŝ•a•n stud•ad•o•n. Preskaŭ semajn•o pas•is, sed Maksim•o Bjelski ne ven•is, kvankam ni jam est•is kelk•a•j•n tag•o•j•n en la urb•o. Ni est•is surpriz•it•a•j, ĉar ĉiam antaŭ•e ni•a•j pet•o•j est•is por li kiel ordon•o•j. Tim•ant•e, ke li ne ricev•is mi•a•n leter•o•n, mi skrib•is ali•a•n, sed Bjelski ne aper•is. Mi est•is skrib•ont•a tri•a•n, sed antaŭ ol komenc•i, mi for•ĵet•is la plum•o•n por tuj esplor•i, ĉu io ekster•ordinar•a okaz•is al la vir•et•o. Mi sci•is, kie li loĝ•is, kiam ni for•vojaĝ•is ekster•land•e•n, kaj direkt•is mi•a•j•n paŝ•o•j•n al li•a loĝ•ej•o. Post kiam mi sonor•ig•is, aper•is en la du•on•e ferm•it•a pord•o gras•a mal•ĝentil•e aspekt•ant•a vir•o. Mi demand•is, ĉu en ĉi tiu dom•o loĝ•as Maksim•o Bjelski.
— Loĝ•is tie ĉi —, li respond•is.
— Ĉu loĝ•is? — mi demand•is.
— Jes, li for•ir•is antaŭ semajn•o, post kiam li•a patr•in•o est•is mort•int•a.
— Ĉu li•a patr•in•o mort•is!? ... kaj kie li loĝ•as nun?
— Mi ne sci•as.
— Ĉu li ne post•las•is si•a•n nov•a•n adres•o•n?
— Li post•las•is nur ŝuld•o•j•n.
Mi ek•mir•eg•is.
— Ĉu Maksim•o Bjelski ŝuld•as al vi mon•o•n?
— Jes, li for•ir•is ne pag•int•e du monat•o•j•n da lu•pag•o.
— Li for•ir•is propr•a•vol•e?
— Kiu vi est•as, kiu est•as tiel sci•vol•a pri li?
— Li•a amik•o Romeskaŭ.
— Ho, ver•e!? — dir•is plu•e la gras•a vir•o, montr•ant•e vizaĝ•o•n iom pli ne•ĝentil•a•n ankoraŭ.
— Kaj mi dezir•us ek•sci•i, ĉu li for•ir•is propr•a•vol•e.
— Mi ne li•n re•ten•is, sed ĉar li jam ne pag•is tiu•n lu•pag•o•n por du monat•o•j, mi ne pov•is toler•i li•n pli long•e en mi•a ĉambr•et•o, kaj ali•ul•o lu•is ĝi•n.
— Sekv•e, vi dev•ig•is li•n for•ir•i —, mi dir•is indign•e.
Anstataŭ respond•i, la gras•ul•o ĵet•ferm•is la pord•o•n antaŭ mi•a naz•o kaj jen mi star•is sur la strat•o ne sci•ant•e kio•n far•i por inform•iĝ•i pri mi•a instru•ist•o. Mi antaŭ•sent•is, ke la vir•et•o pro mal•riĉ•ec•o est•is ced•int•a si•a•n ĉambr•et•o•n, kaj tim•eg•o ek•kapt•is mi•n, ke li ver•ŝajn•e si•n trov•as en grand•a mizer•o. Kie serĉ•i li•n? En•profund•iĝ•int•e en pens•o•j•n, mi ir•is plu•e. La mort•int•ej•o est•is proksim•a kaj vol•e-ne•vol•e mi en•ir•is ĝi•n tra la ne•ferm•it•a bar•pord•o, tra kiu mi tiom da foj•o•j ir•is en la last•a•j jar•o•j, ĉar la mort•int•ej•o•n mi vizit•is oft•e; ĝi ja re•memor•ig•is al mi la plej strang•a•n aventur•o•n de mi•a viv•o. Ir•ant•e laŭ voj•et•o•j preter la famili•a tomb•ej•o de Romeskaŭ kaj preter la benk•et•o, sur kiu mi pas•ig•is kelk•a•j•n nokt•a•j•n hor•o•j•n dum mi•a•j vag•ad•o•j, mi iom post iom al•proksim•iĝ•is al la dom•et•o, kiu est•is iam mi•a dorm•ej•o kaj kiu•n mi neniam pas•is ne rigard•ant•e intern•e•n. Ankaŭ nun mi rigard•is intern•e•n, sed kun ek•kri•o de terur•o kaj abomen•o mi paŝ•is post•e•n. Mi tamen tuj ek•halt•is, rapid•iĝ•is re•foj•e antaŭ•e•n tra la pord•et•o, kaj el•poŝ•ig•int•e mi•a•n tranĉ•il•o•n, de•tranĉ•is kord•o•n, je kiu pend•is vir•o. Ĉar la intern•o de la dom•et•o ĉiam est•is ne•bon•e lum•ig•it•a de la sun•o, mi ĉe la unu•a ek•rigard•o ne vid•is, kiu est•as tiu vir•o, sed strang•a antaŭ•sent•o dir•is al mi, ke li est•as Maksim•o Bjelski. La vir•o est•is mal•dik•a, mal•grand•a kaj nigr•e vest•it•a, sam•e kiel mi•a instru•ist•o. Li•a•j pied•o•j preskaŭ tuŝ•is la sabl•o•n, tiel ke mi sen pen•o pov•is tra•tranĉ•i la kord•o•n tuj super la kap•o de la pend•iĝ•int•o. Tiam fal•ig•ant•e mi•a•n tranĉ•il•o•n, mi kapt•is la mem•mort•ig•int•o•n en mi•a•j brak•o•j kaj kuŝ•ig•is li•n sur la sabl•a•n plank•o•n. Li•a vizaĝ•o glit•is laŭ•long•e de la mi•a, kaj mi sent•is, ke ĝi est•as ankoraŭ varm•et•a; la korp•o tamen est•is tiel mal•rigid•a, ke la genu•o•j fleks•iĝ•is, kiam la pied•o•j tuŝ•is la ter•o•n. La ĉapel•o de la kompat•ind•ul•o glit•is de li•a kap•o, kaj rigard•ant•e li•n atent•e, mi re•kon•is mi•a•n instru•ist•o•n. Mi•a kor•o kvazaŭ ek•salt•is en mi•a•n gorĝ•o•n pro ekscit•ec•o, sed mi konsci•is bon•e, kio•n mi far•us. Tuj mi for•ig•is la ŝnur•o•n de li•a kol•o, sur kiu mi vid•is ruĝ•et•a•n stri•o•n; mi jam est•is mal•buton•um•ont•a li•a•n veŝt•o•n, sed ĝi est•is tiel vast•a kaj plen•a je fald•o•j, ke mi las•is ĝi•n kiel ĝi est•is. Mi lev•is li•a•n kap•o•n, sub•ten•is ĝi•n kaj rigard•is la vir•et•o•n dum moment•o, kaj mi aŭskult•is, ĉu ekster•e iu al•proksim•iĝ•as por help•i al mi, ĉar mi ne sci•is kiel ag•i plu en ĉi tiu terur•a cirkonstanc•o. Subit•e la de mi sub•ten•at•a kap•o ruĝ•iĝ•is, la sang•o tamen tuj re•flu•is kaj Bjelski aspekt•is ankoraŭ pli pal•a ol antaŭ•e. Mi tim•is, ke jam li est•as mort•int•a kaj ek•plor•is pro kompat•o kaj ĉagren•o. Ŝajn•is al mi tamen, ke li viv•as, ĉar li ne tut•e mal•varm•iĝ•is kiel mort•int•o. Mi atend•is de•nov•e moment•o•n kaj ek•tuŝ•is li•a•n brust•o•n por sent•i, ĉu li•a kor•o bat•as; en tiu moment•o li•a•j okul•har•o•j ek•mov•iĝ•is kaj je mi•a ne•esprim•ebl•a ĝoj•o mi vid•is, ke li lev•as la okul•o•j•n. Li do viv•is; mi sekv•e ne ven•is tro mal•fru•e. Lev•ant•e pli alt•e li•a•n korp•o•n, mi klin•is mi•n super li kaj vid•is, ke li mi•n rigard•as. Trem•et•o tra•kur•is li•a•n man•o•n, kiu•n mi ten•is, kaj profund•a long•a el•spir•o el•ir•is el li•a buŝ•o. Mi plor•singult•is pro ĝoj•o kaj ben•is la moment•o•n, en kiu mi est•is for•ĵet•int•a mi•a•n plum•o•n por tuj al•ir•i al li. Li re•kon•is mi•n kaj mal•ferm•is la buŝ•o•n por parol•i, sed nur kelk•a•j ne•kompren•ebl•a•j son•o•j traf•is mi•a•j•n orel•o•j•n.
— Kar•a amik•o! — mi dir•is, — kio•n do vi far•is!?
Du•a el•spir•o el•ir•is el li•a buŝ•o kaj mal•fort•e li flustr•is:
— Ili ... mort•ig•is ... mi•n.
— Kiu•j? — mi ek•kri•is.
— La ne•taŭg•a•j bub•o•j ...
— Ĉu bub•o•j pend•ig•is vi•n?
— Kaj Barazof — ... li flustr•is plu•e.
— Barazof?
Li kap•jes•is kaj mi help•is al li ek•sid•i, kompren•ant•e nenio•n pri tiu ĉi mister•plen•a krim•o. Mi ne kon•is Barazof, sed est•is al mi enigm•o, kiel hom•o•j pov•us est•i kapabl•a•j mort•ig•i la plej mild•a•n kaj help•em•a•n vir•o•n el la urb•o, kaj mi kred•is, ke li delir•as. Li sid•is kelk•a•n temp•o•n si•n apog•ant•e kontraŭ mi kaj mi atend•is, ĝis kiam li•a•j fort•o•j re•ven•us. Fin•e li re•konsci•iĝ•is tut•e, kaj mi dir•is:
— Amik•o Bjelski, aŭskult•u: vi est•as mal•san•a kaj ne pov•as rest•i tie ĉi. Kie vi loĝ•as? ... Mi konduk•os vi•n hejm•e•n.
Li rid•et•is grimac•e kaj dir•is per mal•fort•a voĉ•o:
— Mi ne hav•as plu hejm•o•n.
— Kie vi do dorm•is la last•a•j•n nokt•o•j•n?
— En ĉi tiu dom•et•o —, li dir•is, kaj tri•a el•spir•o el•ir•is li•a•n buŝ•o•n.
Mi ne plu alud•is li•a•j•n mort•ig•int•o•j•n, kred•ant•e li•n delir•ant•a, kiam li parol•is pri la knab•o•j kaj Barazof; ĉar nenie sur la mort•int•ej•o mi est•is vid•int•a person•o•j•n. La kompat•ind•a vir•et•o ne pov•is tamen pas•ig•i plu•a•n nokt•o•n sur ĉi tiu lok•o, kaj ĉar li ne hav•is plu hejm•o•n, rest•is al mi nenia rimed•o, krom konduk•i li•n al mi•a•j ge•adopt•int•o•j, kaj mi demand•is:
— Ĉu vi est•as sufiĉ•e fort•a por pied•ir•i?
— Mi kred•as ke jes, sed se mi pov•us, mi ne kuraĝ•us ir•i sur la strat•o•j.
— Kial? — mi demand•is, kred•ant•e ke re•foj•e li delir•as.
— Pro mi•a kol•o; la hom•o•j vid•os, ke ĝi•n ĉirkaŭ•as ruĝ•a stri•o, kaj ili diven•os, kio•n mi far•is.
— La stri•o preskaŭ for•iĝ•is; nur ek•star•u, apog•u vi•n sur mi•a brak•o kaj ni ir•os kun•e.
Li klopod•is lev•iĝ•i, tiam li dir•is:
— Mi tim•as, ke mi•a•j krur•o•j est•os tro mal•fort•a•j.
— Vi•a•j krur•o•j? ... Ĉu ili dolor•as vi•n?
— Ne, sed mi ne manĝ•is dum tri tag•o•j —; kaj re•foj•e li rid•et•is grimac•e.
— Ĉu mi al•port•u manĝ•aĵ•o•n? — mi demand•is.
Li ne respond•is, sed kovr•ant•e al si la vizaĝ•o•n ambaŭ•man•e, li ek•plor•is mal•laŭt•e, dum li•a korp•o trem•et•ad•is, kvazaŭ elektr•a flu•o ĝi•n tra•kur•us.
— Re•kviet•iĝ•u, mi•a amik•o —, mi dir•is, — mi help•os al vi; mi dev•as las•i vi•n dum moment•o, sed re•ven•os tuj kun vetur•il•o por vetur•il•konduk•i vi•n al mi•a dom•o.
— Al la dom•o de sinjor•o Romeskaŭ? ... Sed kio•n li dir•os? ... Li jam far•is por mi tro mult•e.
— Vi tamen ne pov•os rest•i sur la strat•o aŭ en tiu ĉi konstru•aĵ•et•o —, mi dir•is, rigard•ant•e ĉirkaŭ•e. Bjelski rimark•is, ke mi rigard•as la port•il•o•j•n, kiu•j star•is apud•e unu sur la ali•a kaj kiu•j•n li est•is uz•int•a por star•i sufiĉ•e alt•e por fiks•i la kord•o•n al trab•et•o, je kiu li est•is pend•ig•int•a si•n. Li ĝem•ad•is re•foj•e kaj kovr•is al si la okul•o•j•n per la man•o•j, kvazaŭ li hont•us pro tio, kio•n li far•is.
— Ho patr•in•o, patr•in•o! — li flustr•is.
Mi est•is kor•tuŝ•it•a kaj dir•is:
— Kuraĝ•o•n! ... mi ja vol•as help•i vi•n.
— Ho, li dir•is —, mi est•as tro mizer•a; neniu pov•as help•i mi•n.
— Kial?
— Barazof ne las•us mi•n kviet•a.
— Kiu est•as tiu Barazof?
Li hezit•is; tiam li respond•is kvazaŭ por evit•i la ver•o•n:
— Mi rakont•os post•e ... Ho Di•o, Di•o!
Mi pens•is, ke li alud•is la gras•ul•o•n, kaj dir•is plu•e:
— Ne mal•kviet•iĝ•u pri Barazof; mi ja aranĝ•os tiu•n afer•o•n por vi. Re•foj•e li•n atak•is tiu sam•a kvazaŭ elektr•a ek•tuŝ•o, kaj moment•o•n post•e li flustr•is:
— Mi ŝuld•as tro mult•e, ... mult•e tro mult•e ..., mi ja ne pov•us toler•i, ke vi pag•u ..., vi jam pag•is al mi tro mult•e ... —; tiam li ek•kapt•is mi•a•n man•o•n kaj prem•is ĝi•n nerv•em•e.
— Atend•u tie ĉi moment•o•n —, mi dir•is, — mi tuj re•ven•os kun vetur•il•o, sed promes•u al mi, ke vi ne re•foj•e ... —, mi ek•silent•is, sed fingr•e montr•is la tra•tranĉ•it•a•n ŝnur•o•n.
— Mi promes•as —, li dir•is, ek•frot•ant•e al si la man•plat•o•j•n.
Mi el•ir•is la dom•et•o•n kaj post kvar•on•o da hor•o re•ven•is en vetur•il•o. Du•on•a•n hor•o•n post•e la vetur•il•o ek•halt•is antaŭ ni•a dom•o. Aleksandra sid•is ĉe la fenestr•o kaj turn•is si•n al iu en la salon•o, kiu•n mi ne pov•is vid•i. Kiam ŝi turn•is la kap•o•n al mi, mi sign•o•donis, ke ŝi tuj mal•ferm•u la pord•o•n. Ŝi mal•aper•is kaj apenaŭ mi help•is la vir•et•o•n el la vetur•il•o, la pord•o mal•ferm•iĝ•is, kaj kapt•ant•e Bjelski sub la brak•o, mi konduk•is li•n en la koridor•o•n, kie Aleksandra kaj ŝi•a patr•in•o ni•n rigard•is kun vizaĝ•o•j esprim•ant•a•j pli da demand•o•j ol mi pov•is respond•i tie. Mi en•ir•is kun Bjelski en la stud•ej•o•n de Aleksandra, kaj ŝi sekv•is kun la patr•in•o.
— Al•port•u tuj lakt•o•n aŭ buljon•o•n —, mi dir•is, sid•ig•ant•e la vir•et•o•n sur la kanap•o, — li mort•as pro mal•sat•o.
Mi•a adopt•int•in•o lev•is la man•o•j•n pro surpriz•o, sed Aleksandra rapid•is for kaj al•port•is lakt•o•n; Bjelski tamen est•is tiel nerv•em•a kaj tiel hont•is, ke li ne pov•is ten•i la glas•o•n, kaj mi trink•ig•is li•n kiel oni trink•ig•as infan•o•n; tiam mi kuŝ•ig•is li•n sur la kanap•o kaj dir•is:
— Nun re•trankvil•iĝ•u kaj dorm•u moment•o•n, se vi pov•os, hodiaŭ vesper•e ni parol•os plu•e.
Li sign•o•donis, ke li sekret•e vol•as io•n dir•i al mi. Mi klin•is mi•n super li kaj li flustr•is en mi•a•n orel•o•n:
— Mi pet•as, ne parol•u pri ... pri tio, kio•n mi far•is.
— Mi promes•as, ... nun klopod•u ek•dorm•i.
Re•foj•e li prem•is mi•a•n man•o•n kaj ferm•is la okul•o•j•n.
Long•e ni li•n rigard•is. Fin•e ni ek•sid•is kaj mi met•is la man•o•n sur mi•a•n buŝ•o•n por kompren•ig•i, ke neniu parol•u. Aleksandra rigard•is demand•e jen la vir•et•o•n, jen mi•n, sed mi silent•is.
Kiam Bjelski dorm•is, mi•a adopt•int•in•o al•proksim•iĝ•is al la kanap•o kaj rigard•is la dorm•ant•o•n.
— Ho-o-o! — ŝi ek•kri•is, — mi kompren•as —, kaj ŝi montr•is la kol•o•n de la vir•et•o; la ruĝ•et•a stri•o far•iĝ•is blu•a kaj ĝi pruv•is klar•e tio•n, kio est•is okaz•int•a.
Aleksandra tamen ne rimark•is ĝi•n; ŝi star•is tro mal•proksim•e. Mi re•foj•e met•is mi•a•n man•o•n sur mi•a•n buŝ•o•n kaj sinjor•in•o Romeskaŭ stern•is tuk•o•n sur la korp•o•n de la vir•et•o, tiel ke la stri•o est•is ne•vid•ebl•a; tiam ŝi ek•sid•is de•nov•e.
— Kio do okaz•is? — fin•e demand•is Aleksandra. Mi respond•is: — La lu•ig•ant•o for•pel•is li•n, ĉar li ne pov•is plu pag•i la lu•pag•o•n, tiam li vag•ad•is sen•hejm•e kaj sen mon•o tra la urb•o ĝis kiam mi li•n trov•is.
— Kie? — demand•is ambaŭ.
— En la dom•et•o sur la en•ter•ig•ej•o.
Long•a silent•o sekv•is, tiam mi dir•is:
— Kaj mi promes•is help•i al li.
Aleksandra rigard•is pet•e si•a•n patr•in•o•n kaj ĉi tiu dir•is:
— Li rest•os tie ĉi.
Romeskaŭ est•is el•ir•int•a en la maten•o; est•is nun la sep•a hor•o en la vesper•o, kaj nun ni aŭd•is li•n re•ven•i. Li en•ir•is en la ĉambr•o•n, kie ni sid•is mal•laŭt•e parol•ant•a•j. La sinjor•in•o ek•star•is kaj flustr•is io•n al li en la orel•o•n. Li tuj ir•is al la kanap•o, lev•is la tuk•o•n kaj rigard•is esplor•e la kol•o•n de la vir•et•o; tiam li dir•is, sku•ant•e la kap•o•n:
— Mi ne vid•as ĝi•n.
Mi al•proksim•iĝ•is kaj ek•vid•is, ke la stri•o tut•e mal•aper•is, kaj mi ĝoj•is pro tio.
— Bon•vol•u ne parol•i pri ĝi —, mi dir•is, rigard•ant•e li•n pet•e.
— Ne tim•u —, li respond•is. Li ek•sid•is apud mi kaj mi rakont•is detal•e ĉio•n, kio est•is okaz•int•a, nur ne parol•ant•e pri la manier•o, en kiu mi sav•is la viv•o•n de Bjelski. Aleksandra ne dev•us tio•n ek•sci•i. Romeskaŭ tre mir•is, kiam li ek•aŭd•is pri la bub•o•j kaj pri Barazof. Li pri•pens•ad•is, kaj tiam dir•is:
— Ebl•e li ne delir•is, sed ni ne alud•u ili•n, li per si mem ja rakont•os ĉio•n. Tiu Barazof tamen ne est•as li•a lu•ig•int•o, sen•dub•e io mister•a si•n kaŝ•as sub tio.
Je la ok•a hor•o Bjelski vek•iĝ•is. Mi don•is al li tas•o•n da buljon•o, kiu•n li trink•is sen mi•a help•o. Li sent•is si•n mult•e pli bon•e kaj ek•sid•is sur la kanap•o. Mi flustr•is al li, ke la post•sign•o tut•e mal•aper•is kaj li dank•is mi•n.
Romeskaŭ nun al•ir•is al la kanap•o kaj esprim•is si•a•n bedaŭr•o•n, ĉar li re•vid•is li•n en tia stat•o, kaj dir•is plu•e:
— Mi tamen kred•as, ke vi baldaŭ re•san•iĝ•os, sinjor•o Bjelski, kaj mi pet•as vi•n far•i al ni la plezur•o•n est•i ni•a gast•o. Se vi re•foj•e est•os sufiĉ•e fort•a por daŭr•ig•i vi•a•j•n kurs•o•j•n kun Jafet, tiam vi pov•as rest•ad•i ĉe ni kiel li•a instru•ist•o, ĉar Jafet spert•is, ke al li•a kon•o mank•as ankoraŭ mult•e. Ĉu vi akcept•as tiu•n propon•o•n?
La vir•et•o aspekt•is kiel iu, kiu ne kred•as al si•a•j orel•o•j; post moment•o li dir•is kun voĉ•o, kiu trem•et•is:
— Ĉu tio ne est•us tro mal•modest•a mi•a•flank•e, sinjor•o?
— Tro mal•modest•a? ... Sed mi•a kar•a, oni pov•as est•i ankaŭ tro modest•a. Vi instru•os al Jafet, kiu bezon•as mult•a•j•n lecion•o•j•n, kaj kiel rekompenc•o•n mi propon•as al vi ĉambr•o•n en mi•a dom•o, kaj salajr•o•n. Ĉiu labor•ant•o valor•as si•a•n salajr•o•n, est•us do sen•senc•aĵ•o parol•i pri mal•modest•ec•o, se vi akcept•us ĝi•n —, kaj Romeskaŭ etend•is al li si•a•n man•o•n, kiu•n la vir•et•o, inter•romp•ant•e la frot•ad•o•n de la si•a•j, ek•prem•is.
Est•is nun decid•it•e, ke Maksim•o Bjelski rest•us ĉe ni, kaj mi est•is feliĉ•a pro li.
La post•a•n maten•o•n ni vol•is ven•ig•i la doktor•o•n, sed Bjelski cert•ig•is, ke li si•n sent•as tre bon•e kaj ke li jam tiu•n sam•a•n tag•o•n dezir•us komenc•i la kurs•o•n; sed la pal•a vizaĝ•o de la vir•et•o kaj li•a nerv•em•ec•o montr•is sufiĉ•e klar•e, ke li bezon•as ripoz•o•n, ne nur korp•e, sed ankaŭ spirit•e. Romeskaŭ dir•is, ke mi•a instru•ist•o ĝu•os liber•temp•o•n da du semajn•o•j, dum kiu•j li dev•us ne stud•ad•i, sed pas•ig•i la temp•o•n promen•ant•e kaj far•ant•e absolut•e nenio•n, kio pov•us lac•ig•i li•n. Ni est•is rimark•int•a•j, ke la nigr•a kostum•o de Bjelski est•is tiel el•uz•it•a, ke li ne pov•us el•ir•i en ĝi. La tajlor•o ven•is, al•mezur•is al li nov•a•n griz•a•n vest•aĵ•ar•o•n, kaj du tag•o•j•n post•e la vir•et•o promen•is kun mi tra la strat•o•j de Patersburg•o, kaj li aspekt•is, kvazaŭ li ĵus est•us el•paŝ•int•a el mod•o•bild•ar•o.
En la vesper•o ni sid•is kun•e en ni•a grand•a salon•o, sed Bjelski mal•est•is. Ni pens•is, ke li est•is ir•int•a en si•a•n ĉambr•o•n por aranĝ•i mal•grand•a•n afer•o•n, kaj ke li baldaŭ re•ven•os. Li tamen rest•is for kaj mi ir•is por vid•i, kio•n li far•as. Li sid•is tre modest•e en si•a ĉambr•o ĉe la fenestr•o kaj rigard•is ekster•e•n. Vid•ant•e mi•n li tuj ek•star•is.
— Kial do vi ne ven•is al ni? — mi demand•is.
Li rigard•is mi•n, kvazaŭ li tut•e ne kompren•us mi•a•n demand•o•n.
— Ĉu vi sent•as vi•n ne•bon•e? — mi demand•is plu•e.
— Ho jes, eĉ tre bon•e —, li respond•is.
— Kial do vi sid•as tie ĉi tut•e sol•a?
Re•foj•e li ŝajn•is ne kompren•i mi•n; ne respond•ant•e li rigard•is mi•n demand•e kaj frot•ad•is al si la man•o•j•n.
— Nu!? — mi dir•is, ir•ant•e al li kaj kapt•ant•e li•a•n brak•o•n, — vi dev•as pas•ig•i la vesper•o•n ĉe ni en la salon•o; ni kun•e babil•os kaj post•e mi lud•os iom kun Aleksandra.
— Sed, ĉu tio ne est•as tro mal•modest•a, se...
— Ho ne, tio tut•e ne est•as tro mal•modest•a, sinjor•o Bjelski, vi ja est•as kvazaŭ famili•an•o kaj ne dev•as pas•ig•i vi•a•j•n vesper•o•j•n tut•sol•a ĉe tiu fenestr•o.
— Sed ĉu la ge•sinjor•o•j trov•os...
— La ge•sinjor•o•j trov•os, ke vi est•as mult•e tro modest•a —, mi dir•is, kaj ili dezir•as, ke vi tuj re•ven•u kun mi en la salon•o•n.
Pas•is kelk•a•j semajn•o•j kaj mi•a kurs•o jam re•komenc•iĝ•is.
Unu vesper•o•n, kiam ni sid•is kun•e en la salon•o, la serv•ist•in•o en•ir•is kun leter•o, kaj ĉar ŝi ne pov•o•sci•is leg•i, ŝi en•man•ig•is ĝi•n al Romeskaŭ.
— Por sinjor•o Maksim•o Bjelski —, li dir•is, leg•int•e la adres•o•n.
La vir•et•o•n kvazaŭ ek•tuŝ•is elektr•a flu•o; li far•iĝ•is mort•e pal•a, li•a•j man•o•j tiel mult•e ek•trem•is, ke li nur kun pen•o pov•is akcept•i la leter•o•n. Kun surpriz•o ni rigard•is li•n, kiam li de•ŝir•is la kovert•o•n por el•pren•i la al li adres•it•a•n leter•o•n. Li leg•is, las•is fal•i la leter•o•n kaj rigard•is ni•n dir•ant•e:
— Jen vi hav•as!
— Kio est•as? — demand•is Romeskaŭ.
— Leter•o de Barazof —, li flustr•is. — Li el•trov•is mi•n.
— Kiu est•as Barazof? — plu•e demand•is Romeskaŭ.
— Negoc•ist•o.
— Negoc•ist•o!?... Nenio krom tio?
— Kaj prunt•e•don•ist•o —, li dir•is, preskaŭ romp•ant•e al si la man•o•j•n.
Romeskaŭ sign•e ordon•is al Aleksandra, for•las•i la salon•o•n, kaj kiam ŝi est•is for, li dir•is:
— Amik•o Bjelski, pro nur•a modest•ec•o vi kaŝ•as antaŭ ni io•n, kio prem•ad•as vi•n jam long•a•n temp•o•n. For•ĵet•u de vi tiu•n modest•ec•o•n kaj konfid•u al ni la sekret•a•n ĉagren•o•n, kiu sub•fos•as ne nur vi•a•n feliĉ•o•n, sed ankaŭ vi•a•n san•o•n. Vi sci•as, ke ni help•os al vi kiel bon•a•j amik•o•j.
La vir•et•o ek•babil•is kelk•a•j•n vort•o•j•n, kaj Romeskaŭ ek•star•is, frap•et•is al li la ŝultr•o•n kaj kuraĝ•ig•is li•n, dir•ant•e:
— Nu, do; est•u vir•o, ne far•iĝ•u tiel nerv•em•a, sed rakont•u mal•kaŝ•e kaj kviet•e tio•n, kio vi•n ĝen•as, kaj pri tiu Barazof.
Maksim•o Bjelski viŝ•is al si la vizaĝ•o•n per la naz•tuk•o, nerv•em•e en•poŝ•ig•is la tuk•o•n, re•foj•e el•tir•is ĝi•n, prem•is ĝi•n, kvazaŭ ĝi est•us li•a plej grand•a mal•amik•o, kaj rakont•is, ek•halt•ant•e de temp•o al temp•o.
— Kiam antaŭ kelk•a•j jar•o•j mort•is mi•a patr•o, li las•is post si nur tiom da mon•o, kiom ni bezon•is por pag•i la kost•o•n de li•a en•ter•ig•o. Mi ĵus akir•is ofic•o•n kiel instru•ist•o en unu el la publik•a•j lern•ej•o•j de la urb•o, kaj est•is feliĉ•a, ke mi pov•us sub•ten•i mi•a•n patr•in•o•n. Jam tre baldaŭ tamen mi ek•sci•is, ke mi en real•o ne taŭg•as kiel instru•ist•o; mi est•is iom nerv•em•a kaj mi ne pov•is estr•i la ne•taŭg•a•j•n knab•o•j•n. Kelk•a•j knab•o•j en mi•a klas•o est•is bon•a•j kaj diligent•a•j kaj far•is progres•o•j•n, sed ali•a•j est•is mal•obe•em•a•j kaj mal•diligent•ul•o•j. Kiam mi admon•is ili•n, ili mok•rid•is mi•n pro mi•a nerv•em•ec•o, kaj se mi vol•is pun•i ili•n, ili insult•is mi•n kaj per tio mi far•iĝ•is ankoraŭ pli nerv•em•a, kaj fin•e ĉiu•j knab•o•j part•o•pren•is turment•ad•i mi•n. Ŝajn•as al mi, ke mi jam en tiu temp•o kelk•foj•e frot•is al mi la man•o•j•n, precip•e kiam mi vol•is est•i sever•a kontraŭ la lern•ant•o•j; kaj tio•n ili rimark•is. Por si•n amuz•i, unu el ili en unu maten•o est•is desegn•int•a mi•a•n portret•o•n sur la nigr•a tabul•o, kaj sub la desegn•aĵ•o li est•is skrib•int•a la vort•o•j•n: “Maksim•o Bjelski, la frot•ul•o”. Mi far•iĝ•is tiel nerv•em•a, ke mi ne pov•is parol•i kaj el•ir•is la klas•o•n, sed re•ven•is post du•on•a hor•o. Re•ven•int•e, mi vid•is, ke la knab•o•j sid•is sur si•a•j benk•o•j kun serioz•a vizaĝ•o, sed ĉiu•j frot•ad•is al si la man•o•j•n. Mi ek•koler•is, admon•is, sed mi•a•j vort•o•j ne far•is impres•o•j•n sur la sen•taŭg•ul•o•j. Ili kviet•e daŭr•ig•is frot•i al si la man•o•j•n, kaj mi for•ir•is por plend•i al la lern•ej•estr•o. Li ven•is, sed apenaŭ li est•is en mi•a klas•o, ĉiu•j knab•o•j diligent•e skrib•is. Li ir•is for, vid•ant•e ke la lern•ant•o•j kondut•as dec•e, sed ho ve, apenaŭ li ferm•is post si la pord•o•n, jen la frot•ad•o re•komenc•iĝ•is. La desegn•aĵ•o•n la lern•ej•estr•o est•is for•viŝ•int•a kaj li mal•permes•is, ke oni re•foj•e desegn•u tia•n bild•o•n kun tia sub•skrib•o. La sekv•ant•a•n maten•o•n star•is sur la nigr•a tabul•o ne bild•o, sed la vort•o•j: “La frot•ant•o!!!” kun tri ek•kri•punkt•o•j. Mi ir•is plend•i al la lern•ej•estr•o, sed kiam li ven•is, la vort•o•j est•is mal•aper•int•a•j, kaj ĉiu•j knab•o•j kondut•is dec•e. Du monat•o•j•n mi deĵor•is en tiu lern•ej•o, sed la ne•taŭg•a•j bub•o•j tiom turment•ad•is mi•n, ke mi preskaŭ frenez•iĝ•is pro ĉagren•o...
Ho, sinjor•o Romeskaŭ, la knab•o•j ne est•as malic•a•j, tia ne est•as ili•a karakter•o, sed ili est•as sen•kompat•a•j nur por si•n amuz•ad•i, kaj tiu sen•kompat•em•ec•o preskaŭ mort•ig•is mi•n...
Ho, sinjor•o Romeskaŭ, se ili sci•us, kio•n ili far•as, tiom turment•ad•i si•a•n instru•ist•o•n! Ili per si•a turment•ad•o mort•ig•as la nerv•em•a•j•n instru•ist•o•j•n korp•e kaj anim•e...
Fin•e mi dev•is eks•iĝ•i; mi ne pov•is estr•i la lern•ant•o•j•n, kaj se mi persist•us rest•i ili•a instru•ist•o, tiam mi far•iĝ•us nerv•mal•san•a. Sed mi dev•is sub•ten•ad•i mi•a•n patr•in•o•n; mi lok•ig•is anonc•o•n kiel privat•a instru•ist•o, pens•ant•e, ke mi pov•us estr•i unu aŭ du knab•o•j•n, eĉ turment•em•a•j•n. Inter•temp•e mi est•is sen mon•o kaj la mal•mult•a•j lecion•o•j, kiu•j•n mi post•e don•is al kelk•a•j lern•ant•o•j, ne sufiĉ•is por mi•a patr•in•o kaj mi...
Esper•ant•e trov•i ali•lok•e pli taŭg•a•n por mi ofic•o•n, mi prunt•e•pren•is cent rubl•o•j•n de Barazof, promes•ant•e pag•i ĉiu•semajn•e unu rubl•o•n procent•e. Tiu mon•o tamen baldaŭ est•is el•spez•it•a, kaj post tri monat•o•j mi du•a•n foj•o•n prunt•e•pren•is cent rubl•o•j•n; sed ĉar mi ne kapabl•is re•pag•i la unu•a•j•n cent rubl•o•j•n, mi de tiu du•a prunt•e•pren•o dev•is pag•i du rubl•o•j•n ĉiu•semajn•e, tiel ke la mon•o ankoraŭ pli rapid•e est•is for ol post la unu•a prunt•e•pren•o... La tri•a•n foj•o•n mi ir•is al Barazof kaj de•nov•e pren•is cent rubl•o•j•n, sed ĉiu•semajn•e de post tiu temp•o mi dev•is pag•i tri rubl•o•j•n por la tut•a prunt•e•pren•o. Kiam por la kvar•a foj•o mi pet•is li•a•n help•o•n, li postul•is de mi kvin•dek rubl•o•j•n kiel re•pag•o•n de la jam pren•it•a sum•o, sekv•e mi ricev•is nur kvin•dek, sed mi•a ŝuld•o pli•alt•iĝ•is je cent. Tiel ĉiam prunt•e•pren•ant•e, mi fin•e ŝuld•is al li mil rubl•o•j•n, kvankam mi est•is ricev•int•a nur ses•cent kvin•dek, kaj la pag•ot•a rent•o est•is tiel alt•a, ke mi dev•is vend•i mult•a•j•n mebl•o•j•n kaj libr•o•j•n por kontent•ig•i mi•a•n help•ant•o•n... Mi trov•iĝ•is en tiu•j cirkonstanc•o•j, kiam vi•a fil•o far•iĝ•is mi•a lern•ant•o... Dank’ al Di•o, li est•is tre fervor•a kaj ĉiam far•is si•a•n plej grand•a•n ebl•o•n por lern•i, kaj dank’ al li•a karakter•o li ne turment•is ... sed help•is al mi, kiam li ek•vid•is mi•n nerv•em•a... Li mem konsci•is neniam, kiel dank•a mi est•is, ĉar se li est•us est•int•a kiel preskaŭ ĉiu•j ali•a•j lern•ant•o•j, tiam mi..., mi... —
La vir•et•o tiel nerv•em•iĝ•is, ke li re•foj•e dev•is halt•ig•i si•a•n rakont•o•n; post moment•o li rakont•is plu•e:
— Pro la salajr•o, kiu•n mi ricev•is tie ĉi, mi ne bezon•is prunt•e•pren•i pli da mon•o, sed nur pag•i regul•e mi•a•n rent•o•n..., kaj mi pag•is mult•e, preskaŭ tiom, kiom mi prunt•e•pren•is en•tut•e, sed spit•e tio•n, la ŝuld•o rest•is la sam•a... Mi tamen pov•is modest•e viv•i kun mi•a patr•in•o, sed ho ve! ... vi dev•is for•ir•i ekster•land•e•n, kaj kvankam vi mal•avar•e rekompenc•is mi•a•j•n lecion•o•j•n, fin•e tut•a mi•a mon•o est•is for pro grav•a mal•san•o de mi•a patr•in•o... La kurac•ist•o postul•is mem•kompren•ebl•e si•a•n salajr•o•n; mi dev•is aĉet•i medikament•o•j•n, kiu•j ĉiam est•as mult•e•kost•a•j; mi dev•is regul•e pag•i al Barazof kaj fin•e mort•is mi•a kar•a patr•in•o... —
Nerv•em•a grimac•o glit•is sur la vizaĝ•o de la vir•et•o, ĉar li vol•is re•ten•i la larm•o•j•n, kiu•j jam aper•is en li•a•j okul•o•j, kaj li rakont•is plu•e:
— Rest•is al mi apenaŭ sufiĉ•e por pag•i la en•ter•ig•o•n, kaj kiam mi re•ven•is de la mort•int•ej•o, mi•a lu•ig•ant•o postul•is de mi, ke mi tuj pag•u al li la lu•pag•o•n de kvin monat•o•j, ĉar mi ŝuld•is tio•n. Mi posed•is tamen nenio•n plu kaj vend•is la last•a•j•n mebl•o•j•n, eĉ la lit•o•n, sur kiu est•is mort•int•a mi•a patr•in•o, kaj don•is al mi•a lu•ig•ant•o ĉio•n, sed ŝuld•is ankoraŭ por du monat•o•j. Li for•pel•is mi•n el mi•a ĉambr•et•o... Sen mon•o kaj sen hejm•o mi vag•ad•is tra la urb•o, ne sci•ant•e kio•n far•i... Mil•foj•e mi pens•is al vi, esper•ant•e ke vi re•ven•u baldaŭ, por ke mi pov•u re•komenc•i la inter•romp•it•a•j•n lecion•o•j•n kun vi•a fil•o; sed vi ne ven•is... Mi pens•is pri li•a•j vag•ad•o•j kaj sent•is, kiom da mizer•o li tra•viv•is antaŭ kelk•a•j jar•o•j... La nokt•o al•proksim•iĝ•is, kaj ne posed•ant•e hejm•o•n por dorm•i, mi sam•e kiel vi•a fil•o en•ir•is la dom•et•o•n sur la mort•int•ej•o por pas•ig•i tie la nokt•o•n. Mi dorm•is tie dum du nokt•o•j, sed mi ne manĝ•is, kaj almoz•pet•i mi ne kuraĝ•is...
Tial post la du•a nokt•o mi ne for•las•is plu la mort•int•ej•o•n kaj rest•is en la dom•et•o por atend•i mi•a•n mort•o•n... Mi est•is jam mort•ont•a, sed feliĉ•e vi•a fil•o trov•is kaj help•is mi•n ... kaj ... kaj mi est•as tre dank•a... —
Li ek•silent•is kaj ek•plor•is.
La leter•o de Barazof kuŝ•is ankoraŭ ĉe la pied•o•j de Bjelski. Romeskaŭ pren•is ĝi•n de la plank•o, dir•ant•e:
— Ĉu est•as permes•at•e, ke mi leg•u, kio•n tiu vampir•o skrib•is?
Bjelski kap•jes•is kaj dir•is:
— Ho jes, sinjor•o, mem•kompren•ebl•e.
Romeskaŭ leg•is kaj est•is indign•at•a.
— Kio•n vi respond•os al li, sinjor•o Bjelski?
— Mi ne sci•as, sinjor•o; li postul•as si•a•n rent•o•n, kaj mi jam propr•a•impuls•e al•port•us ĝi•n, sed...
— Mi sci•as, kio•n vi ne kuraĝ•as el•dir•i; mi ankoraŭ ne pag•is al vi vi•a•n salajr•o•n. Mi antaŭ•sent•is, ke prem•ad•as vi•n mon•a•j mal•agrabl•aĵ•o•j; mi eĉ antaŭ•vid•is, ke vi•a procent•eg•ist•o per si mem si•n prezent•us, sed ĉar vi ne est•as sufiĉ•e energi•a kaj kuraĝ•a por kontraŭ•star•i tia•n vampir•o•n, mi volont•e pren•as sur mi•n regul•ig•i kun li vi•a•n kont•o•n... Ĉu vi konsent•as?
— Ho jes; sed mi promes•is, neniam parol•i al kiu ajn pri la kondiĉ•o•j, laŭ kiu•j li prunt•e•don•is al mi.
— Tia•j•n promes•o•j•n neniu bezon•as plen•um•i; li mal•bon•uz•is vi•a•n mizer•a•n situaci•o•n.
Romeskaŭ sen•prokrast•e skrib•is la jen•a•n leter•et•o•n al Barazof.
— Mi konsider•as sinjor•o•n Maksim•o Bjelski kiel mi•a•n famili•an•o•n; li konsent•is, ke mi aranĝ•u ĉiu•j•n li•a•j•n afer•o•j•n. Sekv•e de tio mi invit•as vi•n al mi morgaŭ antaŭ la tag•mez•o je la dek•a hor•o, por pri•parol•i kun vi en ĉe•est•o de polic•a inspektor•o la manier•o•n, laŭ kiu vi prunt•e•don•is mon•o•n al sinjor•o Bjelski. Vi pov•os evit•i la pri•parol•ad•o•n, re•send•ant•e tuj la last•a•n ŝuld•o•dokument•o•n (sub•skrib•it•a•n de Sro B.) per kio la ŝuld•o est•os nul•ig•it•a. Se vi nek konsent•os en tio, nek aper•os ĉe mi la nom•it•a•n hor•o•n, tiam mi persekut•os vi•n laŭ•leĝ•e.
La serv•ist•in•o for•port•is la leter•o•n kaj re•ven•is post unu hor•o kun la respond•o. Sinjor•o Romeskaŭ de•ŝir•is la kovert•o•n kaj el•pren•is la last•a•n ŝuld•a•n dokument•o•n de la vir•et•o kaj mal•grand•a•n leter•o•n. Li leg•is:
— Ĉi kun•e mi re•send•as la de vi alud•it•a•n dokument•o•n, Sinjor•o Maksim•o Bjelski ŝuld•as al mi plu nenio•n.
De post la leg•ad•o de tiu•j lini•o•j la vir•et•o far•iĝ•is ali•a person•o, la pez•a ŝarĝ•o, kiu jam tiel long•e turment•eg•is li•n, est•is for•ig•it•a. Romeskaŭ ankoraŭ la sam•a•n vesper•o•n pag•is al mi•a instru•ist•o la salajr•o•n, kiu•n li per•labor•is dum la last•a•j semajn•o•j.
— Jen, amik•o Bjelski —, dir•is li, — jen vi hav•as por hav•ig•i al vi ĉio•n, kio•n vi bezon•as aŭ dezir•as, sed neniam plu prunt•e•pren•u de procent•eg•ist•o•j, ili est•as ankoraŭ pli danĝer•a•j ol sen•taŭg•a•j knab•o•j.
Bjelski dank•is modest•e kaj ek•pri•pens•is, fin•e li dir•is:
— Morgaŭ mi mend•os bel•a•n kruc•o•n —. Ni li•n ne kompren•is.
— Por kio•n far•i? — demand•is Romeskaŭ.
Kaj la vir•et•o respond•is:
— Por star•ig•i sur la tomb•o de mi•a•j ge•patr•o•j.
Post kiam Maksim•o Bjelski est•is sen•ig•it•a de la ŝarĝ•o, kiu dum tiom da temp•o prem•eg•is li•n, li far•iĝ•is ali•a vir•o. Li•n ne for•las•is li•a nerv•em•ec•o, ĉar la vir•et•o hav•is nerv•em•a•n karakter•o•n, sed li for•ĵet•is iom post iom la strang•a•n kutim•o•n de la frot•ad•o. Nur de temp•o al temp•o, ĉe ekster•ordinar•a•j okaz•o•j, li sen•konsci•e si•n don•is al tiu kutim•o, sed monat•o•n, post kiam li ricev•is de la procent•eg•ist•o la sci•ig•o•n, ke li plu ŝuld•as al li nenio•n, li far•iĝ•is kviet•a kaj feliĉ•a vir•o, kiu est•is kontent•a je si•a sort•o, kaj viv•is nur por serv•ad•i ali•a•j•n person•o•j•n, precip•e mi•n, ĉar mi sav•is li•a•n viv•o•n. Regul•e li instru•is al mi kaj far•is si•a•n ebl•o•n, por ke mi pov•u sufiĉ•e bon•e parol•i la franc•a•n lingv•o•n. Sed kvankam mi facil•e lern•is lingv•o•j•n, mi lern•is la franc•a•n nur teori•e, kaj mi konsci•is, ke mi hav•us mult•a•n pen•o•n flu•e parol•i en tiu lingv•o. Mi tamen persist•ad•is.
Jar•o•n post kiam Maksim•o Bjelski est•is mi•a sam•hejm•an•o, mi re•foj•e dezir•is vojaĝ•i ekster•land•e•n por don•i koncert•o•j•n.
Dum mi•a•j unu•a•j ekster•land•a•j vojaĝ•o•j mi vizit•is mult•a•j•n land•o•j•n, sed ne Holand•uj•o•n. La cel•o de la du•a vojaĝ•o est•is tiu land•o. Mi•a instru•ist•o tre bedaŭr•is, ke mi inter•romp•us la stud•ad•o•n, ĉar kvankam mi est•is plen•kresk•a jun•ul•o (ebl•e dek•ok•jar•a) mi ne lern•is ankoraŭ tiom mult•e, kiom ali•a•j jun•ul•o•j sam•aĝ•a•j kutim•e lern•is, kaj kiel art•ist•o mi almenaŭ dev•us est•i sufiĉ•e instru•it•a por mov•ad•i mi•n oportun•e ĉie, kie•n mi•a karier•o mi•n vok•us. Mi do propon•is, ke li mi•n akompan•u, kaj ĉar li neniam vid•is fremd•a•j•n land•o•j•n, li kun ĝoj•o akcept•is.
Ni ek•vojaĝ•is kun•e Nederland•o•n kaj al•ven•is en la urb•o Haag en la monat•o Juli•o 1914a.
Mi ne vol•as rakont•i tio•n, kio okaz•is al mi en tiu urb•o tuj post mi•a al•ven•o, ĉar tio ne ind•as est•i pri•skrib•at•a. Est•is tamen io, kio mi•n traf•is, kaj tio•n mi dev•as rakont•i per mal•mult•a•j vort•o•j.
Jam tuj kiam mi la unu•a•n foj•o•n aŭd•is la holand•a•n lingv•o•n, kio okaz•is en Oldenzaal, mi est•is surpriz•at•a en alt•a grad•o, ke tiu lingv•o ŝajn•is al mi tiu sam•a, kiu•n mi aŭd•is, kiam mi•a patr•in•o leg•is al mi la rakont•o•j•n pri “Mil kaj unu nokt•o•j” kaj ali•a•j. Sed ŝi sam•e kiel ŝi•a edz•o parol•is tut•e ali•a•n lingv•o•n; sekv•e la holand•a ne pov•is est•i ŝi•a ge•patr•a lingv•o. Mi do supoz•is, ke ŝi ie en Holand•uj•o lern•is tiom de la holand•a lingv•o, kiom oni bezon•as por leg•i kaj kompren•i, ke ŝi am•is la literatur•o•n holand•a•n kaj tial leg•ad•is en tiu lingv•o. Bjelski ĉiam cert•ig•is al mi, ke la lingv•o, kiu•n mi•a•j ge•patr•o•j kun mi parol•is sur la Insul•o, est•as dialekt•o dan•a aŭ german•a. Mi do kompren•is sufiĉ•e bon•e la holand•a•n lingv•o•n, sed ne pov•is parol•i ĝi•n, kaj Bjelski dev•is est•i mi•a traduk•ist•o kaj li uz•is plej part•e la german•a•n lingv•o•n, kiu•n ĉiu•j kompren•is en Nederland•o kaj mult•a•j parol•is. Neniu tamen parol•is la strang•a•n dialekt•o•n de mi•a Insul•o.
Per mi•a•j antaŭ•a•j koncert•o•j mi per•labor•is tiom da mon•o, kiom mi bezon•is por pas•ig•i long•a•n temp•o•n en Haag, kaj mi ne vol•is tuj mi•n lig•i al koncert•ej•o. La okaz•o por lig•i mi•n al grand•a koncert•ej•o tamen baldaŭ si•n prezent•is laŭ ekster•ordinar•a cirkonstanc•o.
Monat•o•n post kiam ni est•is en Haag, la Eŭrop•a milit•eg•o komenc•iĝ•is. Rus•uj•o part•o•pren•is, kaj tim•ant•e ke mi dev•us plen•um•i mi•a•n serv•ad•o•n en la rus•a arme•o, mi decid•is ne re•vojaĝ•i Rus•uj•o•n, ĉar ne est•ant•e rus•o mem, mi ne sent•is en mi•a kor•o la dev•o•n batal•i por la rus•a imperi•o. Krom tio, mi ne am•is la milit•o•n, nek la meti•o•n de soldat•o, kaj neniam far•iĝ•us hero•o; sekv•e mi rest•is provizor•e en mi•a nov•a patr•uj•o por pacienc•e atend•i la ir•ad•o•n de la milit•o. Ankaŭ mi ek•pens•is oft•e, ke ebl•e mi est•as german•o, kaj neniu ja pov•us dev•ig•i mi•n, batal•i kontraŭ mi•a•j propr•a•j sam•land•an•o•j. Mi vol•is est•i kaj rest•i neŭtral•a kaj en neŭtral•a land•o.
Kelk•a•j monat•o•j pas•is. Ia•n vesper•o•n mi leg•is sur publik•a afiŝ•o, ke du fam•e kon•at•a•j art•ist•o•j part•o•pren•us kiel sol•lud•ant•o•j en koncert•o en Kurhaŭs. La art•ist•o•j•n mi ne kon•is person•e, sed jam mult•foj•e mi aŭd•is kaj leg•is pri ili. Unu est•is german•a intern•ig•it•a milit•ist•o; la ali•a est•is holand•a soldat•o.
Tuj la ek•pens•o en•ir•is mi•a•n kap•o•n, ke tri•a fam•e kon•at•a art•ist•o pli•grand•ig•us ankoraŭ la sukces•o•n de la koncert•o, kiu est•us don•at•a profit•e de la holand•a “Ruĝ•a Kruc•o”.
Bjelski kaj mi tuj ir•is al la Kurhaŭs en Scheveningen por parol•i kun la direktor•o de tiu entrepren•o. Kiam ĉi tiu direktor•o aŭd•is mi•a•n nom•o•n, li sen prokrast•o per telefon•o pri•parol•is mi•a•n propon•o•n kun la estr•ar•o de la “Ruĝ•a Kruc•o”, kaj en du•on•a hor•o oni decid•is akcept•i mi•n kiel kun•labor•ont•o•n.
La koncert•o est•us aranĝ•at•a post tri tag•o•j. Mi tre ĝoj•is kon•at•iĝ•i kun la du ali•a•j sol•lud•ont•o•j, kiu•j al•ven•us hor•o•n antaŭ la komenc•iĝ•o de la koncert•o. Tio est•is en real•o mal•fru•e, sed la holand•a soldat•o ne pov•is al•ven•i pli fru•e pro milit•a•j deĵor•o•j kaj la german•a intern•ig•it•o dev•is al•ven•i de intern•ig•ej•o si•n trov•ant•a en ali•a urb•o, kaj la vagon•ar•o est•is al•ven•ont•a je la ses•a kaj du•on•o.
Al•don•a afiŝ•o, kun sci•ig•o, ke tri•a, nom•e la rus•a violon•ist•o Jafet Romeskaŭ part•o•pren•os kiel sol•lud•ant•o en la koncert•o, est•is al•glu•it•a al la jam al•glu•it•a•j afiŝ•o•j, kaj la ĵurnal•o•j la antaŭ•a•n maten•o•n de la koncert•o anonc•is tio•n sam•a•n.
Unu hor•o•n antaŭ la komenc•iĝ•o mi jam trov•iĝ•is kun Bjelski en la Kurhaŭs, ĉar, se ebl•e, mi dezir•is kon•at•iĝ•i kun la du fam•a•j art•ist•o•j antaŭ la koncert•o.
Tamen la ok•a hor•o son•is; la unu•a kaj la du•a numer•o de la program•o pas•is, sed la sol•lud•ist•o•j ne ven•is. Ĉar telegram•o ne sci•ig•is ili•a•n for•rest•ad•o•n, ĉiu•j esper•is, ke ili baldaŭ ven•os. Plu•a numer•o pas•is kaj jen ven•is du telegram•o•j, kiu•j anonc•is, ke la art•ist•o•j al•ven•os la dek•a•n hor•o•n. Est•is jam la vic•o de la holand•a art•ist•o por sol•lud•i, sed ĉar li est•is al•ven•ont•a nur post kvar•on•a hor•o, mi pren•is li•a•n lok•o•n kaj lud•is la de mi elekt•it•a•j•n numer•o•j•n, kiel la program•o anonc•is ili•n, nom•e: Zigeuner-Weise von Pablo de Sarasate, Spanischer Tanz von Pablo de Sarasate kaj Spanische Simphonie von Lalo.
Mi est•is laŭt•e aplaŭd•at•a kaj ĵus est•is ek•sid•ont•a inter la muzik•ist•o•j, kiam en•ir•is la german•a kaj tuj post li la holand•a art•ist•o•j.
La aŭskult•ant•ar•o, kiu ĵus fin•is si•a•n aplaŭd•ad•o•n pro mi•a lud•ad•o, rimark•is ili•n, sam•e kiel mi ili•n rimark•is.
Mi est•is ir•ont•a al la art•ist•o•j por prezent•i mi•n, sed rest•is star•ant•a ĉe mi•a seĝ•o, kvazaŭ al•najl•it•a sur la plank•o.
Dum mi•a viv•o mi mult•foj•e est•is surpriz•at•a, sed ankoraŭ neniam tia•grad•e kiel nun ... vid•ant•e tiu•j•n du art•ist•o•j•n.
Ni rigard•is ni•n reciprok•e kaj ĉiu•j rigard•ant•o•j en la koncert•ej•o rimark•is ni•a•n reciprok•a•n surpriz•eg•o•n. Si•a•vic•e la aŭskult•ant•ar•o montr•is si•a•n surpriz•o•n kaj person•o post person•o ek•star•is por pli oportun•e rigard•i tia•j•n art•ist•o•j•n, ĉar ili est•is ... ĉi tiu ĉapitr•o est•os daŭr•ig•at•a ...
Kelk•a•j parol•o•j al la leg•ant•o.
Sen•dub•e la leg•ant•o part•o•pren•us la ĝeneral•a•n surpriz•o•n, post kiam mi est•us pri•skrib•int•a la du al•ven•int•a•j•n art•ist•o•j•n; sed li (la leg•ant•o) dev•as pacienc•e atend•i...
Kiel verk•ist•o de roman•o mi hav•as la rajt•o•n marŝ•i antaŭ•e•n, paŝ•o•n post paŝ•o, ek•halt•i kaj de•nov•e antaŭ•e•n•ir•i, se mi vol•as, eĉ per paŝ•eg•o•j de gigant•o. Rilat•e al tio mi est•as pli potenc•a ol la temp•o mem, kiu nur laŭ•takt•e sen•inter•romp•e antaŭ•e•n•paŝ•as, antaŭ•e•n•paŝ•is kaj antaŭ•e•n•paŝ•ad•os kun ĉiam•a•j egal•a•j paŝ•et•o•j, ne hav•ant•e la kapabl•o•n de•flank•iĝ•i eĉ unu centi•metr•o•n de la voj•o, kiu•n ĝi mem por si destin•is.
Mi, kiel verk•ist•o, de•flank•iĝ•as de mi•a voj•o tiom, kiom al mi plaĉ•as, eĉ post•e•n•paŝ•as cent•jar•o•n, se tio•n mi bezon•as por mi•a rakont•o.
Ĉi tiu•n kapabl•o•n mi uz•os tie ĉi, kaj far•as re•turn•a•n salt•eg•o•n, ne de cent•jar•o, sed de dek ok jar•o•j:
En ĉi tiu roman•o la ĉapitr•o al•proksim•iĝ•os iom post iom, en kiu la sci•vol•a leg•ant•o pov•os leg•i la daŭr•ig•o•n de la Unu•a Part•o de mi•a rakont•o, kiu•n mi pro grav•a•j motiv•o•j tiel subit•e inter•romp•is.
Fin•o de la Unu•a Part•o.
Kiu neniam vizit•is la vilaĝ•et•o•n Brej, geografi•e aparten•ant•a•n al la vilaĝ•o Warfum en la nord•a part•o de la holand•a provinc•o Groningen, tiu tut•e ne pov•as imag•i, kiel pentr•ind•e bel•a est•as tiu dom•ar•et•o.
Ĝi kuŝ•as ĉe la makadam•a voj•o, konduk•ant•a de la vilaĝ•o Baflo al Warfum, kaj konsist•as el nur du•dek•o da dom•et•o•j, unu lern•ej•o kaj bel•a mal•grand•a preĝ•ej•o kun pint•a tur•et•o.
Laŭ•long•e de tiu voj•o, kiu ir•as tra la dom•ar•et•o, si•n trov•as mal•larĝ•a•j long•fos•et•o•j, super kiu•j est•as ĵet•it•a•j tabul•o•j, util•ant•a•j kiel pont•et•o•j. Ir•ant•e de la voj•o trans la tabul•o•j•n, oni ating•as la dom•et•o•j•n, kiu•j star•as apart•ig•it•a•j unu de ali•a, kaj ĉiu•n dom•et•o•n ĉirkaŭ•as legom•ĝarden•et•o kun pir•arb•o•j.
En tiu•j dom•et•o•j loĝ•as kamp•ar•an•o•j labor•ant•a•j ĉe la riĉ•a•j farm•ist•o•j, kies farm•ej•o•j kuŝ•as tre mal•proksim•e de la voj•o, tiel mal•proksim•e, ke oni ne vid•as ili•n pro la alt•a•j arb•o•j, kiu•j ili•n tut•e ĉirkaŭ•as.
Sabl•a•j flank•voj•et•o•j, ankaŭ border•it•a•j de mal•larĝ•a•j lonĝ•fos•et•o•j, konduk•as al tiu•j farm•ej•o•j, kaj nur tie kaj tie ĉi star•as izol•it•a dom•et•o, kvazaŭ ĵet•it•a tie•n laŭ•hazard•e de kapric•a gigant•o, kiu per tio vol•is inter•romp•i la unu•ton•ec•o•n de la riĉ•a•j kamp•o•j, kie kresk•as aven•o, sekal•o, horde•o, piz•o•j, ter•pom•o•j kaj ali•a•j kresk•aĵ•o•j, kiu•j pov•as prosper•i nur en gras•a frukt•o•don•a ter•o, kia•n oni vid•as en la nord•o de Groningen.
En unu el tiu•j mal•mult•a•j izol•it•a•j dom•et•o•j, proksim•e de bel•a kaj riĉ•a farm•ej•o, loĝ•as Rika, la “mut•ul•in•o”.
Ordinar•e oni nom•as ŝi•n per la last•a nom•o, ĉar en la apud•a•j vilaĝ•o•j, kie•n ŝi kelk•foj•e ir•as por far•i komisi•o•j•n aŭ por vizit•i la ge•frat•o•j•n, est•as mult•a•j knab•in•o•j kaj fraŭl•in•o•j nom•at•a•j Rika, sed neniu el ili est•as surd•mut•a, kiel ŝi.
Oft•e la vilaĝ•an•o•j demand•is unu la ali•a•n, kial la “mut•ul•in•o” en si•a jun•ec•o ne ir•is urb•o•n por vizit•ad•i tie la lern•ej•o•n de la surd•mut•ul•o•j, kaj la respond•o est•is ĉiam la sam•a: La ge•patr•o•j de Rika est•is tro mal•riĉ•a•j kaj bezon•ad•is ŝi•n pro la jun•a•j ge•frat•o•j; krom tio, la vilaĝ•a estr•ar•o, konsist•ant•a el obe•em•a ced•em•a vilaĝ•estr•o kaj farm•ist•o•j, opini•is, ke tio est•as tut•e super•flu•a. Simpl•a serv•ist•in•o, tiel ili opini•is, ne bezon•as lern•i la skrib•art•o•n, se tio kost•as tiom da mon•o; sen tiu art•o ŝi ja per•labor•as sufiĉ•e por viv•i, kaj la kas•o de la vilaĝ•o bezon•as tro mult•e por ripar•ad•o de makadam•a•j voj•o•j, por pag•i la salajr•o•n de la instru•ist•o•j, de la polic•an•o, de la tomb•ist•o kaj ceter•e. Rika sekv•e ne vizit•ad•is la Institut•o•n de la surd•mut•ul•o•j kaj rest•ad•is hejm•e ĉe si•a•j ge•patr•o•j kaj ge•frat•o•j.
Rika est•as tri•dek•jar•a fraŭl•in•o. Ŝi•a•j ge•patr•o•j, kiu•j ne viv•as plu, hav•is mult•a•j•n infan•o•j•n kaj labor•ad•is sur la kamp•ar•o de la maten•o ĝis la vesper•o, kaj ĉar ŝi est•is la plej aĝ•a el la infan•o•j, ŝi dev•is gard•ad•i kaj fleg•ad•i si•a•j•n ge•frat•o•j•n. Tio•n ŝi far•as kun plezur•o, ĉar ŝi est•as bon•kor•a kaj tre am•as infan•o•j•n. Unu•e mort•is la patr•in•o, kaj kiam kelk•a•j•n jar•o•j•n post•e ŝi perd•is la patr•o•n, la ge•frat•o•j jam serv•ad•is kiel serv•ist•o•j kaj serv•ist•in•o•j ĉe farm•ist•o•j en Brej, Warfum kaj Uskvert, kaj la mut•ul•in•o rest•is sol•a en la izol•it•a dom•et•o; la ge•frat•o•j las•is al ŝi la tut•a•n hered•aĵ•o•n de la patr•o, konsist•ant•a•n el tiu dom•et•o kaj kelk•a•j mebl•o•j.
La dom•et•o est•as simpl•a, mal•alt•a kaj mal•nov•a. Ĝi•n tut•e ĉirkaŭ•as heder•o kovr•ant•a la kvar mur•o•j•n tiel, ke oni vid•as nur la kvin fenestr•et•o•j•n kaj la sol•a•n pord•o•n. Ĝi star•as sur kamp•o apud sabl•a voj•et•o, konduk•ant•a de la makadam•a voj•o al la farm•ej•o, kie ŝi serv•ad•as kiel melk•ist•in•o kaj kuir•ist•in•o por la ge•serv•ist•o•j.
En•ir•ant•e tra la sol•a pord•o, antaŭ kiu kuŝ•as strat•et•o el kvadrat•a•j plat•a•j ŝton•o•j, oni ven•as en koridor•o•n, lum•ig•at•a•n de nur unu fenestr•et•o. En tiu koridor•o, kiu est•as la kvin•a part•o de la konstru•aĵ•et•o, star•as for•pren•ebl•a ŝtup•ar•o, per kiu oni pov•as supr•e•n•ir•i al la sub•tegment•ej•o, kiu vintr•e util•as por gard•ad•i torf•o•j•n. Kontraŭ la koridor•a fenestr•et•o est•as pord•et•o, tra kiu oni pov•as en•ir•i la unu•nur•a•n ĉambr•o•n. Mal•ferm•int•e ĝi•n, oni vid•as rekt•e antaŭ si mal•nov•mod•a•n kamen•kapuĉ•o•n kaj fajr•o•lok•o•n, de kiu supr•e pend•as je long•a ĉen•o kupr•a kaldron•o, ĉe kies flank•o star•as bril•ant•a fajr•o•pren•il•o. Flank•e de la kamen•kapuĉ•o, sed iom pli mal•alt•e, est•as du fenestr•et•o•j. Ĉe la dekstr•a en•dom•a tabul•a vand•o oni vid•as kvar pord•et•o•j•n; post la du mez•a•j si•n trov•as la lit•o, post la du ali•a•j est•as du ŝrank•o•j, unu por vest•o•j, ali•a por manĝ•il•ar•o kaj ceter•a•j dom•a•j neces•aĵ•o•j. Antaŭ ĉiu ŝrank•pord•o star•as unu seĝ•o. Ĉe la mal•dekstr•a mur•o, antaŭ la du fenestr•o•j si•n trov•as du plu•a•j seĝ•o•j kaj inter la fenestr•o•j pend•as iom pli alt•e spegul•et•o tiel mal•nov•a, ke oni nur kun pen•o pov•as vid•i si•n en ĝi, kaj antikv•a kolor•it•a bild•o, kiu prezent•as la fil•in•o•j•n de Faraon•o, trov•ant•a•j sur Nil•o la jun•a•n Mose•o•n en naĝ•ant•a kest•o.
En la mez•o de la kahel•plank•o star•as kvadrat•a tabl•o kovr•it•a per ruĝ•a tuk•o.
Est•as somer•o kaj la kvin•a hor•o en la maten•o.
La mut•ul•in•o ĵus lev•iĝ•is, si•n lav•is kaj si•n vest•is por el•ir•i, ĉar la ses•a•n ŝi dev•as est•i ĉe la farm•ist•o Klomp por melk•i la bov•in•o•j•n.
Klomp est•as farm•ist•o laŭ ĉiu•j signif•o•j de tiu vort•o. En la provinc•o Groningen, “farm•ist•o” signif•as ne nur “kamp•ar•an•o”, sed ankaŭ “arogant•a, fier•a, preskaŭ ĉiam mal•sprit•a hom•o”, pens•ant•a tamen, ke li est•as tre sprit•eg•a.
Kie ajn li est•as, ĉu en si•a farm•ej•o, ĉu en la vilaĝ•o, ĉu en la urb•o, ĉie li ag•as kaj kondut•as, kvazaŭ li est•us hejm•e, kaj kvazaŭ li est•us ĉef•ul•o kaj eminent•ul•o, kiu rajt•as ordon•ad•i kaj komand•ad•i. Fremd•ul•o•j tamen hav•as ĉe li nenio•n por ordon•i kaj komand•i, kaj eĉ ne en•ir•as en li•a•n ĉiu•tag•a•n ĉambr•o•n. Ili rest•as en la antaŭ•ĉambr•o, en la kuir•ej•o aŭ en la gren•ej•o, se ili dezir•as parol•i la farm•ist•o•n, ĉar la famili•a ĉambr•o est•as sankt•ej•o, en kiu•n en•ir•as nur ali•a farm•ist•o aŭ eminent•a•j person•o•j, kiel ekzempl•e la notari•o, la predik•ist•o kaj la doktor•o de la vilaĝ•o.
Klomp est•as kiel preskaŭ ĉiu•j farm•ist•o•j en la provinc•o Groningen; ebl•e li est•as pli riĉ•a ol mult•a•j el ili, sed ne mal•pli arogant•a kaj fier•a. Klomp opini•as, ke li aparten•as al ia “nobel•a” klas•o, nom•e al la “farm•ist•a klas•o”, al la plej eminent•a el ĉiu•j klas•o•j. De la farm•ist•o•j (tiel li opini•as) de•ven•as ĉio, kio est•as util•a kaj neces•a, kaj sekv•e ĉiu•j ne•farm•ist•o•j dev•as est•i dank•a•j, ke la farm•ist•a klas•o ekzist•as, ĉar sen farm•ist•o•j ja ne est•us produkt•at•a gren•o, nek ter•pom•o•j, nek horde•o kaj tiel plu. Kio•n (laŭ la opini•o de Klomp) far•us la vilaĝ•an•o•j kaj la urb•an•o•j sen tiu•j produkt•aĵ•o•j? La bak•ist•o ne pov•us bak•i pan•o•n, la bier•far•ist•o ne pov•us far•i bier•o•n, la buĉ•ist•o ne pov•us buĉ•i kaj la forĝ•ist•o per•labor•us tro mal•mult•e, se farm•ist•o•j ne ekzist•us; sekv•e: la farm•ist•a klas•o est•as sen kontraŭ•dir•o la ĉef•a el ĉiu•j klas•o•j, kaj ĉe Klomp, an•o de tiu klas•o, labor•ad•as Rika la mut•ul•in•o, kies dom•et•o•n ni ĵus en•ir•is.
Kvankam Rika ne hav•as horloĝ•o•n, ŝi neniam ven•is tro mal•fru•e en la farm•ej•o•n. Ŝi mem est•as kvazaŭ horloĝ•o, ĉio•n far•ant•e aŭtomat•e. Aŭtomat•e ŝi vek•iĝ•as ĉiam la sam•a•n hor•o•n en la maten•o kaj aŭtomat•e ŝi ĉiam al•ven•as ĉe si•a labor•o, preciz•e la ses•a•n hor•o•n. Dek minut•o•j•n antaŭ la ses•a, ŝi ĉiam el•ir•as el si•a dom•et•o, kies sol•a•n pord•o•n ŝi ferm•as nur rigl•e, ĉar ŝtel•ist•o•j neniam for•pren•is io•n. Ŝi ŝlos•as ordinar•e nur unu el la ŝrank•o•j, en kiu ŝi gard•as kelk•a•n mon•o•n, per•labor•it•a•n dum la jar•o•j post kiam mort•is la patr•o, kaj de kiam ŝi labor•is en la farm•ej•o.
Kiam ŝi laŭ•ir•as la sabl•a•n voj•et•o•n al la farm•ej•o, ŝi•a korp•o aspekt•as kiel du blu•e pentr•it•a•j abel•uj•o•j, unu sur la ali•a. Sub la mal•supr•a aŭtomat•e mov•iĝ•as la pied•o•j, kiu•j•n ĉiam kovr•as pez•a•j lign•o•ŝu•o•j; ĉar lign•o•ŝu•o•j•n ŝi port•as vintr•e kaj somer•e. Sur la supr•a “abel•uj•o” star•as blank•a kuf•o. Aŭtomat•e tiu strang•a figur•o de la mut•ul•in•o ir•as antaŭ•e•n. Rika ne rigard•as dekstr•e•n, nek mal•dekstr•e•n, nek post•e•n, sed ĉiam antaŭ•e•n, kvazaŭ nur rekt•e antaŭ ŝi est•us la cel•o, kiu•n ŝi neniam dev•as perd•i el la okul•o•j.
Kiam ŝi•n renkont•as sur la voj•o kon•at•o, ŝi aŭtomat•e kap•klin•as unu foj•o•n, sed tre rapid•e por kiel ebl•e plej baldaŭ re•pren•i la antaŭ•a•n ten•iĝ•o•n.
Rika rid•et•as nur mal•oft•e, sed kiam ŝi rid•et•as, ŝi montr•as du vic•o•j•n de dent•o•j, pli blank•a•j ol perl•o•j.
Ŝi•a vizaĝ•o est•as brun•iĝ•int•a de la sun•o.
En la vilaĝ•o•j oni dir•as, ke ŝi est•as bel•et•a fraŭl•in•o, kaj rigard•ant•e ŝi•n en la vizaĝ•o•n, oni ne pov•as ne rimark•i la blu•a•j•n okul•o•j•n, kiu•j ĉiam bril•as, kaj la plen•a•j•n vang•o•j•n kun kav•et•o•j. Ŝi•a menton•o est•as bel•form•a, kaj ĉar ŝi hav•as bel•a•n naz•o•n, neniu pov•as dir•i, ke ŝi ne est•as bel•et•a. Ŝi•a•j har•o•j tamen far•as strang•a•n kontrast•o•n kun ŝi•a vizaĝ•o; fakt•e ili est•as blond•a•j, sed ĉar ŝi tro oft•e pur•ig•as ili•n per akv•o, ili iom post iom perd•is la natur•a•n kolor•o•n.
Rika neniam pens•as pri tio, ĉu ŝi est•as bel•a aŭ mal•bel•a, ĉar tio al ŝi est•as tut•e indiferent•a. Kviet•e ŝi ir•as jam dum jar•o•j si•a•n kutim•a•n voj•o•n, kaj kviet•e ŝi ir•os ĝi•n plu•e tiel long•e kiel ŝi est•os tia sam•a labor•em•a mut•ul•in•o, kia ŝi•n kon•as ĉiu•j vilaĝ•an•o•j.
Post kiam la melk•ad•o kaj ali•a•j labor•o•j okaz•is, Rika kelk•foj•e dev•as ir•i al Warfum por aĉet•i bezon•aĵ•o•j•n por la farm•ist•edz•in•o.
Ankaŭ ĉi tiu•n tag•o•n post la melk•ad•o ŝi tie•n ir•as pro la sam•a motiv•o. Laŭ•kutim•e ŝi ir•as kun korb•o pend•ant•a sur ŝi•a brak•o, kaj ni vol•as sekv•i ŝi•n. Aŭtomat•e la du “abel•uj•o•j” kun la blank•a kuf•o ir•as antaŭ•e•n kaj si•n mov•as supr•e•n kaj mal•supr•e•n laŭ tio, kiel la lign•o•ŝu•o•j paŝ•et•as antaŭ•e•n. La mal•mult•a•j preter•pas•ant•o•j ŝi•n salut•as ĝentil•e, kaj per si•a kutim•a rapid•a kap•klin•o ŝi respond•as la salut•o•j•n. Post du•on•a hor•o da tiu laŭ•takt•a, sed rapid•a mov•ad•o de la lign•o•ŝu•o•j sur la makadam•a voj•o, la mut•ul•in•o ating•as la vilaĝ•o•n kaj tuj si•n direkt•as al la spic•ist•o Pentman. Li star•as post la butik•o•tabl•o kaj salut•as, kiam ŝi en•ir•as. Laŭ•kutim•e ŝi montr•as dum sekund•o la blank•a•j•n dent•o•j•n; la kav•et•o•j en la vang•o•j pli•profund•iĝ•as dum tiu sam•a sekund•o, kaj post la rapid•a kap•klin•o ŝi met•as la korb•o•n sur la tabl•o•n. La spic•ist•o el•pren•as paper•et•o•n kaj leg•as, kio•n bezon•as la farm•ist•edz•in•o.
Pli ol mil•foj•e la mut•ul•in•o ven•is en ĉi tiu•n butik•o•n, kaj ĉiam la spic•ist•o el•pren•is tia•n paper•et•o•n kaj leg•int•e ĝi•n, en•met•is suker•o•n, sap•o•n, ole•o•n kaj ceter•e. La mut•ul•in•o instinkt•e konsci•as, ke tia paper•et•o kvazaŭ parol•as kaj ke la vir•o kompren•as la desegn•aĵ•o•j•n star•ant•a•j•n sur ĝi, sed ŝi jam ne mir•as pri tio. Instinkt•e ŝi ankaŭ konsci•as, ke ĉiu•j hom•o•j (nur ne ŝi mem) per mov•ad•o•j de la buŝ•o pov•o•sci•as kompren•i si•n reciprok•e, kaj ankaŭ pri tio ŝi jam ne mir•as, sed est•as io ali•a, kio nask•as ŝi•a•n mir•o•n mult•foj•e, nom•e ke hom•o•j mov•as la lip•o•j•n kaj per tio parol•as kun ali•a•j hom•o•j, kiu•j est•as en ali•a ĉambr•o. Fin•e ŝi tamen konsci•is, ke tia inter•kompren•iĝ•ad•o okaz•as per•e de organ•o, trov•iĝ•ant•a intern•e de la orel•o•j, ĉar ĉiu•j hund•o•j, kat•o•j kaj ĉeval•o•j ek•mov•et•as la orel•o•j•n, kiam la hom•o•j parol•as al ili. Kelk•foj•e ŝi bedaŭr•is, ke al ŝi mank•as tiu organ•o, sed jam de long•e ŝi rezignaci•is kaj ŝi•n kontent•ig•is la pens•o, ke ŝi pov•o•sci•as kompren•i mult•a•j•n mov•ad•o•j•n de la buŝ•o.
La korb•o nun est•as plen•a kaj Rika for•las•as la butik•o•n por re•turn•i si•n al la farm•ej•o de Klomp kaj tuj post•e la lign•o•ŝu•o•j tuŝ•ad•as laŭ•takt•e la strat•o•n de la vilaĝ•o, post•e la makadam•a•n voj•o•n kaj fin•e la sabl•o•n de la flank•voj•et•o konduk•ant•a al la farm•ej•o.
La farm•ist•o Klomp okaz•e vid•as al•proksim•iĝ•i la mut•a•n serv•ist•in•o•n, kiu ĉe ĉiu paŝ•o post•las•as si•a•n post•sign•o•n, nom•e nub•et•o•n el sabl•o, kiu•n ŝi•a lign•o•ŝu•o ĵet•as flank•e•n.
Klomp, kiu rigard•as la ge•serv•ist•o•j•n kiel neces•a•n mal•bon•aĵ•o•n, kaj toler•as ili•n en si•a dom•o kaj sur si•a•j kamp•o•j nur por labor•ad•i, star•as nun en la mez•o de la sabl•a voj•et•o, kun la man•o•j en la poŝ•o•j.
La mut•ul•in•o preter•pas•as li•n kun rapid•a kap•klin•o, sed ne montr•ant•e la blank•a•j•n dent•o•j•n, ĉar ŝi ne am•as la farm•ist•o•n, sent•ant•e, ke li si•a•flank•e tut•e ne estim•as kaj eĉ ne ŝat•as ŝi•n. Klomp re•salut•as kun preskaŭ ne•vid•ebl•a man•gest•o, re•foj•e en•poŝ•ig•as la man•o•n kaj ek•marŝ•as kelk•a•j•n paŝ•o•j•n sur la voj•et•o. Tiam li ir•as trans tabul•o•n, kiu kuŝ•as de la voj•et•o ĝis unu el la kamp•o•j, kaj ir•as tie plu•e per long•a•j mal•graci•a•j paŝ•o•j por esplor•i, ĉu ĉio est•as en ord•o, nom•e: ĉu la “neces•a mal•bon•aĵ•o” diligent•e labor•as sur la kamp•ar•o. Inter•temp•e li kalkul•as, kiom li per•labor•os tiu•n somer•o•n per si•a•j frukt•o•j, tut•e ne plu pens•ant•e pri la mut•ul•in•o, kiu en•ir•as li•a•n farm•ej•o•n por labor•ad•i ĝis la vesper•o. —
La liber•a•j•n hor•o•j•n, kiu•j rest•as al Rika, ŝi uz•is por kudr•i si•a•j•n vest•o•j•n kaj trik•i si•a•j•n ŝtrump•o•j•n; tiel pas•is por ŝi jar•o post jar•o. Tiel pas•as ankaŭ ĉi tiu somer•o kaj al•proksim•iĝ•as nov•a sezon•o kun nov•a•j monat•o•j ĝis re•foj•e ven•os la monat•o maj•o.
En tiu monat•o ĉiu•j serv•ist•o•j kaj serv•ist•in•o•j ĝu•as liber•a•n semajn•o•n kaj ordinar•e far•as nenio•n krom amuz•iĝ•i en la vilaĝ•a•j trink•ej•o•j aŭ en la urb•o, kie•n ili ir•as por el•spez•i tiom da mon•o, ke post la sep•a tag•o rest•as al ili preskaŭ nenio.
Rika neniam part•o•pren•is al tio, ĉar ŝi est•as surd•mut•a; ŝi pas•ig•as tiu•j•n liber•a•j•n tag•o•j•n en si•a dom•et•o, pur•ig•ant•e ĝi•n de la sub•tegment•ej•o ĝis la kahel•plank•o, kaj se rest•as kelk•a•j tag•o•j, ŝi vizit•as si•a•j•n frat•o•j•n kaj frat•in•o•j•n, loĝ•ant•a•j•n en la apud•a•j vilaĝ•o•j.
Re•foj•e ven•is tia liber•a semajn•o, kaj pur•ig•int•e si•a•n dom•et•o•n, ŝi ir•is al Uskvert, al frat•o, kiu loĝ•as tie kun si•a famili•o. Ŝi for•ir•is tie•n tut•e ne ŝlos•int•e la pord•o•n de si•a dom•et•o, ĉar tiu pord•o est•as sen•serur•a; neniam oni for•ŝtel•is io•n el la dom•et•o, kaj ŝi tut•e ne pens•as pri tio, ke ŝtel•ist•o en•ir•os por for•pren•i la mebl•o•j•n dum ŝi•a mal•est•o.
Du tag•o•j•n post•e, en la maten•o ŝi re•foj•e for•las•as si•a•n frat•o•n per re•turn•i si•n al si•a dom•et•o. Aŭtomat•e kiel ĉiam ŝi laŭ•ir•as la makadam•a•n voj•o•n de Uskvert al Warfum. En Warfum ŝi aĉet•as lan•o•n ĉe butik•ist•o, kie ŝi kutim•e ankaŭ aĉet•as ali•a•j•n bezon•aĵ•o•j•n por trik•i kaj kudr•i, kaj du•on•a•n hor•o•n post•e ŝi star•as sur la ŝton•a strat•et•o antaŭ la pord•o de si•a dom•et•o. Ŝi mal•ferm•as ĝi•n, lev•ant•e la rigl•il•o•n, en•ir•as, tra•ir•as la koridor•et•o•n ĝis la ĉambr•a pord•o kaj subit•e ek•halt•as. Tiu pord•o est•as ferm•it•a, kaj ŝi ne ferm•is ĝi•n, kiam antaŭ du tag•o•j ŝi for•las•is la ĉambr•o•n.
Ŝi pri•pens•as pri tio laŭ si•a manier•o, ne per vort•o•j, sed per imag•o•j. En•pens•e ŝi vid•as iu•n en•ir•i kaj el•ir•i la dom•et•o•n, sed kiu en•ir•is kaj el•ir•is?... Kial oni en•ir•is kaj el•ir•is?... Ŝi kapt•as la ring•o•n, pend•ant•a•n sur la pord•o kaj hezit•as, ĉu ŝi en•ir•os aŭ ne. En•pens•e ŝi vid•as person•o•n en la ĉambr•o kaj ŝi el•las•as la ring•o•n, per kiu ŝi est•as lev•ont•a la rigl•il•o•n, pri•pens•as moment•o•n kaj el•ir•as la koridor•et•o•n ekster•dom•e•n por rigard•i tra la fenestr•o, ĉu ver•e iu est•as en la ĉambr•o. Ŝi klin•as si•n por en•rigard•i trans la vitr•aĵ•o•n, kiu kovr•as la mal•supr•a•n part•o•n de la fenestr•o. Neniu en•est•as, sed sur la tabl•o star•as brun•a kest•et•o. Larĝ•e Rika mal•ferm•as la okul•o•j•n kaj strang•a son•o el•ir•as el ŝi•a buŝ•o. Ŝi ne tim•as, ĉar kest•et•o ne pov•as far•i mal•bon•o•n, sed est•as al ŝi enigm•o, kiel la kest•et•o ven•is tie•n ... kaj kio do en•est•as? ... Ŝi rigard•as ĉirkaŭ•e por vid•i, ĉu ebl•e person•o ie star•as, kiu en•port•is la kest•et•o•n, sed la sabl•a voj•et•o est•as sen•hom•a sam•e kiel la kamp•ar•o. En•pens•e ŝi vid•as la farm•ist•edz•in•o•n, kiu en•port•is la kest•et•o•n por surpriz•i si•a•n serv•ist•in•o•n, kaj vid•ig•ant•e por moment•o la blank•a•j•n dent•o•j•n, la mut•ul•in•o for•las•as la fenestr•o•n kaj en•ir•as la dom•et•o•n. Ŝi turn•as la ring•o•n de la ĉambr•a pord•o, la rigl•il•o si•n lev•as kaj per du long•a•j paŝ•o•j, kiu•j klak•son•as sur la kahel•plank•o, ŝi star•as antaŭ la strang•a surpriz•aĵ•o. La kovr•il•o est•as nek najl•e-, nek ŝnur•e•ferm•it•a, sed star•as tiel, ke ŝi pov•as vid•i part•o•n de la en•hav•o, nom•e blank•a•n tol•aĵ•o•n. Rika ek•pens•as pri si•a lit•o kaj imag•e vid•as nov•a•j•n lit•kovr•il•o•j•n, kaj si•n•gard•e ŝi for•ŝov•as la kest•kovr•il•o•n. Subit•e ŝi puŝ•as ĝi•n tiel fort•e, ke ĝi fal•as sur la plank•o•n. Ŝi ne aŭd•as la bru•o•n, kiu•n ŝi per tio kaŭz•is, sed rigard•as kun larĝ•e mal•ferm•it•a•j okul•o•j en la kest•et•o•n, ĉar tie kuŝ•as, du•on•e kovr•it•a per tol•a tuk•o, mir•ind•e bel•a infan•et•o. Ŝi ne kred•as al si•a•j okul•o•j kaj star•as moment•o•n rigard•ant•e la “surpriz•aĵ•o•n”, ne sci•ant•e, kio•n pens•i aŭ far•i. Ŝi pal•iĝ•as kaj la ne•atend•it•a surpriz•o tiel ek•tuŝ•as ŝi•n, ke ŝi dev•as apog•i si•n kontraŭ la tabl•o, ĉar ŝi•a•j krur•o•j ek•trem•as kaj tiu sam•a strang•a son•o, kiu•n nur mut•ul•o pov•as aŭd•ig•i, el•ir•as re•foj•e el ŝi•a gorĝ•o, sed baldaŭ ŝi reg•as si•n. La fal•ant•a kovr•il•o vek•is la infan•et•o•n, kiu nun per grand•a•j brun•a•j okul•o•j rigard•as la mut•ul•in•o•n. Rid•et•o lud•as sur la buŝ•et•o de la infan•o, kiu kuŝ•as tie kiel anĝel•et•o.
Strang•a•j pens•o•j kaj imag•o•j amas•iĝ•as en la kap•o de Rika.
— Kiel ven•is tie•n tiu infan•o?... Kial oni ĝi•n met•is tie sur la tabl•o•n?... Ĉu ĝi est•as donac•o?... Ĉu oni ven•os por re•pren•i ĝi•n?
La infan•o rid•as kaj sen tim•o rigard•as la mut•ul•in•o•n. Ŝi for•pren•as la tol•aĵ•o•n, met•as ĝi•n flank•e de la kest•et•o kaj jen la infan•et•o est•as simil•a al la mal•grand•a Mose•o en la kest•et•o sur la akv•o de Nil•o. Antaŭ Mose•o star•as bel•a•j fraŭl•in•o•j, bel•a•j princ•in•o•j kun vent•um•il•o•j en la man•o, kaj ili est•as pren•ont•a•j Mose•o•n el la kest•et•o, naĝ•ant•a sur la akv•o inter la alt•a•j kan•o•j. Antaŭ ĉi tiu brun•a kest•et•o sur la tabl•o star•as la mut•ul•in•o, kiu vol•e-ne•vol•e rigard•as la bild•o•n sur la mur•o, kaj ankaŭ ŝi est•as el•pren•ont•a si•a•n Mose•o•n.
— Kiel long•e li kuŝ•is en ĝi?... Ŝi pri•pens•as pri tio, sed subit•e ali•a ek•pens•o ŝi•n frap•as.
— Ĉu la infan•o soif•as aŭ mal•sat•as?... Ebl•e ne, ĉar ĝi ne plor•as, sed rid•as.
— Ĉu ĝi est•as pur•a kaj sek•a?
Rika sci•as spert•e, ke mult•a•j infan•o•j kelk•foj•e ne plor•as, kiam ili est•as mal•sek•a•j, kvankam est•as neces•e, ke ili est•u pur•a•j kaj kuŝ•u en sek•a•j vind•o•tuk•o•j.
Ŝi pren•as la infan•et•o•n sur la brak•o•n kaj rid•as al ĝi; la infan•et•o mal•ferm•as la buŝ•o•n kaj mov•et•as la lip•o•j•n. Rika sci•as, ke ĝi el•ig•as son•o•j•n, sed ŝi ne aŭd•as ili•n. Ŝi tamen ĝoj•as, ke la et•ul•o rid•as, kaj ŝi prem•as ĝi•n al si•a kor•o, dum larm•o•j rul•as al ŝi sur la vang•o•j pro emoci•o... Ŝi pens•as memor•e al si•a•j ge•frat•o•j, kiam ili est•is tiel mal•grand•a•j kiel ĉi tiu infan•et•o... Ŝi re•met•as la et•ul•o•n en la kest•et•o•n, pret•ig•as varm•et•a•n akv•o•n kaj for•ig•as la vind•o•tuk•o•n. Tio•n sam•a•n ŝi far•is pli ol mil•foj•e, kiam la ge•frat•o•j est•is suĉ•infan•o•j, kaj ŝi est•as lert•ul•in•o en tiu labor•o. La infan•o (ŝi nun vid•as) est•as bel•form•a knab•et•o. Ŝi pur•ig•as li•n kaj ek•pens•as pri vind•o•tuk•o•j, lakt•o•botel•o kaj ali•a•j neces•aĵ•o•j kaj pri tio, kio•n ŝi dev•os far•i kun la knab•et•o, kiu est•as tiel bel•a kaj dolĉ•a. Imag•e ŝi vid•as mal•riĉ•a•j•n ge•patr•o•j•n kun mult•a•j infan•o•j, tiom mult•a•j, ke ili ne sufiĉ•e bon•e pov•as nutr•i ĉiu•j•n. Imag•e ŝi vid•as plu•e, ke la patr•o met•as ĉi tiu•n knab•et•o•n en la kest•et•o•n kaj al•port•as li•n en ŝi•a•n dom•et•o•n, ĉar ŝi est•as lert•a vart•ist•in•o kaj hav•as sufiĉ•a•n mon•o•n kaj temp•o•n por pri•zorg•i la et•ul•o•n.
— Ĉu ŝi dev•as gard•i li•n?
Kiam ŝi de•nov•e rigard•is la knab•et•o•n, ĉi tiu rid•as re•foj•e kaj Rika si•n klin•as super li, kis•as li•n kaj ek•pens•as:
— Mi gard•os, fleg•os kaj mi am•os li•n.
Sed jen ali•a ek•pens•o:
— Ĉu oni for•pren•os de ŝi la et•ul•o•n?
Ŝi mal•kviet•iĝ•as; oni propr•a•vol•e donac•is al ŝi la knab•et•o•n, ŝi vol•as gard•i li•n sekret•e, por ke neniu pov•u li•n for•pren•i. Ŝi ek•star•as por serĉ•i lok•o•n, kie•n ŝi pov•as plej bon•e met•i la kest•et•o•n tiel, ke neniu de ekster•e pov•us vid•i ĝi•n. Flank•e de la kamen•kapuĉ•o est•as sufiĉ•a lok•o por star•ig•i seĝ•o•n, kaj sur tiu•n seĝ•o•n ŝi pov•us met•i la kest•et•o•n, kiu•n ŝi uz•os kiel li•a•n lit•et•o•n. Star•ig•int•e la seĝ•o•n kun la kest•et•o tie•n, ŝi el•ir•as kaj rigard•as tra la fenestr•o•j por esplor•i, ĉu el tie en•rigard•ant•o pov•as rimark•i ŝi•a•n et•ul•o•n. Ŝi tuj re•ir•as hejm•e•n, turn•as la dors•o•n de la seĝ•o al la fajr•o•lok•o, pend•ig•as tuk•o•n sur la apog•il•o•n, kaj re•foj•e el•ir•as por esplor•e rigard•i. Ŝi est•as kontent•a, ĉar ŝi vid•as nur la tuk•o•n. En•ir•ant•e la du•a•n foj•o•n, ŝi est•as kapt•at•a de la ek•pens•o, ke oni pov•as for•ŝtel•i la knab•et•o•n dum ŝi•a for•est•ad•o kaj tuj ŝi decid•as hav•ig•i al si serur•o•n por ĉiam ŝlos•i la pord•o•n, kiam ŝi dev•as las•i la infan•o•n sol•a. Sed tiu•n serur•o•n ŝi vol•as posed•i kiel ebl•e plej baldaŭ. Ŝi met•as la kest•et•o•n sur la lit•o•n, ferm•as la lit•o•pord•o•j•n kaj el•ir•as por sen•prokrast•e aĉet•i la serur•o•n, ĉar jam post kelk•a•j tag•o•j ŝi regul•e dev•os est•i ekster•dom•e por labor•ad•i ĉe Klomp... Ŝi el•ir•as.
Aŭtomat•e, sed pli rapid•e ol ali•temp•e, la lign•o•ŝu•o•j dis•ĵet•as la sabl•a•j•n nub•et•o•j•n kaj sci•vol•e la mal•mult•a•j hom•o•j, kiu•j•n ŝi renkont•as sur•voj•e, rigard•as post•e•n al la mut•ul•in•o kaj ek•mir•as pro la rapid•ec•o, kun kiu ŝi kontraŭ si•a kutim•o si•n direkt•as al la vilaĝ•o.
Ven•int•e tie•n, ŝi ir•as al forĝ•ist•o kaj fingr•e montr•as serur•o•n kun ŝlos•il•o kaj du fer•a•j•n kramp•o•j•n. Ŝi aĉet•as ili•n tuj pag•ant•e. For•las•int•e la forĝ•ist•o•n, kiu mir•as pro la tuj•a pag•ad•o, ĉar Klomp pag•as nur unu foj•o•n ĉiu•jar•e, kio•n li bezon•is dum tiu temp•o, la mut•ul•in•o en•ir•as butik•o•n por aĉet•i botel•o•n por suĉ•infan•o kaj ali•a•j•n bezon•aĵ•o•j•n por la et•ul•o. La butik•ist•o komenc•e ne kompren•as, kio•n ŝi dezir•as, sed esplor•rigard•int•e, ŝi fingr•e montr•as kio•n ŝi vol•as aĉet•i, kaj la vir•o mir•as, ĉar la farm•ist•edz•in•o ne hav•as infan•o•j•n; sed Rika ne atent•as li•a•n mir•o•n kaj post kap•klin•o ŝi for•las•as la butik•o•n.
Re•ven•int•e al si•a dom•o, ŝi per la lign•o•ŝu•o en•bat•as unu kramp•o•n en la pord•o•kadr•o•n kaj la ali•a•n en la pord•o•n tiel, ke la kurb•aĵ•o•j preskaŭ si•n tuŝ•as por tra•ir•ig•i la serur•o•n. Esplor•int•e post•e, ke la kramp•o•j sid•as fortik•e, ŝi en•ir•as kaj pren•as la kest•et•o•n de la lit•o kaj met•as ĝi•n sur la seĝ•o•n ĉe la fajr•o•lok•o. La knab•et•o dorm•as kviet•e. Rika el•ir•as, ŝlos•as la pord•o•n, kaj aŭtomat•e, sed rapid•e la du lign•o•ŝu•o•j dis•ĵet•as la sabl•a•j•n nub•et•o•j•n sur la voj•et•o, ĝis kiam ŝi mal•aper•as en la farm•ej•o por pren•i lakt•o•n. Tiu•n lakt•o•n ŝi pren•as en la lakt•ej•o kaj en•poŝ•ig•int•e la plen•a•n botel•o•n, kiu•n neniu pov•as vid•i, ĉar la plej mal•supr•a abel•uj•o est•as tiel larĝ•a, ke ŝi pov•us sen pen•o kaj ne•rimark•it•e kaŝ•i sub ĝi dek botel•o•j•n.
Re•ven•int•e hejm•e•n, ŝi pren•as unu alumet•o•n el alumet•uj•o kaj met•as ĝi•n sur la kamen•kapuĉ•o•n, ĉar ŝi vol•as post•e pag•i la pren•it•a•n lakt•o•n, kaj ne pov•o•sci•ant•e leg•i aŭ skrib•i por not•i la botel•o•j•n, ŝi post kelk•a•j tag•o•j kalkul•us per la alumet•o•j, kio•n ŝi ŝuld•os al Klomp.
Ŝi nun bol•ig•as iom da lakt•o por don•i al la knab•et•o, kiam li vek•iĝ•os.
Kviet•e ŝi ek•sid•as ĉe la kest•et•o, sen inter•romp•o rigard•ant•e la anĝel•et•o•n, kiu•n la sort•o tiel subit•e kaj mister•e lok•is sur ŝi•a•n voj•o•n.
Ŝi•a•j vang•o•j est•as pli ruĝ•a•j ol kutim•e, ŝi•a•j okul•o•j bril•as pli hel•e ol iam antaŭ•e. Am•plen•e ŝi admir•as la bel•a•n est•aĵ•o•n, kies patr•in•o ŝi vol•as est•i kaj por kiu ŝi vol•as labor•ad•i ĝis kiam li far•iĝ•os bel•a plen•kresk•a jun•ul•o. Ho, kiom da pens•ad•o•j kaj imag•o•j atak•as la mut•ul•in•o•n! Inter ili est•as nur unu, kiu mal•trankvil•ig•as ŝi•n: La patr•o pov•us re•ven•i por re•postul•i la knab•et•o•n, sed se li re•ven•as, ŝi vol•as pet•i, ke li ced•u li•n al ŝi, ĉar ŝi pov•as labor•i por li kaj pri•zorg•i li•n, kaj tio•n ŝi vol•as.
Minut•o•j pas•as..., hor•o•j pas•as kaj jam ek•vesper•iĝ•as, sed la mut•ul•in•o sid•as kviet•e kun inter•plekt•it•a•j man•o•j kaj atend•as pacienc•e por suĉ•ig•i si•a•n adopt•it•o•n por la unu•a foj•o.
Preskaŭ ĉiu•j surd•mut•ul•o•j hav•as la sam•a•n karakter•o•n. La plej mult•a•j est•as tre sent•em•a•j por bon•a•j trakt•ad•o•j kaj serv•em•a•j al ĉiu•j, kiu•j si•a•flank•e si•n montr•as indulg•a•j kaj amik•a•j al ili. Kontraŭ•e ili est•as kapric•a•j kontraŭ person•o•j, kiu•j ili•n mok•as, turment•et•as aŭ mal•bon•e trakt•as, jen al tiu•j mok•ant•o•j aŭ mal•bon•trakt•ant•o•j ili si•n montr•as mal•serv•em•a•j, jen ili ag•as kontraŭ ili laŭ indiferent•a manier•o.
La edz•in•o de Klomp, kiu hav•as sent•em•a•n karakter•o•n, si•n montr•as ĉiam kompat•em•a kaj intim•a al la mut•a serv•ist•in•o, precip•e ĉar tiu ĉi est•as diligent•a, ne perd•ant•e si•a•n temp•o•n far•ant•e nenio•n, sed konstant•e labor•ad•as, eĉ se ali•a•j serv•ist•in•o•j de temp•o al temp•o trov•as okaz•o•n sen•bezon•e for•ĵet•i si•a•n temp•o•n.
Maten•e Rika kutim•e de la dek•du•a ĝis la unu•a hor•o ir•as al si•a dom•et•o; la farm•ist•edz•in•o las•as ŝi•n ir•i, ĉar post kiam ŝi re•ven•is, ŝi uz•as tiel bon•e kaj diligent•e si•a•n temp•o•n, ke neniu el ĉiu•j serv•ist•in•o•j ŝi•n super•as. Rika labor•is jam tiom da jar•o•j ĉe Klomp, ke neniu bezon•as montr•i al ŝi, kio•n ŝi dev•as far•i. Kiam la melk•ad•o est•as okaz•int•a, la mut•ul•in•o per si mem ĉiam sci•as, kiu•n nov•a•n labor•o•n ŝi pov•as komenc•i, kaj se kelk•foj•e ŝi ne tuj sci•as kio•n far•i, kaj se ne komisi•o•j est•as far•ot•a•j, tiam ŝi nur rigard•as si•a•n mastr•in•o•n. Tiu bezon•as nur unu man•gest•o•n por dir•i, kie ŝi pov•as trov•i ali•a•n labor•o•n. Neniu krom la farm•ist•edz•in•o ordon•as al ŝi, ĉar la ali•a•j•n la mut•ul•in•o tut•e ne atent•as, eĉ ne la farm•ist•o•n mem. Ŝi obe•as al la farm•ist•edz•in•o volont•e, ĉar ĉi tiu ĉiam est•as amik•a. Rika sent•as, ke ŝi•a mastr•in•o ŝi•n kompren•as kaj ŝi kompren•as reciprok•e la mastr•in•o•n, por kiu, se bezon•us, ŝi risk•us si•a•n viv•o•n. Reciprok•a intim•ec•o kaj amik•ec•o unu•ig•as tiu•j•n du vir•in•o•j•n kaj pro tio la mut•ul•in•o (eĉ ne alud•ant•e ĝi•n) rest•as en la sam•a farm•ej•o, dum ali•a•j serv•ist•in•o•j ĉiu•jar•e je fiks•it•a temp•o antaŭ la monat•o maj•o dev•as est•i re•dung•at•a•j.
Dum kelk•a•j tag•o•j la edz•in•o de Klomp rimark•is, ke Rika kelk•foj•e inter•romp•is si•a•n labor•o•n, kaj ke ŝi en•pens•e rigard•as sen•cel•e antaŭ si•n, dum rid•et•o glit•as sur ŝi•a vizaĝ•o. Ŝi rimark•is ankaŭ, ke la mut•ul•in•o pli rapid•e ol laŭ•kutim•e ir•as al si•a dom•et•o ne nur la tag•mez•o•n, sed ankaŭ vesper•e post la dum•tag•a labor•o. Io ekster•ordinar•a sen ia dub•o dev•as est•i la kaŭz•o de tio, kaj ĉar vir•in•o•j est•as sci•vol•a•j, ankaŭ la mastr•in•o de Rika est•as tia, kaj ŝi decid•as spion•ad•i la serv•ist•in•o•n.
Pas•is nun semajn•o, de kiam la mut•ul•in•o adopt•is la infan•et•o•n, kaj est•as la dek•a en la maten•o. La lign•o•ŝu•o•j ĵus laŭ•takt•e dis•ĵet•as la sabl•a•j•n nub•et•o•j•n sur la voj•et•o kaj la du•obl•a abel•uj•o kun la blank•a kuf•o si•n direkt•as rapid•mov•e al la vilaĝ•a spic•ist•o, ĉar Rika dev•as far•i komisi•o•j•n. La mastr•in•o ŝi•n sekv•as per la okul•o•j, ĝis kiam la strang•a figur•o tut•e mal•aper•is; tiam laŭ•ir•ant•e la voj•et•o•n el sabl•o, ŝi ir•as al la dom•et•o, kies pord•o (kiel ŝi jam mult•foj•e vid•is) est•as ĉiam ne•ferm•it•a. Kiel grand•a est•as ŝi•a surpriz•o, kiam ŝi vid•as nun la pez•a•n serur•o•n, kiu al ŝi bar•as la en•ir•ej•o•n de la dom•et•o. Sinjor•in•o Klomp ek•kapt•as, lev•as kaj el•las•as la serur•o•n, kiu kun laŭt•a bru•o re•fal•as sur la pord•o•n.
— Io mister•a si•n kaŝ•as sub tio —, pens•as sinjor•in•o Klomp kaj si•n klin•ant•e super la vitr•aĵ•o de la fenestr•o flank•e de la pord•o, ŝi rigard•as intern•e•n. Ŝi neniam vizit•is la loĝ•ant•in•o•n, sekv•e ŝi ne pov•as vid•i, ĉu io ŝanĝ•iĝ•is en la sol•a ĉambr•et•o; tamen ŝi esplor•e rigard•as ĉiu•lok•e•n, sed vid•as nur unu tabl•o•n kaj kvar seĝ•o•j•n, el kiu•j unu est•as kovr•it•a per tuk•o. Nenio suspekt•ind•a traf•as ŝi•a•j•n okul•o•j•n, tamen io sen•dub•e ŝanĝ•iĝ•is aŭ okaz•is en tiu ĉambr•o, ĉar ali•e ne est•us neces•e ferm•i la dom•pord•o•n per tiu serur•o. La sinjor•in•o ĉirkaŭ•ir•as la dom•et•o•n, rigard•as tra ĉiu•j fenestr•o•j, sed rimark•as nenio•n ekster•ordinar•a•n. Ŝi•a vir•in•a instinkt•o tamen cert•ig•as al ŝi, ke la mut•ul•in•o ne sen kaŭz•o al•met•is tia•n serur•o•n. Pri•pens•ant•e moment•o•n, ŝi for•ir•as.
Est•as proksim•um•e tag•mez•o, la sabl•a•j nub•et•o•j si•n sekv•as rapid•e sur la voj•et•o kaj la mut•ul•in•o al•proksim•iĝ•as si•a•n hejm•o•n. For•ig•int•e la serur•o•n, ŝi en•ir•as, met•as la korb•o•n en la koridor•o•n kaj al•paŝ•as al la tuk•e kovr•it•a seĝ•o. Ŝi•a•j bril•ant•a•j okul•o•j si•n fiks•as sur la knab•et•o•n. Li rid•as kiel nur infan•o pov•as rid•i. La mut•ul•in•o ne aŭd•as ĝi•n, ŝi vid•as la rid•ad•o•n kaj feliĉ•e rigard•as la mal•grand•a•n Mose•o•n kun am•o kaj emoci•o. Ŝi balbut•as kelk•a•j•n raŭk•a•j•n kri•o•j•n, kiu•j tamen ne tim•ig•as la knab•et•o•n, ĉar li jam kutim•is al ili kaj sci•as, ke post tiu•j kri•o•j sekv•os la dolĉ•a lakt•o. Post kiam ŝi sufiĉ•e long•e ĝu•is la rid•ad•o•n de la knab•et•o, ŝi el•pren•as li•n el la kest•et•o, pur•ig•as li•n, al•met•as pur•a•n vind•o•tuk•o•n, kaj turn•int•e la dors•o•n de si•a seĝ•o al la pord•o, ŝi suĉ•ig•as la infan•o•n. Subit•e ŝajn•as al ŝi, kvazaŭ nigr•et•a ombr•o si•n ŝov•as sur la vand•o antaŭ ŝi. Ali•ul•o ne rimark•us tio•n, sed surd•mut•ul•o•j rimark•as preskaŭ ĉio•n. Ŝi si•n turn•as, sed vid•as nenio•n. Tuj post•e la sam•a ombr•o re•ŝov•iĝ•as, sed tuj mal•aper•as. La mut•ul•in•o re•foj•e si•n turn•as, sed neniu star•as ĉe la fenestr•o ekster la dom•o.
— Ebl•e nub•o preter•ir•is —, ŝi pens•as, kaj de•nov•e ŝi rigard•as la suĉ•ant•a•n infan•o•n.
Kiam li suĉ•trink•is ĝis•sat•e, ŝi re•met•as li•n en la kest•et•o•n, prem•as kis•o•n sur la anĝel•a•n vizaĝ•a•n kaj star•as en kurb•a si•n•ten•ad•o, rigard•ant•e la et•ul•o•n, ĝis kiam ŝi•a dors•o dolor•as. Tiam ŝi turn•as si•n por el•ir•i, ĉar est•as kvar•on•a hor•o antaŭ la unu•a. Sed apenaŭ la lign•o•ŝu•o•j klak•et•is kvar•foj•e sur la kahel•plank•o, ŝi kun terur•o ek•halt•as, ĉar rekt•e antaŭ ŝi star•as la farm•ist•edz•in•o, kiu kun pal•a vizaĝ•o, kiu esprim•as kompat•o•n, surpriz•o•n kaj bedaŭr•o•n, bar•as al ŝi la el•ir•ej•o•n de la ĉambr•o.
Terur•ek•kri•o el•ir•as el inter la lip•o•j de la mut•ul•in•o kaj mastr•in•o kaj serv•ist•in•o si•n rigard•as. Neniu el ambaŭ sci•as, kio•n pens•i, nek kio•n ek•far•i.
La serv•ist•in•o tim•as, ke ŝi perd•os la infan•o•n, ĉar oni mal•kovr•is li•n; la mastr•in•o ek•pens•as, ke la infan•o nask•iĝ•is en ĉi tiu dom•et•o kaj terur•a•j flank•pens•o•j akompan•as tiu•n konjekt•o•n. Ŝi tamen ne kondamn•as la mut•ul•in•o•n, kiu•n ŝi ja dev•as konsider•i kiel naiv•a•n sen•kulp•a•n kre•it•aĵ•o•n.
La mastr•in•o kiel unu•a romp•as la mort•a•n silent•o•n, reg•ant•a•n en la ĉambr•o kaj ĝem•dir•as:
— Ho Di•o, knab•in•o, kio•n vi far•is!?
La mut•ul•in•o ne aŭd•as la parol•o•j•n, sed ŝi konsci•as, ke la mastr•in•o juĝ•as ne•just•e pri ŝi•a kondut•o. Ŝi vol•as kompren•ig•i, ke la infan•o ne nask•iĝ•is al ŝi, kaj kiel li en•ven•is en ŝi•a•n dom•et•o•n. Ŝi fingr•e montr•as Mose•o•n sur la en•kadr•ig•it•a bild•o, pren•as la kest•et•o•n, star•ig•as ĝi•n sur la tabl•o•n kaj far•as gest•o•j•n por montr•i, ke fremd•ul•o en•port•is la kest•et•o•n; tiam ŝi frap•et•as kelk•a•j•n foj•o•j•n per la montr•o•fingr•o sur si•a•n brust•o•n, sku•ad•as la kap•o•n, kvazaŭ por dir•i:
— Li ne est•as mi•a, mi trov•is li•n sur la tabl•o en tiu ĉi kest•et•o, sam•e kiel tiu•j vir•in•o•j sur la bild•o trov•as tiu•n infan•o•n en kest•et•o sur la akv•o.
La farm•ist•edz•in•o kompren•as mal•bon•e la gest•o•j•n de si•a serv•ist•in•o, ŝi pren•as la knab•et•o•n sur la brak•o•n kaj admir•as li•a•n bel•a•n kap•et•o•n kun la brun•a•j, preskaŭ nigr•a•j okul•o•j kaj sam•kolor•a•j har•o•j; tiam ŝi met•as li•n sur si•a•j•n genu•o•j•n kaj pri•pens•ant•e la strang•eg•a•n okaz•o•n, ŝi rigard•as antaŭ si•n.
Rika star•as sen•mov•e kaj pens•as:
— Ĉu oni for•pren•os li•n de mi? — Tiam ŝi tuŝ•as la brak•o•n de la sinjor•in•o. Ĉi tiu rigard•as ŝi•n. Rika re•foj•e frap•et•as al si la brust•o•n kompren•ig•ant•e: — Li ne est•as mi•a —; tiam ŝi met•as la fingr•o•n sur si•a•n buŝ•o•n, etend•as brak•o•n en la direkt•o de la farm•ej•o kvazaŭ por dir•i, ke la mastr•in•o pri la infan•o ne parol•u al Klomp. La sinjor•in•o, kiu bon•e kon•as si•a•n edz•o•n, decid•as, ke ŝi provizor•e ne parol•os al li pri tio, ĉar li jam ne toler•us la mut•ul•in•o•n en la farm•ej•o, kiam li ek•sci•us, ke ŝi hav•as infan•o•n, kaj ŝi kap•ne•as; tiam ŝi ek•star•as por for•ir•i.
Est•as nun preskaŭ la unu•a hor•o, kaj Rika star•ig•as la kest•et•o•n sur la seĝ•o•n flank•e de la fajr•o•lok•o, ek•kapt•as la korb•o•n kaj sekv•as si•a•n mastr•in•o•n ekster•e•n. Tie ŝi ŝlos•as la pord•o•n kaj kur•ating•as sur la voj•et•o la farm•ist•edz•in•o•n, kiu direkt•as si•a•j•n paŝ•o•j•n al Brej. Halt•ig•ant•e ŝi•n per la brak•o, ŝi re•foj•e fingr•e montr•as la farm•ej•o•n kaj frap•et•as al si la buŝ•o•n.
— Ne! — dir•as la sinjor•in•o, kap•sku•ant•e, — Ne! ... mi ne parol•os!
Rika rid•et•as, re•kviet•iĝ•as kaj ŝi•a•j lign•o•ŝu•o•j turn•as la kalkan•um•o•j•n al la mastr•in•o, kiu ir•as plu•e al la dom•ar•et•o, dum la mut•ul•in•o rapid•as al la farm•ej•o.
Sinjor•in•o Klomp dum•e ir•as mal•rapid•e plu•e, pens•ant•e ke ŝi do konjekt•is prav•e, ke io ekster•ordinar•a okaz•is en la ŝlos•it•a dom•et•o. Ŝi en•profund•iĝ•as en pens•o•j•n. — Ĉu Rika nask•is tiu•n infan•et•o•n? Sed tio ja est•as ne•ebl•a; ŝi neniam hav•is inter•rilat•o•j•n kun vir•o•j, kaj eĉ se ŝi hav•us inter•rilat•o•j•n, ŝi est•as honest•ul•in•o... Sed sen•hont•ul•o pov•us de•log•i kaj tromp•i ŝi•n..., tamen ankaŭ tio est•as ne•ver•ŝajn•a...; Rika neniam mal•san•iĝ•is, al•ven•is ĉiu•tag•e al si•a labor•o kaj for•rest•is nur dum la liber•a semajn•o, kaj en tiu semajn•o la knab•et•o jam de long•e est•is nask•it•a, ĉar li hav•as almenaŭ tri monat•o•j•n... — Cent•o da tia•j pens•o•j tra•ir•as ŝi•a•n kap•o•n, fin•e ŝi dir•as al si:
— Sed ni ne pov•as ĉiam kaŝ•i la infan•o•n, la hom•o•j fin•e ek•sci•os pri tio...
Ir•ant•e plu•e ŝi ating•as la dom•ar•et•o•n kaj la preĝ•ej•o•n kun la mal•alt•a pint•a tur•o. Ĝi star•as mez•e de la alt•e lok•it•a en•ter•ig•ej•o inter tomb•o•ŝton•o•j kaj tomb•o•fost•o•j, indik•ant•a•j la nom•o•j•n de la sub si ripoz•ant•a•j mort•int•o•j. Kruc•o•j•n oni ne vid•as tie, ĉar la loĝ•ant•o•j de Brej aparten•as al la protest•ant•a religi•o.
Post la en•ter•ig•ej•o star•as en bel•a ĝarden•o la blank•e pentr•it•a dom•o de la predik•ist•o. Mal•larĝ•a voj•et•o ir•as de la tomb•ej•o al la ĝarden•o kaj la predik•ist•o promen•as tie kun libr•o en la man•o kaj long•a argil•a tabak•pip•o en la buŝ•o. Li est•as vir•o de mez•a kresk•o, ankoraŭ fraŭl•o kaj ĉiam nigr•e vest•it•a. Li hav•as ne•bel•a•n aspekt•o•n, ĉar li•a mal•supr•a makzel•o star•as tro mult•e antaŭ•e•n, sed por kaŝ•i tiu•n mal•bel•aĵ•o•n, li port•as barb•o•n, kiu kovr•as ne nur la menton•o•n ĝis la lip•o, sed ankaŭ la vang•o•j•n. Li•a barb•o, sam•e kiel li•a•j krani•har•o•j est•as tut•e blank•a•j, ĉar li est•as jam ses•dek•jar•a vir•o. Li est•as miop•a, kaj rigard•ant•e per la griz•a•j okul•o•j person•o•j•n, kun kiu•j li parol•as, li ĉiam sulk•ig•as la frunt•o•n, imag•ant•e, ke tiam li pli klar•e pov•as vid•i.
Jam tri•dek jar•o•j•n li loĝ•as en la dom•ar•et•o Brej kaj ne volont•e for•las•us ĝi•n, ĉar li kutim•is al ĝi kaj al la blank•a dom•o, kie li loĝ•as kun mal•jun•a mastr•um•ist•in•o kaj jun•a serv•ist•in•o. Li kon•as ĉiu•j•n hom•o•j•n de la ĉirkaŭ•aĵ•o kaj la jun•a•j•n li ĉiu•j•n bapt•is. Kvankam li ne est•as elokvent•a parol•ad•ist•o (li kutim•as leg•ad•i si•a•j•n predik•o•j•n) oni tre ŝat•as li•n pro li•a•j bon•a•j mor•o•j kaj pro la amik•a, preskaŭ intim•a manier•o, per kiu li kondut•as kun la Brej•an•o•j. Li est•as la konsil•ant•o de ĉiu•j kaj tre ŝat•as, ke oni ven•as al li por pet•i li•a•n konsil•o•n.
Ek•vid•ant•e vir•in•o•n en•ir•i la tomb•ej•o•n, li sulk•ig•as la frunt•o•n, pren•as la pip•o•n el la buŝ•o kaj fiks•e rigard•as ŝi•n. Komenc•e li ne pov•as disting•i, kiu laŭ•ir•as la voj•et•o•n el konk•o•j, kiu ĉirkaŭ•as la tomb•ej•o•n kaj la sulk•o•j pli•profund•iĝ•as. Nur post kiam la vir•in•o far•is kelk•a•j•n paŝ•o•j•n sur la al la ĝarden•o konduk•ant•a voj•et•o, li kred•as, ke ŝi est•as sinjor•in•o Klomp, kaj sulk•ig•ant•e la frunt•o•n plej ebl•e profund•e, li est•as cert•a, ke ŝi est•as tiu sinjor•in•o.
— Est•as ne•ordinar•a temp•o por promen•ad•o —, pens•as li, kaj sen•sulk•ig•int•e la frunt•o•n, li ir•as al ŝi renkont•e kaj salut•as amik•e.
— Bon•a•n tag•o•n, pastr•o! — dir•as sinjor•in•o Klomp kaj ŝi plu•e laŭ•ir•as la voj•et•o•n konduk•ant•a•n al la ĝarden•o. La pastr•o, por akompan•i ŝi•n, dev•as si•n turn•i; li si•n turn•as kaj ili promen•as unu flank•e de la ali•a. Strab•e la pastr•o rigard•as la sinjor•in•o•n kaj spit•e al si•a miop•ec•o li rimark•as, ke ŝi ven•as por pri•parol•i io•n ne•ordinar•a•n, tamen tuj rigard•ant•e antaŭ si•n, li dir•as:
— Bel•a veter•o hodiaŭ, sinjor•in•o.
— Tre bel•a, pastr•o.
— Eĉ pli bel•a ol hieraŭ.
— Jes.
— Mi tamen antaŭ•sent•as pluv•o•n.
— Ĉu vi antaŭ•sent•as tio•n?
— Jes, mi•a•j kal•o•j dolor•as, kaj tiam ĉiam ek•pluv•os. Ili promen•as plu•e.
Re•foj•e li strab•e rigard•as ŝi•n kaj dum dek•on•o da sekund•o li•a frunt•o sulk•iĝ•as; tiam li tuŝ•as per la pip•o bel•a•n roz•o•n, kiu•n ili ĵus est•as preter•paŝ•ont•a•j, kaj li dir•as plu•e:
— Pro mi•a•j roz•o•j mi esper•as, ke mi•a•j kal•o•j dolor•u ankoraŭ pli mult•e, ĉar ili bezon•as akv•o•n..., la roz•o•j mem•kompren•ebl•e.
La sinjor•in•o ne respond•as, sed tus•et•as du aŭ tri foj•o•j•n; ŝajn•as kvazaŭ kelk•a•j vort•o•j vol•as el•ir•i el ŝi•a gorĝ•o, sed subit•e renkont•as bar•il•o•n; la tus•et•o•j tamen ne for•ig•as tiu•n bar•il•o•n kaj ŝi promen•as plu•e.
Ili nun est•as en la mez•o de la ĝarden•o; rekt•e antaŭ ili si•n trov•as la ne•ferm•it•a pord•o de la pastr•ej•o, kaj la sinjor•in•o al•paŝ•as al ĝi, dir•ant•e:
— Pastr•o, mi bezon•as vi•a•n konsil•o•n.
Rapid•a rid•et•o pli•larĝ•ig•as la barb•o•n de la predik•ist•o, ĉar li jam rimark•is, ke li•a•j miop•a•j okul•o•j diven•is ĝust•e.
— Ho, se mi pov•o•sci•as don•i ĝi•n, sinjor•in•o, mi est•os je vi•a dispon•o.
Li pip•e montr•as la ne•ferm•it•a•n pord•o•n kaj la sinjor•in•o trans•ir•as la sojl•o•n. La pastr•o ŝi•n sekv•as kaj ambaŭ star•as en la larĝ•a koridor•o. La antaŭ•ĉambr•a pord•o star•as ankaŭ ne•ferm•it•a, kaj de•nov•e la long•a pip•o montr•as al la sinjor•in•o, ke ŝi est•as invit•at•a en•ir•i.
Ŝi en•ir•as kaj la tri•a•n foj•o•n la pastr•o uz•as si•a•n pip•o•n ... nom•e por montr•i seĝ•o•n. Ambaŭ sid•iĝ•as.
Sinjor•in•o Klomp rigard•as esplor•e ĉirkaŭ•e kaj la pastr•o, spit•e al si•a miop•ec•o rimark•as, kio•n tio signif•as. Li ek•star•as kaj ferm•as la pord•o•n kaj sid•iĝ•int•e de•nov•e, li dir•as:
— Mi est•as je vi•a dispon•o, sinjor•in•o Klomp.
— Mi unu•e hav•as io•n por inform•iĝ•i, pastr•o... hm!... hm!... Ĉu ĉiu•j nask•it•a•j infan•o•j dev•as est•i en•skrib•at•a•j?
— Jen tre strang•a demand•o —, pens•as la pastr•o, kiu ne klar•e kompren•as, kaj li respond•as al tiu strang•a demand•o per la vort•o•j:
— Kompren•ebl•e mi en•skrib•as ĉiu•j•n nask•it•a•j•n infan•o•j•n, post kiam mi bapt•is ili•n.
— Jes, mem•kompren•ebl•e, sed mi ne alud•as la preĝ•ej•a•n registr•o•n, sed tiu•n de la komun•um-estr•ar•o.
La pastr•o ne pov•as ne sulk•ig•i tre profund•e la frunt•o•n kaj la sinjor•in•o, rimark•ant•e la surpriz•o•n de la pastr•o, dir•as plu•e:
— Ĉu vi sci•as, post kiom da tag•o•j nov•e nask•it•a•j infan•o•j dev•as est•i en•skrib•at•a•j?
— Post du•dek kvar hor•o•j ... sed...
— Jes, pastr•o, mi•a demand•o est•as iom strang•a, sed antaŭ ol klar•ig•i ĝi•n, mi dezir•us ek•sci•i, ĉu mal•plen•um•o de tiu dev•o est•as leĝ•e pun•at•a.
— En real•o, jes.
— Ĉu sever•e?
— Tio de•pend•os de la motiv•o•j de la mal•plen•um•o.
— Supoz•u, pastr•o, ke mal•obe•ant•o ne sci•as, ke tiu dev•o ekzist•as.
— Sed, ni ja ne pov•as supoz•i, ke tia•j hom•o•j si•n trov•as tie ĉi.
— Tamen supoz•u moment•o•n.
— Nu, tia•okaz•e la pun•o ne est•us tre sever•a..., sed mi ne kom...
— Kaj vi ne pov•as kompren•i, kial mi inform•iĝ•as pri tio. Mi do dev•as parol•i pli klar•e, sed antaŭ•e vi permes•u, ke mi far•u ali•a•n demand•o•n: — Kio•n vi opini•as pri la fraŭl•in•o•j de ni•a dom•ar•et•o?
— Kiom mi sci•as, ĉiu•j est•as honest•a•j kaj bon•mor•a•j.
— Mi sam•opini•as, sed honest•ul•in•o pov•as est•i de•log•at•a kaj tromp•at•a...
La pastr•o met•as la pip•o•n sur la tabl•o•n, sed tuj re•pren•as ĝi•n, kaj si•n klin•ant•e antaŭ•e•n tiel, ke la pip•o tuŝ•as li•a•n ŝultr•o•n, li flustr•as...
— Ĉu unu el la fil•in•o•j de ĉi tiu•j loĝ•ant•o•j...?
— Okaz•e mi rimark•is, ke unu el ili hav•as tri- aŭ kvar•monat•a•n infan•et•o•n... kiu ne est•as en•skrib•it•a.
— Tri- aŭ kvar•monat•a•n infan•o•n!... Kiam vi rimark•is tio•n?
— Antaŭ du•on•a hor•o.
La pastr•a vizaĝ•o ŝanĝ•iĝ•is. La sulk•o•j sur li•a frunt•o pli•profund•iĝ•is, kaj li•a mal•supr•a makzel•o el•star•as ankoraŭ pli mult•e ol kutim•e. La bon•a vir•o en•profund•iĝ•as en pens•o•j•n, li•a pip•o tra•bor•ad•as la blank•a•j•n har•o•j•n sur li•a kap•o, kvazaŭ ĝi vol•as serĉ•i sur la krani•o la solv•o•n de la enigm•o, kiu tiel subit•e okup•as li•a•j•n medit•o•j•n.
— Kiu do pov•as est•i tiu knab•in•o? — li demand•as al si. Li kon•as ĉiu•j•n, vid•as ili•n preskaŭ ĉiu•tag•e, sed neniam li rimark•is io•n suspekt•ind•a•n. Fin•e li flustr•as:
— Kiu ŝi est•as?
— La mut•ul•in•o.
— Rika!? — La serĉ•ant•a pip•o jam ne serĉ•as sur la krani•o inter la har•o•j de la pastr•o, sed fal•as el la man•o de la konstern•it•a vir•o, kaj kvar pec•o•j tint•as sur la plank•o inter la pied•o•j de la du inter•parol•ant•o•j.
— Pardon•u —! dir•is la sinjor•in•o, ĉar mi ek•terur•ig•is vi•n.
— Ho, tio ja ne est•as grav•a... ĝi est•as nur argil•a pip•o...
Sinjor•in•o Klomp kolekt•as la pec•o•j•n kaj met•as ili•n si•n•gard•e sur la tabl•o•n, tiam ŝi atend•as por ek•aŭd•i, kio•n dir•os plu•e la pastr•o, sed li silent•as ankoraŭ moment•o•n, fin•e li dir•as:
— Tamen, est•as ja ne•ebl•e, ke la infan•o est•as ŝi•a. Mi vid•as ŝi•n preskaŭ ĉiu•tag•e.
— Mi ankaŭ pens•is tio•n, sed ŝi hav•as infan•et•o•n, mi ĝi•n vid•is antaŭ du•on•a hor•o —, kaj la sinjor•in•o rakont•as detal•e ĉio•n, kio•n ŝi spert•is en la dom•et•o de la mut•ul•in•o.
La frunt•o de la pastr•o subit•e sen•sulk•iĝ•as kaj rid•et•o re•foj•e pli•larĝ•ig•as li•a•n barb•o•n; tiam li dir•as:
— Nu, pov•as ja est•i, ke ŝi trov•is la infan•o•n.
— Sur la tabl•o?
— Jes, kial ne? ... la pord•o, kiel vi dir•is, est•is ĝis antaŭ kelk•a•j tag•o•j ĉiam ne•ferm•it•a, kaj ne•kon•at•a person•o ebl•e en•ir•is kaj post•las•is la kest•et•o•n kun la infan•o ... Ĉiu•okaz•e mi esplor•os tio•n kaj parol•os kun la vilaĝ•estr•o, por ke la infan•o pov•u est•i en•skrib•at•a. Mi klopod•os, ke laŭ•leĝ•a persekut•o est•os evit•at•a.
— Sed kiel trov•i pruv•o•j•n, ĉu la infan•et•o est•as ŝi•a aŭ ne? Rika ne pov•as parol•i.
— Est•os mal•facil•e; sed mi ekzamen•os la kest•et•o•n, ebl•e ĝi hav•ig•os al mi la faden•o•n, laŭ kiu mi pov•os el•ir•i el ĉi tiu labirint•o.
Sinjor•in•o Klomp ĝem•as. Ŝi kompat•as la mut•ul•in•o•n kaj est•us tre feliĉ•a ne nur, se la pastr•o pruv•us, ke la infan•o est•as trov•it•o, sed ankaŭ, se Rika ne renkont•us mal•agrabl•aĵ•o•j•n.
Ŝi ek•star•as, dank•as la pastr•o•n kaj el•ir•as. La pastr•o akompan•as ŝi•n ĝis la makadam•a voj•o; tiam li don•as al ŝi la man•o•n kaj post salut•o ili dis•ir•as; la pastr•o al si•a dom•o por pri•pens•ad•i tiu•n strang•a•n afer•o•n kaj la sinjor•in•o ir•as al la farm•ej•o.
Inter•temp•e Rika est•as labor•ant•a en la lakt•ej•o. Ŝi star•as nun ĉe alt•a lakt•o•barel•o, el kiu ŝi for•ig•as la ĵus far•it•a•n buter•o•n. Per ambaŭ man•o•j ŝi ĉerp•as la naĝ•ant•a•n buter•o•n el la barel•o kaj met•as ĝi•n en argil•a•n pot•o•n. De temp•o al temp•o ŝi inter•romp•as tiu•n labor•o•n kaj star•as kun prem•it•a•j lip•o•j kaj rigard•as sen•cel•e antaŭ si•n, pens•ant•e pri la infan•o kaj pri la mastr•in•o, kiu mal•kovr•is la sekret•o•n; kaj ŝi est•as mal•kviet•a.
Klomp, kiu preskaŭ neniam si•n okup•as pri la buter•far•ad•o, okaz•e preter•ir•as la lakt•ej•o•n kaj rigard•as intern•e•n. Li tuj rimark•as, ke ĉio ne marŝ•as bon•e, ĉar unu el la serv•ist•in•o•j ne labor•as, sed star•as ĉe la lakt•o•barel•o, far•ant•e nenio•n kaj rigard•ant•e antaŭ si•n. Li rest•as star•ant•a ekster•e kaj atend•as por vid•i, ĉu ŝi ek•labor•os. La mut•ul•in•o ek•labor•as, sed nur mal•long•a•n temp•o•n, ĉar jen ŝi de•nov•e far•as nenio•n. Klomp ĝoj•as, ke li ven•is kaj ke ĝust•e en tiu temp•o ĉio ne marŝ•as bon•e. Li en•ir•as la lakt•ej•o•n, sed la mut•ul•in•o ne atent•as li•n; kun prem•it•a•j lip•o•j ŝi star•as ĉe la barel•o far•ant•e nenio•n. Klomp star•as kun la man•o•j en la poŝ•o•j kaj ne el•tir•as ili•n. Fiks•e rigard•ant•e la mut•ul•in•o•n, li paŝ•as al ŝi per kvar long•a•j pez•a•j paŝ•o•j, kaj per la kubut•o tuŝ•eg•as ŝi•n. Rika rigard•as li•n, sed tuj post•e jam tut•e ne atent•ant•e la farm•ist•o•n, ŝi re•pren•as si•a•n antaŭ•a•n si•n•ten•ad•o•n. Klomp ruĝ•iĝ•as pro indign•o, atend•as minut•o•n por vid•i, ĉu ŝi komenc•os labor•i, sed vid•ant•e, ke la tuŝ•eg•o rest•is sen rezult•o, li la du•a•n foj•o•n ŝi•n tuŝ•eg•as, sed pli fort•e. La mut•ul•in•o est•as surpriz•it•a, ĉar ŝi ne kompren•as, kio•n intenc•as la farm•ist•o. Ŝi turn•as al li la dors•o•n, sed ne ek•labor•as.
Du ali•a•j serv•ist•in•o•j, ankaŭ labor•ant•a•j en la lakt•ej•o, ek•halt•is por vid•i tio•n, kio okaz•os, ĉar ili kon•as la mut•ul•in•o•n kaj sci•as, ke ŝi obe•as nur al la mastr•in•o.
— Ek•labor•u! — kri•as Klomp al ili. La serv•ist•in•o•j obe•as, sed re•ten•as kun pen•o mok•a•n rid•et•o•n. Rika tamen ne obe•as kaj Klomp por la tri•a foj•o puŝ•eg•as ŝi•n kubut•e. La mut•ul•in•o si•n turn•as al li kaj minac•e rigard•as la farm•ist•o•n, kies koler•o ek•flam•is. Li montr•as kubut•e la barel•o•n kaj kri•as: — Labor•u!
Rika, anstataŭ obe•i, met•as ambaŭ man•o•j•n sur si•a•j•n koks•o•j•n kaj mok•incit•ant•e rigard•as la farm•ist•o•n rekt•e en la okul•o•j•n.
Sub•prem•at•a rid•o ek•son•as post Klomp kaj la serv•ist•in•o•j si•n turn•as por ne vid•ig•i la mok•ant•a•j•n, rid•ant•a•j•n vizaĝ•o•j•n.
Klomp furioz•iĝ•as tia•grad•e, ke li jam ne pov•as reg•i si•n. Li el•poŝ•ig•as unu man•o•n kaj bat•as la mut•ul•in•o•n sur la vang•o•n.
Kun raŭk•a terur•a ek•kri•o la bat•it•a kapt•as apud si star•ant•a•n bala•il•o•n kaj puŝ•as ĝi•n en la vizaĝ•o•n de la farm•ist•o. Li•a ĉap•o de•fal•as de li•a kap•o kaj laŭt•a•j rid•eg•o•j de la serv•ist•in•o•j aŭd•iĝ•as post li. Li nun el•poŝ•ig•as la du•a•n man•o•n por re•foj•e bat•i la mut•ul•in•o•n, sed ĉi tiu alt•e lev•as la bala•il•o•n, kiu per mir•ind•a rapid•ec•o tuj re•fal•as sur la krani•o•n de ŝi•a atak•ant•o. La farm•ist•o kri•eg•as kaj blasfem•as kiel ebri•a hom•o kaj est•as ĵet•ont•a si•n sur la mut•ul•in•o•n, sed ŝi kur•as post la barel•o•n. Klomp vol•as ek•kapt•i ŝi•n, sed re•foj•e la bala•il•o si•n lev•as. La farm•ist•o si•n kurb•ig•as por evit•i la bat•o•n, sed fal•et•as sur la glat•a•j kahel•o•j de la lakt•ej•o; anstataŭ kapt•i la mut•ul•in•o•n, li kapt•as la barel•tabul•o•j•n, la barel•o ŝancel•iĝ•as, renvers•iĝ•as kaj rul•as sur la fal•int•a•n farm•ist•o•n, sur kiu•n sur•verŝ•iĝ•as la tut•a blank•a en•hav•o de la barel•o. Kiel fiŝ•o en ŝlim•aĵ•o Klomp barakt•as sur la plank•o. Li ek•star•as kaj la buter•lakt•o flu•ad•as el ĉiu•j li•a•j vest•o•j. Li de•nov•e vol•as atak•i la mut•ul•in•o•n, sed ŝi star•as antaŭ li kiel vund•it•a tigr•in•o kaj sving•ad•as la bala•il•o•n kun tiom da lert•ec•o, ke la farm•ist•o ek•tim•as kaj paŝ•as post•e•n.
Ĝust•e en tiu moment•o en•ir•as la farm•ist•edz•in•o.
Tuj diven•ant•e tio•n, kio okaz•is, ĉar ŝi kon•as la karakter•o•j•n de la ge•batal•ant•o•j, ŝi ir•as kviet•e al Rika, sku•as la kap•o•n kiel sign•o de mal•aprob•o kaj sen pen•o pren•as la bala•il•o•n, kiu•n ŝi met•as ter•e•n; tiam ŝi kapt•as ŝi•a•n man•o•n kaj si•n direkt•as al la apud•a kuir•ej•o.
Rika sekv•as kiel ŝaf•id•o. La farm•ist•edz•in•o pren•as ambaŭ man•o•j•n de si•a serv•ist•in•o kaj re•foj•e sku•ant•e la kap•o•n, ŝi du•on•e riproĉ•e, du•on•e mal•ĝoj•e rigard•as en la okul•o•j•n de la mut•ul•in•o. Ĉi tiu ek•trem•et•as, fal•as sur la genu•o•j•n kaj kaŝ•ant•e la vizaĝ•o•n sur la antaŭ•tuk•o de si•a mastr•in•o, laŭt•e ek•kri•plor•as pro ekscit•ec•o kaj nerv•em•ec•o. Tut•a ŝi•a korp•o sku•iĝ•as. La farm•ist•edz•in•o kares•as al ŝi la kap•o•n kaj lev•as ŝi•a•n vizaĝ•o•n, kiu ban•as en larm•o•j. Iom post iom Rika re•kviet•iĝ•as, fin•e ek•star•as kaj ambaŭ ir•as en la lakt•ej•o•n, kie la du serv•ist•in•o•j pur•ig•as la kahel•plank•o•n. Ili•a•j vizaĝ•o•j est•as ankoraŭ ruĝ•a•j pro rid•ad•o. Ili sci•as, ke la mut•ul•in•o atend•as ordon•o•j•n nur de la mastr•in•o, sed ili ne est•is atend•int•a•j, ke ŝi tiel kuraĝ•e re•pag•us unu sol•a•n vang•frap•o•n de la farm•ist•o, tiom pli, ĉar li est•as ver•a gigant•o kaj dek•foj•e pli fort•a ol Rika. Ili kun ĝoj•o vid•is, ke la farm•ist•o, post kiam li•a edz•in•o for•konduk•is Rika, for•ir•is el la lakt•ej•o, eĉ ne rigard•ant•e post si, kaj tiel mal•sek•a de la blank•a ban•o, ke li las•is long•a•j•n stri•o•j•n da buter•lakt•o post si de la lok•o de l’ batal•o ĝis la antaŭ•dom•a pord•o, tra kiu li mal•aper•as por al•met•i sek•a•j•n vest•o•j•n. La serv•ist•in•o•j fin•e halt•ig•as la rid•ad•o•j•n. Ili sci•as, ke Klomp, kiu en real•o est•as mal•kuraĝ•ul•o, jam ne re•ven•os por esplor•i, ĉu ĉio marŝ•as bon•e en la lakt•ej•o.
Rika re•pren•as si•a•n labor•o•n kaj la farm•ist•edz•in•o si•n turn•as al la serv•ist•in•o•j por inform•iĝ•i pri la kaŭz•o de la strang•a bapt•o, kiu•n ĵus ek•hav•is ŝi•a edz•o kaj ili detal•e ĉio•n rakont•as de la komenc•o ĝis la fin•o.
— Mi ja konjekt•is, ke li ŝi•n bat•is —, ŝi dir•is, kaj vid•ant•e ke Rika labor•as, ŝi kviet•e ir•as al la famili•a ĉambr•o, kie ŝi trov•as Klomp. Li al•met•is jam ali•a•n pantalon•o•n kaj star•as antaŭ la spegul•o por komb•i al si la har•o•j•n ankoraŭ mal•sek•a•j•n pro la akv•o, per kiu li pur•ig•is ili•n. Vid•ant•e en•ir•i si•a•n edz•in•o•n, li iom hont•as, sed ĉar li•a fier•ec•o est•as vund•it•a kaj li est•as ankoraŭ en koler•a humor•o, li dir•as kun voĉ•o trem•et•ant•a:
— Mi for•pel•os tiu•n mal•ben•it•a•n mut•ul•in•o•n!
Kviet•e sinjor•in•o Klomp respond•as:
— Vi ne rajt•as for•pel•i ŝi•n.
— Ĉu mi ne rajt•as?... Ŝi spert•os tio•n!
— Vi ne rajt•as, ĉar vi ŝi•n bat•is.
— Kiu dir•is tio•n?... Ĉu la serv•ist•in•o•j babil•is al vi?
— Neniu bezon•is el•babil•i tio•n; ŝi•a vang•o est•is ruĝ•a pro la bat•o.
Klomp ek•tim•et•as kaj dir•as:
— Mi tamen preskaŭ ne tuŝ•is ŝi•n.
— Vi ne pens•is pri tio, ke man•o tiel fort•a kiel vi•a, ĉiam tuŝ•as tro fort•e.
— Sed ŝi ne labor•is kaj ne obe•is, kiam mi ordon•is al ŝi ek•labor•i.
— Kia•manier•e vi ordon•is?
— Per mi•a kubut•o.
— Vi ne rajt•as tuŝ•i ŝi•n per la kubut•o; vi est•as mal•prav•a.
— Ho jes, kompren•ebl•e, mi mal•prav•is; nur vir•in•o•j ĉiam prav•as, eĉ se ili est•as mizer•a•j serv•ist•in•o•j.
— Mi neniam tuŝ•as Rika, tamen ŝi ĉiam obe•as al mi; ne est•as neces•e komand•i aŭ tuŝ•i ŝi•n per la kubut•o, simpl•a rigard•o sufiĉ•as.
— Sekv•e mi ne rajt•as ordon•i ge•serv•ist•o•j•n, al kiu•j mi pag•as?
— Mem•kompren•ebl•e vi rajt•as komand•i, sed ne puŝ•ant•e kaj bat•ant•e. Est•u de nun pli saĝ•a kaj jam ne okup•u vi•n kun serv•ist•in•o•j. Sen vi•a•j komand•o•j la labor•o marŝ•as tre bon•e en la lakt•ej•o.
Klomp al•met•as veŝt•o•n, jak•o•n kaj kapt•ant•e si•a•n ĉap•o•n, li for•ir•as murmur•ant•e, sed dir•ant•e nenio•n plu. Li hont•as, li est•as humil•ig•it•a, tamen li bol•as pro koler•o, sed li est•as tro mal•kuraĝ•a por ĝi•n eksplod•ig•i nun. Li ir•as sur la kamp•o•j•n, ebl•e tie li renkont•os labor•ist•o•n, kiu sam•e kiel Rika ne labor•as kaj li promes•as al si, ke li sur tiu•n sen•taŭg•ul•o•n liber•e el•las•os si•a•n ĝis nun re•ten•it•a•n koler•o•n. Li•a•j dik•a•j pied•o•j mal•graci•e paŝ•o•n post paŝ•o port•as li•n plu•e, dum la pez•a•j ŝu•o•j dis•pec•ig•as la argil•pec•o•j•n sur la kamp•o, kvazaŭ ĉiu el tiu•j pec•o•j kaŝ•us en si surd•mut•a•n serv•ist•in•o•n. Li rigard•as ĉirkaŭ•e, sed ... ĉio marŝ•as bon•e, ĉar sur la kamp•o•j la labor•ist•o•j labor•as diligent•e, kaj fin•e por serĉ•i distr•ad•o•n, li salt•as trans la fos•o•n sur la makadam•a•n voj•o•n, kaj laŭ•ir•as ĝi•n ĝis la vilaĝ•o, kie li en trink•ej•o trov•as konsil•o•n ĉe kelk•a•j glas•et•o•j da brand•o.
Rika dum•e labor•ad•as sen inter•romp•o, ne pro la farm•ist•o, kiu ŝi•n insult•is, sed pro la mild•a•j rigard•o•j de li•a edz•in•o.
Rika sent•as pli ol iam antaŭ•e, ke Klomp est•as arogant•a stult•a diabl•o, kiu ŝi•n mal•am•as, sed ŝi ne tim•as li•a•n mal•am•o•n. Ŝi sent•as ankaŭ, ke la mastr•in•o est•as anĝel•o, kiu kompren•as, estim•as kaj ŝat•as ŝi•n, kaj help•os al ŝi ne nur kontraŭ tiu diabl•o, sed ankaŭ por protekt•i la infan•et•o•n, kaj feliĉ•a rid•et•o nask•iĝ•as sur ŝi•a vizaĝ•o. La kav•et•o•j en la vang•o•j dum moment•o pli•profund•iĝ•as kaj jam ne pens•ant•e pri la sur•vang•o, nek pri la farm•ist•o, ŝi en•pens•e kaj imag•e vid•as la knab•et•o•n en si•a dom•et•o, kaj ŝi daŭr•ig•as si•a•n labor•o•n, feliĉ•a, ke la hor•o al•proksim•iĝ•as, kiam ŝi pov•os rapid•i hejm•e•n por suĉ•ig•i kaj vart•i li•n.
Kelk•a•j tag•o•j pas•as kviet•e. Klomp, kiel ĉiu•j Brej•an•o•j kaj Warfum•an•o•j ek•aŭd•is pri la trov•it•o de la surd•mut•a Rika. Kelk•a•j ne kred•is, ke ŝi trov•is la infan•o•n kaj jam esplor•is inter si, kiu pov•us est•i la patr•o de la knab•et•o. Kelk•a•j tamen, kon•ant•a•j la mut•ul•in•o•n, kaj kiu•j ŝi•n vid•is ĉiu•tag•e, kred•as al la vort•o•j de la pastr•o, per kies bon•a•j zorg•o•j la infan•o est•is en•skrib•at•a kiel trov•it•o, sub la nom•o Mose•o. Li elekt•is tiu•n nom•o•n, ĉar la knab•et•o, sam•e kiel Mose•o el la Bibli•o, est•is trov•it•a en kest•et•o, kaj ĉar la mut•ul•in•o, kiam ŝi laŭ si•a manier•o klar•ig•is, kiel ŝi trov•is si•a•n Mose•o•n, de temp•o al temp•o fingr•e montr•is Mose•o•n sur la en•kadr•ig•it•a bild•o.
Est•as nun dimanĉ•o kaj la ok•a hor•o en la maten•o. La ge•edz•o•j Klomp sid•as kun•e ĉe la tabl•o kaj maten•manĝ•as. Li inter•temp•e leg•as gazet•o•n kaj ŝi en•verŝ•as kaf•o•n kaj pret•ig•as kelk•a•j•n infan•vest•et•o•j•n. Klomp, manĝ•ant•e grand•a•j•n pec•o•j•n da pan•o kun fromaĝ•o, strab•e rigard•as trans la gazet•o•n, kiu•n li ten•as preskaŭ horizontal•e antaŭ si, kaj ek•vid•as la vest•et•o•j•n. Li konjekt•as, ke ili est•as por la infan•o de Rika, sed preskaŭ ne kuraĝ•as inform•iĝ•i pri tio. Li bol•as pro re•ten•at•a koler•o, ĉar li mal•am•as la mut•ul•in•o•n; kaj ĝen•as li•n, ke li•a edz•in•o tiel si•n interes•as pri la trov•it•o. Sinjor•in•o Klomp kviet•e trink•as si•a•n kaf•o•n, manĝ•as si•a•n buter•pan•o•n kaj de temp•o al temp•o daŭr•ig•as aranĝ•i la vest•et•o•j•n. Fin•e la farm•ist•o jam ne pov•as reg•i si•n kaj pro koler•o en•buŝ•ig•as grand•a•n pec•o•n da pan•o. Ĝi preskaŭ sufok•as li•n; li tus•as per ĉiu•j fort•o•j kaj kiam fin•e li sukces•is en•glut•i la pec•eg•o•n, li est•as ruĝ•a kiel ĉeriz•o. Li fin•trink•as la tas•o•n da kaf•o kaj montr•ant•e per la gazet•o la vest•et•o•j•n, kiu•j•n li•a edz•in•o kun•fald•as, li demand•as:
— Kio est•as tio?
— Vest•et•o•j.
— Tio•n mi vid•as..., sed por kiu?
— Por Mose•o.
— Por la trov•it•o?... Hm!... Ĉu la mut•ul•in•o mem ne pov•as pri•zorg•i tiu•j•n vest•o•j•n?
— Ŝi pov•as, sed mi vol•as surpriz•i ŝi•n.
— Surpriz•i!?
— Jes, la infan•o hav•as sufiĉ•a•j•n vest•o•j•n, sed ili ne taŭg•as por la ceremoni•o.
— Ceremoni•o!?
— Mose•o kompren•ebl•e dev•as est•i bapt•at•a kaj por tiu ceremoni•o li bezon•as special•a•j•n vest•et•o•j•n.
— Nu! ... ĉu vi dev•as pret•ig•i ili•n?
— Mi ne dev•as, sed plaĉ•as al mi pret•ig•i ili•n, ĉar Rika ne kompren•as, nek pri bapt•ad•o, nek pri vest•o•j bezon•at•a•j por tiu bapt•ad•o.
— Ĉi tiu infan•o dev•as est•i bapt•at•a!?
— Mem•kompren•ebl•e!... Ni loĝ•as en krist•an•a vilaĝ•et•o, kie ĉiu•j infan•o•j est•as dec•e bapt•at•a•j. Kial do oni far•us escept•o•n kun Mose•o?
— Jen io bel•a!... Ĉu la parenc•o•j de la mut•ul•in•o ne pov•as zorg•i pri ĝi?
— Sen•dub•e ili pov•os, sed mi ja pov•as ankaŭ, kaj la pastr•o pet•is al mi aranĝ•i ĉio•n.
— Hm! ... bel•a afer•o!
— Vi do ne kontraŭ•star•os?
Klomp, ne respond•ant•e al tiu demand•o, dir•as plu•e:
— Kiu cert•ig•as, ke la ge•patr•o•j de la infan•o est•as krist•an•o•j?... Oni dir•is en la vilaĝ•o, ke li est•as simil•a al jud•a infan•o.
— Ebl•e li est•as jud•o, sed tio ne mal•help•as. Mult•a•j jud•o•j far•iĝ•as krist•an•o•j.
— Pov•as ankaŭ est•i, ke li est•as turk•o.
— Turk•o!?
— Jes, turk•o... Ĉiu•j turk•o•j hav•as nigr•a•j•n har•o•j•n kaj nigr•a•j•n okul•o•j•n.
— Tio ankaŭ ne mal•help•as. Ĉiu pov•as far•iĝ•i krist•an•o, eĉ turk•o.
— Kaj kiam li dev•as est•i bapt•at•a?
— Hodiaŭ.
— Hodiaŭ!?
Klomp for•ĵet•as la gazet•o•n kaj kun surpriz•o li rigard•as si•a•n edz•in•o•n.
— Hodiaŭ!? — li re•dir•as. — Kial vi ne jam parol•is pri tio?
— Ĉar antaŭ kelk•a•j tag•o•j vi pet•is al mi, ke mi jam neniam parol•u pri Rika.
Klomp ek•promen•as tie•n kaj re•e•n en la ĉambr•o. Li pens•as pri tio, ke li ĉiam ir•as preĝ•ej•o•n dimanĉ•e, ne el religi•a•j motiv•o•j, sed por pas•ig•i part•o•n de la por li enu•ig•a•j dimanĉ•o•j. Se li ankaŭ nun ir•os, li sid•os preskaŭ vizaĝ•o•n kontraŭ vizaĝ•o kun Rika, ĉar li•a preĝ•ej•a benk•o star•as tuj antaŭ tiu, kie kutim•e sid•as la ge•patr•o•j, kies infan•o•j dev•as est•i bapt•at•a•j. Li pov•us nun rest•i hejm•e, sed ne kuraĝ•as tim•ant•e, ke oni mok•os li•n post•e en la vilaĝ•a trink•ej•o, ĉar sen•dub•e li•a mal•est•o est•us rimark•at•a kaj pri•parol•at•a. Ĉiu ek•aŭd•is pri la renvers•it•a lakt•o•barel•o, kaj oni dir•us, ke li ne ven•is en la preĝ•ej•o•n pro la mut•ul•in•o.
Sinjor•in•o Klomp diven•as facil•e, ke ŝi•a edz•o prefer•e ne ir•us nun al la preĝ•ej•o, nom•e por evit•i Rika, sed ŝi tut•e ne alud•as tio•n. Silent•ant•e ŝi pren•as la vest•et•o•j•n, ek•star•as, vest•as si•n por el•ir•i; tiam ŝi dir•as al Klomp:
— Vi ja ne dev•as ĉe•est•i la bapt•ad•o•n.
— Sed kio•n dir•os la farm•ist•o•j, se mi mal•est•os? Ili dir•os: Klomp ne kuraĝ•is ir•i preĝ•ej•o•n pro la mut•ul•in•o.
— Las•u ili•n parol•i.
— Mi dezir•us, ke tiu mal•ben•ind•a mut•ul•in•o est•u ĉe ĉiu•j diabl•o•j!
Sinjor•in•o Klomp kap•sku•as, sed ne respond•as al tiu dezir•o, ĉar ŝi kon•as si•a•n edz•o•n kaj ne vol•as incit•i li•a•n koler•o•n. Trankvil•e ŝi do pren•as la pak•et•o•n kun la vest•et•o•j sub la brak•o•n kaj el•ir•as.
La farm•ist•o rest•as en la ĉambr•o; li star•as kun dis•star•ig•it•a•j krur•o•j, kiu•j ŝajn•as pli mult•e est•i krur•o•j de elefant•o ol de vir•o; li si•n klin•as kaj post•rigard•as ŝi•n tra la fenestr•o.
Ŝi ir•as al Rika. Ating•int•e ŝi•a•n dom•et•o•n, ŝi rigard•as tra la vitr•aĵ•o de la fenestr•o kaj vid•as, ke la mut•ul•in•o suĉ•ig•as la knab•et•o•n. Rika tamen tuj rimark•as la mastr•in•o•n, ĉar ŝi rigard•as post si•n. Rid•et•o lud•as sur ŝi•a vizaĝ•o kaj fingr•e montr•ant•e la pord•o•n ŝi pet•as la sinjor•in•o•n al si.
La farm•ist•edz•in•o en•ir•as kaj montr•as la pak•et•o•n.
Rika lev•as la brov•o•j•n supr•e•n kaj la kav•et•o•j en ŝi•a•j vang•o•j pli•profund•iĝ•as, ĉar ŝi diven•as tuj, ke la mastr•in•o vol•as surpriz•i ŝi•n.
Minut•o•n post•e ambaŭ sid•as unu flank•e de la ali•a, kaj dum la infan•o suĉ•as kaj laŭ•vic•e rigard•as la vir•in•o•j•n, sinjor•in•o Klomp mal•ferm•as la pak•et•o•n, el•pren•as la vest•et•o•j•n kaj pend•ig•as ili•n sur unu el si•a•j man•o•j, kiu•n ŝi lev•as alt•e•n por montr•i, kiel sid•os la blank•a kuf•et•o, la blank•a jup•et•o kaj ceter•e.
Rika admir-ek•star•iĝ•as kaj dank•as la mastr•in•o•n per laŭt•a•j kri•o•j kaj man•prem•o. Ŝi fingr•e montr•as la bibli•a•n Mose•o•n por dir•i, ke ŝi•a Mose•o est•os tiel bel•a kiel tiu ali•a, kaj sinjor•in•o Klomp kap•klin•as rid•et•ant•e kvazaŭ por dir•i: Vi est•as prav•a..., li est•as tiel bel•a.
Mose•o nun trink•is sufiĉ•e kaj li est•as vest•at•a per la nov•a•j neĝ•blank•a•j vest•et•o•j. La mastr•in•o pren•as li•n sur la brak•o•j kaj ek•star•as je kelk•a•j paŝ•o•j por vid•ig•i al la mut•ul•in•o, kiel bel•e aspekt•as ŝi•a knab•et•o, kaj Rika kun•frap•ad•as la man•o•j•n pro ĝoj•o kaj admir•o. Ŝi vol•as re•pren•i la infan•o•n, sed sinjor•in•o Klomp subit•e prezent•as al ŝi ali•a•n pak•et•o•n kaj gest•e dir•as:
— Mal•ferm•u! ... ĝi est•as vi•a.
Rika kompren•as, obe•as kaj el•tir•as el ĝi blank•a•n kuf•o•n, bel•a•n silk•a•n miks•kolor•a•n antaŭ•tuk•o•n kaj par•o•n da ŝu•o•j.
Ŝu•o•j•n Rika neniam port•is kaj ŝi mir•as, re•foj•e supr•e•n tir•ant•e la brov•o•j•n; tiam ŝi frap•et•ad•as per la fingr•o la ŝu•o•j•n kaj si•n mem kaj demand•is per tio:
— Ankaŭ mi•a•j?
La mastr•in•o kap•klin•as rid•et•ant•e kaj gest•e dir•as:
— Al•met•u ili•n!
Rika al•met•as ili•n kaj feliĉ•e la nov•a•j ŝu•o•j sid•as bon•e. Kiel knab•in•et•o, kiu por la unu•a foj•o sur•hav•as nov•a•j•n bot•et•o•j•n, tiel la mut•ul•in•o admir•as la ŝu•o•j•n kaj far•as kelk•a•j•n paŝ•o•j•n sur la kahel•plank•o. Tiam ŝi sur•met•as la kuf•o•n kaj la antaŭ•tuk•o•n kaj rigard•as si•n en la spegul•o.
Est•as nun proksim•um•e la naŭ•a kaj du•on•o. La farm•ist•edz•in•o sign•o•donas, ke la mut•ul•in•o sekv•u ŝi•n ekster•e•n, sed ĉi tiu rest•as star•ant•a, ne sci•ant•e, kial el•ir•i. La mastr•in•o jam est•as kun la infan•o en la koridor•o kaj de•nov•e sign•o•donas.
Rika, kiu fid•as en ĉio la mastr•in•o•n, sekv•as kaj ambaŭ el•ir•as en la direkt•o•n de Brej.
Strang•a•j pens•o•j en•ir•as la kap•o•n de la mut•ul•in•o: Kial ŝi dev•as ir•i kun la mastr•in•o?... Kie•n?... Kial la infan•o ĉe•est•as?...
Ili ir•as plu•e laŭ la sabl•a voj•et•o. La ŝu•o•j de Rika nun tut•e ne flank•e•n ĵet•as nub•et•o•j•n el sabl•o, ĉar ili est•as tre mal•pez•a•j, kaj est•as al ŝi, kvazaŭ ŝi ir•us nud•pied•e. Ili ating•as la makadam•a•n voj•o•n kaj Rika ek•vid•as, ke la paŝ•o•j de la mastr•in•o si•n direkt•as al la mort•int•ej•o. Ili ir•as trans la mort•int•ej•o•n kaj en tiu•n tur•hav•a•n konstru•aĵ•o•n, kies intern•o•n la mut•ul•in•o neniam vid•is. Ŝi sci•as, ke la blank•barb•ul•o mult•foj•e en•ir•is ĝi•n, sed kial, ŝi ne sci•as, ĉar pri religi•o ŝi kompren•as absolut•e nenio•n. Tamen ĉar la blank•barb•ul•o ĉiam est•as afabl•a al ŝi, Rika plen•konfid•e sekv•as la mastr•in•o•n tra la tur•pord•o kaj trans la tur•plank•o•n, far•it•a•n el grand•a•j blu•a•j kahel•o•j. Rika rigard•as supr•e•n al la alt•a plafon•o, tra kiu pend•as dik•eg•a ŝnur•o ĝis la plank•o. La mastr•in•o paŝ•as preter la ŝnur•eg•o, en•ir•as la preĝ•ej•o•n kaj la mut•ul•in•o sekv•as. Ŝi vid•as plank•o•n el gigant•a•j griz•a•j ŝton•eg•o•j kun sur•skrib•aĵ•o•j. En du vic•o•j star•as flav•e pentr•it•a•j tre long•a•j benk•o•j. Ili preter•ir•as ili•n kaj ek•halt•as preskaŭ tuj antaŭ grand•a brun•a skulpt•it•a objekt•o el lign•o, kiu est•as simil•a al barel•o kaj super kiu si•n etend•as kvadrat•a tabul•o en horizontal•a pozici•o, ten•it•a per dik•a fer•a stang•o el•ir•ant•a el la mur•o tuj apud la plafon•o. Ĉe ĉiu flank•o de tiu barel•o (Rika ne sci•as, ke tio est•as la predik•seĝ•o) star•as sur la plank•o alt•a benk•o, form•ant•a kun•e kun la du mur•o•j tri•angul•o•n. Al unu el tiu•j benk•o•j ir•as la mastr•in•o kaj la mut•ul•in•o sekv•as. Ambaŭ ek•sid•as kaj Rika pacienc•e, sed sci•vol•e atend•as, kio•n ŝi dev•os far•i en tiu benk•plen•a ĉambr•eg•o, kies mur•o•j kaj plafon•o est•as neĝ•o•blank•a•j. Antaŭ ŝi la tur•pord•o star•as ne•ferm•it•a, kaj la dik•a ŝnur•o tiel•dir•e divid•as ĝi•a•n kadr•o•n en du egal•a•j•n part•o•j•n. Subit•e vir•o, kiu•n ŝi kon•as kiel labor•ist•o•n kaj kiu nun est•as dimanĉ•e vest•it•a, ven•as el la mort•int•ej•o; li ek•halt•as sur la tur•a plank•o kaj ek•kapt•as la ŝnur•eg•o•n, tir•as ĝi•n ambaŭ•man•e mal•supr•e•n, sed tuj el•las•as ĝi•n, post kio ĝi propr•a•mov•e supr•e•n•ir•as. Apenaŭ ĝi supr•e•n•ir•is, la labor•ist•o de•nov•e tir•as ĝi•n mal•supr•e•n, kaj tiu•n al Rika ne•kompren•ebl•a•n mov•ad•o•n li ripet•as kelk•a•j•n foj•o•j•n. La mut•ul•in•o kubut•e puŝ•et•as la mastr•in•o•n kaj fingr•e montr•as la tir•ant•a•n vir•o•n. Sinjor•in•o Klomp, kompren•ant•e, ke la mut•ul•in•o dezir•as ek•sci•i, kio•n far•as tiu vir•o, rid•et•as, sed, ĉar ŝi ne pov•as klar•ig•i tio•n, ŝi met•as la man•o•n sur la buŝ•o•n por dir•i, ke en ĉi tiu konstru•aĵ•o oni ne parol•u. Rika kompren•as, ke ŝi dev•as silent•i kaj kviet•e ŝi sid•as, jen rigard•ant•e Mose•o•n, jen rigard•ant•e ĉirkaŭ•e. Rekt•e antaŭ ŝi, supr•e de la preĝ•ej•a en•ir•ej•o pend•as la orgen•o, kies lad•a•j tub•o•j bril•as kiel arĝent•o en la sun•bril•o, kaj ŝi mir•as, kio do est•as tiu strang•a tub•hav•a objekt•o, antaŭ kiu ĵus ek•sid•is la sinjor•o loĝ•ant•a en la dom•o proksim•e de la preĝ•ej•o. Rika ne sci•as, ke tiu vir•o est•as orgen•ist•o, ŝi tamen sci•as, ke li instru•as al infan•o•j de la vilaĝ•et•o, kaj ke li post•e ankaŭ instru•os Mose•o•n.
Sub la orgen•o kaj tra la ne•ferm•it•a pord•o en•ir•as en inter•temp•o•j vir•o•j, vir•in•o•j kaj ge•knab•o•j. La vir•o•j sid•iĝ•as sur la dekstr•a•j benk•o•j, kaj la vir•in•o•j kaj ge•knab•o•j sur la mal•dekstr•a•j. Antaŭ ĉiu benk•o alt•iĝ•as la dors•o de ali•a benk•o; sur tiu dors•o si•n trov•as dekliv•a•j tabul•et•o•j, kiu•j util•as por met•i la psalm•o•libr•o•j•n.
Preskaŭ ĉiu•j sid•lok•o•j nun est•as okup•it•a•j, ĉar pro la bapt•ad•o de la trov•it•o eĉ ne unu el la ordinar•a•j vizit•ant•o•j vol•as mal•est•i.
La du benk•o•j flank•e de la predik•seĝ•o est•as turn•it•a•j al ĉiu•j ali•a•j, tiel ke Rika oportun•e pov•as vid•i ĉiu•j•n hom•o•j•n en•ir•i kaj ek•sid•i. Fin•e en•ir•as Klomp. Li•a•j pez•a•j ŝu•o•j son•as sur la tomb•ŝton•o•j en la preĝ•ej•o kaj rigard•ant•e nek dekstr•e•n, nek mal•dekstr•e•n, li ek•sid•as en la benk•o antaŭ Rika kaj si•a edz•in•o. Klomp ŝajn•ig•as ne vid•i ili•n. Last•e en•ir•as la pastr•o. En•ir•ant•e li de•met•as la alt•a•n ĉapel•o•n kaj grav•mien•e ir•as al la predik•a seĝ•o, ek•halt•as tie, met•as la ĉapel•o•n antaŭ la vizaĝ•o•n kaj preĝ•as en•pens•e. Tiam li supr•e•n•ir•as la mal•alt•a•n ŝtup•ar•o•n, konduk•ant•a•n en la “barel•o•n” kaj ek•star•as tie.
Rika mir•eg•as. — Kio•n la blank•barb•ul•o far•os tie? — ŝi pens•as.
La pastr•o ben•as la aŭskult•ant•ar•o•n, preĝ•as laŭt•voĉ•e, kaj post•e ĉiu•j kant•as psalm•o•n.
Rika vid•as, ke ĉiu•j mal•ferm•is libr•et•o•n kaj mov•ad•as la lip•o•j•n. Ŝi rimark•as, ke ĉiu•j sam•manier•e mov•ad•as ili•n kaj ŝi konjekt•as el tio, ke ĉiu•j leg•as la sam•a•j•n vort•o•j•n, sed tre mal•rapid•e. Ŝi ne konsci•as, ke oni kant•as kaj ke la orgen•o lud•as.
Post kiam ĉiu•j ĉes•is mov•ad•i la lip•o•j•n, la pastr•o sol•a far•as tio•n; li predik•as. La unu•a part•o de la predik•o daŭr•as du•on•a•n hor•o•n.
La predik•ist•o hav•as strang•a•n manier•o•n de predik•o; li laŭ•vic•e rigard•as tra la du fenestr•o•j flank•e de la predik•seĝ•o, kaj sur la skrib•it•a•n predik•aĵ•o•n antaŭ si, ĉar li ĉiam leg•as ĝi•n.
Klomp tut•e ne aŭskult•as; li mal•ben•as en•pens•e la mut•ul•in•o•n, ŝi•a•n infan•o•n kaj dezir•as, ke ili ambaŭ est•u ĉe ĉiu•j diabl•o•j. Li ek•memor•as la renvers•it•a•n lakt•o•barel•o•n kaj la rid•ad•o•n de la serv•ist•in•o•j, kaj li ek•hont•as kaj ek•bol•as pro intern•a koler•o, sed en la preĝ•ej•o li ne pov•as eksplod•ig•i tiu•n koler•o•n. La antaŭ li sid•ant•a serv•ist•in•aĉ•o ĝen•as li•n kaj por evit•i ŝi•a•j•n rigard•o•j•n, li ŝajn•ig•as leg•i en la psalm•o•libr•o. Anstataŭ leg•i tamen, li kalkul•as si•a•n gajn•o•n de la aven•o, de la horde•o, de vend•it•a•j bov•in•o•j kaj ĉeval•o•j kaj tiel plu. Li•a•n kalkul•o•n fin•e inter•romp•as la pastr•o, kiu mal•supr•e•n•ir•as la ŝtup•ar•et•o•n de la predik•seĝ•o kaj ek•star•as antaŭ la aŭskult•ant•ar•o ĉe la bapt•o•pelv•o. Sam•temp•e sinjor•in•o Klomp ek•star•as, kaj sur la brak•o•j ŝi port•as la infan•o•n al la predik•ist•o. Li sur•ŝpruc•ig•as iom da akv•o sur la vizaĝ•o•n de la infan•o kaj solen•e dir•as: — Mose•o, mi vi•n bapt•as en la nom•o de la Patr•o, de la Fil•o kaj de la Sankt•a Spirit•o; amen!
La mut•ul•in•o sid•as kun etend•it•a kol•o kaj rigard•as; ŝi tamen ne kompren•as tio•n, kio okaz•as, sed konsci•as, ke la tut•a solen•o far•iĝ•as en honor•o de la infan•o, kaj ŝi est•as kor•tuŝ•at•a kaj el•las•as du grand•a•j•n larm•o•j•n. Ŝi nun sci•as, kial la mastr•in•o tiel bel•e vest•is ŝi•n kaj ŝi•a•n knab•et•o•n, kaj kiam la mastr•in•o re•turn•as si•n kun la bapt•it•a Mose•o kaj ek•sid•as re•foj•e ĉe si•a flank•o, la mut•ul•in•o kapt•as ŝi•a•n man•o•n kaj prem•as ĝi•n.
Ambaŭ est•as feliĉ•a•j, pli feliĉ•a•j ol Klomp, kiu en real•o hont•as, ĉar li•a edz•in•o tiel publik•e si•n okup•as kun tia ordinar•a serv•ist•in•o kaj kun tia bub•aĉ•o, kiu ebl•e est•as nur jud•o aŭ turk•o, kaj li ĝoj•as, kiam la du•a part•o de la predik•o est•as fin•it•a kaj ke li pov•os re•ir•i hejm•e•n por for•dorm•i kelk•a•j•n plu•a•j•n hor•o•j•n de la enu•ig•a dimanĉ•o.
Ne nur Rika mir•as dum la ceremoni•o, sed ĉiu•j ali•a•j vizit•ant•o•j mir•is: Rika pro la honor•o, far•it•a al la knab•et•o kaj la ali•a•j pro tio, ke Klomp dum la predik•ad•o ne dorm•is kiel laŭ•kutim•e.
Mose•o, kies famili•a nom•o est•as Landman, ĉar la mut•ul•in•o si•n nom•as tiel, Mose•o est•as san•a knab•et•o. Li kresk•ad•as tiel•dir•e kiel brasik•o, manĝ•ad•as kiel lup•o, kaj jam ne suĉ•as lakt•o•n. Li•a stomak•o est•as tia, ke li pov•as manĝ•konsum•i ĉio•n, kaj ĉio•n li manĝ•as kun admir•ind•a apetit•o. Neniam li mal•san•as, neniam li plor•as, ĉar li est•as ĉiam kontent•a.
Li est•as nun kvin•jar•a kaj regul•e akompan•as la mut•ul•in•o•n al la farm•ej•o, kie li si•n amuz•as en la ĝarden•o kun la kok•in•o•j, aŭ sur la herb•ej•o•n, kie li lud•as kun la ŝaf•id•o•j.
Ĉiu•j loĝ•ant•o•j de Brej kaj Warfum kon•as Mose•o•n, kaj ĉiu•j trov•as li•n bel•eg•a knab•o, ĉar bel•eg•a li est•as. Neniam oni vid•is pli bel•a•j•n krisp•a•j•n har•o•j•n ol tiu•j•n de Mose•o; neniu knab•o iam hav•is pli bel•a•j•n, pli nigr•a•j•n kaj pli honest•a•j•n okul•o•j•n, pli rekt•a•n naz•o•n kaj pli bel•a•n buŝ•o•n ol Mose•o.
Kiam la mut•ul•in•o ir•as al Pentman, ĉiam Mose•o akompan•as ŝi•n kaj ĉiam la spic•ist•o prezent•as al li kuk•et•o•n aŭ fig•o•n, kiu•n la knab•o mem•kompren•ebl•e tuj for•manĝ•as kun apetit•o.
Rika sci•as, ke li pov•as aŭd•i kaj parol•i kaj ke li hav•as en la orel•o•j tiu•n mir•ind•a•n sent•o•n, kiu al ŝi mank•as, kaj ŝi est•as feliĉ•a pro tio.
Kun mir•o ŝi rigard•as li•n, kiam li sam•e kiel la spic•ist•o mov•ad•as la lip•o•j•n, se li vol•as kompren•ig•i io•n al li.
Mose•o pov•as kur•i kiel lepor•o, ĉar de si•a jun•a aĝ•o li lern•is mov•ad•i la pied•o•j•n en vigl•a manier•o. Rika ĉiam ir•as rapid•e, sekv•e por ne post•rest•i, li est•as dev•ig•at•a rapid•ig•i ili•n, ĉar ili est•as pli mal•long•a•j ol tiu•j de la “patr•in•o”.
Kiam Rika ir•as kun Mose•o, kiu•n ŝi preskaŭ ĉiam ten•as ĉe la man•o, ĉiu•j preter•pas•ant•o•j post•rigard•as ili•n, kaj ĉiu•j (nur ne Klomp), sent•as admir•o•n kaj respekt•o•n por la serv•ist•in•o, kiu kiel ver•a patr•in•o si•n dediĉ•as al fremd•a infan•o, kiu•n ŝi am•as kiel propr•a•n fil•o•n.
Instinkt•e ŝi sci•as, ke la hom•o•j ŝi•n estim•as pro la trov•it•o, kaj ŝi fier•iĝ•as pro tio.
Mose•o kon•as ĉiu•j•n flank•voj•et•o•j•n de Brej kaj pov•as salt•i trans mult•a•j•n long•fos•o•j•n. Kelk•foj•e li salt•as en unu el ili kaj re•hejm•iĝ•as mal•sek•a kiel akv•o•rat•o, sed Rika ne koler•as pro tio. En tiu•j okaz•o•j ŝi sur•met•as al li sek•a•j•n vest•o•j•n, la mal•sek•a•j•n ŝi pur•ig•as, sed neniam ŝi pun•as la knab•o•n, ŝi eĉ ne sulk•ig•as la frunt•o•n, kiam Mose•o ven•as hejm•e•n post tia mal•sukces•int•a salt•o, ĉar li est•as ŝi•a kar•ul•o, kaj ĉio, kio•n li far•as, est•as bon•e far•it•a. Li tamen ne est•as tro•dorlot•it•a knab•o, sed ĉiam la sam•humor•a, kontent•a, feliĉ•a bub•et•o, am•at•a de ĉiu•j, nur ne de Klomp. Ĉi tiu unu•nur•a mal•amik•o tamen ne kuraĝ•as montr•i si•a•n mal•am•o•n, sekv•e li evit•as li•n sam•e kiel li evit•as la mut•ul•in•o•n.
Est•as io, kio tre surpriz•as Rika. Kelk•foj•e la knab•o ir•as al Brej kaj ek•sid•as sur la plank•o de la ne•ferm•it•a tur•o kaj kun dis•part•ig•it•a•j lip•o•j fiks•e rigard•as antaŭ si•n al la mal•bel•a ruĝ•a mur•o, kvazaŭ li aŭskult•us io•n mister•a•n, si•n trov•ant•a•n post ĝi en la preĝ•ej•o.
Mult•foj•e, precip•e en sabat•o je la dek•du•a hor•o, kiam ŝi ne trov•as la knab•o•n en la dom•et•o, ŝi ir•as al la tur•o kaj tiam li sid•as tie sur la mal•varm•a•j kahel•o•j kaj aŭskult•ad•as.
La orgen•ist•o, kiu ordinar•e sabat•e ekzerc•as la psalm•o•j•n, lud•ot•a•j•n en la post•a tag•o dum la di•serv•o, ankaŭ mult•foj•e, for•las•ant•e la preĝ•ej•o•n, rimark•as tie la sid•ant•a•n knab•o•n kaj ĉiam li dir•as al si:
— Li am•as muzik•o•n.
Mose•o est•as jam tro grand•a knab•o por dorm•i en la kest•et•o, sekv•e Rika aĉet•is for•port•ebl•a•n lit•et•o•n, kiu star•as flank•e de la ŝi•a; kaj la kest•et•o kun la mister•plen•a skrib•aĵ•o, kiu•n neniu pov•o•sci•is deĉifr•i, star•as nun en la sub•tegment•ej•o.
Kaj Mose•o kresk•as... kresk•ad•as.
Monat•o•j pas•as, Mose•o far•iĝ•is ses•jar•a kaj dev•as vizit•ad•i la lern•ej•o•n de Brej. Rika sci•as nun, ke la vir•o, kiu sid•is antaŭ la orgen•o, kiam la knab•o est•is bapt•at•a, instru•ad•as infan•o•j•n, kaj ŝi vol•as, ke Mose•o lern•as skrib•i kaj leg•i, ĉar ĉiu•j hom•o•j pov•o•sci•as tio•n, nur ne ŝi mem.
Mose•o kon•as la voj•o•n al la lern•ej•o kaj fidel•e vizit•ad•as ĝi•n. Li am•as lern•i, kio tre surpriz•as la instru•ist•o•n, kiu ĉiam opini•ad•is, ke tia sovaĝ•a knab•o, kiu nur salt•et•is trans long•fos•o•j•n, nur grimp•ad•is sur arb•o•j•n, ne am•as sid•ad•i kviet•e sur lern•ej•a benk•o por aŭskult•ad•i la instru•ist•o•n kaj por skrib•ad•i kaj leg•ad•i.
La instru•ist•o si•n tromp•is tamen, ĉar la knab•o diligent•e lern•ad•as kaj ĉiam aŭskult•as atent•e, kiam li rakont•as pri kio ajn.
Post unu jar•o la knab•o pov•o•sci•as iom leg•i kaj skrib•i kaj donac•e ek•hav•is ardez•o•n kun bel•a grifel•o kiel rekompenc•o•n de diligent•ec•o, kaj Rika fier•iĝ•as ankoraŭ pli mult•e pro si•a adopt•it•a fil•o.
Dimanĉ•e, kiam la orgen•ist•o ne lud•as, Mose•o sid•as ĉe la tabl•o kaj Rika rigard•as kun profund•a•j kav•et•o•j en la vang•o•j, kiel li man•uz•as la grifel•o•n kaj kiel lert•e li leg•as en bild•o•libr•et•o. Ŝi dezir•as, ke li posed•u mult•a•j•n tia•j•n libr•o•j•n kaj ĉiu•semajn•e ŝi aĉet•as unu po dek cend•o•j ĉe la libr•ist•o de Warfum, kaj Mose•o kun ĝoj•o rigard•as la bel•a•j•n bild•o•j•n kaj leg•as la sub ili star•ant•a•j•n pres•it•a•j•n vort•o•j•n.
La instru•ist•o jam sci•ig•is pli ol unu foj•o•n al la pastr•o, ke Mose•o est•as la plej bon•a lern•ant•o el li•a klas•o kaj la pastr•o, rid•e pli•larĝ•ig•ant•e la blank•a•n barb•o•n, ĉiu•foj•e respond•is al tio:
— Mi neniam dub•is, ke li far•iĝ•os bon•a lern•ant•o; nur rigard•u al li en la okul•o•j•n, kaj vi ne pov•as ne rimark•i tio•n.
— Sed —, tiel ĉiam dir•as plu•e la instru•ist•o, — li plej am•as la orgen•o•n.
De post la temp•o, kiam la orgen•ist•o ek•sci•is, ke Mose•o am•as la muzik•o•n, la knab•o regul•e akompan•as li•n sur la orgen•ej•o•n, ne nur sabat•e, sed ankaŭ dimanĉ•e dum la di•serv•o.
Mose•o ĉiam sid•ad•as sen•mov•e, kiam la son•o•j de l’ orgen•o mov•as li•a•n anim•o•n kaj ĉiam kun mir•o li rigard•as la libr•o•n, en kiu la lud•ant•o kvazaŭ leg•as, kio•n li lud•as. Mose•o fin•e konsci•as, ke oni leg•as la muzik•o•n sam•e kiel rakont•et•o•n, kaj la dezir•o li•n kapt•as ankaŭ lern•i tiu•n art•o•n. Li pet•as, ke la orgen•ist•o instru•u al li pri tiu•j nigr•a•j punkt•o•j en la kvin vic•o•j da rekt•a•j lini•o•j, kaj li•a dezir•o est•as plen•um•at•a.
Re•foj•e jar•o pas•as kaj Mose•o, kiu far•is jam grand•a•j•n progres•o•j•n en leg•ad•o kaj skrib•ad•o, ankaŭ lern•is la nom•o•j•n de la not•o•j kaj tiel komenc•is stud•ad•i la unu•a•j•n element•o•j•n de la muzik•o.
Est•as en la jar•o 1904a kaj en la monat•o Juni•o, kaj en tiu monat•o la vilaĝ•o Warfum ĉiu•jar•e hav•as si•a•n kermes•o•n.
En la tiel nom•it•a Tur•strat•o, tio est•as tiu strat•o, ĉe kies okcident•a flank•o star•as la preĝ•ej•o kun la alt•a tur•o, si•n etend•as du vic•o•j da kermes•tend•et•o•j, kie la kermes•a•j vizit•ant•o•j pov•as aĉet•i lud•il•o•j•n por infan•o•j, kuk•o•j•n, ĉokolad•o•n, frit•past•aĵ•o•j•n kaj ceter•e.
Inter tiu•j tend•et•o•j star•as ali•a•j, kie oni vet•e ĵet•as ring•o•j•n ĉirkaŭ tranĉ•il•o•j, star•ant•a•j iom post•e kaj en long•a•j vic•o•j sur dekliv•a tabul•o. En ali•a•j la vizit•ant•o•j trov•as okaz•o•n far•ig•i si•a•j•n portret•o•j•n, esplor•i si•a•n est•ont•o•n, vid•i dik•eg•a•n, tri•cent-kilo•gram•a•n sinjor•in•o•n, aŭ ĉeval•o•n kun kvin pied•o•j kaj ali•a•j•n mir•ind•aĵ•o•j•n.
Proksim•e de tiu tend•et•ar•o, en flank•strat•o antaŭ la publik•a lern•ej•o si•n turn•ad•as karusel•o. Ĝi est•as plen•a je knab•o•j kaj knab•in•o•j. Unu•j sid•as sur lign•a ĉeval•o, ali•a•j sur lign•a vir•in•et•o de mar•o kun bel•a kurb•a vost•o, aŭ sur lign•a osced•ant•a leon•o kun long•a•j kol•har•o•j.
Tuj apud la karusel•o star•as long•a fost•o, sur kiu est•as najl•it•a fer•a kest•et•o, en kies mez•o trov•iĝ•as rond•a el•star•ant•a buton•o. La infan•o•j, kiu•j•n rapid•eg•e turn•as la karusel•o, ten•as en la man•o mal•dik•a•n lanc•et•o•n el fer•o, kaj ĉiu laŭ si•a vic•o klopod•as tuŝ•i kaj puŝ•i la buton•o•n en la kest•et•o•n. La buton•o korespond•as kun aŭtomat•o kaj se la buton•o est•as sufiĉ•e fort•e tuŝ•at•a, tiu aŭtomat•o efik•as kaj supr•e•n salt•as el la kest•et•o lign•a grimac•ant•a kap•o de vir•o. La feliĉ•a knab•o, kiu laŭ tiu manier•o supr•e•n salt•ig•is la kap•o•n, ne bezon•as pag•i por la sekv•ant•a turn•ad•o.
Dum grand•a orgen•o, star•ant•a ĉe la dik•a aks•o de la karusel•o, lud•as, la ge•knab•o•j kun kap•turn•iĝ•ant•a rapid•ec•o preter•flug•as la kest•et•o•n kaj la tint•ad•o de ili•a•j lanc•o•j sur la kest•et•o si•n miks•as kun la son•o•j de l’ orgen•o kaj la laŭt•a•j kri•o•j kaj rid•o•j de l’ infan•o•j.
Mose•o tamen ne part•o•pren•as tiu•n turnir•lud•ad•o•n. La lanc•o, kiu•n li de la komenc•o de l’ turn•ad•o hav•is en la man•o, rest•as tie sen mov•o. Li ne cel•as la buton•o•n por aŭtomat•e aper•ig•i la grimac•ant•a•n vir•kap•o•n; li nur rigard•as antaŭ si•n kaj al si•a patr•in•o, kiam li•a leon•o en flug•ant•a rapid•ec•o preter•pas•as ŝi•n. Li aŭskult•as la orgen•o•n, kiu ne lud•as psalm•o•j•n, sed vals•o•j•n kaj muzik•aĵ•o•j•n el oper•o•j. Ĝi ĵus ek•lud•is la Valpurgis•nokt•o•n el Faust, kaj la knab•o est•as rav•it•a de la bel•a muzik•o, kiu tuŝ•as tut•a•n li•a•n anim•o•n. Inter•temp•e li turn•iĝ•as kaj turn•iĝ•as; ĉiu•foj•e, kiam la leon•o flug•pas•as la mut•ul•in•o•n, li ŝi•n rigard•as, ĉiam aŭskult•ant•e la oper•o•muzik•aĵ•o•n. Li ne ek•pens•as pri tio for•las•i si•a•n lok•o•n kaj por ĉiu turn•ad•o de la karusel•o, daŭr•ant•a proksim•um•e tri minut•o•j•n, li pag•as unu cend•o•n al la karusel•ist•o. Ĉi tiu trov•as, ke li est•as bel•a knab•o; li frap•et•as al li sur la ŝultr•o•n aŭ sur la vang•o•n aŭ sur la bel•a•j•n bukl•o•j•n ĉiu•foj•e, kiam li ricev•as la cend•o•n kaj Mose•o rid•et•as, turn•iĝ•ad•as kaj aŭskult•ad•as. Jam pli ol du•dek•foj•e li pag•is unu cend•o•n kaj dum•e li aŭd•is la Valpurgis•nokt•o•n almenaŭ dek foj•o•j•n, tiel ke li kon•as parker•e la tut•a•n melodi•o•n, kiu tamen ne enu•ig•as li•n. Fin•e li sent•as, ke li•n kapt•os vertig•o, kaj li ek•star•as post la leon•o. La mut•ul•in•o tuj al•kur•as kaj help•as al li el•ir•i la karusel•o•n, kaj ili ir•as du•op•e al la Tur•strat•o por rigard•i kaj admir•i la tend•et•o•j•n. Antaŭ unu el tiu•j ili ek•halt•as.
Oni vend•as tie lud•il•o•j•n, kaj Rika okul•e serĉ•as, kio•n ŝi aĉet•os por la knab•o, ĉar ŝi vid•is, ke ankaŭ ali•a•j vir•in•o•j far•is tio•n por si•a•j knab•o•j kaj knab•in•o•j. La tend•ist•o montr•as paf•il•et•o•j•n, soldat•a•j•n ĉapel•et•o•j•n kaj tiel plu, sed Mose•o ne vol•as ili•n hav•i. La tend•ist•o serĉ•as plu•e kaj ek•kapt•as fajf•il•o•j•n el lad•o, ek•fajf•as sur ili por aŭd•ig•i la bel•a•n son•o•n, kaj Mose•o elekt•as unu. Rika tamen aĉet•as tri de diferenc•a long•ec•o, kaj la knab•o est•as feliĉ•a kun la trezor•o. Nun li ja pov•os far•i muzik•o•n mem. Rika pag•as kaj ŝi promen•as plu•e kun Mose•o.
Est•as nun la tri•a hor•o en la post•tag•mez•o. Promen•ant•e preter ĉiu•j tend•et•o•j, ili fin•e ating•as la fin•o•n de la strat•o. Ir•ant•e mal•dekstr•e•n laŭ ali•a strat•o, ili vid•as je kelk•a distanc•o sur plac•o antaŭ hotel•o la cirk•o•n de Blanus•o kaj kompani•o. Tiu cirk•o vizit•as jam dum mult•a•j jar•o•j ĉiu•j•n kermes•o•j•n de la grand•a•j vilaĝ•o•j en la provinc•o Groningen. La cirk•o est•as ne•grand•a, posed•as nur unu ĉeval•o•n, sed pro kelk•a•j ali•a•j mir•ind•a•j best•o•j kun•labor•ant•a•j, kaj pro kelk•a•j bon•a•j art•ist•o•j la direktor•o Blanus•o ĉie hav•as sufiĉ•a•n sukces•o•n per•labor•i la ĉiu•tag•a•n pan•o•n por ĉiu•j kun•lud•ant•a•j hom•o•j kaj best•o•j.
La prezent•ad•o est•as komenc•iĝ•ont•a kaj arleken•o en miks•kolor•a kostum•o laŭt•e anonc•as al “la estim•at•a publik•o”, ke oni dev•as rapid•i por aĉet•i en•ir•bilet•o•j•n, ĉar rest•as nur mal•mult•a•j ne•okup•it•a•j sid•lok•o•j en la cirk•o.
Mult•a•j hom•o•j kun infan•o•j en•ir•as kaj Rika, leg•ant•e la sci•vol•ec•o•n sur la vizaĝ•o de Mose•o, aĉet•as du bilet•o•j•n po kvar•dek cend•o•j, kaj ŝi en•ir•as kun la knab•o.
Est•as la unu•a foj•o, ke Rika vid•as la intern•o•n de cirk•o. Ĝis nun Mose•o est•is tro jun•a por ĉe•est•i prezent•ad•o•n, kaj ŝi mem neniam sent•is dezir•o•n en•ir•i. Ŝi nun en•ir•as kun Mose•o, kaj nur pro li. La arleken•o montr•as la lok•o•j•n, kie ili ek•sid•u, kaj ili ek•sid•as. Preskaŭ ĉiu•j lok•o•j est•as okup•it•a•j. Rika kaj Mose•o rigard•as ĉirkaŭ•e, atend•ant•e pacienc•e tio•n, kio okaz•os en ĉi tiu strang•a, rond•a, tol•kovr•it•a tend•o, kies intern•o aspekt•as kiel gigant•a blank•a pluv•ombrel•o.
Sur la cirkl•o•form•a plank•o kuŝ•as dik•a tavol•o da sabl•o bel•e rast•it•a.
Ekster•e la arleken•o ankoraŭ ĉiam instig•as “la estim•at•a•n publik•o•n” tuj aĉet•i la last•a•j•n dispon•ebl•a•j•n en•ir•bilet•o•j•n, kaj dum la ankoraŭ ne•okup•it•a•j sid•lok•o•j iom post iom est•as pren•at•a•j, la prezent•ad•o komenc•iĝ•as.
Flank•e de Rika, en lok•o apart•ig•it•a de ĉiu•j ali•a•j sid•lok•o•j, sid•as tri muzik•ist•o•j, kiu•j lud•as per ĉiu•j si•a•j fort•o•j. La muzik•o ne est•as tre bel•a, sed ĉar la orel•o•j de vilaĝ•an•o•j ordinar•e ne est•as tro•dorlot•it•a•j, la “estim•at•a publik•o” trov•as ĝi•n sufiĉ•e bel•a; la plej mult•a•j eĉ tut•e ne aŭskult•ad•as la muzik•o•n, far•at•a•n sur flut•o, violon•o kaj mal•grand•a tambur•o.
Mose•o aŭskult•as atent•e la ĵus komenc•iĝ•int•a•n vals•o•n, sed la mut•ul•in•o, kiu ne kompren•as, kio•n far•as tiu violon•ist•o, tiu flut•ist•o kaj tiu tambur•ist•o, jam ne atent•as ili•n. Ŝi rigard•as ĉirkaŭ•e kaj far•iĝ•as sci•vol•a. — Kio do okaz•os sub tiu ĉi grand•eg•a ombrel•eg•o, de kies pint•a supr•o pend•as du ŝnur•eg•o•j kun dik•a horizontal•a baston•o? Al kio serv•os ali•a•j ŝnur•o•j fiks•it•a•j al la palis•eg•o•j ĉe la en•ir•ej•o de la cirk•o? — Tiel ŝi pens•as.
Flank•e de Mose•o, kiu nur rigard•as la rapid•a•j•n fingr•o•j•n de la flut•ist•o kaj de la violon•ist•o, sid•as li•a amik•o, la spic•ist•o Pentman, kiu tre ĝoj•as, ke la trov•it•o okaz•e sid•as tuj apud li, ĉar li am•as babil•ad•i kun la knab•o.
— Bel•a cirk•o, ĉu ne ver•e, Mose•o? — li dir•as.
— Jes ... kaj bel•a muzik•o.
Pentman, kiu jam mult•foj•e aŭd•is la muzik•o•n de la milit•ist•a stab•o en la urb•o, rid•as pro la naiv•ec•o de la knab•o; li tamen dir•as:
— Ho jes, sufiĉ•e bel•a.
— Ĉu est•as mal•facil•e lud•i sur tia instrument•o? — kaj Mose•o fingr•e montr•as la violon•o•n.
— Sur violon•o?
— Jes.
— Mi ne sci•as, kial vi demand•as tio•n?
— Ĉar mi dezir•us lern•i lud•i sur ĝi.
La spic•ist•o rid•as, tiam li demand•as plu•e:
— Ĉu vi neniam aŭd•is violon•o•n antaŭ•e?
— Nur la orgen•o•n en Brej, kaj tiu•n en la karusel•o... Tiu en la karusel•o lud•as bel•eg•e, mi aŭskult•is ĝi•n —, kaj aper•ig•ant•e flut•o•n el sub la frak•o, li demand•as:
— Ĉu mi pov•us lern•i lud•i tio•n sur la flut•o, kio•n lud•is la orgen•o de la karusel•o?
— Ebl•e, Mose•o; vi pov•os klopod•i.
— Mi klopod•os —. Mose•o re•foj•e sub•frak•ig•as la flut•o•n, tiam montr•ant•e la pend•ant•a•n baston•o•n, li demand•as al Pentman:
— Kio est•as tio?
— Tio est•as trapez•o.
— Al kio serv•as trapez•o?
— La arleken•o labor•os sur ĝi.
— Ĉu labor•os? — Mose•o ne kompren•as kiel oni pov•as “labor•i” sur tia baston•o.
— Jes, vi tuj vid•os, sed antaŭ•e okaz•os io ali•a.
— Kio?
La spic•ist•o hav•as program•o•n kaj li klar•ig•as:
— Unu•e la direktor•o rajd•os sur si•a ĉeval•o, kiu•n li danc•ig•os.
— Ĉu la ĉeval•o pov•as danc•i!?
— Jes, kaj post•e la arleken•o aper•os kaj lud•os inter•temp•a•n amuz•aĵ•o•n.
— Kio est•as tio?
— Vi vid•os, mi ne pov•as bon•e klar•ig•i tio•n; kaj tiam en•ir•os fraŭl•in•o, kiu danc•os sur tiu ŝnur•eg•o.
— Ĉu sur tiu ŝnur•o? — Mose•o ne kred•as tio•n, kaj la spic•ist•o klar•ig•as plu•e:
— Jes, sed antaŭ•e oni streĉ•os la ŝnur•o•n de tie al tie —, kaj li montr•as la lok•o•j•n.
— Kio okaz•os post•e?
— Post•e re•foj•e okaz•os inter•temp•a amuz•aĵ•o kaj tiam sekv•as tre bel•a numer•o, en kiu part•o•pren•os kvar best•o•j, kiu•j rajd•os unu sur la ali•a•j...
La spic•ist•o vol•as daŭr•ig•i la klar•ig•ad•o•n kaj leg•i la tut•a•n program•o•n, sed li•n inter•romp•as la aper•o de la direktor•o. Sur la unu•nur•a ĉeval•o de la cirk•o li en•rajd•as, ek•halt•as en la mez•o de l’ aren•o kaj la ĉeval•o far•as riverenc•o•n antaŭ “la estim•at•a publik•o”; post la riverenc•o la best•o ek•danc•as graci•e, dum la muzik•o lud•as: “Sur la ond•o•j” de Straus.
Ĉiu•j rigard•ant•o•j kun atent•o sekv•as la bel•a•n best•o•n per la okul•o•j, kaj ĉiu•j est•as rav•it•a•j pro la graci•a•j paŝ•o•j de la ĉeval•o. Fin•e ĝi ĉirkaŭ•galop•as kelk•a•j•n foj•o•j•n kaj tiam mal•aper•as, laŭt•e aplaŭd•at•e de la rigard•ant•o•j.
La inter•temp•a amuz•aĵ•o, kiu nun sekv•as, konsist•as el kelk•a•j aer•salt•o•j de la arleken•o kaj inter•parol•ad•o inter li kaj ali•a lud•ant•o, kiu•n oni kon•as sub la nom•o: “mal•sprit•a Aŭgust•o”.
Ili hav•as kompren•ebl•e grand•a•n sukces•o•n kaj apenaŭ ili for•ir•is, kiam oni streĉ•as la ŝnur•eg•o•n.
Mose•o est•as sci•vol•a, kiel oni pov•os danc•i sur ĝi kaj li etend•as la kol•o•n por pli bon•e vid•i. La danc•ist•in•o tuj post•e aper•as kun graci•a•j salt•et•o•j kaj riverenc•et•o•j. La mal•sprit•a Aŭgust•o vol•as help•i al ŝi supr•e•n•salt•i sur la ŝnur•o•n, sed li ag•as tiel mal•lert•e, ke la fraŭl•in•o ĉiu•foj•e dev•as re•salt•i sur la sabl•o•n de la aren•o. Ĉiu•j rigard•ant•o•j rid•eg•as. Fin•e la arleken•o for•pel•as la mal•lert•ul•o•n per long•a baston•o kaj per unu salt•o la fraŭl•in•o star•as sur la ŝnur•eg•o, kie ŝi ek•danc•as kun long•a balanc•o•stang•o. Rapid•e ŝi kur•as antaŭ•e•n, mal•antaŭ•e•n, si•n rul•as ĉirkaŭ si mem, re•ek•star•as, re•foj•e kur•as kaj dors•e re•turn•e•n kur•as, kaj fin•e for•ĵet•ant•e la balanc•o•stang•o•n, ŝi salt•et•as antaŭ•e•n kaj re•turn•e•n kun du flag•et•o•j, kiu•j•n ŝi sving•ad•as super si•a kap•o.
Subit•e la arleken•o kaj la mal•sprit•a Aŭgust•o re•ven•as laŭt•e inter•disput•ant•e pri la danc•ist•in•o. La disput•ad•o est•as tre amuz•ig•a kaj ĉiu•j laŭt•eg•e rid•as pro la demand•o•j kaj la respond•o•j, kiu•j si•n sekv•as rapid•e. Inter•temp•e la danc•ist•in•o mal•aper•as, kaj rapid•e en•galop•as la ĉeval•o. La best•o ĉirkaŭ•galop•as du foj•o•j•n kaj tiam en•ir•as kapr•in•o, kiu ek•halt•as en la mez•o de la aren•o. Vid•ant•e la kapr•in•o•n, la ĉeval•o ek•halt•as kaj atend•as pacienc•e, ĝis kiam ŝtup•ar•o est•as lok•at•a de la sabl•a plank•o ĝis la vost•o de la ĉeval•o. La kapr•in•o supr•e•n•ir•as la ŝtup•ar•o•n kaj ek•star•as sur la ĉeval•dors•o. Post la kapr•in•o en•kur•as hund•o, kiu salt•as sur la kapr•in•o•n kaj fin•e en•salt•as sur la mal•antaŭ•a•j pied•o•j simi•et•o. Dum laŭt•a•j rid•eg•o•j de la publik•o la simi•et•o ramp•as sur la ĉeval•o•n, de ĝi sur la kapr•in•o•n kaj post•e sur la hund•o•n. Grav•mien•e la direktor•o, star•ant•a en la mez•o de la aren•o, far•as si•a•n riverenc•o•n, klak•et•as per la vip•o kaj la ĉeval•o ek•paŝ•as kaj fin•e galop•as ĉirkaŭ•e•n kun la tri rajd•ant•o•j sur la dors•o.
Kvankam ĉi tiu numer•o de la program•o hav•as en real•o nenio•n rimark•ind•a•n por person•o, kiu vid•is prezent•ad•o•j•n en grand•a cirk•o, tiu•j kvar best•o•j-art•ist•o•j tamen kaŭz•as la plej grand•a•n admir•o•n de vilaĝ•an•o•j, kiu•j nur unu foj•e ĉiu•jar•e ĉe•est•as io•n tia•n dum la kermes•o. Est•as do mem•kompren•ebl•e, ke la best•o•j post tiu numer•o de la program•o est•as re•vok•at•a•j por akcept•i si•a•j•n laŭr•o•j•n de la publik•o.
Ankaŭ Rika part•o•pren•as al la aplaŭd•ad•o. Ŝi kun interes•o sekv•as ĉiu•j•n numer•o•j•n de la program•o, ne nur pro la plezur•o, kiu•n ili kaŭz•as al ŝi mem, sed precip•e pro Mose•o, kiu kun ruĝ•a•j vang•o•j sid•as sur si•a lok•o, jen rigard•ant•e la art•ist•o•j•n, jen aŭskult•ant•e la bel•a•n muzik•o•n ĉe si•a flank•o.
Ven•as nun la vic•o de la gimnastik•ist•o por “labor•i” sur la trapez•o. Li•n sekv•as de•nov•e inter•temp•a amuz•aĵ•o de du arleken•o•j kaj de la mal•sprit•a Aŭgust•o.
Dum la last•a•j numer•o•j la mut•ul•in•o ek•rimark•is, ke la mal•sprit•a Aŭgust•o mult•foj•e rigard•as ŝi•n kaj Mose•o•n, sed precip•e la last•a•n. Ŝajn•as al ŝi, ke tiu strang•a vir•o intenc•as io•n kun la knab•o kaj ŝi jam ne perd•as li•n el la okul•o•j. Ŝi rimark•as, ke li parol•as al la direktor•o pri Mose•o, kaj ke la direktor•o si•a•vic•e atent•e rigard•as kaj okul•e ekzamen•as ŝi•a•n knab•o•n.
— Kio•n do ili intenc•as kun li? —, ŝi pens•as.
— Ebl•e ili trov•as li•n rimark•ind•a knab•o —, ŝi pens•as post kelk•a temp•o. Moment•o•n post•e la mal•sprit•a Aŭgust•o, ĉiam dir•ant•e ŝerc•aĵ•o•j•n, kiu•j laŭt•e rid•ig•as la rigard•ant•o•j•n, ek•sid•as post la spic•ist•o, kaj dum la du arleken•o•j du•op•e kapt•as la atent•o•n de la rigard•ant•o•j, li mal•laŭt•e dir•as al la spic•ist•o:
— Dir•u foj•e, sinjor•o, tiu knab•o do ne est•as vi•a fil•o?
— Mi•a fil•o?... Ho ne!
— Kies fil•o li est•as?
— De la surd•mut•a vir•in•o, sid•ant•a ĉe li•a flank•o.
— Ĉu li ver•e est•as ŝi•a fil•o?
— Kial vi dezir•as sci•i tio•n?
— Tial, ke li tut•e ne simil•as ŝi•n, nek iu•n ali•a•n en la tut•a vilaĝ•o. Ŝajn•as al mi, ke li ne nask•iĝ•is tie ĉi, kaj ke li est•as ekster•ordinar•a knab•o; kaj ni bezon•as ekster•ordinar•a•n knab•o•n por help•i al ni.
— Ĉu por help•i al vi?
— Jes, knab•o•n, kiu kun•lud•as en la antaŭ•last•a numer•o. Ĉu ŝi kaj li konsent•os en tio?
— Mi ne sci•as; demand•u do al Mose•o mem, li ebl•e volont•e konsent•os.
— Dank•o•n!
Aŭgust•o flustr•as kelk•a•j•n vort•o•j•n en la orel•o•n de la knab•o, kiu komenc•e est•as surpriz•it•a, sed post•e ek•rid•et•as kaj kap•jes•as. La mal•sprit•a Aŭgust•o ir•as for kaj li•n sekv•as per la okul•o•j la mut•ul•in•o, kiu ne pov•as diven•i, kio•n intenc•as tiu arleken•o, sed ĉar la knab•o ŝajn•as kontent•a kaj rid•et•as ankoraŭ, ŝi•a mal•konfid•o tuj mal•aper•as; krom tio ŝi sci•as, ke ĉiu•j hom•o•j am•as la knab•o•n, ŝi do hav•os nenio•n por tim•i, kaj re•foj•e ŝi kun sci•vol•o atend•as tio•n, kio est•as okaz•ont•a sur la aren•o.
— Kio•n li flustr•is al vi, Mose•o? — demand•as la spic•ist•o.
— Ĉu mi vol•as rajd•i foj•o•n sur la ĉeval•o por amuz•i la hom•o•j•n.
— Ĉu vi pov•as rajd•i?
— Mi mult•foj•e rajd•as sur la blank•ul•o de Klomp.
— Ĉu vi ne tim•as de•fal•i de la ĉeval•o?
— Ho, ne!... — Li vol•as parol•i plu•e, sed io nov•a est•as komenc•iĝ•ont•a kaj li ek•silent•as, rigard•ant•e la lok•o•n, kie en•ir•as la art•ist•o•j kaj la best•o•j. La direktor•o ĵus en•ir•is. Li salut•as per la vip•o la rigard•ant•o•j•n kaj dir•as, ke li hav•as la honor•o•n anonc•i special•a•n numer•o•n titol•it•a•n: “La mister•plen•a rajd•ad•o”, per kiu “la estim•at•a publik•o” spert•os la mir•ind•a•n fort•ec•o•n de la hipnot•o. — La hipnot•o — tiel la direktor•o dir•as plu•e, — hav•as la mir•ind•a•n fort•ec•o•n, ke ĝi pov•as far•i por moment•o art•ist•o•n el ĉiu ajn person•o ĉe•est•ant•a la prezent•ad•o•n, kondiĉ•e, ke la elekt•it•a person•o plen•vol•e konsent•as sub•met•i si•n sen kontraŭ•star•o al la pov•o de la hipnot•o. Tia•n person•o•n ni trov•is hodiaŭ en la bel•a knab•o, sid•ant•a sur la tri•a benk•o tie antaŭ mi, kaj mi pet•as li•n, ke li mal•supr•e•n•ir•u en la aren•o•n.
Mose•o tamen rest•as sid•ant•a, ne ĉar li tim•as, sed ĉar ĉiu•j fiks•e rigard•as li•n. Fin•e la spic•ist•o dir•as al li:
— Nu, Mose•o, ir•u do, ne tim•u, est•as ja nur ŝerc•o.
Mose•o ek•star•as kaj antaŭ ol la mut•ul•in•o konjekt•as, kio okaz•os, la knab•o for•las•is si•a•n benk•o•n kaj jam star•as sur la aren•o.
Vid•ant•e ke Rika mal•kviet•iĝ•as iom, la spic•ist•o rid•et•ant•e kompren•ig•as al ŝi, ke ŝi ne tim•u, kaj ŝi rest•as kviet•a sur si•a sid•lok•o.
La direktor•o sid•ig•as la knab•o•n sur seĝ•o•n kaj don•as sign•o•n al arleken•o; ĉi tiu for•ir•as, sed re•ven•as tuj kun jun•a fraŭl•in•o, kiu ek•star•as antaŭ Mose•o. Ŝi demand•as al li:
— Ĉu vi pov•as rajd•i?
— Jes, mi pov•as.
— Ĉu vi pov•as rajd•i star•ant•a sur ĉeval•o?
— Tio•n mi neniam far•is.
— Sed ĉu vi vol•as?
Mose•o ne sci•as kio•n respond•i kaj silent•as. Kelk•a•j person•o•j vok•as:
— Dir•u “jes!”
— Jes! — dir•as Mose•o.
— Bon•e —, dir•as la direktor•o, — vi rajd•os ... Nun fiks•e rigard•u la fraŭl•in•o•n en la okul•o•j•n.
Mose•o rigard•as la fraŭl•in•o•n, kiu kvazaŭ ĵet•as al li plen•man•o•j•n da ne•ekzist•ant•a•j objekt•o•j. Ĉiu•foj•e la knab•o palpebr•um•as, ĉar ĉiu•foj•e ŝajn•as al li, ke ŝi kapt•as en la aer•o ĉiu•spec•a•j•n objekt•o•j•n por ĵet•i al li en la okul•o•j•n; li tamen ne tim•as, kvankam la fraŭl•in•o fiks•e rigard•as li•n kun sulk•ig•it•a•j brov•o•j. Fin•e ŝi dir•as ordon•e:
— Dorm•u!
Post tiu vort•o Mose•o est•as tre surpriz•it•a, li jam ne rid•et•as, sed iom tim•et•as. La fraŭl•in•o nun mal•rapid•e paŝ•as dors•e mal•antaŭ•e•n kaj sign•o•donas al Mose•o, ke li sekv•u ŝi•n. La tut•a publik•o tre mir•as, ĉar la knab•o ek•star•as kaj sekv•as la fraŭl•in•o•n, kiu sen inter•romp•o rigard•as li•n fiks•e en la okul•o•j•n. Post tri•dek-kelk•a•j paŝ•o•j ambaŭ mal•aper•as kaj la aren•o est•as mal•plen•a. Flustr•ad•o tra•kur•as la cirk•o•n, kelk•a•j rigard•ant•o•j pens•as nur pri ŝerc•aĵ•o, ali•a•j tamen, kred•ant•a•j pri la fort•ec•o de la hipnot•o, atend•as io•n serioz•a•n. La muzik•o komenc•as mal•laŭt•e lud•i. Ĉiu kun sci•vol•ec•o atend•as tio•n, kio okaz•os. Oni sci•as, ke Mose•o ne pov•as rajd•i star•ant•a sur la ĉeval•o, spit•e tio•n la hipnot•ist•in•o promes•is, ke li ver•e far•os tio•n dank’ al la fort•ec•o de la hipnot•o. Post kiam la muzik•o lud•is kelk•a•j•n minut•o•j•n, en•galop•as la ĉeval•o sen rajd•ist•o. La direktor•o si•n lok•as en la mez•o de la aren•o kaj klak•as per la vip•o por pli•rapid•ig•i la best•o•n. Apenaŭ ĝi far•is tri aŭ kvar ĉirkaŭ•ir•ad•o•j•n, kiam Mose•o re•aper•as sen la hipnot•ist•in•o. Li•n sekv•as Aŭgust•o la mal•sprit•ul•o, kiu si•n klin•as kun kap•o turn•it•a al la galop•ant•a ĉeval•o. En tiu si•n•ten•ad•o li rest•as star•ant•a, rigard•ant•e post si•n al Mose•o. Ĉi tiu ek•kur•eg•as, salt•as sur la dors•o•n de la mal•sprit•ul•o, kaj ĝust•e en tiu moment•o, kiam preter•galop•as la ĉeval•o, li per unu lert•a salt•eg•o salt•as de la dors•o de Aŭgust•o sur la ĉeval•o•n. Ĉiu•j est•as mut•a•j de surpriz•o kaj oni aŭd•as nur la muzik•o•n kaj la spir•eg•ad•o•n de la galop•ant•a ĉeval•o, sur kies dors•o ĉiam star•as la knab•o, kiu kun serioz•a mien•o rigard•as rekt•e antaŭ si•n trans la orel•o•j•n de la kvar•pied•ul•o.
La mut•ul•in•o ek•star•as, ĉar ŝi tim•as, ke la knab•o fal•os, sed la direktor•o vok•as admon•e:
— Ek•sid•u kaj silent•u, ali•e la hipnot•o ne efik•as.
Pentman kviet•ig•as la terur•ig•it•a•n mut•ul•in•o•n, kiu rest•as sur si•a sid•lok•o, daŭr•e sekv•ant•e la knab•o•n per la okul•o•j.
La ĉeval•o galop•ad•as kaj galop•ad•as, dum la direktor•o klak•ad•as per la vip•o. Trankvil•e Mose•o star•as sur la ĉeval•o, kvazaŭ li•a•j pied•o•j est•us najl•it•a•j sur la dors•o de la best•o. Jen li de•met•as si•a•n kitel•o•n kaj ĵet•as ĝi•n sur la aren•o•n, jen li de•met•as la pantalon•o•n kaj la lign•a•j•n ŝu•o•j•n, kaj minut•o•n post•e la knab•o ŝanĝ•iĝ•is en la plej bel•a•n rajd•ist•o•n, kiu•n oni iam vid•is en cirk•o. Vest•it•a per flav•a or•brod•it•a trikot•o, sub kiu li•a bel•a korp•o plen•e si•n montr•as, la knab•o simil•as princ•o•n el fabel•o. Li•a•j nigr•a•j har•bukl•o•j flirt•ad•as ĉirkaŭ li•a kap•o, kaj li•a•j okul•o•j bril•as kiel neniam antaŭ•e. Ĉiam fiks•ant•e la rigard•o•n antaŭ si•n, li star•as graci•e kaj tiel oportun•e sur la best•o, kvazaŭ li jam dum jar•o•j est•us cirk•a rajd•ist•o. Neniu pov•as kompren•i, kiel est•as ebl•e, ke tia jun•a knab•o, kiu neniam star•is sur ĉeval•o, sed nur de temp•o al temp•o rajd•is sid•ant•e kaj sub la gard•o de plen•kresk•a serv•ist•o, tiel subit•e aper•is kiel spert•a rajd•ist•o. Sen•dub•e io mister•a si•n dev•as kaŝ•i sub tio, sed neniu el la publik•o pov•as klar•ig•i ĝi•n; tamen neniu dub•as pri la mem•ec•o de la knab•o, ĉiu•j li•n kon•as tro bon•e por dub•i pri tio. Ĉiam la ĉeval•o rapid•as ĉirkaŭ•e, dum la direktor•o klak•ad•as per la vip•o. La mut•ul•in•o rigard•as la mal•grand•a•n rajd•ist•o•n, kvazaŭ ŝi sonĝ•us; ŝi klar•e vid•as, ke li est•as ŝi•a Mose•o, ĉar nur li hav•as tia•j•n trajt•o•j•n, tia•j•n har•o•j•n kaj tia•j•n okul•o•j•n, tamen ŝi demand•as al si kiel li akir•is la lert•ec•o•n por tiel rajd•i...
Sed la vip•o klak•ad•as kaj la ĉeval•o daŭr•ig•as si•a•n galop•ad•o•n.
Jen aper•as de•nov•e la hipnot•ist•in•o. Ŝi hav•as du brul•ant•a•j•n torĉ•o•j•n en la man•o•j kaj ĵet•as ili•n al la knab•o, kiu ek•kapt•as ili•n kaj ek•balanc•as kun ili, ĝis kiam ili preskaŭ est•is for•brul•iĝ•int•a•j. Tiam ŝi pren•as fajf•il•o•n kaj ankaŭ ĵet•as ĝi•n supr•e•n al la man•o•j de la knab•o; li ek•kapt•as ĝi•n kaj fajf•as bel•a•n melodi•o•n kaj fin•e ŝi ek•star•as sur seĝ•o, alt•e ten•as ring•eg•o•n kaj la knab•o salt•as tra ĝi•n. Post ĉiu salt•o li•a•j pied•o•j graci•e re•tuŝ•as la dors•o•n de la ĉeval•o, ili nek hezit•as, nek far•as unu mal•bon•a•n paŝ•o•n aŭ mov•o•n. La mal•sprit•ul•o fin•e ĵet•as al la knab•o ŝnur•o•n kaj li salt•e lud•as per ĝi. Post du aŭ tri minut•o•j, dum la galop•ad•o iom post iom mal•rapid•iĝ•as, li for•ĵet•as la ŝnur•o•n kaj la ĉeval•o ek•halt•as. Laŭt•a•j kri•o•j de admir•o re•son•as tra la cirk•o, Mose•o de•salt•as de la ĉeval•o, sid•iĝ•as re•foj•e sur la seĝ•o kaj la fraŭl•in•o, tuŝ•ant•e li•a•n frunt•o•n, dir•as: — Vek•iĝ•u!
Tiam ambaŭ for•las•as la aren•o•n kaj far•iĝ•as paŭz•o, dum komenc•iĝ•as laŭt•eg•a inter•parol•ad•o de la rigard•ant•o•j, kiu•j pri•parol•as inter si la fort•ec•o•n de la hipnot•o. Kelk•a•j dub•as pri la art•a•j proced•o•j, en kiu•j la knab•o perd•is si•a•n propr•a•n vol•o•n kaj obe•is aŭtomat•e al la fraŭl•in•o, kiu hipnot•ig•is li•n; ili kred•as, ke la rigard•ant•o•j sub influ•o de mister•a imag•o kred•is vid•i la rajd•ant•a•n knab•o•n. Ali•a•j kontraŭ•e opini•as, ke pup•o, spec•o de aŭtomat•o star•is sur la ĉeval•o anstataŭ Mose•o.
La leg•ant•o de tiu ĉi rakont•o mem kred•os, opini•ant•e sam•e kiel kelk•a•j rigard•ant•o•j de la cirk•o, ke mister•o si•n kaŝ•as sub ĉio, kio rilat•as la strang•a•n rajd•ad•o•n, kaj li pav•as: Ver•e io mister•a si•n kaŝ•as sub tio, sed ne est•as ankoraŭ temp•o for•pren•i la tuk•o•n, per kiu ni kaŝ•as tiu•n mister•aĵ•o•n. Iom post iom en ĉi tiu libr•o al•proksim•iĝ•as la ĉapitr•o, en kiu la verk•ist•o propr•a•vol•e for•tir•os tiu•n tuk•o•n kaj tiam ĉiu spert•os, ke la okaz•o est•as tre ordinar•a.
Kio ajn est•as: Mose•o est•as la hero•o de la tag•o kaj li•a nom•o flug•as de buŝ•o al buŝ•o, kaj kiam li fin•e re•aper•as sur la aren•o, li est•as salut•at•a per laŭt•a•j kri•o•j kaj aplaŭd•o•j.
Kviet•e, kvazaŭ nenio ekster•ordinar•a est•us okaz•int•a, li ek•sid•as sur si•a benk•o, kaj Rika ĝoj•as, ke li re•ven•is sen romp•it•a•j krur•o•j, sed san•a kiel antaŭ•e. Ŝi kapt•as li•a•n brak•o•n kaj per larĝ•e mal•ferm•it•a•j okul•o•j, supr•e•n lev•it•a fingr•o kaj sku•ant•a kap•o kompren•ig•as al li jam ne part•o•pren•i tia•j•n plen•danĝer•a•j•n akrobat•aĵ•o•j•n.
Mose•o kompren•as nenio•n pri la al li montr•it•a•j aplaŭd•o•j, kaj kiam la spic•ist•o demand•as al li, ĉu li est•as lac•a, la knab•o kviet•e respond•as:
— Kial?
— Pro la rajd•ad•o.
— Kia rajd•ad•o?
— Vi ja rajd•is!
— La fraŭl•in•o promes•is al mi, ke mi rajd•u, sed mi tut•e ne rajd•is.
Pentman ne est•as surpriz•it•a pro la respond•o•j de la knab•o; li ja sci•as, ke la dorm•int•o neniam memor•as, kio•n li far•is dum la hipnot•a dorm•o, sed almenaŭ Mose•o dev•us est•i lac•a post tiom da salt•o•j kaj salt•eg•o•j; tamen li hav•as eĉ ne unu mal•sek•a•n har•o•n sur la kap•o.
— Kio•n vi far•is ekster la aren•o? — plu•e demand•as la spic•ist•o.
— Ŝi konduk•is mi•n en mal•lum•a•n ĉambr•et•o•n, kaj tie mi sid•is long•a•n temp•o•n; krom tio mi far•is tut•e nenio•n.
Pentman pens•as pri la hipnot•a dorm•o kaj rid•et•as. Ali•a•j person•o•j, sid•ant•a•j antaŭ kaj mal•antaŭ la knab•o, vol•as kontent•ig•i si•a•n sci•vol•ec•o•n pri la mister•a rajd•ad•o kaj jam mult•a•j demand•o•j direkt•iĝ•as al Mose•o, sed li ne pov•as respond•i ili•n, ĉar ĉiu•j parol•as sam•temp•e; li sekv•e alt•ig•as la ŝultr•o•j•n, rid•et•as, sed silent•as, tiom pli, ĉar la paŭz•o fin•iĝ•as kaj la pantomim•o komenc•iĝ•as. Oni nun lud•as “Arleken•o kaj Arĝentin•o”. La pantomim•o est•as akompan•at•a de dolĉ•a muzik•o, kiu tre plaĉ•as al Mose•o, kaj fin•e la vilaĝ•a tur•o son•ig•as la ses•a•n hor•o•n, kaj la prezent•ad•o est•as fin•it•a.
Mose•o kaj la mut•ul•in•o ir•as hejm•e•n, ĉar ili vid•is sufiĉ•e.
Tiu•n vesper•o•n la tut•a vilaĝ•o parol•as pri la rajd•ad•o de Mose•o kaj ĉiu•j prov•as trov•i la solv•o•n de la mister•o, kiu okaz•is en la cirk•o; kaj la mut•ul•in•o tiu•n nokt•o•n sonĝ•as, ke re•foj•e la knab•o far•as la sam•a•j•n arleken•aĵ•o•j•n kaj ke li romp•as al ŝi ambaŭ krur•o•j•n. Kun raŭk•a•j ek•kri•o•j ŝi vek•iĝ•as, sed kiam ŝi vid•as flank•e de si•a lit•o la dorm•ant•a•n Mose•o•n (kies bel•a•n kap•o•n plen•e lum•ig•as la en•rigard•ant•a lun•o, kaj kiu trankvil•e kuŝ•as kun la tri flut•o•j antaŭ si), la kav•et•o•j en ŝi•a•j vang•o•j pli•profund•iĝ•as, kaj feliĉ•a ŝi re•en•dorm•iĝ•as.
Kaj Mose•o mem? Li dorm•as, tut•e ne pens•ant•e plu pri la okaz•int•aĵ•o en la cirk•o; sed li sonĝ•as, ke li pov•as lud•i sur la flut•o, sur la violon•o, kaj ke ĉiu•j admir•as li•a•n lud•ad•o•n.
Neĝ•o..., neĝ•o..., neĝ•o en la aer•o, kie milion•o•j da rul•ŝveb•ant•a•j neĝ•er•o•j si•n inter•puŝ•ad•as... Neĝ•o sur la dom•o•j, sur la sen•foli•a•j arb•o•j, sur la kamp•ar•o kaj sur la frost•iĝ•int•a akv•o en la long•fos•o•j kaj kanal•o•j... Neĝ•o sur la voj•o•j... Neĝ•o ĉie...
Unu vast•a dik•a tavol•o griz•a kovr•as kvazaŭ unu sol•a vat•a tuk•o la tut•a•n ĉirkaŭ•aĵ•o•n. Nur la arb•o•j el•star•as el ĝi, kaj ĉar la vent•o for•pel•is de ili iom de la fal•ant•a neĝ•o, la mal•hel•a•j branĉ•o•j si•n etend•as ĉiu•lok•e•n kvazaŭ por pet•i protekt•o•n kontraŭ la rigid•a mal•varm•o, kaj ili mal•akr•e kontur•iĝ•as sur la griz•a ĉiel•o.
Est•as la kvin•a hor•o en la maten•o. Ĉie reg•as grand•a nokt•a silent•o, nur kelk•foj•e inter•romp•at•a de la muĝ•ant•a vent•o, kiu ĉirkaŭ•pel•as la neĝ•er•o•j•n, ĝis kiam ili ating•as si•a•j•n antaŭ ili fal•ant•a•j•n kamarad•o•j•n mal•supr•e sur la griz•a ter•o.
Nur unu sol•a hom•o al si liber•ig•as voj•o•n tra la neĝ•o sur la voj•o al Brej. De kie li ven•is, neniu pov•us dir•i; kie•n li ir•as, ankaŭ neniu pov•us dir•i, eĉ li mem ne ŝajn•as tio•n sci•i, ĉar de temp•o al temp•o, kiam la neĝ•er•o•j al li ne mal•help•as, li vid•as ĉirkaŭ•e, kvazaŭ por esplor•i, ĉu baldaŭ si•n montr•as lok•o por rifuĝ•i. Kun pen•o li•a•j rigid•a•j krur•o•j port•as li•n pli mal•proksim•e•n. Jen li ek•halt•as, blov•ant•e en la mal•varm•a•j•n man•o•j•n, kiu•j•n li tuj post•e re•met•as en la profund•a•j•n poŝ•o•j•n de la long•a surtut•o, jen li ek•marŝ•as plu•e. Pro la neĝ•er•o•j kaj la griz•a ĉirkaŭ•aĵ•o ne est•as ebl•e dir•i, kiel li aspekt•as; oni nur vid•as, ke li konstant•e si•n klin•ad•as ter•e•n por ne perd•i la egal•pez•o•n, ĉar sur la dors•o li port•as objekt•o•n, kiu ŝajn•as est•i pez•a kaj kiu simil•as grand•a•n long•form•a•n sak•o•n.
Spir•eg•ant•e li ir•as plu•e si•a•n voj•o•n tra la griz•a tavol•o, kiu ĉe ĉiu minut•o pli•dik•iĝ•as, ĉar la neĝ•er•o•j daŭr•ad•as fal•i kaj frap•ad•as al li en la vizaĝ•o•n. La vir•o, ne vid•ant•e taŭg•a•n lok•o•n por ek•halt•i, marŝ•as kaj marŝ•ad•as plu•e. Ĉe ĉiu paŝ•o la ŝu•o•j far•as profund•a•j•n tru•o•j•n en la neĝ•o kaj ju pli long•e li marŝ•ad•as, des pli mult•e li sent•as, ke li•a•j fort•o•j fin•e li•n for•las•os. Li tamen ne perd•as la kuraĝ•o•n kaj ir•as plu•e. Li pas•as la preĝ•ej•o•n, sed tut•e ne rimark•as ĝi•n pro la fal•ant•a neĝ•o, preskaŭ blind•ig•ant•a li•n. Li nur vid•as antaŭ si•n sur la voj•o kaj sur la iom pli mal•lum•a•j•n long•fos•o•j•n ĉe li•a•j flank•o•j. Ankoraŭ kvar•on•o da hor•o, kaj li star•as sur lok•o, kie li dev•as turn•i si•n dekstr•e•n aŭ mal•dekstr•e•n, ĉar tie la voj•o subit•e traf•as ali•a•n voj•o•n, kun kiu ĝi form•as grand•a•n ĉef•liter•o•n T.
La vir•o rigard•as dekstr•e•n kaj ek•pri•pens•as. Kiu•n direkt•o•n li sekv•os? Li ne sci•as, kaj ne sci•ant•e kial, li si•n turn•as mal•dekstr•e•n. Ĉi tiu nov•a voj•o, sam•e kiel la ĵus for•las•it•a, est•as ambaŭ•flank•e lim•ig•it•a de long•fos•o kaj montr•as la sam•a•n aspekt•o•n. Nur tie kaj tie ĉi star•as mal•alt•a arb•et•o, arb•et•aĵ•o aŭ krad•o, tra kiu oni pov•as en•ir•i la kamp•ar•o•n aŭ la herb•ej•o•n trans•e de la long•fos•o•j. Nenie si•n montr•as dom•o. Ĉirkaŭ•e dum kvar•on•o da hor•o li sekv•as la ĵus elekt•it•a•n voj•o•n kaj jen li por la du•a foj•o ir•as mal•dekstr•e•n, ĉar la voj•o far•as rekt•a•n angul•o•n kaj de tie pli•long•iĝ•as tiom, kiom la okul•o•j pov•as vid•i. Feliĉ•e je kelk•a distanc•o tuj apud la voj•o kaj en ĝarden•et•o tut•e ĉirkaŭ•it•a de plekt•o•bar•il•o, star•as dom•et•o. La vir•o ek•marŝ•as iom pli rapid•e, kaj en•ir•int•e la ĝarden•et•o•n, kie star•as nur du nud•a•j neĝ•kovr•it•a•j pir•arb•o•j kaj kelk•a•j rib•arb•et•o•j, li ek•halt•as antaŭ la dom•et•o. Li klopod•as en•rigard•i tra la du fenestr•o•j, sed ĉio intern•e est•as mal•lum•a. Li ir•as al la pord•o, frap•as kaj atend•as. Neniu respond•as la frap•ad•o•n; li frap•eg•as du•foj•e kaj de•nov•e atend•as kaj aŭskult•as. Fin•e li aŭd•as bru•et•o•n en la dom•o kaj mal•rapid•e la pord•o mal•ferm•iĝ•as. Est•as tre mal•lum•e post la pord•o, la vir•o disting•as tut•e nenio•n de person•o, kiu re•ten•as la pord•o•n per unu pied•o, kvazaŭ ĝi tim•us, ke ĝi per•fort•e est•os tut•e mal•fermat•a de ne•kon•at•ul•o, star•ant•a ekster•dom•e en la neĝ•o. En la inter•spac•o de la pord•kadr•o kaj la pord•o aŭd•iĝ•as la ne•ĝentil•a voĉ•o de la loĝ•ant•o:
— Kio est•as?
La vag•ant•o respond•as german•e:
— Vojaĝ•ant•o, kiu perd•is la voj•o•n.
— Kio•n vi vol•as?
— Ĉu vi bon•vol•as dir•i, kie mi est•as?
— Apud Warfum.
— Warfum!?
— Jes, Warfum est•as tut•e proksim•e. Ir•u laŭ la voj•o ĉe vi•a dekstr•a man•o. Ĉe vi•a mal•dekstr•a est•as la voj•o al Brej.
La voĉ•o ek•silent•as kaj la pord•o re•ferm•iĝ•as. La vojaĝ•ant•o, kiu est•as pet•ont•a rifuĝ•ej•o•n, ek•konsci•as, ke plu•a frap•ad•o por re•mal•ferm•ig•i la pord•o•n est•os van•a. Li el•ir•as la ĝarden•et•o•n kaj daŭr•ig•as ir•i al Brej. Est•as al li indiferent•e, ir•i al Warfum aŭ al Brej, ĉar li kon•as nek unu, nek la ali•a•n, li sekv•e si•n don•as al la hazard•o kaj post du•on•o da hor•o est•as tre surpriz•it•a si•n trov•i ĉe lok•o, kie la voj•o re•foj•e si•n divid•as. Ŝajn•as nun al li, ke li ĉirkaŭ•ir•is grand•a•n kvadrat•a•n pec•o•n da kamp•ar•o kaj post kelk•a temp•o re•ven•os sur la sam•a•n lok•o•n, kie li si•n trov•is antaŭ unu hor•o kaj du•on•o. Li tamen ne est•as cert•a pri tio kaj esplor•rigard•as dekstr•e•n kaj mal•dekstr•e•n. Ĉe li•a dekstr•a man•o la voj•o konduk•as al grand•a farm•ej•o, ĉirkaŭ•it•a de alt•a•j arb•o•j, kiu•j etend•as la nud•a•j•n sen•foli•a•j•n branĉ•o•j•n ĉiel•e•n. Tie sekv•e ne pov•as est•i la vilaĝ•et•o. Li rigard•as mal•dekstr•e•n kaj ek•rimark•as subit•e je sufiĉ•e long•a distanc•o io•n, kio ŝajn•as est•i preĝ•ej•o kun tur•et•o. Tio do dev•as est•i Brej. Est•as la sam•a tur•et•o, kiu•n li pas•is antaŭ pli ol unu hor•o, sed kiu•n li tiam ne ek•rimark•is pro la neĝ•er•o•j. Esper•ant•e trov•i en Brej hotel•et•o•n por ripoz•i, li est•as ek•marŝ•ont•a tie•n, kiam subit•e traf•as li•a•j•n okul•o•j•n strang•a est•aĵ•o rapid•e al•proksim•iĝ•ant•a. Ĝi simil•as grand•a•n mov•iĝ•ant•a•n sonor•il•o•n. Aŭtomat•e ĝi al•ven•as per rapid•a•j mov•et•ad•o•j. La vojaĝ•ant•o, ek•kon•ant•e vir•in•o•n en•volv•it•a•n en larĝ•a mantel•o, tiel ke la kap•o kaj la brak•o•j est•as tut•e kaŝ•it•a•j, ek•ĝoj•as. Ebl•e ŝi pov•as dir•i al li, kie li pov•os trov•i la dezir•at•a•n hotel•et•o•n en Brej kaj ir•ant•e al ŝi renkont•e•n, li est•as al•parol•ont•a ŝi•n, sed tre li mir•as, kiam la sonor•il•eg•o, tut•e ne atend•ant•e li•n, pas•as kaj aŭtomat•e ir•as plu•e al la grand•a farm•ej•o. Sen•bru•e, sed rapid•e la strang•a figur•o, ĉe ĉiu paŝ•o ĵet•ant•e flank•e•n nub•et•o•n da neĝ•o, daŭr•ig•as si•a•n voj•o•n, eĉ ne rigard•ant•e mal•antaŭ•e•n kaj baldaŭ mal•aper•as en la griz•a•j neĝ•er•o•j. La vojaĝ•ant•o ek•intenc•as kur•ating•i la marŝ•ant•a•n sonor•il•eg•o•n por pet•i inform•o•j•n, sed li est•as mult•e tro lac•a kaj jam ne vid•ant•e la strang•a•n figur•o•n, li kun mal•ĝoj•o ir•as plu•e sur la antaŭ li si•n etend•ant•a voj•o al Brej. Li est•as nun tiel lac•a kaj li•a•j pied•o•j est•as tiel rigid•a•j, ke nur kun grand•a pen•o li si•n tren•as antaŭ•e•n. Je kelk•a distanc•o li subit•e ek•vid•as dom•et•o•n antaŭ si ĉe la mal•dekstr•a flank•o de la voj•o. Du vic•o•j de mal•hel•a•j tru•o•j en la neĝ•o, ven•ant•a•j kurb•lini•e de la pord•o al la voj•o kaj perd•iĝ•ant•a•j en la direkt•o al la farm•ej•o, montr•as, ke antaŭ ne•long•e person•o kun grand•a•j ŝu•o•j aŭ bot•o•j for•las•is tiu•n dom•et•o•n. La vojaĝ•ant•o ek•pens•as, ke ili nepr•e de•ven•as de vir•o, ĉar vir•in•o, laŭ li•a opini•o, ankoraŭ neniam port•is tia•j•n grand•a•j•n ŝu•o•j•n. Est•as do ver•ŝajn•e, ke vir•in•o est•as intern•e kaj ŝi sen•dub•e ne rifuz•os don•i al li inform•o•j•n aŭ la jam tiel long•e dezir•it•a•n ripoz•ej•o•n. Ebl•e ŝi ne ĵet•ferm•os antaŭ li•a naz•o la pord•o•n, kiel far•is tiu ali•a kamp•ar•an•o. Pens•ant•e pri tio, li direkt•as la paŝ•o•j•n al la pord•o.
Antaŭ ol ating•i ĝi•n, li ek•halt•as, ĉar mister•a•j son•o•j de du flut•o•j streĉ•as li•a•n atent•o•n. Ŝajn•as al li, ke la son•o•j ven•as el tiu dom•et•o, sed li ne est•as cert•a pri tio. Li aŭskult•as atent•e kaj aŭd•as la melodi•o•n de bel•a muzik•aĵ•o. La flut•ist•o•j lud•as tiel bel•e kaj tiel korekt•e, ke la vir•o est•as surpriz•it•a en plej alt•a grad•o. Ĉiam li opini•ad•is, ke kamp•ar•an•o•j neniam si•n okup•as pri muzik•o, kaj jen tut•e ne•atend•it•e kaj eĉ en tia fru•a hor•o de la maten•o li aŭd•as duet•o•n tiel bel•a•n, ke eĉ art•ist•o•j ne pov•us pli•bel•ig•i ĝi•n. Kio plej mult•e surpriz•as li•n, est•as, ke la du flut•ist•o•j ĝust•e laŭ la sam•a manier•o al•don•as fantazi•aĵ•o•j•n al la melodi•o, kvazaŭ unu person•o lud•us sam•temp•e sur du flut•o•j. Li aŭskult•as plu•e, ĝis kiam la muzik•ist•o•j ĉes•as lud•ad•i. Mal•rapid•e li nun si•n direkt•as al la pord•o. Est•as kvazaŭ la mister•a dum•nokt•a muzik•o al•tir•us li•n, kaj li jam ne pov•as kontraŭ•star•i frap•i al la pord•o. Antaŭ ol frap•i, li en•rigard•as tra unu el la du fenestr•et•o•j. Li vid•as ĉambr•et•o•n kun mal•mult•a•j mebl•o•j. Lamp•et•o star•as sur la tabl•o en la mez•o de la ĉambr•o kaj ĝi•a lum•o dis•ĵet•as nigr•a•j•n grand•a•j•n ombr•o•j•n sur la plank•o•n, kiu est•as tut•e far•it•a el kahel•o•j. Hom•o•j•n li ne vid•as, kaj tio•n li trov•as strang•a, ĉar la dom•et•o est•as laŭ li•a opini•o tiel mal•grand•a, ke ĝi en•hav•as nur ĉi tiu•n unu ĉambr•et•o•n. Li ir•as al la pord•o por frap•i, sed antaŭ•e li turn•as la fer•a•n ring•o•n, per kiu ordinar•e la kamp•ar•an•a•j dom•pord•o•j est•as mal•fermat•a•j. Mal•laŭt•a grinc•ad•o anonc•as al li, ke la rigl•il•o lev•iĝ•as, kaj puŝ•et•ant•e la pord•o•n per la genu•o, li est•as kapt•at•a de grand•a surpriz•o. Frap•ad•o est•as tut•e super•flu•a, la pord•o subit•e ek•mal•ferm•iĝ•as. La vir•o de•sku•as de si la neĝ•o•n, kiu ĉie kovr•as li•n, kaj pren•ant•e la long•a•n sak•o•n de la dors•o, li mal•laŭt•e en•ŝov•iĝ•as intern•e•n kaj sen bru•o re•ferm•as post si la pord•o•n. Li star•as en mal•lum•a koridor•o, sed stri•o da lum•o mal•supr•e ĉe la mur•o, tri paŝ•o•j antaŭ li, montr•as, kie si•n trov•as la pord•o de la unu•nur•a ĉambr•o. Sci•ant•e ke neniu hom•o en•est•as, li ŝov•paŝ•as al la lum•stri•o, tuŝ•et•as la pord•o•n kaj trov•int•e ring•o•n, turn•as ĝi•n kaj mal•ferm•as si•n•gard•e la pord•o•n. Li en•rigard•as kaj sam•temp•e varm•a aer•o ven•as renkont•e al li. Est•as do varm•e en tiu ĉambr•o kaj la varm•o en•log•as li•n pli proksim•e•n, tiel proksim•e•n, ke fin•e li est•as en la ĉambr•o. Star•ant•e kelk•a•n moment•o•n ne sci•ant•e kio•n far•i, li sen•konsci•e ferm•as la pord•o•n kaj met•int•e la sak•o•n sub la tabl•o•n, li ek•sid•as sur seĝ•o kaj aŭskult•as de•nov•e. La muzik•o tamen ne re•komenc•iĝ•as. Strang•e est•as, ke li nenie aŭd•as eĉ la plej mal•laŭt•a•n bru•et•o•n. En la ĉambr•o eĉ ne horloĝ•o tiktak•as, ŝajn•as, kvazaŭ la mort•o reg•as en la dom•o. Kio•n li far•os? Ĉu li vok•os por vek•i person•o•n, kiu ebl•e dorm•as post tiu•j du•on•e mal•ferm•it•a•j pord•o•j trans•e de la tabl•o? Nenia sign•o de viv•o tamen si•n montr•as post tiu•j pord•o•j, en kies mal•grand•a inter•spac•o pend•as mult•kolor•a tuk•o, serv•ant•a kiel lit•kurten•o. La vir•o eĉ ne aŭd•as mal•laŭt•a•n spir•ad•o•n de dorm•ant•o. La tie dorm•int•o ver•ŝajn•e jam si•n lev•is por el•ir•i. La vojaĝ•ant•o pens•as pri la du vic•o•j da tru•o•j en la neĝ•o, ir•ant•a•j de la pord•o al la voj•et•o kaj plu•e al la farm•ej•o; ebl•e (tiel li pens•as) ili est•as far•it•a•j de iu, kiu est•as dorm•int•a post tiu lit•kurten•o kaj ebl•e la lit•o est•as mal•plen•a. Met•ant•e la kubut•o•n sur la tabl•o•n, li ripoz•ig•as la kap•o•n sur la pugn•it•a man•o kaj ek•rev•as. En tiu moment•o kelk•a•j lign•aĵ•o•j sur la kamen•o ek•krak•as kaj ek•flam•as; hel•e ili lum•ig•as la vizaĝ•o•n de la vojaĝ•ant•o. Li est•as ĉirkaŭ•e kvin•dek•jar•a, bel•a vir•o kun kurb•a naz•o kaj long•a•j griz•iĝ•ant•a•j lip•har•o•j. Profund•a•j sulk•o•j sur la alt•a frunt•o kaj ĉe la buŝ•angul•o•j don•as melankoli•a•n esprim•o•n al la nobl•a vizaĝ•o kaj montr•as klar•e, ke la vir•o ne est•is sen zorg•o•j kaj ĉagren•o en la last•a•j temp•o•j. Li hav•as griz•a•j•n bukl•a•j•n har•o•j•n, kiu•j•n kovr•as grand•a art•ist•a ĉapel•o, de kies rand•o, pend•ant•a mal•supr•e•n, flu•et•as si•n•sekv•e gut•o•j da neĝ•akv•o sur la long•a•n jak•o•n, de kie ili, kun•e kun la fand•iĝ•ant•a•j neĝ•er•o•j, gut•fal•as klak•et•ant•e sur la kahel•o•j•n de la plank•o. Tiu klak•et•ad•o tamen ne mal•help•as al li en•profund•iĝ•i en pens•o•j•n. La nigr•a•j okul•o•j, ombr•ig•it•a•j de griz•a•j brov•eg•o•j, post moment•o ferm•iĝ•as kaj la medit•ad•o de la vir•o iom post iom ŝanĝ•iĝ•as en profund•a•n dorm•o•n. Dorm•ant•e li sonĝ•as:
Li si•n trov•as en grand•a hel•e lum•ig•it•a salon•o plen•a je rigard•ant•o•j, antaŭ kiu•j li dev•as lud•i. Li ja est•as art•ist•o, kies fam•o dis•flug•is tra la tut•a mond•o.
Li lud•as. Majstr•e li man•uz•as la arĉ•o•n kaj la bel•a•j ton•o•j de li•a instrument•o rav•as ĉiu•j•n aŭskult•ant•o•j•n ĝis•plor•e. Post la lud•ad•o li ek•hav•as girland•o•n el bel•a•j flor•o•j kaj de•nov•e li dev•as lud•i. Li est•as ek•komenc•ant•a, sed io ne•atend•it•a mal•ebl•ig•as al li lud•i plu•e. El iu lok•o, li ne sci•as kie, subit•e ek•son•as dolĉ•a muzik•o de du flut•ist•o•j. Ĉiu•j ĉe•est•ant•o•j kun mir•o rigard•as ĉiu•lok•e•n; la flut•ist•o•j tamen est•as ne•vid•ebl•a•j, sed ili daŭr•ig•as la lud•ad•o•n, jen du•op•e, jen unu•op•e. Rav•e ili lud•as la Valpurgis•nokt•o•n el Faŭst, tiel rav•e, ke la aŭskult•ant•ar•o jam ne atent•as pri la violonĉel•ist•o, kaj la violonĉel•ist•o mem mal•lev•as la man•o•n, las•as fal•i la arĉ•o•n kaj ankaŭ aŭskult•as...
Inter•temp•e io strang•a okaz•as je la girland•o, kiu•n li pend•ig•is sur la dors•o de si•a seĝ•o. Est•as, kvazaŭ ĝi•a•j kolor•o•j ali•iĝ•us kaj kvazaŭ mister•a fort•o en•blov•us viv•o•n en ĝi•n. Ĝi aŭd•ig•as mal•laŭt•a•n kri•o•n, simil•ant•a•n al miaŭ•ad•o de kat•o kaj tuj post•e ĝi de•salt•as de la seĝ•dors•o sur la plank•o•n, kie ĝi pren•as la form•o•n de ver•a kat•o, kaj dum la flut•ist•o•j lud•as plu•e kaj neniu en la salon•o jam atent•as li•n, la violonĉel•ist•o•n, la best•o miaŭ•ad•as pli laŭt•e kaj ek•salt•as sur li•a•n ŝultr•o•n...
Kun ek•kri•o li vek•iĝ•as... La salon•o mal•aper•is, sed ne la kat•o, ĉar efektiv•e ĝi star•as sur li•a ŝultr•o kaj ŝov•as si•a•n tut•a•n korp•o•n laŭ li•a vang•o por kares•i li•n.
La flut•o•j ek•silent•is, kaj nenio aŭd•iĝ•as en la ĉambr•et•o krom la kontent•a murmur•ad•o de la kvar•pied•ul•o.
Kat•o•j est•as karakter•hav•a•j best•o•j, pli karakter•hav•a•j ol ni pens•as.
Ordinar•e mal•mult•a•j hom•o•j opini•as, ke valor•as la pen•o•n stud•ad•i la karakter•o•n de kat•o•j kaj sen plu•a pri•pens•ad•o juĝ•as ili•n fals•a•j best•o•j, tut•e ali•a•j ol hund•o•j, kiu•j•n ili rigard•as kiel sincer•a•j•n kaj bon•a•j•n amik•o•j•n de la hom•o•j. Fakt•e tamen la kat•o est•as estim•ind•a best•o pro la firm•ec•o de karakter•o.
Est•as klar•e kaj natur•e, ke ambici•a•j hom•o•j ne am•as kat•o•j•n, sed des pli la humil•a•j•n hund•o•j•n, kiu•j sen kontraŭ•star•o si•n sub•met•as sub ili•a vol•o kaj ambici•o. Est•as kon•at•e, ke la ambici•a franc•a reĝ•o Henrik•o la tri•a mal•am•is la kat•o•j•n kaj ekzil•is ili•n de si•a kort•eg•o, dum li ĉiam est•is akompan•at•a de bel•a•j humil•a•j hund•o•j. Nur mal•mult•a•j ambici•ul•o•j am•is kat•o•j•n kaj unu el ili est•is la fam•a kardinal•o Richelieu. Ĉi tiu tamen ne nur est•is ambici•a, sed ankaŭ hom•o de fortik•a karakter•o, sam•e kiel li•a•j miaŭ•ant•a•j amik•o•j.
Oni erar•as tamen opini•ant•e, ke kat•o•j est•as indiferent•a•j pri hom•a amik•ec•o. Hund•o•j est•as, kiel ni jam dir•is, humil•a•j kaj ĉiam si•n sub•met•as al la vol•o de si•a•j mastr•o•j, kies sklav•o•j ili est•as. Per tio ili montr•as mal•sincer•ec•o•n kaj mal•firm•ec•o•n de karakter•o.
La kat•o•j kontraŭ•e ir•as nur si•a•j•n propr•a•j•n voj•o•j•n kaj rifuz•ant•e ĉiu•n labor•o•n, nur ag•as laŭ si•a plaĉ•o kaj oni kon•as nur tre mal•mult•a•j•n ekzempl•o•j•n, kiu•j instru•as al ni, ke ili•a karakter•o pov•as est•i facil•e reg•at•a de la hom•a vol•o. Ĉiu•j hund•o•j lern•as art•aĵ•o•j•n, vol•e-ne•vol•e ili re•port•as al si•a mastr•o for•ĵet•it•a•j•n baston•o•j•n, ili prezent•as al li la antaŭ•a•n pied•o•n kaj obe•as ĉiu•j•n ordon•o•j•n, kiu•j•n la mastr•o kon•ig•as, ĉu buŝ•e, ĉu gest•e. Tio•n neniam far•as la kat•o•j. Ili ag•as nur propr•a•plaĉ•e kaj montr•as amik•ec•o•n nur al person•o•j, elekt•it•a•j de si mem. Instinkt•e la kat•o•j kon•as si•a•j•n amik•o•j•n kaj mal•amik•o•j•n inter la hom•o•j. Kelk•foj•e ili salt•as sur la genu•o•n de person•o, kiu•n ili neniam antaŭ•e vid•is kaj montr•as al ĝi per tio si•a•n amik•ec•o•n. Sam•manier•e ag•is la kat•o, kiam ĝi salt•is sur la ŝultr•o•n de la sonĝ•ant•a fremd•ul•o. El amik•ec•o al li, ĝi kares•as per la tut•a korp•o la vang•o•n de la vek•iĝ•int•a fremd•ul•o kaj mal•rapid•e kaj si•n•gard•e ir•ant•e de li•a ŝultr•o, ĝi ek•sid•as plen•fid•e sur li•a genu•o, ĉiam kontent•e murmur•ant•e kaj rigard•ant•e li•n per la grand•a•j rond•a•j okul•o•j, kvazaŭ por pet•i reciprok•a•n amik•ec•o•n kaj kares•ad•o•n.
La best•o juĝ•is prav•e, vid•ant•e en la fremd•a vir•o nov•a•n amik•o•n, ĉar li kares•as ĝi•n rid•et•ant•e. La fremd•ul•o pri•pens•as pri la strang•a sonĝ•o, pri la mister•a muzik•o kaj rigard•as ĉirkaŭ•e.
La flam•o en la kamen•o dis•ĵet•as ne nur agrabl•a•n varm•o•n en la ĉambr•o, sed sam•temp•e hel•ig•as ĝi•n sufiĉ•e, por ke li pov•u disting•i ĉiu•j•n objekt•o•j•n. Ĉie reg•as trankvil•o kaj pac•o, sed est•as al li enigm•o, ke en la ĉambr•o, kaj ebl•e en la tut•a dom•o mal•est•as loĝ•ant•o•j, kaj ke ili el•ir•is ne ŝlos•int•e la pord•o•n. Por kiu do brul•as tiu fajr•o sub la kamen•kapuĉ•o? Ebl•e la el•ir•int•o•j re•ven•os baldaŭ?... Kiu loĝ•as en ĉi tiu izol•it•a, sed agrabl•a dom•et•o? Jen demand•o•j, kiu•j•n la fremd•ul•o ne pov•as respond•i.
Li ek•star•as, el•rigard•as ekster•e•n tra la fenestr•et•o•j kaj vid•as nur neĝ•o•n, nur unu blank•a•n vast•a•n dik•a•n tavol•o•n, kiu kiel unu sol•a ond•iĝ•ant•a blank•a tuk•o kovr•as la kamp•ar•o•n, la long•fos•o•j•n kaj voj•o•j•n. Li•a•j vest•o•j est•as jam sek•a•j, la varm•a kamen•a fajr•o sek•ig•is ili•n, nur sur la kahel•o•j montr•iĝ•as kvazaŭ lag•et•o da neĝ•akv•o ĉe la seĝ•o, sur kiu li sid•is dum si•a dorm•ad•o, mal•grand•a lag•et•o, dis•send•ant•a du aŭ tri mal•larĝ•a•j•n serpent•um•ant•a•j•n stri•o•j•n sur la ruĝ•a•j kahel•o•j. Al li est•as nun varm•e kaj li ne sent•as plu la rigid•ec•o•n en la krur•o•j. Li sent•as, ke la dik•a surtut•o li•n ĝen•as kaj est•as de•met•ont•a ĝi•n, kiam subit•e re•e la son•o•j de tiu•j sam•a•j flut•o•j ek•aŭd•iĝ•as. Ŝajn•as al li, ke ili ven•as el la sub•tegment•ej•o de la dom•o, kaj mal•ferm•int•e la pord•o•n de la ĉambr•o, li ek•star•as en la pord•o•kadr•o por aŭskult•i. Li prav•is, ie sur la sub•tegment•ej•o est•as la mister•a•j flut•ist•o•j; jen unu, jen ambaŭ lud•as. En tiu ĉi moment•o bel•a duet•o son•as de supr•e kaj tuj post•e unu flut•ist•o majstr•e lud•as la “Ave Maria”. La fremd•ul•o est•as rav•it•a, sed van•e li streĉ•as la okul•o•j•n, la flut•ist•o•j est•as kaj rest•as ne•vid•ebl•a•j kaj ŝajn•as si•n kaŝ•i tie supr•e kiel kobold•o•j el fabel•ar•o.
Ni kon•as la rakont•o•n pri la rat•kapt•ist•o de Hameln, kiu al•log•is al si ne nur la rat•o•j•n, sed eĉ ĉiu•j•n infan•o•j•n el Hameln kaj mal•aper•is kun ili en mont•o•n. Kial la fremd•ul•o, kiu est•as art•ist•o, ne pov•us al•log•i al si la kaŝ•it•a•j•n flut•ist•o•j•n? Li de•met•as la surtut•o•n, kapt•as la long•a•n sak•o•n de sub la tabl•o, el•tir•as nigr•a•n strang•form•a•n skatol•o•n, en kiu kuŝ•as bril•ant•a violonĉel•o. Li ek•sid•as, star•ig•as la muzik•il•o•n inter la krur•o•j, kaj dum la kat•o rigard•as li•n sci•vol•e de mal•proksim•e, li pren•as la arĉ•o•n, atend•as moment•o•n kaj kiam la flut•ist•o•j fin•is si•a•n muzik•aĵ•o•n, la violonĉel•ist•o ek•lud•as la sam•a•n melodi•o•n. Rav•ig•e la son•o•j de la unu•a part•o tril•ad•as tra la ĉambr•o kaj supr•e•n•ir•as al la sub•tegment•ej•o, kie nun reg•as subit•a silent•eg•o. La “Ave Maria” fin•iĝ•is, sed ĝi•n sekv•as tuj la bel•a “Kol-Nidrej” de Max Bruch. Antaŭ ol ĉi tiu muzik•aĵ•o fin•iĝ•is, aŭd•iĝ•as supr•e mal•laŭt•a•j paŝ•o•j. La kobold•o•j ven•as, la son•o•j de la violonĉel•o al•log•is ili•n mal•supr•e•n kaj apenaŭ la last•a•j tril•ad•o•j for•mort•is, kiam ek•aper•as en la kadr•o de la mal•ferm•it•a pord•o la figur•o de mir•ind•e bel•a knab•o. Li est•as ĉemiz•e vest•it•a. Li ek•halt•as sur la sojl•o, rigard•ant•e la lud•int•o•n per grand•a•j nigr•a•j surpriz•it•a•j okul•o•j kaj kun mal•ferm•it•a buŝ•o.
La fremd•ul•o rigard•as li•n kaj li•n frap•as la bel•ec•o de la knab•o. Long•a•j nigr•a•j har•bukl•o•j serpent•um•iĝ•as ĉirkaŭ li•a kap•o. Li star•as tie kiel kerub•o, kaj ĉar li ŝajn•e ne kuraĝ•as al•proksim•iĝ•i, li rest•as star•ant•a, rigard•ant•e jen la muzik•il•o•n, jen la art•ist•o•n, kiu si•a•flank•e sen inter•romp•o fiks•as la rigard•o•j•n sur la nud•pied•a, ĉemiz•e vest•it•a knab•o.
Fin•e la vir•o ek•romp•as la silent•o•n kaj ek•parol•as german•e, tiel ke la knab•o kompren•as li•n, ĉar la dialekt•o en la nord•a part•o de Groningen kaj la german•a lingv•o tre simil•as unu la ali•a•n:
— Ĉu vi est•as la kobold•o, kiu lud•is tiel bel•e sur la flut•o tie supr•e?
— Jes, mi lud•is.
— Jam tiel fru•e en la maten•o?
— Mi kuŝ•is sen•dorm•a en mi•a lit•o kaj lud•is; tio•n mi far•as oft•e.
— Kial vi ne al•proksim•iĝ•as?
La knab•o ne respond•as; li trem•et•as pro mal•varm•o, ĉar li star•as en la aer•tra•blov•o, ir•ant•a de la varm•a ĉambr•o en la koridor•o•n.
— Ĉu al vi est•as mal•varm•e?
— Mi•a•j vest•o•j est•as supr•e.
— Al•met•u ili•n, kaj re•ven•u por varm•iĝ•i.
La knab•o ne tim•as, sed li est•as surpriz•it•a. Li pens•as: Kiu do est•as tiu fremd•a sinjor•o?... Kiel li ven•is kaj kio•n li vol•as?
Li tamen ne el•parol•as tiu•j•n demand•o•j•n, sed post kiam li si•n vest•is, li al•ir•as al la fremd•a sinjor•o kaj dir•as:
— Mi•a patr•in•o ne est•as hejm•e.
— Kaj vi•a patr•o?
— Mi ne hav•as patr•o•n.
— Ĉu li mort•is?
— Mi neniam hav•is patr•o•n; mi hav•as nur patr•in•o•n.
Tiu strang•a respond•o kred•ig•us al la fremd•ul•o, ke la knab•o est•as idiot•a, sed li•a•j okul•o•j esprim•as la mal•o•n, kaj li dir•as:
— Ebl•e li mort•is antaŭ vi•a nask•iĝ•o?
— Mi ne sci•as; li al•port•is mi•n ĉi tie•n en kest•et•o, kaj neniam li re•ven•is.
Jen du•a respond•o ankoraŭ pli strang•a ol la unu•a, sed la okul•o•j de la knab•o montr•as klar•e, ke li est•as nek idiot•ul•o nek simpl•ul•o kaj la fremd•a sinjor•o ek•pens•as, ke li ne bon•e kompren•is la respond•o•n de la knab•o, kaj met•ant•e la man•o•n sur li•a•n bukl•o•riĉ•a•n kap•o•n, li demand•as plu•e:
— Kiel vi nom•iĝ•as?
— Mose•o.
— Kaj kiel est•as vi•a famili•a nom•o?
Mose•o pri•pens•as kaj tiam respond•as:
— Landman, ĉar mi•a patr•in•o si•n nom•as Landman.
La fremd•ul•o kred•as, ke li trov•is la solv•o•n de la mister•o, ek•pens•ant•e ke la knab•o est•as bastard•o, kies patr•o rest•is ne•kon•at•a, kaj kompat•ant•e li•n, li ek•kapt•as li•a•n man•o•n kaj sid•ig•int•e li•n sur si•a•n genu•o•n tuj apud la violonĉel•o, li demand•as:
— Kiom da jar•o•j vi hav•as?
— La kest•et•o est•is port•at•a ĉi tie•n en 1896a; mi est•is tiam tre jun•a infan•et•o.
— Kie est•as nun vi•a patr•in•o?
— Ĉe Klomp.
— Ĉe kiu?
— Ĉe Klomp.
— Kiu est•as Klomp?
— Farm•ist•o de la tie•a farm•ej•o —. Dir•ant•e tio•n, Mose•o fingr•e montr•as en la direkt•o•n, kie mal•aper•is la marŝ•ant•a sonor•il•eg•o.
— Kio•n ŝi far•as tie?
— Ŝi labor•as kaj melk•as la bov•in•o•j•n, kaj post•e ŝi far•as komisi•o•j•n.
— Kaj vi mem?... Ĉu vi ne labor•as ĉe Klomp?
— Mi vizit•as ĉiu•tag•e la lern•ej•o•n en Brej, nur ne sabat•e kaj dimanĉ•e, ĉar tiu•j•n tag•o•j•n la lern•ej•o est•as ferm•it•a..., kaj vesper•e du•foj•e en la semajn•o mi ir•as al la lern•ej•estr•o por lern•i muzik•o•n.
— Kia•n muzik•o•n?
— Li instru•as al mi not•o•j•n kaj lud•i sur la preĝ•ej•a orgen•o.
— Ho, sur orgen•o?... Vi do ne lern•as ĉe li lud•i sur la flut•o?
— Ne, tio•n mi lern•is per mi mem.
— Sed kiu instru•is al vi la muzik•aĵ•o•j•n, kiu•j•n vi ĵus lud•is?
— Mi aŭd•is ili•n dum la kermes•o tiu•n somer•o•n; la grand•a orgen•o de la karusel•o lud•is ili•n, kaj nun mi kon•as ili•n memor•e.
— Mi sci•as, kies fil•o vi est•as, Mose•o —, subit•e dir•as la vir•o.
— Ĉu vi sci•as?
— Jes, vi est•as kiel mi, fil•o de Orfe•o.
La knab•o rigard•as la fremd•ul•o•n surpriz•it•e; pri Orfe•o li neniam aŭd•is, kaj li demand•as:
— Kie do est•as Orfe•o? ... kaj kiu li est•as?
— Ho, li est•as fam•a kant•ist•o de Grek•uj•o kaj en li la mitologi•o unu•ig•as ĉiu•j•n fort•o•j•n de la poezi•o de Apolon•o aŭ de la river•di•o Oiagrus•o kaj la muz•o Kaliope. Per la fort•o de si•a•j kant•o kaj liut•o li mal•sovaĝ•ig•is la plej sovaĝ•a•j•n best•o•j•n kaj al•log•is al si arb•o•j•n kaj ŝton•o•j•n.
Mose•o aŭskult•as kun streĉ•it•a atent•o, sed li•a•j surpriz•it•a•j okul•o•j klar•e dir•as:
— Pri tio mi kompren•as nenio•n —, kaj la fremd•ul•o demand•as:
— Ĉu vi ne kompren•as mi•n?
— Ne, sinjor•o.
— Nu, mi•a bub•o, ebl•e mi klar•ig•os tio•n al vi post•e, sed jam nun mi pov•as dir•i, ke en vi si•n kaŝ•as art•ist•o. Jun•a knab•o, kiu tiel bon•e kaj korekt•e fajf•lud•as tiu•j•n muzik•aĵ•o•j•n, nepr•e pov•as far•iĝ•i grand•a muzik•ist•o. Sed dir•u, kiu fajf•is kun vi?
— Mi fajf•is sol•a.
— Sol•a!?... Mi aŭd•is tamen du fajf•il•o•j•n.
— Mi lud•is sur ambaŭ kun•e; sed mi neniam plu vol•as lud•i sur ili.
— Kial?
La knab•o silent•as moment•o•n, tiam rigard•ant•e al la violonĉel•o kaj dolĉ•e tuŝ•ant•e la kord•o•j•n, li dir•as:
— Mi ne am•as plu la flut•o•j•n.
— Kial?
— Post kiam mi aŭd•is la muzik•o•n de ĉi tiu violon•eg•o, mi konsci•as, ke mi fajf•lud•as mal•bel•e.
— Tio est•as violonĉel•o... Ĉu vi neniam aŭd•is tia•n instrument•o•n?
— Mi aŭd•is nur la blind•a•n Petr•o•n, lud•ant•a•n sur si•a violon•o, sed li ne lud•as bel•e; la son•o•j de tiu ĉi grand•a violon•o est•as mult•e pli bel•a•j.
— Do, vi ĝi•n am•as?
— Ho jes; ĝi est•as ankoraŭ pli bel•a ol la orgen•o en la karusel•o kaj eĉ pli bel•a ol tiu de la preĝ•ej•o en Brej.
Re•foj•e la knab•o ek•silent•as moment•o•n; li rigard•as avid•e al la violonĉel•o, fin•e li dir•as:
— Jam long•e mi lern•as lud•i sur la orgen•o de la preĝ•ej•o; la instru•ist•o de la lern•ej•o instru•is tio•n al mi, sed ... mi ankaŭ ne vol•as plu lud•i sur la orgen•o...
— Kio•n do vi vol•as?
— Lud•i sur tia violonĉel•o..., ebl•e la instru•ist•o de Brej pov•os instru•i mi•n; mi li•n pet•os.
— Pov•as tamen est•i, ke vi ne pov•os lern•i tio•n.
— Ho jes, mi pov•os, se mi nur hav•us ĝi•n kaj se nur iu mi•n instru•us.
— Sed mi kred•as, ke la instru•ist•o ne posed•as violonĉel•o•n.
— Mi•a patr•in•o aĉet•os unu por mi..., kiom ĝi kost•as?
— Tio de•pend•as de la kvalit•o, unu•j est•as mult•e•kost•a•j, ali•a•j ne.
Mose•o jam far•iĝ•is intim•a kun la fremd•ul•o kaj ne sci•ant•e, ke li est•as iom mal•diskret•a, li demand•as:
— Kiom kost•is la vi•a?
La violonĉel•ist•o rid•et•as; li respond•as:
— Mi•a instrument•o kost•is dek mil rubl•o•j•n.
— Kiom est•as unu rubl•o?
— Ĉirkaŭ•e du gulden•o•j kaj du•on•o.
La grand•a•j okul•o•j de Mose•o far•iĝ•as ankoraŭ pli grand•a•j; li iam aŭd•is, ke la farm•ist•o Klomp, kiu est•as riĉ•ul•o, pag•is dek mil gulden•o•j•n por la re•konstru•ad•o de si•a farm•ej•o; tiu ĉi violonĉel•o sekv•e kost•is pli ol du tia•j nov•a•j farm•o•dom•o•j. Li kred•as, ke la fremd•ul•o mok•is li•n kaj la esprim•o de li•a•j grand•a•j okul•o•j klar•e montr•as li•a•n pens•ad•o•n.
— Vi ne kred•as tio•n? — demand•as la fremd•ul•o.
— Vi mok•is mi•n, tia lign•a muzik•il•o ja ne•ebl•e pov•as valor•i tiom ... la tut•a farm•o•dom•o de Klomp ne kost•is tiel mult•e.
— Est•as kompren•ebl•e, mi•a bub•o, ke vi ne kred•as al mi, spit•e tio•n mi ne ŝerc•as. Sed ne ĉiu•j violonĉel•o•j kost•as tiom da mon•o, kiom la mi•a. Vi pov•os aĉet•i uz•ebl•a•n instrument•o•n por cent gulden•o•j.
— Cent gulden•o•j!?... Ho, mi•a patr•in•o konsent•os pag•i tio•n.
— Ĉu vi pens•as, ke ŝi konsent•os?
— Jes, ŝi konsent•as ĉiam en ĉio, kio•n mi pet•as.
— Ĉu vi•a patr•in•o ankaŭ am•as muzik•o•n?
— Ŝi est•as mut•a..., surd•e•mut•a, ŝi eĉ ne pov•as parol•i kun ĉiu•j hom•o•j, sed mi•n ŝi bon•e kompren•as.
La vizaĝ•o de la fremd•ul•o esprim•as kor•a•n kompat•o•n. Long•e li fiks•as la okul•o•j•n sur Mose•o•n kaj lud•ant•e kun li•a•j bukl•o•j, li en•profund•iĝ•as en pens•o•j•n. Subit•e strang•a kapric•o li•n ek•kapt•as kaj ek•star•ant•e li demand•as:
— Ĉu vi•a patr•in•o konsent•os, ke mi vi•n instru•os?
— Vi!!?
La knab•o laŭt•e el•ig•as tiu•n unu vort•o•n, la demand•o surpriz•as li•n.
— Jes, mi..., ĉu ŝi konsent•us?
— Ho jes, sinjor•o.
— Kiam ŝi re•hejm•iĝ•os?
— Je la dek•du•a kaj kvar•on•o.
— Bon•e; mi atend•os ŝi•a•n re•ven•o•n. Se ver•e ŝi konsent•os, tiam mi ir•os al la farm•ist•o, ĉe kiu ŝi labor•as, por pri•parol•i mi•a•n intenc•o•n, li...
Mose•o inter•romp•as li•n:
— Ne ir•u al Klomp, sinjor•o; Klomp ne am•as mi•n, nek mi•a•n patr•in•o•n, mi pet•as: ir•u al la orgen•ist•o aŭ al la pastr•o en Brej.
— Bon•e, mi ir•os tie•n.
La art•ist•o re•met•as si•a•n instrument•o•n en la uj•o•n, kiu•n li star•ig•as en angul•o de la ĉambr•o; tiam li rigard•as ekster•e•n por vid•i, ĉu jam ek•tag•iĝ•as. La lamp•et•o brul•as ankoraŭ, sed ĝi•a lum•o est•as kiel varm•eg•a najl•o, kiu ne dis•send•as plu lum•o•n. Jam est•as tiel lum•e en la dom•et•o, ke lamp•o est•as super•flu•a. Mose•o ĝi•n blov•e esting•as, met•as kelk•a•j•n torf•er•o•j•n en la kamen•a•n fajr•o•n kaj pret•ig•as si•a•n maten•manĝ•o•n. La fremd•ul•o inter•temp•e sid•as ĉe la tabl•o, li etend•as la krur•o•j•n al la ek•brul•ant•a•j torf•er•o•j, met•as la kubut•o•n sur la tabl•o•n kaj apog•ant•e la kap•o•n sur la man•o, li ferm•as la okul•o•j•n, si•n don•as al medit•ad•o kaj iom post iom en•dorm•iĝ•as.
Est•as sabat•o kaj la tri•a hor•o en la post•tag•mez•o. La pastr•o de la dom•ar•et•o Brej sid•as en si•a antaŭ•ĉambr•o verk•ant•e si•a•n predik•aĵ•o•n por la ven•ont•a dimanĉ•o. Pro si•a miop•ec•o li sid•as en kurb•a si•n•ten•ad•o antaŭ la skrib•o•tabl•o kaj diligent•e labor•as. Si•a•n long•a•n pip•o•n el argil•o, kies brun•iĝ•int•a kap•o ripoz•as sur ĵurnal•o mez•e de la tabl•o, li firm•ten•as per la dent•o•j, kaj ĉe ĉiu el•blov•o de fum•o la antaŭ•star•ant•a sub•a makzel•o si•n mov•as supr•e•n. Tiel li skrib•is jam pli ol unu hor•o•n kaj est•as skrib•ont•a ankoraŭ long•a•n temp•o•n, se nenio inter•romp•os li•a•n skrib•ad•o•n. Ordinar•e neniu inter•romp•as li•n, kiam li verk•as la predik•aĵ•o•n, ĉar nur pro urĝ•a•j afer•o•j la serv•ist•in•o hav•as permes•o•n ĝen•i li•n.
Ekster•e ĉio est•as silent•a kaj kviet•a. Jam ne neĝ•as; la ĉiel•o est•as klar•a kaj la veter•o agrabl•a, kvankam mal•varm•a.
Sur la long•fos•o laŭ•long•e de la makadam•a voj•o kelk•a•j knab•o•j for•bala•is la neĝ•o•n de la frost•iĝ•int•a akv•o kaj nun glit•ir•as. Jam pli ol cent•foj•e ili pas•is kaj re•pas•is la mort•int•ej•o•n antaŭ la pastr•a dom•o, sed la pastr•o ne vid•as ili•n; li est•as tro miop•a. Krom tio la glit•ir•ad•o de la knab•o•j ne interes•as li•n, li atent•as nur la predik•aĵ•o•n, kiu•n li dev•os leg•i voĉ•e la post•a•n tag•o•n, ĉar en la preĝ•ej•o li ĉiam voĉ•leg•as la predik•aĵ•o•n, skrib•it•a•n kun dik•a•j liter•o•j en mal•dik•a kajer•o. Ĉiu•n semajn•o•n li plen•skrib•as unu el tia•j kajer•et•o•j, kaj zorg•e kolekt•ant•e ili•n, li jam posed•as grand•a•n ar•o•n.
Est•as varm•e en la ĉambr•o. Grat•ant•e la plum•o si•n mov•as sur la paper•o. De temp•o al temp•o la pastr•o ek•halt•as por rapid•e tra•leg•i la jam plen•skrib•it•a•j•n foli•et•o•j•n sed sen•lac•e li ĉiam re•e komenc•as skrib•i; dum•e li ne ĉes•as fum•ad•i kaj preskaŭ regul•e la mal•supr•a makzel•o mov•iĝ•as supr•e•n kaj mal•supr•e•n, pel•ant•e antaŭ si mal•grand•a•j•n nub•et•o•j•n da tabak•a fum•o.
La pastr•o skrib•as:
Kaj la akv•o re•ven•is kaj kovr•is la ĉar•o•j•n kaj la rajd•ant•o•j•n de la tut•a milit•ist•ar•o de Faraon•o, kiu ven•is post ili en la mar•o•n; ne rest•is el ili eĉ unu. Sed la Israel•id•o•j ir•is sur sek•a ter•o tra la mez•o de la mar•o, kaj la akv•o est•is por ili mur•o dekstr•e kaj mal•dekstr•e. Kaj la Etern•ul•o sav•is en tiu tag•o la Israel•id•o•j•n el la man•o de la Egipt•o•j, kaj la Israel•id•o•j vid•is la Egipt•o•j•n mort•int•a•j sur la bord•o de la mar•o. Kaj la Israel•id•o•j vid•is la grand•a•n man•o•n, kiu•n la Etern•ul•o aper•ig•is sur la Egipt•o•j, kaj la popol•o...
Subit•e mal•laŭt•a frap•o aŭd•iĝ•as. Iu frap•is la pord•o•n, sed ŝajn•e li frap•is kun tim•o, ĉar la pastr•o verk•as je si•a predik•aĵ•o. Li ne aŭd•as la frap•o•n kaj li skrib•as plu•e:
ek•tim•is la Etern•ul•o•n kaj ek•kred•is al la...
Re•foj•e frap•o aŭd•iĝ•as, sed pli laŭt•e, tiel laŭt•e, ke ĝi traf•as la orel•o•j•n de la skrib•ant•o. Li sulk•ig•as la frunt•o•n, la dik•a•j brov•o•j preskaŭ si•n tuŝ•as reciprok•e kaj la buŝ•o el•las•as la pip•o•n, ĉar la pastr•o dev•as turn•i la kap•o•n por rigard•i al la pord•o, kie iu li•n inter•romp•as.
Tri•a frap•o.
— En•ir•u!
Li est•as obe•at•a; la pord•o mal•ferm•iĝ•as kaj la kap•o kaj unu ŝultr•o de la serv•ist•in•o tim•em•e montr•iĝ•as en la ĉambr•o.
— Kio est•as? — la pastr•o demand•as.
— Mose•o.
— Kio•n li dezir•as?
— Li ven•as kun komisi•o de fremd•a sinjor•o.
La pastr•o met•as la pip•o•n sur la tabl•o•n kaj dir•as kun surpriz•o:
— De fremd•a sinjor•o?... Nu, en•ir•ig•u la knab•o•n.
La ŝultr•o kaj la kap•o re•tir•iĝ•as kaj anstataŭ•e aper•as Mose•o. Li ek•halt•as, ferm•as la pord•o•n post si kaj atend•as.
— Nu, Mose•o, nur ven•u; kio est•as?
Mose•o al•proksim•iĝ•as al la pastr•o. En unu man•o li ten•as la ĉap•o•n, sub kiu ordinar•e est•as prem•kaŝ•it•a•j la har•bukl•o•j, kiu•j nun liber•e pend•as sur li•a•j frunt•o kaj orel•o•j; en la ali•a man•o li ten•as leter•et•o•n.
— Bon•a•n tag•o•n, pastr•o; fremd•a sinjor•o ordon•is al mi en•man•ig•i al vi ĉi tiu•n leter•et•o•n.
— Ĉu li atend•as mi•a•n respond•o•n?
— Jes, pastr•o.
La pastr•o ek•pren•as la leter•et•o•n el la kovert•o, leg•as la en•hav•o•n kaj rigard•as fiks•e al Mose•o.
— Kie est•as tiu sinjor•o?
— Ĉe ni, pastr•o.
— En la dom•o de vi•a patr•in•o?
— Jes, pastr•o.
— Kiam li ven•is tie•n?
— Hodiaŭ nokt•e, mi kred•as, ĉar hieraŭ vesper•e, kiam mi en•lit•iĝ•is, li ne est•is ankoraŭ ven•int•a.
Tiu respond•o surpriz•as la pastr•o•n super•mezur•e.
— Tio•n mi ne kompren•as, Mose•o.
— Nek mi, pastr•o. Hodiaŭ maten•e jam tre fru•e mi kuŝ•is mal•dorm•e en mi•a lit•o sur la sub•tegment•ej•o, ĉar jam kelk•a•j•n monat•o•j•n mi dorm•as tie. Mi•a patr•in•o est•is vek•int•a mi•n, kiam ŝi vest•iĝ•is por ir•i al la farm•o•dom•o; ŝi ĉiam vek•as mi•n per la bru•o, kiu•n ŝi kutim•e far•as. Mi ne pov•is re•ek•dorm•iĝ•i kaj fajf•lud•is. Subit•e mi ek•aŭd•is sub mi en la ĉambr•o strang•a•n bel•eg•a•n muzik•o•n, tiel bel•eg•a•n, kia•n mi neniam aŭd•is antaŭ•e. Mi komenc•e ek•tim•is, ne sci•ant•e, kio tio est•as, sed la muzik•o est•is tiel bel•eg•a, ke larm•o•j en•ven•is al mi en la okul•o•j•n... Fin•e mi ne plu tim•is kaj lev•iĝ•is por vid•i, kiu lud•as, kaj ven•ant•e en la koridor•o•n, mi ek•vid•is en la ĉambr•o fremd•a•n sinjor•o•n, kiu lud•is sur grand•a star•ant•a violon•o... La leter•et•o est•as de tiu sinjor•o.
— Sed tio est•as tre strang•a... Kiel li en•ir•is? Vi•a patr•in•o do las•is la pord•o•n ne•ferm•it•a?
— Jes, ŝi ja dev•as tio•n, ali•e mi ne pov•us el•ir•i, sed tio ne est•as grav•a, ŝtel•ist•o•j neniam en•ir•is, nek mal•bon•far•ant•o•j.
— Tiu fremd•ul•o tamen en•ir•is.
— Jes, sed ne por ŝtel•i..., li nur lud•is.
— Sed kial li far•is tio•n?... Kio•n li dir•is al vi, kiam vi ven•is en la ĉambr•o•n?
— Ho, li est•is tre amik•a... Li ne parol•as holand•e, nek laŭ ni•a dialekt•o.
— Ĉu vi do pov•is li•n kompren•i?
— Jes, ĉar li parol•as kiel la vojaĝ•ant•a•j muzik•ist•o•j.
— Ĉu li est•as german•o?
— Mi ne sci•as..., ne demand•is pri tio.
— Sed, li ne dir•is al vi kial li ven•is?
— Tio•n mi ankaŭ ne demand•is; li dir•is, ke li vol•us parol•i pri mi al Klomp, sed mi li•n pet•is, ke li prefer•e parol•u kun la lern•ej•estr•o aŭ kun vi; kaj tial li skrib•is tiu•n leter•et•o•n.
— Bon•e, Mose•o, est•as tre saĝ•e, ke vi pet•is li•n si•n turn•i al mi; dir•u al li, ke mi pet•as li•n al mi ĉi tiu•n post•tag•mez•o•n je la ses•a hor•o.
La pastr•o rigard•as moment•o•n antaŭ si•n; tiam li pren•as la pip•o•n, el•blov•as kelk•a•j•n dik•a•j•n tabak•nub•o•j•n kaj medit•as; fin•e li dir•as:
— Ĉu li ne inform•iĝ•is pri vi?
— Jes; li demand•is pri mi•a nom•o, pri mi•a aĝ•o kaj ceter•e; tiam li dir•is, ke li sci•as, kies fil•o mi est•as.
— Ĉu li dir•is tio•n!!?
— Jes, li dir•is, ke mi•a patr•o est•as dres•ist•o de sovaĝ•a•j best•o•j.
— Kaj kie est•as nun vi•a patr•o?
— En Grek•uj•o.
— En Grek•uj•o!!?
La miop•a•j okul•o•j de la bon•kor•a pastr•o pli•grand•iĝ•is, kiam li ek•aŭd•is, ke la patr•o de Mose•o est•as dres•ist•o de sovaĝ•a•j best•o•j, sed ek•sci•ant•e, ke tiu dres•ist•o loĝ•as en Grek•uj•o, li ne kred•as al si•a•j orel•o•j.
— En Grek•uj•o? — li re•dir•as.
— Jes, tio•n la fremd•ul•o rakont•is al mi.
— Sed, ĉu vi bon•e li•n kompren•is, Mose•o?
— Mi kred•as, ke jes; sed li dir•is ankaŭ, ke mi•a patr•o est•as la li•a.
— Jen la afer•o far•iĝ•as pli strang•a ankoraŭ... Ĉu la fremd•ul•o est•as tiel jun•a?
— Ho ne, li jam hav•as griz•iĝ•ant•a•j•n har•o•j•n kaj long•a•j•n lip•har•o•j•n.
— Kaj li parol•as german•e?... Vi nepr•e ne bon•e kompren•is li•a•j•n parol•o•j•n, Mose•o, li ja ne•ebl•e pov•as est•i vi•a frat•o...
La pastr•o est•as parol•ont•a plu•e, sed ek•silent•as, rigard•ant•e al la leter•o, kies sub•skrib•o•n li re•foj•e leg•as.
— Rikard•o Kovács — li flustr•as; tiam medit•ant•e li rigard•as antaŭ si•n. Post moment•o li dir•as plu•e, kvazaŭ al si mem:
— Kie mi antaŭ•e leg•is tiu•n nom•o•n?... Mi leg•is pri fam•a violonĉel•ist•o, kiu tiel si•n nom•is, sed li ne est•is Grek•o, sed Bohem•o... Nu, li ja mem klar•ig•os al mi tiu•n enigm•o•n, ĉar enigm•o ĉi tio ĉio est•as —, tiam si•n turn•ant•e al la knab•o, li dir•is:
— Aŭskult•u, Mose•o; re•ir•u al tiu fremd•a sinjor•o kaj dir•u, ke mi akcept•as li•n ĉe mi kun plezur•o, eĉ antaŭ la ses•a hor•o.
Mose•o ir•as al la pord•o kaj est•as el•ir•ont•a la ĉambr•o•n, sed li hezit•as.
— Pastr•o —, li dir•as, — la sinjor•o dir•is, ke li intenc•as instru•i al mi lud•i sur la violonĉel•o kaj li vol•as parol•i pri tio al vi, ĉu vi...
— Ho, li ver•e intenc•as? Nu Mose•o, ni vid•os.
La knab•o for•ir•as kaj la pastr•o rest•as sol•a. Li re•foj•e si•n klin•as super la kajer•o por skrib•i. Li leg•as la last•e skrib•it•a•j•n lini•o•j•n por daŭr•ig•i la predik•aĵ•o•n kaj li pri•pens•as; tiam li skrib•as kelk•a•j•n vort•o•j•n, sed ek•halt•as, tra•strek•as ili•n kaj de•nov•e pri•pens•as, rigard•ant•e fiks•e antaŭ si•n al la mur•o, kvazaŭ por leg•i tie, kio•n li dev•as skrib•i. La mur•o tamen ne help•as al li, ĉar van•e li serĉ•as la skrib•ot•a•n daŭr•ig•o•n de la predik•aĵ•o. Si•n•sekv•e li pens•as pri ĝi kaj pri la fremd•ul•o, kiu ebl•e ĵet•os lum•o•n sur la mister•a•n nask•iĝ•o•n de Mose•o. Li ek•kapt•as si•a•n pip•o•n kaj el•blov•as dik•a•j•n nub•o•j•n, dum la grand•a mal•supr•a makzel•o regul•e mov•iĝ•as supr•e•n kaj mal•supr•e•n, sed ankaŭ la fum•ad•o ne help•as al li trov•i la taŭg•a•n daŭr•ig•o•n, ĉar li•a•j pens•o•j pri tio kaj pri la fremd•ul•o inter•miks•iĝ•as tia•grad•e, ke est•as ne•ebl•e al li fin•i la predik•aĵ•o•n. Kun•prem•ant•e la lip•o•j•n kaj sulk•ig•ant•e la frunt•o•n, li fin•e met•as la plum•o•n sur la tabl•o•n, ek•star•as kaj dum tabak•nub•o post tabak•nub•o el•ir•as li•a•n buŝ•o•n, li promen•ad•as tie•n kaj re•e•n en la ĉambr•o.
— Rikard•o Kovács —, li dir•as al si mem. — Mi leg•is pri li, li sen ia dub•o est•as la violonĉel•ist•o, kies fam•o antaŭ kelk•a•j jar•o•j dis•flug•is la mond•o•n. Sed kio•n li vol•as tie ĉi ĉe la mut•ul•in•o? Ĉu li ver•e sci•as, kiu est•as la patr•o de la trov•it•o? Kial li ven•is tiel ne•atend•it•e en la mez•o de la nokt•o en la dom•o•n de Rika? Ĉu li est•as ebl•e la patr•o de Mose•o?... Nu, mi ja baldaŭ ek•sci•os tio•n.
Nub•o post nub•o re•foj•e el•ir•as el inter la lip•o•j de la pastr•o, neniam antaŭ•e li tiel fum•is. Subit•e li ek•pens•as pri si•a task•o, la ne•fin•it•a predik•aĵ•o, sed li konsci•as, ke nun li ne•ebl•e pov•as fin•verk•i ĝi•n; la fremd•ul•o vol•e-ne•vol•e flank•e•n puŝ•as la ide•o•j•n verk•ot•a•j•n, kaj ĉar li nepr•e dev•as predik•i morgaŭ, li al•ir•as al libr•o•kest•o kaj el•pren•as plen•man•o•n da mal•nov•a•j predik•aĵ•o•j. Serĉ•ant•e inter ili, li trov•as unu, kiu•n li voĉ•leg•is unu dimanĉ•o•n antaŭ tre long•a temp•o.
— Nu —, li dir•as al si mem, — mi•a•j aŭskult•ant•o•j ja ne memor•os, ke ili jam unu foj•o•n aŭd•is tiu•n ĉi predik•aĵ•o•n, ĝi serv•os morgaŭ; la ne•fin•it•a•n mi pov•os uz•i post semajn•o.
Est•as nun la kvin•a hor•o, kaj ĉar la fremd•ul•o ebl•e ne for•rest•os long•a•n temp•o•n, la pastr•o rigard•as ĉirkaŭ•e por ekzamen•i, ĉu ĉio en la ĉambr•o est•as sufiĉ•e dec•a por akcept•i vizit•ant•o•n. Li met•as la kajer•o•n en la libr•o•kest•o•n, kaj mal•ferm•ant•e la pord•o•n de la ĉambr•o, li vok•as al si la serv•ist•in•o•n kaj ordon•as, ke ŝi pret•ig•u te•o•n por du person•o•j.
Ali•a hor•o pas•as kaj obtuz•a krak•ad•o ekster•dom•e en la neĝ•o anonc•as, ke person•o al•proksim•iĝ•as al la antaŭ•a pord•o.
— Est•as li —, dir•as la pastr•o, kaj rigard•ant•e tra la fenestr•o, li vid•as, ke sinjor•o ĵus sur•ir•is la sol•a•n ŝtup•o•n de la dom•a peron•et•o.
En holand•a•j urb•o•j kaj urb•et•o•j ĉiu dom•o, kiel ajn mal•grand•a ĝi est•as, posed•as si•a•n sonor•il•o•n kaj leter•uj•o•n je la antaŭ•a pord•o. Tut•e kontraŭ•e al tio, la dom•o•j en vilaĝ•et•o•j kaj sekv•e ankaŭ en Brej, mal•hav•as ili•n ambaŭ. Leter•port•ist•o kutim•e ŝov•as la al•port•at•a•j•n leter•o•j•n kaj ĵurnal•o•j•n sub la pord•o•n en la koridor•o•n, se la pord•o est•as ŝlos•it•a, aŭ mal•ferm•ant•e ĝi•n, se ĝi ne est•as ŝlos•it•a, li vok•as laŭt•e: — Leter•o•n! — aŭ: — Ĵurnal•o•n! —, kaj ĵet•int•e la leter•o•n aŭ la ĵurnal•o•n en la koridor•o•n, li re•ferm•as la pord•o•n kaj for•ir•as, tut•e ne atend•ant•e, ĝis la loĝ•ant•o ven•as por ek•pren•i la ĵet•it•a•n objekt•o•n.
Person•o•j, kiu•j vol•as vizit•i loĝ•ant•o•n de Brej, sen ceremoni•o mal•ferm•as la pord•o•n, en•ir•as ne nur la koridor•o•n, sed eĉ la ĉambr•o•n kaj salut•int•e, ek•sid•as ne invit•it•e, kvazaŭ ili est•as la mastr•o mem. Ĉar reciprok•e ĉiu•j loĝ•ant•o•j tie ag•as laŭ tiu sam•a manier•o, neniu est•as ofend•it•a aŭ surpriz•it•a pri tiu ag•manier•o, kiu aparten•as al la mor•o•j de la vilaĝ•et•o•j.
Okaz•as kelk•foj•e, ke urb•an•o•j, kiu•j ne sci•as pri tiu kutim•o, rest•as star•ant•a•j antaŭ la pord•o de vizit•ot•a Brej•an•o, atend•ant•e van•e, ke la loĝ•ant•o ven•os por mal•ferm•i al li, ĉar ordinar•e oni ne mal•ferm•as, se oni okaz•e ne rimark•is li•n ven•ant•a•n, aŭ atend•ant•a•n sur la peron•et•o de la dom•o.
La pord•o de la pastr•ej•o de Brej ne de•flank•iĝ•as de la kutim•o pri la mal•est•o de sonor•il•o, kaj neniam la bon•a vir•o pens•is pri tio, hav•ig•i unu al si•a dom•pord•o. Spit•e tio•n, neniam vizit•ant•o ankoraŭ atend•is sur li•a peron•et•o, por ke unu el la dom•loĝ•ant•o•j mal•ferm•u al li, ĉar ĉiam la serv•ist•in•o aŭ la mastr•um•ist•in•o, kiu•j labor•as en la kuir•ej•o, ek•vid•as jam de mal•proksim•e, ke iu ven•as por vizit•i la pastr•o•n, kaj se okaz•e ili ne rimark•us li•n, tiam la pastr•o mem aŭd•as, ke iu est•as ven•ant•a kaj tia•manier•e la pord•o ĉiam mal•ferm•iĝ•as kvazaŭ per si mem por invit•i la ven•ant•o•n en•ir•i.
La pastr•o, aŭd•ant•e la krak•ad•o•n de la ŝu•o•j en la frost•it•a neĝ•o, tuj rapid•as por salut•i la fremd•ul•o•n.
— Sinjor•o Kovács? — li demand•as.
— Por serv•i al vi..., ĉu mi hav•as la honor•o•n parol•i kun la pastr•o de ĉi tiu dom•ar•et•o?
Kovács dir•as tiu•j•n vort•o•j•n german•e kaj la pastr•o respond•as sam•lingv•e:
— Vi ne erar•as, sinjor•o, ... est•u la bon•ven•ant•o kaj bon•vol•u en•ir•i —, kaj li montr•as la mal•ferm•it•a•n pord•o•n de la antaŭ•a ĉambr•o. La fremd•ul•o plen•um•as la dezir•o•n de la pastr•o kaj ambaŭ en•ir•as.
— De•met•u vi•a•n surtut•o•n, sinjor•o —, dir•as la pastr•o, — ĉar est•as varm•e en la ĉambr•o, kaj mi esper•as, ke vi far•os al mi la plezur•o•n est•i mi•a gast•o dum kelk•e da hor•o•j, ĉar mi opini•as, ke ni hav•os mult•o•n por inter•parol•i.
Minut•o•n post•e la du vir•o•j sid•as oportun•e ĉe la varm•a forn•o.
— Mi tim•is ven•i al vi en mal•oportun•a hor•o —, dir•as la fremd•ul•o, — sed post vi•a afabl•a invit•o mi•a tim•o tut•e mal•aper•is, kaj kun dank•o mi jam nun ven•as ĉi tie•n... Vi sen•dub•e mir•is, ricev•ant•e mi•a•n leter•o•n, tiom pli, ĉar mi•a nom•o est•as al vi ne•kon•at•a.
— Ne tiom ne•kon•at•a, kiom vi ebl•e pens•as, almenaŭ, se vi est•as tiu sam•a Kovács, pri kiu mi leg•is.
— Ĉu vi leg•is pri unu Kovács?
— Jes, pri art•ist•o port•ant•a tiu•n nom•o•n, kaj kies fam•o kiel violonĉel•ist•o ĝis ni•a provinc•o dis•vast•iĝ•is. Leg•ant•e vi•a•n sub•skrib•o•n, mi jam ne dub•is kaj tuj supoz•is, ke vi kaj tiu art•ist•o est•as la sam•a person•o.
Melankoli•a rid•et•o glit•as sur la vizaĝ•o de la fremd•ul•o, kaj post kiam li silent•is moment•o•n, li dir•as:
— Vi supoz•is prav•e; mi est•as tiu Kovács.
Re•foj•e li ek•silent•as kaj kvazaŭ ek•medit•ant•e pri io mal•ĝoj•a, li fiks•e rigard•as la forn•o•n, dum li•a vizaĝ•o esprim•as la antaŭ•a•n melankoli•ec•o•n.
La serv•ist•in•o nun en•port•as la te•o•n, kaj dum ŝi met•as la plad•o•n sur la tabl•o•n kaj aranĝ•as la tas•o•j•n, la suker•uj•o•n kaj la kuler•et•o•j•n, la pastr•o, sulk•ig•ant•e la frunt•o•n, streĉ•as la okul•o•j•n por ekzamen•i la ekster•aĵ•o•n de la art•ist•o kaj spit•e al si•a miop•ec•o ek•vid•as, ke la vizit•ant•o hav•as simpati•ind•a•n vizaĝ•o•n, kiu tre kontent•ig•as li•n.
Post kiam la serv•ist•in•o for•las•is la ĉambr•o•n, reg•as tie ankoraŭ mal•long•a•n temp•o•n la sam•a antaŭ•a silent•ad•o, kiu•n fin•e Kovács inter•romp•as, dir•ant•e:
— Mi tamen re•tir•is mi•n el la publik•a viv•o kaj ne don•as plu koncert•o•j•n.
— Tio•n la publik•o bedaŭr•os.
— Ebl•e; sed mal•san•o, kiu jam long•e sub•fos•as mi•n, dev•ig•is mi•n ag•i tiel —. Re•foj•e la sam•a melankoli•a rid•et•o montr•iĝ•as sur la vizaĝ•o de la parol•int•o.
La pastr•o mir•as, ĉar la art•ist•o aspekt•as korp•e, kvazaŭ li neniam est•us est•int•a mal•san•a; li tial dir•as:
— Esper•ebl•e vi preskaŭ re•san•iĝ•is?
— Ho ne; ver•ŝajn•e mi neniam re•san•iĝ•os ... Ver•ŝajn•e, mi dir•as, ĉar est•as rimed•o, sed nur unu, kiu pov•as re•san•ig•i mi•n, kaj tiu•n rimed•o•n kun•e kun absolut•a spirit•a ripoz•o mi intenc•as aplik•i en vi•a vilaĝ•et•o.
— Ĉi tie en Brej?
— Jes; okaz•e mi ven•is tie•n ĉi, kaj okaz•e mi traf•is sur mi•a voj•o kamp•ar•an•a•n dom•et•o•n, kies ĉirkaŭ•aĵ•o spir•as tiom da pac•o kaj feliĉ•o, kaj ĉio est•as tie tiel trankvil•a, ke nenie mi pov•us trov•i pli taŭg•a•n lok•o•n por mi•a nun•a stat•o.
— Sed la loĝ•ant•in•o est•as surd•a kaj mut•a.
— Tio ne mal•help•as. Ŝi est•as bon•kor•ul•in•o; tio•n mi sufiĉ•e klar•e spert•is, post kiam tiu knab•o kon•ig•is al ŝi si•a•n dezir•o•n, ke mi provizor•e, kaj ebl•e long•a•n temp•o•n rest•ad•u en la dom•et•o; ĉar ŝi tuj konsent•is... Ŝajn•as al mi, ke la dezir•o de tiu knab•o est•as ankaŭ tiu de la vir•in•o.
— En tio vi prav•as; li est•as ŝi•a idol•o... Kiam li ven•is kun vi•a leter•o, li dir•is al mi, ke vi sci•as, kiu li est•as.
Surpriz•it•e Kovács rigard•as al la pastr•o.
— Ĉu li tio•n dir•is?... Li ebl•e ne bon•e kompren•is mi•n.
— Li dir•is, ke vi kon•as li•a•n patr•o•n.
— Ho, mi memor•as; mi dir•is al li, ke li est•as fil•o de Orfe•o, ĉar ver•a Orfe•id•o li est•as. Mi aŭd•is li•n lud•i kaj tuj rimark•is en li mir•ind•a•n muzik•a•n talent•o•n.
— Sed, sinjor•o Kovács, permes•u al mi la demand•o•n: Vi do ne kon•as li•a•n famili•o•n?
— Tut•e ne. Mi nur aŭd•is de la knab•o mem, ke oni al•port•is li•n en kest•et•o, kaj tio ŝajn•is al mi tre strang•a.
La pastr•o kun•tir•as la dik•a•j•n brov•o•j•n, en•verŝ•as du tas•o•j•n da te•o, kaj ŝov•ant•e unu el ili al si•a gast•o, li dir•as:
— Li est•as trov•it•o. Ne•kon•at•ul•o post•las•is li•n en la dom•et•o de la mut•ul•in•o kaj ĉi tiu li•n adopt•is.
— Ŝi do ne est•as li•a patr•in•o?
— Nur la adopt•int•o, sed ver•a patr•in•o ne pov•as est•i pli zorg•em•a por si•a infan•o, ol Rika por Mose•o —; kaj detal•e la pastr•o rakont•is ĉio•n, kio pri la knab•o okaz•is.
Kovács aŭskult•as atent•e, kaj post kiam la pastr•o ek•silent•is, li dir•as:
— Kiam vi leg•is mi•a•n leter•o•n, tiam vi sen•dub•e tuj supoz•is, ke mi•a nun•a vizit•o rilat•as plej•part•e la knab•o•n.
— Kompren•ebl•e; sed mi supoz•is sam•temp•e, ke vi pov•us don•i al mi kelk•a•j•n inform•o•j•n pri li•a parenc•ar•o... Bedaŭr•ind•e mi erar•is.
Dir•int•e tio•n, la pastr•o prezent•as cigar•o•n al Kovács, sed ĉi tiu gest•e mal•akcept•as, tiam li dir•as:
— Pardon•u al mi, pastr•o, ke mi dev•as mal•akcept•i, la kurac•ist•o nepr•e al mi mal•permes•is cigar•o•j•n, sam•e kiel alkohol•aĵ•o•n, ili tre mal•help•as al mi•a re•san•iĝ•o; laŭ ordon•it•a diet•o mi eĉ ne trink•u te•o•n kaj kaf•o•n, tamen kelk•foj•e mi trink•as unu tas•et•o•n, sed neniam pli mult•e... Oni do ne sci•as tie ĉi, kies fil•o li est•as?
— Oni sci•as nur tio•n, kio•n mi ĵus rakont•is al vi, neniom pli.
Kovács en•pens•iĝ•as dum moment•o, trink•as si•a•n te•o•n kaj dir•as:
— Ĉu li rakont•is, ke mi ven•is al ili tiel ne•atend•it•e en hor•o de l’ maten•o?
— Jes, kaj mi konklud•is el li•a rakont•o, ke vi nepr•e dev•as kon•i li•n, aŭ almenaŭ li•a•n parenc•ar•o•n.
— Kiel mi jam dir•is al vi, mi ven•is en tiu•n dom•et•o•n tut•e okaz•e, post kiam mi est•is vag•ad•int•a long•a•n temp•o•n kaj est•is perd•int•a la ĝust•a•n voj•o•n; sed mi ja pli detal•e rakont•os tio•n pli post•e, ĉar mi esper•as rest•i en ĉi tiu vilaĝ•et•o kaj de temp•o al temp•o mi volont•e inter•parol•os kun vi pri la knab•o, kiu tre mi•n interes•as. Mi intenc•as instru•i al li lud•i violonĉel•o•n, tio distr•os mi•n kaj mi antaŭ•vid•as, ke mi•a pen•o port•os frukt•o•j•n.
— Sed neniu ĉi tie hav•as tia•n instrument•o•n.
— Mi aĉet•os unu por li en Groningen; la mi•a est•as por li tro grand•a, kaj krom tio, li bezon•as apart•a•n instrument•o•n, la mi•a•n li eĉ ne dev•as ek•tuŝ•i.
— Ĉar ĝi est•as tro grand•a?
— Ankaŭ tial, sed li mal•bon•ig•us la ton•o•n. Pri violon•o•j oni dev•as est•i si•n•gard•a, ili est•as delikat•ul•o•j kaj ne toler•as, ke ĉiu lud•as sur ili; ne•spert•a lud•ant•o pov•as mal•bon•ig•i la plej bon•ton•a•n instrument•o•n en tre mal•long•a temp•o.
— Sed la mut•ul•in•o neniam — — —
La pastr•o subit•e ek•halt•as parol•i. Kovács, kiu ĝis tiam ten•is la jam mal•plen•ig•it•a•n tas•o•n en la man•o, subit•e etend•as la brak•o•n, kvazaŭ por montr•i io•n ekster•ordinar•a•n antaŭ si sur la mur•o; li•a•j fingr•o•j rekt•iĝ•as kaj ek•trem•et•as. La tas•o fal•as, dis•romp•iĝ•as en pec•o•j•n sur la tapiŝ•o. La pastr•o rigard•as la montr•it•a•n lok•o•n de la mur•o, sed nenio ekster•ordinar•a trov•iĝ•as tie. Re•foj•e fiks•ant•e la rigard•o•n sur si•a•n gast•o•n, li vid•as, ke ĉi tiu trem•et•as de la pied•o•j ĝis la kap•o. Subit•e la fremd•ul•o el•ig•as laŭt•a•n tir•ton•a•n kri•o•n, etend•as la krur•o•j•n, glit•as de la seĝ•o kaj fal•as sur la plank•o•n, kaj dum la seĝ•o ŝov•iĝ•as mal•antaŭ•e•n, la kap•o de la art•ist•o tuŝ•eg•as la plank•o•n kun bru•o kiel martel•eg•o, kiu•n forĝ•ist•o las•as fal•i sur ambos•o•n.
La pastr•o salt•e lev•iĝ•as pro ek•terur•o, ne sci•ant•e, kio okaz•as, kaj rigard•ant•e la fal•int•o•n, li kred•as li•n tuj mort•ont•a, ĉar la kompat•ind•ul•o trem•eg•as kvazaŭ tuŝ•at•a de elektr•a flu•o. Li•a vizaĝ•o pal•iĝ•as terur•ig•e kaj la larĝ•e mal•ferm•it•a•j okul•o•j est•as fiks•e turn•it•a•j kontraŭ la plafon•o; la buŝ•o•n kovr•as blank•a ŝaŭm•o kaj nun ne el•las•as plu la antaŭ•a•n tir•ton•a•n kri•o•n, sed raŭk•a•n penetr•ant•a•n stertor•o•n kvazaŭ de buĉ•at•a bov•o.
La terur•ig•it•a pastr•o star•as al•forĝ•it•a al la plank•o; li ne mov•as si•n kaj preskaŭ ne kuraĝ•as spir•i, kaj li•a rigard•o rest•as fiks•it•a sur la mal•feliĉ•ul•o tie antaŭ li•a•j pied•o•j.
Post ĉirkaŭ•e kvin minut•o•j, kiu•j ŝajn•as daŭr•i almenaŭ tut•a•n hor•o•n, la trem•a•j sku•ad•o•j far•iĝ•as mal•pli fort•a•j, sed la stertor•ad•o daŭr•ad•as.
— Kompat•em•a Di•o! — fin•e la pastr•o flustr•as, — tio est•as epilepsi•o, la mal•san•o, kiu•n li alud•is.
En tiu moment•o la pord•o si•n•gard•e mal•ferm•iĝ•as, kaj la pal•iĝ•int•a vizaĝ•o de la mastr•um•ant•in•o si•n ŝov•as intern•e•n.
— Kio okaz•is? — ŝi demand•as per trem•et•ant•a voĉ•o.
— Tsss! — ... li jam re•konsci•iĝ•as.
— Sed kio est•as al li? — ŝi demand•as plu•e, en•ir•ant•e kaj al•proksim•iĝ•ant•e sur la pint•o•j de la pied•o•j... — Ĉu li sven•is?
— Jes, sven•is..., sed baldaŭ...
— Sed li•n atak•is epilepsi•o!! —, dir•as la mastr•um•ant•in•o, kaj inter•fingr•ig•ant•e la man•o•j•n, ŝi kun kompat•o rigard•as jen al la pastr•o, jen al la stertor•ant•a vir•o.
Fin•e la stertor•ad•o ek•halt•as kaj kviet•e la sufer•ant•o kuŝ•as sen mov•o kaj ferm•as la okul•o•j•n kiel kviet•a dorm•ant•o.
En la ĉambr•o far•iĝ•as mort•a silent•o nur inter•romp•at•a de la regul•a tiktak•ad•o de la kamen•a horloĝ•o.
Kun vizaĝ•o•j esprim•ant•a•j kor•a•n kompat•o•n kun la sufer•ant•o, la pastr•o kaj la mastr•um•ant•in•o atend•as...
Kovács ek•spir•as kviet•e, mal•ferm•as la okul•o•j•n kaj dum moment•o rigard•as al la plafon•o; tiam li ek•sid•as kaj ŝajn•as orient•i si•n. Iom post iom li konsci•as, kie li est•as, kaj dum li for•viŝ•as la ŝvit•o•n de la frunt•o per la man•dors•o, li•a•j okul•o•j si•n lev•as al la du antaŭ li star•ant•a•j. Esprim•o, montr•ant•a profund•a•n ĉagren•o•n, nask•iĝ•as sur li•a vizaĝ•o.
— Ĉu vi sent•as vi•n pli bon•e? — demand•as la kor•tuŝ•it•a pastr•o post moment•o.
— Mi dank•as; jes mi sent•as mi•n pli bon•e.
— Ĉu vi dezir•as iom da akv•o?
— Dank•o•n; ĝi ne util•os al mi.
— Ĉu mi help•os al vi re•sid•iĝ•i?
— Vi est•as ... tro bon•a ..., sinjor•o ... —, balbut•as la art•ist•o, — kaj mi dev•as pet•i vi•a•n pardon•o•n pro ... pro la manier•o ... per kiu mi vi•n ĝen•as...
— Tut•e ne; vi ja ne est•as kulp•a...
Kovács ek•star•as mal•rapid•e, kaj etend•ant•e la man•o•n al la pastr•o, li dir•as plu•e:
— Jes, mi est•as kulp•a; mi ja dev•us avert•i vi•n antaŭ•e.
— Vi tamen ne pov•is tio•n, la atak•o ven•is tro rapid•e.
— En tio vi prav•as, sed mi dev•us avert•i vi•n, ke tia atak•o pov•us surpriz•i mi•n, sed ĝi okaz•as tiel mal•oft•e en la last•a•j monat•o•j, ke mi tut•e ne atend•is ĝi•n hodiaŭ vesper•e.
Dir•ant•e tiu•j•n vort•o•j•n, li rid•et•as kaj silent•as moment•o•n, dum kiu la mastr•um•ant•in•o for•las•as la ĉambr•o•n, post kiam ŝi serĉ•kolekt•is la pec•o•j•n de la romp•iĝ•int•a tas•o.
La pastr•o pren•as ali•a•n tas•o•n kaj en•verŝ•int•e te•o•n kun stri•et•o da krem•o, li ek•brul•ig•as re•e si•a•n esting•iĝ•int•a•n pip•o•n kaj ek•fum•as, tiam li demand•as:
— Ĉu tia atak•o surpriz•as vi•n nur mal•oft•e?
— La last•a okaz•is antaŭ tri monat•o•j ... en Pariz•o ... dum koncert•o.
— Dum koncert•o?
— Ho ve, jes!... Mi sol•lud•is en la grand•a teatr•o ... antaŭ du mil ĉe•est•ant•o•j ... Kiam mi re•konsci•iĝ•is, preskaŭ ĉiu•j vizit•ant•o•j est•is for•kur•int•a•j kun terur•o ... Kompren•ebl•e mi dev•is por ĉiam... sen•re•ven•e for•las•i la koncert•o•j•n kaj la post•a•n tag•o•n aper•is long•a artikol•o en mult•a•j Pariz•a•j gazet•o•j pri la okaz•int•aĵ•o, kiu•n la redaktor•o•j nom•is grand•a skandal•o... De post tiu temp•o mi est•as ne•taŭg•a por kun•labor•i en koncert•o•j, precip•e kiel sol•lud•ant•o.
— Kaj est•as ebl•e, ke vi re•san•iĝ•os?
— Mi esper•as... Mi korespond•is kun fam•a profesor•o de la universitat•o en la urb•o Groningen; ebl•e li pov•os re•san•ig•i mi•n. Hieraŭ mi intenc•is vizit•i li•n kaj vojaĝ•is vagon•ar•e al la urb•o, sed mal•feliĉ•e mi ek•dorm•is dum•vojaĝ•e, kaj kiam la vagon•ar•o en•ir•is la staci•dom•o•n, neniu vek•is mi•n. Kiam mi vek•iĝ•is spontane•e, vojaĝ•ant•o dir•is al mi, ke mi trov•iĝ•as en ... en Winsum, mi kred•as. Mi tuj el•ir•is la vagon•o•n kaj vol•is marŝ•i re•turn•e•n al la urb•o. Vilaĝ•an•o, ver•ŝajn•e mal•bon•e kompren•ant•e mi•n, montr•is al mi ne•ĝust•a•n voj•o•n, kaj post du•hor•a marŝ•ad•o, kiam mi pens•is fin•e re•trov•iĝ•i en la urb•o, mi ek•vid•is, ke mi re•foj•e est•as en vilaĝ•o, nom•at•a Eenrum. Inter•temp•e ek•neĝ•is, sed mi ne vol•is nokt•i en Eenrum kaj pet•is inform•o•j•n de polic•an•o, kiu•n mi renkont•is sur la strat•o. Li montr•is al mi la voj•o•n al la urb•o, kie mi nepr•e vol•is al•ven•i kiel ebl•e plej baldaŭ, ĉar la post•a•n tag•o•n jam la dek•a•n hor•o•n en la maten•o mi dev•us vizit•i la profesor•o•n. Tamen mi por la du•a foj•o perd•is la bon•a•n direkt•o•n kaj erar•marŝ•is tie•n kaj re•turn•e•n, ĝis kiam mi fin•e traf•is vi•a•n vilaĝ•et•o•n kaj la dom•et•o•n, kie loĝ•as la mut•ul•in•o kun si•a knab•o. Ĉe ili mi provizor•e rest•os. Se montr•iĝ•os, ke la knab•o hav•as la talent•o•n, kiu•n mi supoz•as ĉe li, tiam mi instru•os li•n.
— Sed ĉu tiu dom•o ne est•as tro mal•grand•a? Ĝi en•hav•as nur unu sol•a•n ĉambr•o•n.
— Kaj uz•ebl•a•n sub•tegment•ej•o•n.
— Vi tamen ne pov•as loĝ•i tie.
— Sur la sub•tegment•ej•o?... La vir•in•o dorm•os tie kun la knab•o; mi lu•is la ĉambr•o•n.
— Vi jam inter•konsent•iĝ•is?
— Jes, mi nepr•e vol•as rest•ad•i en tiu dom•et•o kaj ĉe tiu knab•o. Io ne•klar•ig•ebl•a al•tir•as mi•n al li. Kiam mi vid•is li•n la unu•a•n foj•o•n en li•a ĉemiz•o, tiam ŝajn•is al mi, kvazaŭ mi vid•is mi•n mem kiel jun•a knab•o..., li pov•us est•i mi•a frat•o. Mi memor•as, kiel mi aspekt•is kiel knab•o de li•a aĝ•o. Ni hav•is hejm•e en la dorm•o•ĉambr•o grand•a•n spegul•o•n, en kiu mi rigard•is mi•n mem ĉiu•vesper•e, kiam mi•a patr•in•o konduk•is mi•n al mi•a lit•o. Kiam mi vid•is hodiaŭ maten•e aper•i sur la sojl•o tiu•n knab•o•n, blank•e vest•it•a•n sam•e kiel mi antaŭ mult•a•j jar•o•j, tiam est•is al mi, kvazaŭ mi re•vid•as mi•n en la spegul•o de mi•a dorm•ej•o... Ebl•e mi tromp•iĝ•as, sed mi supoz•as, ke la knab•o kaj mi est•as sam•land•an•o•j; holand•a knab•o li ne est•as, tio•n montr•as klar•e li•a•j okul•o•j kaj har•o•j.
— Mose•o dir•is, ke vi rakont•is al li, ke li•a patr•o est•as Grek•o.
— Grek•o!?
— Jes, Grek•a dres•ist•o de sovaĝ•a•j best•o•j.
— Ho, mi kompren•as, kial li dir•is tio•n; mi alud•is Orfe•o•n, kiu, kiel vi sci•as, al•log•is al si sovaĝ•a•j•n best•o•j•n per si•a liut•o. Tio•n mi rakont•is al li, sed li ne kompren•is.
La pastr•o rid•et•as kaj prezent•ant•e al Kovács la tas•o•n da te•o, li dir•as:
— Kaj vi ver•e supoz•as, ke Mose•o est•as Orfe•id•o?
— Mi est•as preskaŭ cert•a pri tio. Mi rimark•is, kia•n impres•o•n far•is sur li•n la muzik•o de mi•a violonĉel•o; mi jam antaŭ•e aŭd•is li•n fajf•i sur simpl•a fajf•il•o el lad•o, kaj mi ne dub•as pri la rezult•o•j de mi•a instru•ad•o. Mi vid•is la teori•a•j•n task•o•j•n, kiu•j•n li verk•is por si•a instru•ist•o, la orgen•ist•o de vi•a preĝ•ej•o, kaj mi est•is surpriz•it•a pri li•a muzik•a kon•o.
— Kies muzik•o, tiu de Mose•o?
— Jes; foli•ant•e li•a•j•n not•kajer•o•j•n, mi trov•is kompon•aĵ•o•j•n fakt•e plen•a•j•n je erar•o•j, sed en kiu•j mi vid•is io•n tre bel•a•n kaj ekster•ordinar•a•n. Kiam mi demand•is, kiu est•as la original•a verk•ist•o de tiu•j kompon•aĵ•o•j, kaj el kiu verk•o li kopi•is ili•n, li respond•is naiv•e, ke li mem skrib•is tiu•j•n not•o•j•n. — Mi aŭd•is ili•n fantazi•e —, li dir•is, — kaj not•is ili•n en mi•a•n kajer•o•n.
— Jen io strang•a.
— Por vi tio ŝajn•as est•i strang•aĵ•o, sed ne por mi. Mi kompon•is jam je mi•a sep•a jar•o.
— La instru•ist•o neniam parol•is al mi pri tiu•j kompon•a•j prov•o•j.
— Mose•o dir•is, ke li neniam montr•is ili•n, konsider•ant•e ili•n kiel io tre natur•a; li mem ne konsci•as, ke li posed•as muzik•a•n talent•o•n, kred•ant•e, ke li•a•j talent•o•j est•as io tre natur•a, kio•n posed•as ĉiu•j hom•o•j... Mi far•os por li mi•a•n ebl•o•n. Morgaŭ mi ir•os al la profesor•o en la urb•o•n kaj mi uz•os tiu•n okaz•o•n por aĉet•i violonĉel•o•n por mi•a nov•a lern•ant•o.
— Ĉu vi jam parol•is al li pri tio?
— Ne, sed li mi•n akompan•os al la urb•o, kie li ankoraŭ neniam est•is; la vojaĝ•o kaj la nov•a instrument•o est•os surpriz•aĵ•o•j por li. Kompren•ebl•e mi donac•os al li la violonĉel•o•n, ĉar li•a zorg•ant•in•o ŝajn•as al mi ne•riĉ•a. Feliĉ•e mi ŝpar•is sufiĉ•e da mon•o, kaj sen pen•o mi pov•os pren•i sur mi•n ĉiu•j•n bezon•a•j•n kost•o•j•n por la plu•a eduk•ad•o de la knab•o. La vir•in•o ne labor•os plu ĉe la farm•ist•o, sed rest•os hejm•e, ŝi jam konsent•is, ke mi far•iĝ•as ŝi•a pension•ul•o, sed ĝust•e pro tio mi turn•as mi•n al vi por inform•iĝ•i, ĉu la mor•o•j de ĉi tiu•j provinc•a•j vilaĝ•o•j permes•as kaj toler•as, ke mi est•as la sam•hejm•an•o de ne•edz•iĝ•int•a person•in•o.
— Sinjor•o Kovács, la loĝ•ant•o•j de la ĉi tie•a•j vilaĝ•et•o•j est•as rilat•e al mor•o•j tre naiv•a•j kaj modest•a•j; neniu dir•os io•n kontraŭ tia kun•loĝ•ad•o, kaj se ĝeneral•e oni kritik•us tio•n, vi pov•as est•i cert•a, ke ĉiu, kiu kon•as la mut•ul•in•o•n, sci•as, ke ŝi est•as super ĉia suspekt•o. Sed ... est•as io ali•a, kio ebl•e mal•help•us al vi•a loĝ•ad•o en tiu dom•et•o... Rika est•as por si mem tre taŭg•a mastr•um•ant•in•o kaj kuir•ist•in•o, ŝi tamen ne lern•is prepar•i manĝ•aĵ•o•j•n por person•o kiel vi.
— Est•ont•e mi dev•as viv•i laŭ sever•a diet•o; mi ja aranĝ•os tio•n kun ŝi, ceter•e tio est•as nur flank•a afer•o.
— Permes•u al mi ankoraŭ unu demand•o•n —, dir•is la pastr•o... — Ĉu ŝi sci•as pri vi•a mal•san•o?
— Mi parol•is pri ĝi al la knab•o, kaj se mi bon•e li•n kompren•is, trov•iĝ•as sam•sort•ul•o mi•a en la vilaĝ•o Warfum. Mose•o cert•ig•is al mi, ke la mal•san•o ne tim•ig•as li•n, nek li•a•n patr•in•o•n.
La pastr•o pri•pens•as kelk•a•n temp•o•n, kun•tir•as kiel laŭ•kutim•e la brov•o•j•n kaj pel•as antaŭ si•n grand•a•j•n nub•o•j•n da tabak•fum•o; fin•e li ek•memor•as, kiu est•as tiu mal•feliĉ•ul•o, kaj li demand•as:
— Kiom da temp•o daŭr•os, laŭ vi•a opini•o, la plen•a stud•ad•o de knab•o por far•iĝ•i bon•eg•a violonĉel•ist•o?
— Mi kalkul•as sur li•a•j talent•o•j kaj sur li•a diligent•ec•o, kaj se ili respond•os al mi•a•j supoz•o•j, tiam tri aŭ kvar jar•o•j sufiĉ•os.
— Mi est•as cert•a pri li•a diligent•ec•o —, dir•as la predik•ist•o, — la ceter•o montr•iĝ•os baldaŭ; mi esper•as, ke vi hav•u sukces•o•n.
— Ni vid•os, ĉiu•okaz•e mi ĝoj•as, ke la destin•o konduk•is mi•n al tiu izol•it•a dom•et•o, ĉar mi trov•os tie almenaŭ io•n, kio pov•as pli•dolĉ•ig•i mi•a•n sort•o•n. Mi•a viv•o de nun ne est•os plu sen task•o kaj sen cel•o, kaj mi streĉ•os ĉiu•j•n mi•a•j•n kapabl•o•j•n por traf•i tiu•n cel•o•n. Ebl•e mi mem neniam pov•os plu montr•i mi•a•j•n muzik•a•j•n talent•o•j•n publik•e, sed mi prov•os trov•i anstataŭ•ant•o•n, kaj se la sort•o est•us al mi favor•a, tiam Mose•o est•os tiu anstataŭ•ant•o.
Dir•int•e tio•n, Kovács ek•star•as.
— Mi ne vol•as plu ĝen•i vi•n hodiaŭ —, li dir•as plu•e, — sed mi esper•as, ke ni re•vid•u ni•n ankoraŭ mult•a•j•n foj•o•j•n.
La neĝ•o ekster la dom•o de la pastr•o re•foj•e krak•as sub la pied•o•j de la art•ist•o, kiu re•turn•as si•n al si•a nov•a hejm•o, kaj la pastr•o sid•as ĉe la varm•a forn•o kaj el•blov•as grand•a•j•n nub•o•j•n, dum li pens•as pri la strang•a•j kapric•o•j de la sort•o.
Ĉu ĝi est•os favor•a al Kovács kaj al Mose•o? — —
Fin•o de la Du•a Part•o.
Posen est•as provinc•o en la prus•a ŝtat•o. Ĝi aparten•is antaŭ•e al Pol•uj•o kaj post la divid•ad•o de tiu land•o ĝi far•iĝ•is en 1772a provinc•o de la reĝ•o•land•o Prus•uj•o. Ĝi kuŝ•as inter Pol•uj•o en la orient•o, la prus•a provinc•o Nord-prus•land•o en la nord•o, Brandenburg•o en la okcident•o kaj Silezi•o en la sud•o. Posen est•as eben•a land•o kun mult•a•j marĉ•o•j, sabl•a•j kaj arb•ar•a•j region•o•j. La ĉef•urb•o port•as la sam•a•n nom•o•n kaj kuŝ•as sur la river•o Warta. La urb•o est•as unu•a•rang•a fortik•aĵ•o kun sep•dek mil•o•j da loĝ•ant•o•j. Ĝi est•as tre mal•nov•a kaj posed•as mult•a•j•n antikv•a•j•n konstru•aĵ•o•j•n, konstru•it•a•j•n laŭ la got•a arĥitektur•o. Inter ili bril•is en grand•a bel•ec•o la got•a urb•dom•o el la dek•ses•a cent•jar•o kaj la sankt•a Stanislas-preĝ•ej•o, la katedral•o el la jar•o 1725a kaj la Raczynsk•a bibliotek•o.
Apud tiu last•a star•is en 1909a vast•a du•etaĝ•a dom•o, en kiu loĝ•is la doktor•o Stuthejm. En real•o li loĝ•is nur en la ter•etaĝ•o, ĉar la supr•a part•o de la dom•o util•is nur kiel dorm•ej•o.
En•ir•ant•e tra la pord•o ĉe la strat•o, oni ven•is en tre larĝ•a•n vast•a•n koridor•o•n, tiel vast•a•n, ke oportun•e oni pov•us loĝ•i tie. En ĝi•a mez•o, ĉe la dekstr•a flank•o si•n trov•is larĝ•a ŝtup•ar•o kun lign•a balustrad•o, konduk•ant•a supr•e•n. Antaŭ kaj post tiu ŝtup•ar•o est•is po du pord•o•j. La unu•a, dekstr•e, mal•ferm•iĝ•is en la ĉiu•tag•a•n ĉambr•o•n; kontraŭ ĝi trov•iĝ•is tiu de la salon•o. Tiu salon•o est•is neniam uz•at•a, sed util•is nur por gard•i kelk•a•j•n bel•a•j•n antikv•a•j•n mebl•o•j•n, pentr•aĵ•o•j•n kaj mal•nov•a•n, sed tre bon•a•n pian•o•n; sed ĉar la doktor•o neniam ricev•is gast•o•j•n, neniu krom la loĝ•ant•o•j pov•us dir•i, kiel aspekt•is tiu salon•o. Nur unu foj•o•n semajn•e la unu•nur•a serv•ist•in•o ĝi•n en•ir•is por sen•polv•ig•i la mebl•o•j•n kaj la pian•o•n.
Kiel ni dir•is, du plu•a•j pord•o•j est•is post la ŝtup•ar•o; la dekstr•a konduk•is al la labor•ej•o de la doktor•o. Tiu labor•ej•o, util•ant•a ankaŭ kiel akcept•ej•o de la pacient•o•j, est•is oblong•a ĉambr•o, kies unu mur•o•n tut•e kovr•is cent•o•j da botel•o•j kaj botel•et•o•j kun insekt•o•j, serpent•o•j kaj ceter•e, ĉiu•j en alkohol•o, star•ant•a•j unu flank•e de ali•a, sur sep•o da long•a•j bret•o•j. Ĉe la mur•o star•is tabl•o kaj kvar seĝ•o•j, unu por la doktor•o, la ali•a•j por pacient•o•j. Mult•a•j pacient•o•j preskaŭ neniam ven•is kun•e, ĉar la klient•ar•o de la doktor•o est•is ne•grand•a, kaj se okaz•e pli ol unu ven•is en la sam•a temp•o, tiam ili ordinar•e atend•is en apud•a atend•ej•o post la labor•ej•o, ĉe la sam•a flank•o de la koridor•o.
Kontraŭ la labor•ej•o kaj atend•ej•o si•n trov•is la pord•o de la kvadrat•a kuir•ej•o, kie preskaŭ sen inter•romp•o labor•ad•is du person•o•j, pri kiu•j ni post•e parol•os pli detal•e.
Post la atend•ej•o kaj la kuir•ej•o kuŝ•is spec•o de remiz•o util•ant•a kiel vetur•il•ej•o kaj ĉeval•ej•o, ĉar la doktor•o hav•is vetur•il•o•n por vizit•i la pacient•o•j•n, kiu•j est•is tro mal•san•a•j por al•ven•i al li. El la remiz•o oni pov•is en•ir•i la atend•ej•o•n.
La vetur•il•o regul•e je la dek•a hor•o en la maten•o el•ir•is kun la doktor•o kaj la vetur•ig•ist•o; ĝi vetur•is tra la remiz•a pord•o laŭ flank•a strat•et•o ĉe la dekstr•a flank•o de la dom•o sur la publik•a•n strat•o•n kaj sam•e regul•e ĝi re•ven•is la unu•a•n en la post•tag•mez•o. La unu•a•n hor•o•n la doktor•o manĝ•is. De la du•a ĝis la tri•a li akcept•is la pacient•o•j•n kaj de la tri•a ĝis la ses•a li re•foj•e el•ir•is vetur•il•e. Re•ven•int•e de la post•tag•mez•a vetur•o, li vesper•manĝ•is kaj atend•is, ĉu person•o•j ven•os, kiu•j bezon•us li•a•n help•o•n. Ordinar•e post tiu temp•o ven•is neniu kaj tial li leg•is tiam si•a•j•n gazet•o•j•n aŭ skrib•is leter•o•j•n.
Doktor•o Stuthejm, kvankam edz•iĝ•int•a vir•o, viv•is jam mult•a•j•n jar•o•j•n kvazaŭ est•ant•e mal•jun•a fraŭl•o. Li hav•is nur unu fil•in•o•n, kiu en si•a jun•ec•o kontraŭ la vol•o de la patr•o for•kur•is el la ge•patr•a dom•o por edz•in•iĝ•i kun serv•ist•o de bak•ist•o. Tiu serv•ist•o nun loĝ•is ekster la urb•o en vilaĝ•o, kie li posed•is bak•ej•o•n. Neniam li vizit•is si•a•j•n bo•ge•patr•o•j•n, ĉar la doktor•o ne konsent•is akcept•i li•n, sam•e kiel si•a•n fil•in•o•n, ĉar neniam li vol•is pardon•i al ŝi la mezalianc•o•n, kiu laŭ li•a ide•o mal•honor•ig•is li•a•n famili•o•n. Margot•o (tiel si•n nom•is la fil•in•o de la doktor•o) hav•is kvin infan•o•j•n, el kiu•j unu de si•a tri•a jar•o est•is ĉe la av•o, kiu volont•e pren•is sur si•n la eduk•o•n de la knab•o. Tiu•n knab•et•o•n, bel•et•a, babil•em•a infan•o, la doktor•o ador•is. El tiu knab•o li intenc•is far•i fam•ul•o•n, ĉu advokat•o•n, ĉu kurac•ist•o•n, ĉu doktor•o•n, ĉu io•n ali•a•n, se tio est•us nur io fam•a.
La edz•ec•o de doktor•o Stuthejm est•is est•int•a ĉiam mal•feliĉ•a; si•a•n edz•in•o•n li est•is elekt•int•a pro la riĉ•aĵ•o•j, kiu•n ŝi posed•is, tiel ke oni kun rajt•o pov•us dir•i, ke li pren•is ŝi•n ne pro la person•o, sed pro la mon•o.
Fakt•e la doktor•edz•in•o est•is bon•kor•a kaj kompat•em•a vir•in•o, sed ŝi hav•is strang•a•j•n ec•o•j•n, nom•e ŝi tut•e ne vol•is konversaci•i kun person•o•j de si•a rang•o. Oni ne pov•is dir•i, ke tio est•is kapric•o, ĉar iom post iom tiu ec•o ŝi•n kapt•is. La doktor•o rigard•is ĝi•n kiel mal•normal•aĵ•o•n de ŝi•a spirit•o. En la komenc•o li est•is tre ofend•at•a pro la kondut•o de si•a edz•in•o, sed rimark•int•e, ke ĝi de•ven•is de anim•de•flank•iĝ•o, li kutim•iĝ•is al ĝi kaj en la last•a temp•o jam ne tio•n atent•is.
Sinjor•in•o Stuthejm dum jar•o•j ne el•ir•is plu la dom•o•n, sed rest•is en la kuir•ej•o, kiu•n ŝi nur for•las•is por ir•i en la vetur•il•ej•o•n, se ŝi nepr•e dev•is direkt•i si•n tie•n pro bala•il•o aŭ ali•a neces•a dom•a pur•ig•il•o, ĉar pur•ig•il•o•j•n ŝi bezon•is la tut•a•n tag•o•n. De la maten•o ĝis la vesper•o ŝi labor•ad•is kun•e kun la serv•ist•in•o, kaj ĉar ŝi est•is ĉiam vest•it•a per vest•o•j, el kiu•j oft•e gut•is la akv•o, la doktor•o est•is mal•permes•int•a al ŝi en•ir•i la ĉiu•tag•a•n ĉambr•o•n, la labor•ej•o•n kaj la atend•ej•o•n, unu•vort•e ĉiu•j•n apartament•o•j•n, kie pacient•o•j aŭ ali•a•j hom•o•j pov•us renkont•i kaj vid•i ŝi•n.
La doktor•o, kvankam sen•ĉes•e labor•ant•a por si•a•j pacient•o•j, est•is ĉiam vest•it•a per bel•a nigr•a kostum•o, sur kiu oni ne•ebl•e pov•is rimark•i la plej mal•grand•a•n polv•et•o•n aŭ makul•et•o•n. Kiam li el•ir•is, li ĉiam port•is alt•a•n silk•a•n ĉapel•o•n, tiel ke li aspekt•is tre grav•a, des pli grav•a, ĉar li hav•is ne•ordinar•e dik•a•n ventr•o•n, tiel dik•a•n, ke, kiam li marŝ•is, li apenaŭ pov•is vid•i la pint•o•j•n de si•a•j bril•ant•a•j ŝu•o•j. Kiel mult•a•j ali•a•j dik•ventr•ul•o•j, li hav•is ekscit•em•a•n karakter•o•n kaj koler•iĝ•is pro la plej mal•grand•a kontraŭ•star•o aŭ mal•help•o, kiu•n li renkont•is; sed li tre baldaŭ forges•is si•a•n koler•o•n, por re•far•iĝ•i la plej afabl•a kaj am•ind•a person•o en la mond•o. Tial ne est•is strang•e, ke li•a•j subit•a•j ek•bol•o•j de koler•o tut•e ne efik•is je tiu, kiu li•n kon•is. La sam•hejm•an•o•j jam tiel kutim•iĝ•is al ili, ke neniu ofend•iĝ•is pro ili, kaj eĉ la jun•a serv•ist•in•o, kiu en ali•a•j okaz•o•j est•is tim•em•a knab•in•o, aŭskult•ad•is la flu•o•n da riproĉ•o•j de la doktor•o, kvazaŭ ŝi est•us surd•a je ambaŭ orel•o•j; ŝi ja sci•is antaŭ•e, ke la mastr•o kvin minut•o•j•n post•e re•foj•e rid•os kaj jam est•os forges•int•a pri si•a koler•o.
La doktor•o hav•is nek barb•o•n nek lip•har•o•j•n, sed pom•form•a•n kap•o•n kun mal•mult•a•j jam tut•e griz•a•j har•o•j, kiu•j star•is sekt•e sur la vert•o. Li•a frunt•o est•is mal•alt•a kaj neniam sulk•iĝ•is, kiel ajn koler•a li est•is. Li hav•is rond•a•j•n blu•a•j•n okul•et•o•j•n kaj li•a du•obl•a dik•a menton•o, kiu kovr•is li•a•n tut•a•n gorĝ•o•n, trem•et•ad•is sen•ĉes•e, kiam li si•n mov•is antaŭ•e•n per la mal•long•a•j rapid•mov•a•j krur•o•j. La kolor•o de li•a vizaĝ•o est•is ĉiam ruĝ•et•a, sed far•iĝ•is ruĝ•eg•a, kiam io ĝen•is aŭ mal•help•is aŭ kontraŭ•star•is li•n.
Est•is somer•o de la jar•o 1909a kaj la du•a hor•o en la post•tag•mez•o.
La doktor•o sid•is en la labor•ej•o kaj est•is skrib•ant•a leter•o•n. Pro la dik•ec•o de si•a ventr•o li sid•is sur angul•o de la seĝ•o. Spir•eg•ant•e (li ĉiam spir•eg•is, kiam li dev•is klin•i si•n) li skrib•ad•is kun lip•o•j prem•it•a•j unu sur la ali•a, kiel de labor•ist•o, kiu kun pen•o kaj per streĉ•it•a•j fort•o•j far•as mal•facil•a•n labor•o•n. La pint•o de li•a lang•o tamen far•is al si la voj•o•n inter ili kaj montr•iĝ•is kiel mal•grand•a pec•et•o da sang•ruĝ•a viand•o, kiu si•n mov•is de unu buŝ•angul•o ĝis la ali•a laŭ tio, ke la plum•o far•is la mov•ad•o•n de mal•dekstr•a al la dekstr•a flank•o de la leter•o. La lang•o•pint•o tia•manier•e ĉiam montr•is, kie si•n trov•as la plum•o sur la paper•o, kaj la plum•o sen erar•o ĉiam dir•is, kie est•as la lang•o•pint•o.
La doktor•o skrib•is, la plum•o marŝ•et•is sur la leter•o kaj la lang•o•pint•o si•n ŝov•is inter la prem•it•a•j lip•o•j de la skrib•ant•o, kaj jam mult•foj•e tiu•j du sam•vojaĝ•ant•o•j tra•ir•is la sam•a•n voj•o•n de mal•dekstr•e dekstr•e•n. Pacient•o•j ne est•is ven•int•a•j kaj la doktor•o uz•is la okaz•o•n por si•a korespond•ad•o. Li ĵus fin•is paĝ•o•n, met•is la plum•o•n sur la tabl•o•n flank•e de la leter•o kaj sam•temp•e la lang•o•pint•o re•tir•iĝ•is. La doktor•o el•ig•is long•a•n sopir•o•n, rekt•iĝ•is sur la seĝ•o, tir•is la naz•tuk•o•n el la poŝ•o kaj for•viŝ•is la ŝvit•o•n de la frunt•o, ĉar li ŝvit•is pro streĉ•ec•o.
En tiu moment•o modest•a frap•o sur la koridor•a pord•o montr•is, ke modest•ul•o dezir•as en•ir•i.
— En•ir•u!
En•ir•is la jun•a serv•ist•in•o, mal•gras•a, sed san•aspekt•a knab•in•o dek•ses•jar•a. Ŝi al•ir•is al la doktor•o, dir•ant•e:
— Du mark•o•j•n, mi pet•as, doktor•o.
— Du mark•o•j•n?... Por kio?
— Por aĉet•i sap•o•n.
— Sap•o•n!?... Re•foj•e aĉet•i sap•o•n!?... Antaŭ•hieraŭ mi ankaŭ don•is du mark•o•j•n por sap•o, kial re•foj•e nun?
— Tiu sap•o for•uz•iĝ•is —, respond•is kviet•e la serv•ist•in•o.
La doktor•o ek•koler•is kaj spir•eg•ant•e li dir•is plu•e, dum li•a vizaĝ•o far•iĝ•is ruĝ•a kiel tomat•o:
— Ĉu vi ne hont•as re•foj•e pet•i du mark•o•j•n pro sap•o? Vi do ne manĝ•as sap•o•n?... Ĉi tiu sap•o, sod•o kaj ceter•e mal•riĉ•ig•os mi•n.
— Sinjor•in•o bezon•as sap•o•n por pur•ig•i la kahel•o•j•n de la kuir•ej•o.
— Ĉu tiu mal•ben•it•a pur•ig•ad•o est•as absolut•e neces•a?
— La sinjor•in•o dir•as, ke ies.
La serv•ist•in•o post tiu simpl•a kaj kviet•a demand•o star•as kun etend•it•a man•o antaŭ la doktor•o; ŝi sci•as jam antaŭ•e, ke li don•os la pet•it•a•n mon•o•n.
— Nu, jen..., pren•u la du mark•o•j•n por vi•a sap•o kaj for•ir•u je la diabl•o!
La serv•ist•in•o kvazaŭ ne aŭd•is tiu•n ordon•o•n, ĉar ŝi rest•is star•ant•a.
— Sinjor•in•o bezon•as ankaŭ nov•a•n bala•il•o•n, kiu kost•as...
— Mil diabl•o•j, ... ir•u for, ... ŝi uz•u la mal•nov•a•n!
La serv•ist•in•o ne atent•is tiu•n du•a•n ordon•o•n kaj dir•is kviet•e:
— Ŝi ne pov•as uz•i ĝi•n, doktor•o.
— Ĉu ŝi ne pov•as?..., ne pov•as?... Kial ŝi ne pov•as?
— Ĉar Teodor•o rajd•as sur la mal•nov•a bala•il•o en la koridor•o, kaj li ne vol•as ced•i ĝi•n al si•a av•in•o.
La koler•a humor•o de la doktor•o subit•e for•iĝ•is. Li frap•is al si la genu•o•n per la man•o, laŭt•e ek•rid•eg•is kaj dir•is:
— Ha, ha, ha!... Teodor•o rajd•as sur ĝi!... Ha, ha, ha!... Jen kio est•as ĝoj•ig•a..., Ha, ha, ha!... Nu, las•u li•n rajd•i —, kaj ŝov•ant•e tri•a•n mark•o•n en la man•o•n de la serv•ist•in•o, li dir•is plu•e:
— Jen unu mark•o por nov•a bala•il•o.
La doktor•o re•foj•e ek•skrib•is, aper•ig•ant•e la pint•o•n de la lang•o, kaj la serv•ist•in•o kviet•e el•ir•is kun la mon•o. En la koridor•o ŝi ek•rid•is al Teodor•o, kiu fier•mien•e rajd•is sur bala•il•o, dum li sving•is baston•et•o•n. Li est•is dik•a flav•har•a knab•o kun hel•e•blu•a•j okul•o•j kaj ruĝ•a•j vang•o•j.
— Ŝi ne ek•hav•os mi•a•n ĉeval•o•n —, li dir•is arogant•e. — Mi vol•as rajd•i; se ŝi vol•as for•pren•i ĝi•n, mi ir•os plend•i ĉe aĉj•o.
Aĉj•o est•is la av•o, la doktor•o, kiu tiel dorlot•ad•is si•a•n nep•o•n, ke ĉi tiu est•is kvazaŭ la ĉef•o en la dom•o. Spit•e tio•n, li est•is am•ind•a knab•o, ĉiam gaj•e lud•ant•a aŭ kant•ant•a kaj neniam mal•bon•humor•a, se oni nur ne mal•help•is aŭ ĝen•is li•a•n lud•ad•o•n. Fier•e kun supr•e•n turn•it•a naz•o li galop•is post la serv•ist•in•o, kiu•n li sekv•is en la kuir•ej•o•n, kie la sinjor•in•o diligent•e labor•ad•is.
Star•ant•e ĉe plen•a sitel•o, ŝi ĵus el•tir•is el ĝi grand•a•n viŝ•tuk•o•n, el kiu long•a•j stri•o•j da akv•o el•flu•is sur la kahel•o•j•n.
Vid•ant•e ŝi•n tie ĉe tiu labor•o, neniu supoz•us, ke tiu vir•in•o est•as la edz•in•o de doktor•o, tiel mal•zorg•em•e ŝi est•is vest•it•a. Ŝi•a•j mult•e tro grand•a•j bot•et•o•j est•is preskaŭ el•uz•it•a•j, escept•e la pland•o•j, kiu•j sufiĉ•e bon•e protekt•is la pied•o•j•n kontraŭ la ĉiu•lok•e•n liber•e flu•ant•a akv•o. Sur la kap•o ŝi port•is blank•a•n tuf•et•o•n lig•it•a•n sub la menton•o per du ŝnur•form•e tord•it•a•j ruband•o•j. Est•is preskaŭ ne•ebl•e disting•i, kiu•j•n ceter•a•j•n vest•o•j•n ŝi sur•hav•is, ĉar larĝ•a long•a sak•o anstataŭ•ant•a ordinar•a•n antaŭ•tuk•o•n prem•kovr•is preskaŭ ŝi•a•n tut•a•n korp•o•n de la brust•o ĝis la bot•et•o•j.
La doktor•edz•in•o est•is kvin•dek•jar•a ne•grand•a vir•in•o kun mal•jun•a•j trajt•o•j. Ĉar ŝi neniam el•ir•is, ŝi•a vizaĝ•kolor•o tut•e flav•iĝ•is. Vid•ant•e ŝi•n labor•ad•i, ĉiu kred•us, ke ŝi est•as ses•dek•jar•a labor•ist•in•o el la plej mal•eminent•a popol•a kvartal•o de la urb•o. Spit•e al ŝi•a•j strang•a•j kutim•o•j ŝi harmoni•is kun ĉiu•j, kiu•j ŝi•n kon•is, ĉar ŝi•a edz•o jam ne kontraŭ•star•is ŝi•a•j•n ag•manier•o•j•n, sed las•is ŝi•n far•i. Ili viv•is kiel nur•a•j sam•hejm•an•o•j; ŝi labor•ad•is sen ĉes•o kaj laŭ•dezir•e en la kuir•ej•o, kaj ĉar ŝi neniam si•n montr•is en la ceter•a•j apartament•o•j de la dom•o, li ne si•n okup•is pri ŝi kaj atent•is nur si•a•j•n pacient•o•j•n.
— Anj•o, mi est•as ulan•o —, dir•is Teodor•o, galop•ant•e kun ŝi•a bala•il•o en la kuir•ej•o•n, kie la av•in•o ĵus el•tord•is la viŝ•tuk•o•n, kiu•n ŝi est•is tir•int•a el la sitel•o.
— Jes, kar•ul•o, vi est•as ulan•o.
— Kaj mi•a ĉeval•o neniam lac•iĝ•as —, dir•is plu•e la knab•o, salt•ant•e tie•n kaj re•e•n, dum la akv•o, kiu ĉiu•lok•e flu•is per long•a•j stri•o•j sur la plank•o, dis•ŝpruc•is tiel alt•e sub li•a•j pied•o•j, ke li•a•j ŝtrump•o•j tut•e mal•sek•iĝ•is.
— Atent•u Te•o, vi mal•sek•ig•os vi•a•j•n ŝtrump•o•j•n.
— Ili ja re•sek•iĝ•os, Anj•o... Kie•n el•ir•is Maria? — li subit•e demand•is, vid•ant•e, ke ĉi tiu ne est•as plu en la kuir•ej•o.
— Maria el•ir•is por aĉet•i nov•a•n bala•il•o•n.
— Ha! ... nov•a•n bala•il•o•n!
— Jes, ĉar vi ne vol•as ced•i al mi la ali•a•n.
— Ĉu ŝi re•ven•os baldaŭ?
— Kompren•ebl•e, mi ja bezon•as la bala•il•o•n.
— Ĉu oni pov•as rajd•i sur du ĉeval•o•j, Anj•o?
Sinjor•in•o Stuthejm, antaŭ•sent•ant•e, ke Te•o intenc•as lud•i kun la du bala•il•o•j, respond•is, alt•ig•ant•e la man•o•j•n kvazaŭ pro surpriz•o:
— Kia mal•saĝ•a demand•o de tia saĝ•a knab•o!... Ĉu oni iam vid•is ulan•o•n rajd•i sur du ĉeval•o•j!?
— Sed ĉu ulan•o pov•as rajd•i sur du?
— Ebl•e li pov•as, sed rajd•ant•e sur du, li ne pov•us sving•i la lanc•o•n, kaj vi, kiel kuraĝ•a ulan•o, vol•as tamen sving•i ĝi•n, ĉu ne ver•e —?
Rimark•ant•e, ke ŝi•a argument•o efik•is sur la knab•o•n, ŝi dir•is plu•e:
— Vi ja ne vol•as, ke la hom•o•j mok•rid•u vi•n.
Te•o pri•pens•is moment•et•o•n, kaj dum li•a av•in•o si•n klin•is por ek•pur•ig•i la kahel•o•j•n per la viŝ•tuk•o, li dir•is:
— Sed mi pov•as rajd•i sur nov•a ĉeval•o, ĉu ne ver•e, Anj•o?
— Nov•a•j ĉeval•o•j aŭ jun•a•j ĉeval•o•j est•as danĝer•a•j, ili de•ĵet•as la ulan•o•j•n.
— Mi ne tim•as nov•a•j•n ĉeval•o•j•n, mi vol•as rajd•i sur la nov•a bala•il•o —, kaj ĵet•ant•e la mal•nov•a•n en la sitel•o•n, el kiu dis•ŝpruc•i la akv•o, li galop•is al la vetur•il•ej•o por rigard•i, ĉu Maria baldaŭ re•ven•os. Li ne bezon•is atend•i long•e; apenaŭ la serv•ist•in•o aper•is, li tuj si•n ĵet•is sur la nov•a•n bala•il•o•n kaj ŝir•ant•e ĝi•n el ŝi•a•j man•o•j, li ek•rajd•is sur ĝi kaj galop•ad•is al la koridor•o kaj de tie en la labor•ej•o•n de la doktor•o, kiu ankoraŭ sid•is skrib•ant•a sur la angul•o de la seĝ•o.
— Aĉj•o, mi akir•is nov•a•n ĉeval•o•n, rigard•u!
La lang•o•pint•o de la doktor•o, kiu ĵus ating•is la dekstr•a•n buŝ•angul•o•n kaj est•is salt•ont•a al la mal•dekstr•a, re•tir•iĝ•is en la buŝ•o•n de la skrib•ant•o.
— Nov•a•n ĉeval•o•n!? — La doktor•o met•is la plum•o•n post la orel•o•n kaj rigard•is al si•a nep•o, kiu star•is antaŭ li.
— Ha, la nov•a•n bala•il•o•n!... Kaj kie est•as la mal•nov•a?
— Tiu•n uz•as Anj•o por bala•i la kuir•ej•o•n...; ŝi dir•is, ke ulan•o•j ne rajd•as sur du ĉeval•o•j, ŝi do pov•as uz•i la ali•a•n.
La doktor•o rid•is, kaj star•ig•ant•e la knab•o•n inter si•a•j genu•o•j, li kis•is li•n sur la dik•a•j vang•o•j, tiam li dir•is:
— Vi est•as brav•a ulan•o, Te•o, ... brav•a ulan•o!
— Tio•n dir•is ankaŭ Anj•o.
— Ĉu ver•e? — La doktor•o ŝov•is la okul•vitr•o•j•n alt•e•n sur la frunt•o•n, kie ili rest•is kvazaŭ al•glu•it•a•j. — Ĉu ver•e!? — li ripet•is.
— Jes, sed ŝi vol•is kred•ig•i al mi, ke nov•a•j ĉeval•o•j de•ĵet•as la ulan•o•j•n.
La doktor•o rid•eg•is tiel, ke li•a mal•supr•a menton•o trem•et•ad•is sam•e kiel li•a dik•a ventr•o.
— Sed ĝi ne for•ĵet•os mi•n ... la nov•a ĉeval•o.
— Ho ne ... ha, ha, ha!... Vi est•as ja tro brav•a ulan•o, kiu•n neniu ĉeval•o pov•us de•ĵet•i, ĉu ne ver•e?
Teodor•o est•is respond•ont•a, sed laŭt•a frap•o sur la pord•o konduk•ant•a al la atend•ej•o, ferm•ig•is la parol•ont•a•n buŝ•o•n.
— En•ir•u! — dir•is la doktor•o, for•puŝ•ant•e de si la knab•o•n. En•ir•is strat•a bub•o; li spir•eg•is pro lac•ec•o kaj ĉio montr•is, ke li est•is kur•int•a per ĉiu•j fort•o•j.
— Nu, knab•o, kio est•as?
— Doktor•o ... ĉu vi ... bon•vol•us ... ven•i ... ĉe Majer ... en la drink•ej•o•n?
— Kiu est•as mal•san•a?
— Fremd•ul•o, li est•as ebl•e mort•ant•a.
— Kio do okaz•is? — La doktor•o sur•met•is la alt•a•n ĉapel•o•n kaj est•is pret•a si•n direkt•i al la drink•ej•o.
— Mi ne sci•as —, respond•is la bub•o. — Mi preter•ir•is, kiam subit•e Majer al•kur•is kaj pet•is mi•n tuj kaj rapid•e kur•i al vi pro hom•o, kiu danĝer•e mal•san•iĝ•is kaj ebl•e est•as mort•ant•a.
— Mi tuj ir•os! — La doktor•o met•is la okul•vitr•o•j•n en la uj•o•n, kaj pren•int•e kofr•et•o•n kun instrument•o•j, kiu•j•n li ebl•e uz•os, li tra•ir•is la atend•ej•o•n, la vetur•il•ej•o•n kaj tuj post•e li•a•j rapid•mov•a•j krur•o•j port•is li•n al la “Or•a Serpent•o” de Majer.
Mal•mult•a•j•n minut•o•j•n mal•proksim•e de la doktor•a loĝ•ej•o star•is en flank•strat•et•o la drink•ej•o “Or•a Serpent•o” de Majer. Ĝi est•is drink•ej•o vizit•at•a nur de labor•ist•o•j, kiu•j pov•is aĉet•i tie grand•a•n glas•o•n da bier•o aŭ glas•et•o•n da brand•o por ses pfenig•o•j. Preskaŭ ĉiu•minut•e en la tag•o, jam post la sep•a en la maten•o ĝis mal•fru•e en la nokt•o, si•n trov•ad•is en tiu “Or•a Serpent•o” vizit•ant•o•j.
En la temp•o, pri kiu ni parol•as, reg•is en la “Serpent•o” la plej grand•a mal•ord•o imag•ebl•a. Kelk•a•j seĝ•o•j est•is renvers•it•a•j sam•e kiel unu tabl•o; mult•a•j glas•o•j, kelk•a•j el ili romp•iĝ•int•a•j, kuŝ•is dis•e sur la plank•o, kaj ĉe la mur•o•j kaj antaŭ la bufed•o star•is dek•o da klient•o•j, dum ĉiu•sekund•e en•ir•is ali•a•j, log•at•a•j de ne•ordinar•a bru•o, kiu•n la preter•pas•ant•o•j sur la strat•o•j pov•is aŭd•i en la “Serpent•o”. En la mez•o de tiu ĥaos•o de glas•pec•et•o•j, bier•o, brand•o kaj renvers•it•a•j mebl•o•j star•is du fort•a•j labor•ist•e vest•it•a•j vir•o•j, kiu•j re•ten•is tri•a•n vir•o•n, kiu kondut•is kiel frenez•ul•o kaj pied•frap•ad•is ĉiu•flank•e•n. Mort•e•pal•a, kun ŝaŭm•kovr•it•a•j lip•o•j, la okul•o•j plen•a•j je sang•o, li blek•is kiel sovaĝ•a brut•o. Per la fort•o de la frenez•ec•o li klopod•is liber•ig•i si•n el la man•o•j de la vir•o•j, kiu•j ten•is li•n per unu•ig•it•a•j fort•o•j. Li•a•j mal•ord•ig•it•a•j har•o•j dis•fal•is sur li•a•n frunt•o•n, kaj li•a•j vest•o•j est•is preskaŭ dis•ŝir•it•a•j en ĉifon•o•j•n. Subit•e li star•is kvazaŭ al•najl•it•a al la plank•o, la okul•o•j el•star•is el li•a kap•o kaj sen•inter•romp•e li fiks•e rigard•is al angul•o de la drink•ej•o, dum trem•ad•o tra•kur•is li•a•n tut•a•n korp•o•n. Per raŭk•a voĉ•o li kri•is:
— For de tie!... Tiu mal•ben•it•a best•o est•as atak•ont•a mi•n... Tord•u al ĝi la kol•o•n, por ke ĝi mi•n ne atak•u!... Mort•bat•u ĝi•n do!... Ĝi ven•as! ĝi ven•as!...
— Ten•u li•n firm•e! — kri•is unu el la du vir•o•j al si•a kun•ul•o, kiu tut•e kiel li, nur kun pen•eg•o pov•is re•ten•i la brak•o•j•n de la furioz•ant•o.
— Re•kviet•iĝ•u do! — li dir•is al la pied•bat•ant•o. — Vi nur imag•as tio•n, tie ne sid•as best•o.
— Jen!... Jen!... Rigard•u!... Ĉu vi ĝi•n ne vid•as!?... Jen la brut•o re•foj•e est•as salt•ont•a al mi!... Re•ten•u ĝi•n, la mal•ben•it•a•n brut•o•n, ĝi est•as rabi•a! — kaj la vir•o pied•frap•ad•is kvazaŭ li vol•us defend•i si•n kontraŭ la best•o de si•a imag•o. La ĉe•est•ant•o•j sci•vol•a•j parol•is inter•miks•e:
— Li est•as nur ebri•a —, dir•is unu.
— Kio far•iĝ•is? — demand•is vir•in•o, kiu, en•ir•int•e, ek•star•is kun etend•it•a kol•o post la ali•a•j rigard•ant•o•j, klopod•ant•e vid•i trans ili•a•j•n ŝultr•o•j•n.
— Frenez•ul•o, kiu•n atak•is la nerv•o•j —, grimac•rid•is unu el la ar•o.
— Tio li•n mort•ig•os —, dir•is terur•it•e unu el la antaŭ•e star•ant•o•j al si•a mal•antaŭ•ul•o.
— Oj, ne tim•u tio•n, li re•konsci•iĝ•os baldaŭ —, respond•is ali•a.
— Ir•ig•u do iu•n por ven•ig•i kurac•ist•o•n —, dir•is unu el la vir•o•j, kiu•j ten•is la ebri•ul•o•n. — Rigard•u do, mi ne pov•as plu li•n re•ten•i.
La mal•ord•o ĉiu•minut•e pli•grand•iĝ•is. Kelk•a•j vir•in•o•j laŭt•e tim•ek•kri•is kaj tra tio son•is bas•a voĉ•o de vir•o, kiu vok•is:
— Ek•silent•u do!
— Mort•ig•o! — subit•e ek•kri•is unu el la du vir•o•j, kiam la furioz•ul•o kun ne•atend•it•a ek•tir•o liber•ig•is si•a•n dekstr•a•n man•o•n kaj per ĝi ek•prem•is al li la gorĝ•o•n.
La vir•in•o•j vol•is for•kur•i, sed ne pov•is re•turn•i si•n pro la hom•amas•o, kiu iom post iom plen•ig•is la drink•ej•o•n.
— Mort•ig•o!... Help•o•n...! — stertor•is la atak•it•o, al kiu la fer•a man•o de la ebri•ul•o pli kaj pli ferm•prem•is la gorĝ•o•n.
Subit•e silent•iĝ•is la blek•ad•o; la man•o•j de la furioz•ul•o sen•fort•iĝ•is, li ne plu kontraŭ•star•is, li•a kap•o klin•iĝ•is antaŭ•e•n kaj dum profund•a ĝem•eg•o sibl•ant•e, sed laŭt•e el•iĝ•is el li•a brust•o, li fal•is kiel sak•o sur la plank•o•n.
Ankoraŭ kelk•a•j•n foj•o•j•n trem•is li•a korp•o, la okul•o•j el•star•is sang•a•j el la kap•o, la lang•o blu•e ŝvel•int•a pend•is sur la mal•supr•a lip•o, la naz•tru•o•j pli•larĝ•iĝ•is moment•o•n kaj tuj post•e kun•tir•iĝ•is, don•ant•e al la naz•o la karakteriz•a•n pint•a•n form•o•n, kiu est•as la antaŭ•sign•o de la mort•o. Ĉiu•j trajt•o•j mal•streĉ•iĝ•is, la okul•o•j romp•iĝ•is, stertor•ant•e li el•spir•is la last•a•n spir•o•n kaj flav•e•blank•a kolor•o si•n etend•is sur li•a vizaĝ•o, dum li•a korp•o stern•iĝ•is sur la plank•o kaj post•e rest•is kuŝ•ant•a sen•mov•e.
La ĉirkaŭ•star•ant•o•j pli kaj pli mov•iĝ•is antaŭ•e•n kun re•ten•it•a spir•o. Strang•a est•is la kontrast•o de la subit•a mort•a silent•o, kiu reg•is en la drink•ej•o, kontraŭ la ĵus•a terur•a bru•eg•o.
La drink•ej•estr•o, kiu dum long•a temp•o far•is si•a•n ebl•o•n kaj sukces•is kviet•ig•i la hom•o•j•n, fin•e el•ir•is por rigard•i, ĉu la kurac•ist•o ven•as; li ne bezon•is atend•i long•e, ĉar la marŝ•et•ant•a dik•ventr•ul•o ating•is li•a•n dom•o•n en la moment•o, kiam li•a nov•a pacient•o stern•iĝ•is. Ĉe la al•ven•o de la doktor•o la hom•o•j tuj far•is lok•o•n, por ke li pov•u ekzamen•i la mort•ant•a•n vir•o•n. Li si•n klin•is kun pen•o super li, aŭskult•is atent•e, ĉu li spir•as ankoraŭ, tuŝ•is li•a•n brust•o•n kaj grav•mien•e dir•is:
— Li mort•is —, tiam si•n turn•ant•e al Majer, li demand•is:
— Kio okaz•is kun tiu vir•o?... Ĉu vi don•is al li tiom da brand•o? Li mort•is pro delir•o.
— Li en•ir•is mi•a•n drink•ej•o•n antaŭ unu hor•o, doktor•o, kaj ŝajn•e li tiam ne est•is ebri•a. Li trink•is nur du glas•o•j•n kaj tiam subit•e ek•kondut•is tiel strang•e, ke ŝajn•is al mi, ke li perd•is la prudent•o•n. Li parol•is sen•senc•aĵ•o•j•n, ir•is tie•n kaj re•e•n en la drink•ej•o kaj postul•is tri•a•n glas•o•n da brand•o, kiu•n mi tamen rifuz•is don•i al li. Tiam li ek•koler•is kaj tir•int•e tranĉ•il•o•n el la poŝ•o, li jam est•is atak•ont•a mi•n, sed feliĉ•e tiu•j du vir•o•j re•ten•is li•n. La atak•o de delir•o far•iĝ•is pli kaj pli fort•a, ĝis kiam li fal•is kaj mort•is.
La doktor•o aŭskult•is tio•n kun atent•o, ĉiam rigard•ant•e la mort•int•o•n.
— Kiu li est•as? — li demand•is post moment•o.
— Mi kred•as, ke li est•as burlesk•ul•o aŭ rajd•ist•o de cirk•o, ĉar li al•ven•is en la urb•o en cirk•a vetur•il•o.
— Kie star•as nun tiu vetur•il•o?
— Sur la strat•o, proksim•e de mi•a dom•o.
— Ĉu li ne hav•as kun•vojaĝ•ant•o•n?
— Mi kred•as, ke ne, ĉar li pet•is al strat•a bub•o gard•i dum moment•o la ĉeval•o•n.
— Hm! — La doktor•o ek•silent•is, pri•pens•is la afer•o•n kaj tiam demand•is plu•e:
— Sed kio•n ni nun dev•os far•i kun la mort•int•o?
— Mi ne sci•as; ĉiu•okaz•e li ne pov•os rest•i en la “Serpent•o”.
— Kompren•ebl•e, li ne pov•os..., oni dev•os trans•port•i li•n ie•n..., sed kie•n?
— Neniu konsent•os akcept•i ĉe si tia•n mal•viv•ul•o•n; sed oni pov•os trans•port•i li•n al la mal•san•ul•ej•o, kaj...
La doktor•o de•nov•e ek•pri•pens•is. Subit•e ide•o en•ven•is en li•a•n kap•o•n, kaj li dir•is:
— Port•u li•n en la vetur•il•o•n kaj vetur•u li•n en mi•a•n vetur•il•ej•o•n; mi skrib•os al la urb•estr•o kaj aranĝ•os ĉio•n.
La du vir•o•j, kiu•j antaŭ•e re•ten•is la delir•ul•o•n, sekv•at•e de ĉiu•j ĉirkaŭ•star•ant•o•j port•is la kadavr•o•n al la vetur•il•o.
La pord•o est•is mal•ferm•it•a; neniu est•is intern•e, oni vid•is nur kelk•a•j•n mal•pur•a•j•n mebl•o•j•n kaj ĉe la post•a intern•a flank•o du pord•et•o•j•n de ferm•it•a ŝrank•o. Sub la tabl•o, star•ant•a ĉe unu flank•o sub fenestr•et•o, kuŝ•is spec•o de matrac•o; tie sekv•e est•is la lit•o de la mort•int•a vir•o.
— Met•u li•n tie•n —, ordon•is la doktor•o, montr•ant•e la matrac•o•n, kaj re•ferm•u la pord•o•n de la vetur•il•o.
La vir•o•j obe•is.
— Nun antaŭ•e•n al mi•a dom•o —, ordon•is plu•e la doktor•o.
La bub•o, kiu ĝis tiam ten•is la brid•o•n de la ĉeval•o, ek•marŝ•is, tir•ant•e la kap•o•n de la best•o, kaj dek minut•o•j•n post•e la vetur•il•o kun la kadavr•o star•is en la vetur•il•ej•o de la re•san•ig•ist•o; la hom•o•j, kiu•j sci•vol•e sekv•is ĝis tie, dis•ir•is, ĉiu si•a•n voj•o•n, kaj baldaŭ nenio sur la strat•o montr•is, kia terur•a dram•o ĵus fin•iĝ•is en la urb•o Posen.
Vesper•iĝ•is. Teodor•o dorm•is, Maria sid•is kun la doktor•edz•in•o en la kuir•ej•o ĉe la tabl•o, kie ambaŭ flik•is ŝtrump•o•j•n, kaj la doktor•o est•is en la labor•ej•o. Li sid•is sur angul•o de si•a seĝ•o ĉe la skrib•o•tabl•o kaj ekzamen•is kelk•a•j•n tranĉ•il•et•o•j•n kaj ĥirurgi•il•o•j•n. Flank•e de li star•is li•a vetur•ig•ist•o Mikel•o, ver•a gigant•o kun stult•eg•a vizaĝ•o.
Mikel•o est•is ses•dek•jar•a vir•o, kiu jam du•dek jar•o•j•n serv•is la doktor•o•n. Li est•is en ĉio la mal•o de si•a mastr•o: Neniam Mikel•o ek•koler•is, nek ek•koler•et•is, neniam li marŝ•is rapid•e; ĉiam li est•is kaj rest•is la sam•a kviet•a Mikel•o, kiu•n nenio ajn pov•is ŝanĝ•i, mal•kviet•ig•i aŭ kor•tuŝ•i; tamen li est•is bon•a kaj honest•a vir•o. Mikel•o viv•is si•a•n trankvil•a•n ekzist•ad•o•n, labor•ant•e kviet•e por serv•i si•a•n mastr•o•n, kiu•n li obe•ad•is en ĉio, kaj por pri•zorg•i la ĉeval•o•n kaj la vetur•il•o•n.
La doktor•o fin•is la ekzamen•o•n de la tranĉ•il•et•o•j, met•is ili•n kun la ceter•a•j ĥirurgi•il•o•j en la kofr•et•o•n kaj ek•star•ant•e dir•is:
— Mikel•o, lum•ig•u al mi.
— Kie•n, doktor•o?
— Vetur•il•ej•o•n.
Mikel•o pren•is lamp•et•o•n (li far•is tio•n tre si•n•gard•em•e, kvazaŭ li tim•us, ke li•a gigant•a man•o romp•os ĝi•n tuj post la unu•a ek•tuŝ•o) kaj ir•is per long•a•j, sed mal•rapid•a•j paŝ•o•j al la nom•it•a lok•o kaj li•n sekv•is kun rapid•a•j paŝ•et•o•j la doktor•o, kiu kun•port•is la kofr•et•o•n, sitel•o•n kaj blank•a•n viŝ•tuk•o•n.
— Mal•ferm•u la pord•o•n de la cirk•a vetur•il•o, Mikel•o.
Mikel•o obe•is.
— Met•u la lamp•o•n tie•n... —. La doktor•o montr•is lok•o•n en la vetur•il•o apud la pord•o, ĉe kiu li star•is.
— Pren•u la kadavr•o•n ĉe la pied•o•j kaj tir•tren•u ĝi•n tie•n ĉi...; atent•u la lamp•o•n, ne renvers•u ĝi•n!... Bon•e!
Mikel•o post•e•n•ir•is kaj la doktor•o, star•ant•a ekster la vetur•il•o, dis•ig•is la du el la vetur•il•o pend•ant•a•j•n krur•o•j•n de la kadavr•o kaj ek•star•is inter ili•n, tiam li met•is la sitel•o•n kaj la kofr•et•o•n flank•e de la kadavr•o, kaj mal•ferm•int•e la kofr•et•o•n, li el•pren•is tond•il•o•n.
La lamp•o lum•ig•is flav•e, sed sufiĉ•e klar•e la intern•o•n de la vetur•il•o kaj la kadavr•o•n, kies grimac•ant•a buŝ•o aspekt•is terur•ig•a.
Mikel•o vid•is, ke la doktor•o stern•is la blank•a•n tuk•o•n sur la kap•o•n de la mort•int•a vir•o.
— Kial li far•as tio•n? — pens•is Mikel•o; — tiu kadavr•o ja ne tim•ig•os mi•n —, kaj indiferent•e li rigard•is kaj atend•is pacienc•e tio•n, kio est•is okaz•ont•a; li tamen jam diven•is, kio•n est•is far•ont•a li•a mastr•o.
La doktor•o de•buton•um•is la veŝt•o•n de la mort•int•o kaj tra•tranĉ•is li•a•n ĉemiz•o•n, tiel ke li•a•j brust•o kaj ventr•o nud•iĝ•is. Li pal•pet•is ili•n.
— Kia vir•o! — dir•is al si la doktor•o. — Kia fort•ul•o!... domaĝ•e, ke li tiel ruin•ig•is si•a•n san•o•n; li pov•us viv•i cent jar•o•j•n..., domaĝ•e! domaĝ•e!
Dir•ant•e tio•n, li pren•is tranĉ•il•et•o•n kaj far•is profund•a•n, long•a•n tranĉ•aĵ•o•n en la ventr•o de la kadavr•o.
Mikel•o kviet•e rigard•is kaj vid•is, ke la dekstr•a man•o de li•a mastr•o mal•aper•is en la ventr•o•n kaj ke li el•pren•is el ĝi la stomak•o•n.
— Kia stomak•o! — pens•is la doktor•o. Tiam li ekzamen•is ĝi•n ĉiu•flank•e, ten•is ĝi•n super la sitel•o kaj far•int•e tranĉ•aĵ•o•n en la mal•supr•a flank•o de l’ stomak•o, li las•is el•flu•i la en•hav•o•n, tiam li turn•is la ekster•aĵ•o•n intern•e•n, met•is la sitel•o•n ekster la vetur•il•o•n kaj komenc•is ekzamen•i la stomak•o•n.
En tiu moment•o li•a atent•o est•is kapt•at•a de obtuz•a tus•o, ven•ant•a el la vetur•il•o. Surpriz•it•e li aŭskult•is, flustr•ant•e al si mem:
— Kio est•as tio?
Mikel•o ankaŭ est•is aŭd•int•a la ne•atend•it•a•n tus•o•n, sed li dir•is nenio•n; li•n surpriz•is nenio.
Du•a tus•o aŭd•iĝ•is.
— Ĉu vi aŭd•is tio•n, Mikel•o?... Kio ĝi est•as? — demand•is la doktor•o.
— Tus•o —, kviet•e respond•is Mikel•o.
La doktor•o met•is la stomak•o•n en la sitel•o•n, kovr•is la nud•a•n part•o•n de la kadavr•o kaj re•foj•e aŭskult•is. Post la pord•et•o•j en la vetur•il•a fund•o io mov•iĝ•is. Io knar•is, la pord•et•o•j ĵet•e mal•ferm•iĝ•is, kaj inter ili en mal•lum•a lit•ŝrank•o ek•aper•is la kap•o de knab•o.
— Tio est•as knab•o —, kviet•e dir•is Mikel•o.
La konstern•it•a doktor•o star•is inter la pend•ant•a•j krur•o•j de la kadavr•o kaj rigard•is al la knab•o, kvazaŭ li vid•us fantom•o•n.
— Ĉiel•o, kie mi est•as? — demand•is la knab•o per mal•fort•a voĉ•o.
— Ĉe doktor•o Stuthejm —, kviet•e respond•is Mikel•o.
— Ĉe doktor•o? Kio okaz•is kun patr•o?
— Mort•is —, sam•e kviet•e respond•is Mikel•o.
— Ek•silent•u, mal•saĝ•ul•o! — ek•kri•is la doktor•o, turn•ant•e si•n al la vetur•ig•ist•o.
— Ĉu li mort•is!? — demand•is la knab•o. Li far•is tiu•n demand•o•n laŭ manier•o, kiu montr•is, ke la sci•ig•o li•n ne mal•kviet•ig•is; ŝajn•is eĉ, ke la respond•o de Mikel•o liber•ig•is la knab•o•n de pez•a ŝarĝ•o.
— Ĉu vi dorm•is tie? — inform•iĝ•is la doktor•o.
— Jes, sinjor•o, feliĉ•e mi dorm•is, ĉar mi ne pov•is dorm•i dum tri tag•o•j.
— Ĉu vi est•as mal•san•a?
— Mi•a krur•o romp•iĝ•is kaj mi sufer•is pro febr•o.
— Kiam romp•iĝ•is vi•a krur•o?
— Antaŭ kvar tag•o•j.
— Mikel•o, re•ŝov•u la kadavr•o•n sub la tabl•o•n —, ordon•is la doktor•o.
Mikel•o kviet•e ramp•is en la vetur•il•o•n kaj obe•is la ordon•o•n, tiam li sam•e kviet•e las•is si•n glit•i sur la ŝton•a•n plank•o•n de la vetur•il•ej•o kaj kviet•e atend•is nov•a•j•n ordon•o•j•n.
— Help•u al mi en•ir•i la vetur•il•o•n —, dir•is la doktor•o, — port•u la sitel•o•n kaj la kofr•et•o•n en mi•a•n labor•ej•o•n kaj re•ven•u tuj, sed rapid•u. — Mikel•o help•is kaj for•ir•is kun la nom•it•a•j objekt•o•j. La vetur•il•o sku•iĝ•is, kiam la dik•a doktor•o tra•ir•is ĝi•n, kaj li ne rimark•is, ke unu el li•a•j pied•o•j for•tir•is la tuk•o•n de la kadavr•o. Ven•ant•e antaŭ la mal•ferm•it•a•j•n pord•et•o•j•n, li vid•is, ke la knab•o sid•as sur mizer•a, mal•pur•a lit•aĉ•o. Li•a•j karb•e•nigr•a•j okul•o•j bril•is kiel fajr•o, kiam ili si•n fiks•is sur la dik•ul•o•n, kiu ek•sid•is sur mal•alt•a sen•dors•a seĝ•o tuj apud la lit•aĉ•o.
— Mi bedaŭr•as, mi•a infan•o —, dir•is la doktor•o, — sed mi dev•as sci•ig•i al vi, ke vi•a patr•o mort•is.
La knab•o dum moment•o rigard•is al la parol•int•o, tiam li dir•is mal•rapid•e kaj ne•laŭt•e:
— Nu, li ja ne bat•os mi•n plu.
— Ĉu li vi•n bat•is!? — La doktor•o ek•koler•is.
— Jes, precip•e en la last•a•j tag•o•j.
— Kial!?
— Ĉar mi•a krur•o romp•iĝ•is.
— Tio tamen ne okaz•is per vi•a kulp•o?
— Li dir•is, ke mi est•as kulp•a, ĉar mi fal•is pro ne•si•n•gard•em•o.
— Ĉu vi fal•is el la vetur•il•o?
— Mi fal•is de trapez•o..., mi est•as gimnastik•ist•o, sed ĉar mi ne pov•is plu labor•i pro mi•a romp•iĝ•int•a krur•o, la direktor•o mi•n eks•ig•is.
— Kiu direktor•o?
— De la cirk•o.
— Vi•a patr•o tamen pov•us labor•i.
— Li!?... Li jam ne labor•is, ... nur ebri•iĝ•is.
— Ĉu li jam long•e est•as trink•ul•o?
— Jes, sinjor•o, li ĉiam est•is ebri•a, kaj se li ne est•is tia, tiam li dorm•is ... aŭ mi•n bat•is —. La knab•o ek•silent•is dum moment•o, tiam li dir•is plu•e:
— Sed tio•n li ne pov•as plu.
La doktor•o pren•is la man•o•n de l’ knab•o por palp•i al li la puls•o•n.
— Kiel vi sent•as vi•n nun? — demand•is li.
— Iom pli bon•e, sed mi soif•as.
La doktor•o rigard•is post si•n por vid•i, ĉu la vetur•ig•ist•o est•as re•ven•ant•a, sed Mikel•o ne est•is tie.
— Kie est•as Apol•o? — demand•is la knab•o.
— Apol•o!?
— La ĉeval•o.
— Ho; ĝi star•as en la ĉeval•ej•o ĉe la mi•a.
En la vetur•il•ej•o son•is la pez•a•j paŝ•o•j de la re•ven•ant•a serv•ist•o.
— Mikel•o, ven•u ĉi tie•n! — ordon•is la doktor•o.
Mikel•o obe•is kaj re•foj•e la vetur•il•o sku•iĝ•is sub la pez•a•j pied•o•j de la gigant•o.
— Montr•u al mi vi•a•n romp•iĝ•int•a•n krur•o•n, mi•a knab•o, — dir•is la doktor•o.
La knab•o mal•rapid•e aper•ig•is la krur•o•n el sub la lit•o•tuk•o, kaj dum la doktor•o ĝi•n ekzamen•is, li for•pren•is la bandaĝ•o•n kaj dir•is:
— Kiu al•met•is tiu•n bandaĝ•o•n?
— Mi•a patr•o.
— Ĉu li ne ven•ig•is kurac•ist•o•n?
— Ne, sinjor•o.
— Kial ne? — demand•is plu•e la doktor•o, ruĝ•iĝ•ant•e pro koler•o.
— Ĉar tio kost•us tro mult•e.
— Est•as hont•o! — ek•kri•is kun indign•o la doktor•o, kaj li palp•ad•is la krur•o•n, kiu est•is ŝvel•int•a en terur•a manier•o.
— Ĉu tio dolor•as al vi?
La knab•o mord•is al si la lip•o•j•n pro dolor•o, tiam li respond•is:
— Jes, sinjor•o.
— Kompren•ebl•e; la ost•o romp•iĝ•is kaj vi•a patr•o ne vok•is ĥirurg•o•n por re•ĝust•ig•i ĝi•n... Rigard•u, la krur•o est•as tut•e blu•a, preskaŭ nigr•a... Ĉu vi est•as dolor•tim•a?
La knab•o, pens•ant•e pri la mult•a•j bat•o•j, kiu•j•n al li jam don•is li•a patr•o, respond•is:
— Mi kred•as ke ne, sinjor•o.
— Nu, ni vid•os; mi dev•os de•nov•e romp•i la ost•o•n por post•e re•ĝust•ig•i ĝi•n, sen tio vi perd•os la krur•o•n.
— Ĉu la krur•o•n?
— Cert•e, sed mi esper•as, ke ĝi est•os re•san•ig•ebl•a; mi far•os mi•a•n ebl•o•n —, kaj si•n direkt•ant•e al Mikel•o, li dir•is plu•e:
— Mikel•o, port•u li•n zorg•e kaj si•n•gard•e en la salon•o•n kaj met•u li•n sur la kanap•o•n; mi lum•ig•os.
Mikel•o pren•is la knab•o•n sur la brak•o•j•n, kiel li pren•us plum•o•n, kaj post kiam li mal•supr•e•n•ir•is la vetur•il•o•n, la doktor•o li•n sekv•is.
La knab•o ĵet•is unu sol•a•n rigard•o•n sur la korp•o•n sub la tabl•o.
La mort•int•o kuŝ•is sur la dors•o, la nigr•a•j, sed jam griz•iĝ•int•a•j har•o•j sen•ord•e dis•pend•is sur la flav•a frunt•o, ĉar ĉap•o aŭ ĉapel•o mal•est•is; li•a buŝ•o est•is larĝ•e mal•ferm•it•a, kvazaŭ li osced•us kaj la ŝvel•int•a lang•o el•star•is kiel mal•pur•a blank•iĝ•int•a viand•pec•o sur la dent•o•j de la mal•supr•a makzel•o; la vitr•ec•a•j ruĝ•a•j okul•o•j fiks•e rigard•is supr•e•n al la tabl•a tabul•o super li. Kun abomen•o la knab•o de•turn•is la vizaĝ•o•n por evit•i la terur•a•n vid•aĵ•o•n.
— Li tamen neniam plu mi•n bat•os —, li pens•is, kaj konsci•ant•e, ke li mem est•as nun ĉe bon•a•j hom•o•j, li si•n prem•is al la vetur•ig•ist•o, kiu kun zorg•o port•is li•n el la vetur•il•o, tra la atend•ej•o kaj koridor•o en la salon•o•n, kie li met•is li•n sur la kanap•o•n. La doktor•o marŝ•et•ad•is post ili kun la lamp•o, kiu•n li star•ig•is sur tabl•et•o•n apud la kanap•o; tiam li ferm•is la pord•o•n kaj genu•fleks•is antaŭ si•a nov•a pacient•o, kies mal•san•a•n krur•o•n li re•foj•e, sed pli atent•e rigard•ad•is kaj pri•palp•ad•is.
— Ten•u li•n ĉe la ŝultr•o•j, Mikel•o —. Dir•ant•e tio•n, li okul•um•is al la gigant•o, kiu, tuj kompren•ant•e li•n, ek•kapt•is la ŝultr•o•j•n de la knab•o tiel, ke ĉi tiu ne•ebl•e pov•is plu si•n mov•i. La doktor•o ambaŭ•man•e ĉirkaŭ•pren•is la krur•o•n kaj kun•prem•ant•e la lip•o•j•n, li per unu fort•eg•a ek•sku•eg•o ĝi•n romp•is.
La knab•o ne est•is montr•int•a tim•o•n al dolor•o; li•a vol•o, ne montr•i tim•o•n, est•is tamen mal•pli fort•a ol la dolor•o, kiu•n al li kaŭz•is la ek•sku•eg•o de la ĥirurg•o, ĉar dum li•a•j trajt•o•j en terur•a manier•o kun•tir•iĝ•is, li el•ig•is penetr•ant•a•n ek•kri•o•n de dolor•o, tiel penetr•ant•a•n kaj laŭt•a•n, ke ĝi ek•vek•is ĉiu•j•n eĥ•o•j•n en la dom•o. Ĝi est•is tuj sekv•at•a de du ali•a•j pli mal•laŭt•a•j ek•kri•o•j el la kuir•ej•o.
— Kviet•iĝ•u, knab•o..., jam fin•iĝ•is —, dir•is la doktor•o, kiu kor•e kompat•is la sufer•ant•o•n, — nun kuŝ•u kviet•e, mi de•nov•e bandaĝ•os, kaj ĉio esper•ebl•e far•iĝ•os bon•a. — Grand•a•j larm•o•j rul•is sur la vang•o•j de la kompat•ind•a knab•o. Mikel•o, kiu ne plu ten•is li•n, star•is apud•e kiel kolon•o el sal•o, kvazaŭ nenio ekster•ordinar•a est•us okaz•int•a; li tiel kutim•iĝ•is al tia•j ek•kri•o•j, ĉar li ĉiam help•is, kiam li•a mastr•o operaci•is, ke li jam ne ili•n atent•is.
La doktor•o al•met•is la nov•a•n bandaĝ•o•n kaj preskaŭ est•is fin•int•a tiu•n labor•o•n, kiam tre mal•rapid•e la pord•o mal•ferm•iĝ•is kaj en•rigard•is du kap•o•j, unu super la ali•a.
— Kio okaz•is? — demand•is mal•laŭt•e la doktor•edz•in•o.
— Krur•o romp•iĝ•is —, kviet•e respond•is Mikel•o.
— Ĉi tie!?
— Jes.
— Ni ek•tim•is pro la ek•kri•o, precip•e ĉar ni ĝi•n aŭd•is tie ĉi kaj ne en la labor•ej•o; ni pens•is ke...
— Maria —, tiel inter•romp•is la doktor•o, — al•port•u tuj pelv•o•n kun akv•o, kaj sap•o•n kun pur•a viŝ•tuk•o.
La kap•o•j mal•aper•is kaj la doktor•o, ek•sid•int•e ĉe la knab•o, demand•is:
— Kiel vi nun sent•as vi•n?
— Pli bon•e, sinjor•o; mi dank•as.
— Kiel est•as vi•a nom•o?
— Stanislas.
— Kaj vi•a famili•a nom•o?
Stanislas pri•pens•is, tiam li respond•is:
— Sur la afiŝ•o•j de la cirk•o, mi•a nom•o est•as Stanislas Mareau*.
— Stanislas Mareau!?... Tio est•as strang•a, ĉar Stanislas est•as pol•a, kaj Mareau est•as franc•a nom•o... Ĉu vi est•as Pol•o?
— Mi ne sci•as, sinjor•o.
— Kiu•n lingv•o•n parol•is vi•a patr•o?
— Ordinar•e li parol•is kun mi pol•e, sed ni ambaŭ pov•as parol•i german•e, ĉar ni oft•e vojaĝ•is en German•uj•o.
— Ĉu vi•a patr•o neniam labor•is en la cirk•o?
— Li labor•is tie, kiam mi est•is ankoraŭ tre jun•a; li tiam est•is gimnastik•ist•o, sed post kiam li instru•is al mi, mi sol•a labor•is.
— Kaj li far•is nenio•n?
— Li nur drink•is kaj...
La knab•o ek•silent•is, ĉar en•ir•is Maria kun akv•o, sap•o kaj viŝ•tuk•o. Ŝi rigard•is al Stanislas sci•vol•e kaj ek•rid•et•is al li.
— Pret•ig•u buljon•o•n —, ordon•is la doktor•o, kaj Maria el•ir•is por obe•i.
— Nu, kio•n li far•is ankoraŭ? — demand•is la doktor•o.
— Li mi•n bat•is.
— Est•as hont•o! — dir•is la ĥirurg•o ruĝ•iĝ•ant•e, ĉar li de•nov•e ek•koler•is; tiam li komenc•is lav•i la mal•pur•a•n vizaĝ•o•n de Stanislas.
— Komb•il•o•n, Mikel•o! — li ordon•is post moment•o.
La vetur•ig•ist•o for•ir•is kaj re•ven•is tuj kun komb•il•o. La har•o•j de la knab•o tamen est•is en tia mal•ord•o, ke ili dis•star•is kiel nigr•a bala•il•o de arane•aĵ•o•j.
— Mi mem prefer•e aranĝ•os mi•a•j•n har•o•j•n —, dir•is la knab•o. — Mi ne komb•is ili•n dum kelk•a•j tag•o•j, kaj ili tro inter•implik•iĝ•is.
Mikel•o don•is al li la komb•il•o•n, kaj Stanislas tiel lert•e aranĝ•is si•a•j•n har•o•j•n, ke post kelk•a temp•o li•a kap•o est•is kovr•it•a per la plej bel•eg•a•j nigr•a•j bukl•o•j, kiu•j•n oni pov•us imag•i.
La doktor•o kaj Mikel•o rigard•is silent•ant•e; ili ambaŭ mir•is, (Mikel•o la unu•a•n foj•o•n en tut•a jar•o) pro la metamorfoz•o, kiu•n ricev•is la kap•o de la knab•o. El mal•pur•a cigan•o en kelk•a•j minut•o•j far•iĝ•is tia bel•a knab•o, kia•n iam vid•is nek la doktor•o, nek li•a vetur•ig•ist•o.
En tiu moment•o re•ven•is Maria kun buljon•o. Ŝi kun vid•ebl•a surpriz•o rigard•is al Stanislas, dub•ant•e ĉu li est•as la sam•a mal•pur•ul•o de antaŭ•e, kaj don•int•e al li la buljon•o•n, ŝi re•ir•is al la kuir•ej•o kaj dir•is al la doktor•edz•in•o, kiu re•foj•e labor•ad•is: — Ho, sinjor•in•o, kia bel•a knab•o!... ankoraŭ pli bel•a ol la anĝel•o•j sur la preĝ•ej•a•j pentr•aĵ•o•j; kaj okul•o•j!! ... pli nigr•a•j ol la karb•o•j en ni•a karb•uj•o.
Stanislas inter•temp•e trink•is avid•e la buljon•o•n, ĉar li est•is mal•sat•a kaj soif•a.
— Lan•a•n lit•kovr•il•o•n kaj kusen•o•n, Mikel•o!
Mikel•o for•ir•is.
— Nun kuŝ•iĝ•u kviet•e —, dir•is la doktor•o al Stanislas, — kaj mov•u la mal•san•a•n pied•o•n kiel ebl•e plej mal•mult•e.
Mikel•o baldaŭ re•ven•is, la doktor•o met•is la kusen•o•n sub la kap•o•n de la knab•o kaj kovr•is li•n per la lan•a lit•o•kovr•il•o; tiam li rid•et•is kaj dir•is:
— Ĉu vi pov•us dorm•i tie ĉi?
— Ho jes, sinjor•o, ... mi dank•as al vi.
La last•a•j•n vort•o•j•n la knab•o pro emoci•o kaj dank•em•o preskaŭ ne pov•is el•dir•i. La doktor•o tio•n rimark•is, kaj frap•et•ant•e la pal•a•j•n vang•o•j•n de la mal•san•ul•o, li dir•is:
— Nu, mi•a knab•o, est•u kuraĝ•a kaj sen•zorg•a ... dorm•u bon•e!
Li marŝ•et•ad•is for kun Mikel•o kaj ferm•is la pord•o•n; tiam si•n direkt•ant•e al la labor•ej•o, li pren•is la lamp•o•n, kaj dum la vetur•ig•ist•o ir•is dorm•i, la doktor•o ek•sid•is sur la angul•o de si•a seĝ•o kaj pas•ig•is almenaŭ unu plen•a•n hor•o•n por fund•e ekzamen•i la stomak•o•n de la mort•int•o.
Kaj ĉi tiu kuŝ•is sen mov•o sub la tabl•o en la cirk•a vetur•il•o, atend•ant•e kun grimac•ant•a vizaĝ•o la ĉerk•o•n, kiu por ĉiam for•port•os li•n el ĉi tiu mond•o, kie post•rest•is neniu por li•n pri•plor•i.
Tiu•n nokt•o•n Stanislas dorm•is bon•eg•e; li•n jam ne turment•is la febr•o, kaj vek•iĝ•ant•e la sep•a•n hor•o•n en la sekv•ant•a maten•o, li si•n sent•is mult•e pli bon•e. Mal•ferm•int•e la okul•o•j•n, li aŭd•is la bru•o•n de preter•ir•ant•a•j vetur•il•o•j kaj la paŝ•o•j•n de pied•ir•ant•o•j ekster•dom•e, sed intern•e reg•is ankoraŭ silent•o.
Li ĵet•is la rigard•o•n ĉirkaŭ•e kaj mir•is pri la bel•a salon•o, en kiu li kuŝ•is. Vol•e-ne•vol•e li ek•pens•is, kiel la cirk•a vetur•il•o en•ven•is en ĉi tiu•n por•sinjor•a•n dom•o•n, kiel mort•is li•a patr•o kaj kial tiu al li fremd•a doktor•o tiel amik•e kondut•is kun knab•o, kiu•n li antaŭ•e neniam est•is vid•int•a. Tiam li•n ek•frap•is la ek•pens•o, ke li•a patr•o kuŝ•as sur•dors•e kun larĝ•e mal•ferm•it•a•j buŝ•o kaj okul•o•j sub la tabl•o en la vetur•il•o, kaj li pens•is pri la moment•o, en kiu li vid•is la kadavr•o•n, kiam la gigant•o for•port•is li•n, kaj trem•et•o tra•kur•is tra li•a tut•a korp•o. Tiu•n trem•et•o•n ne kaŭz•is ĉagren•o, sed abomen•o. Ĉiam li est•is tim•int•a tiu•n buŝ•o•n, ĉar neniam el•ven•is el ĝi amik•a•j vort•o•j. Nun ĝi por ĉiam silent•ad•os. Ebl•e en ĉi tiu moment•o en•kur•is en ĝi•n long•pied•a arane•o aŭ muŝ•o, ĉar tiu•j abund•is en la vetur•il•o kaj la iam•a fort•a brak•o, kiu tiom da foj•o•j li•n bat•is, nun eĉ ne est•is kapabl•a for•pel•i la insekt•o•j•n.
Stanislas ferm•is la okul•o•j•n por ne vid•i plu la mort•int•o•n, sed tiam li vid•is li•n ankoraŭ pli klar•e. Li sekv•e re•foj•e rigard•is ĉirkaŭ•e por distr•iĝ•i, kaj imag•e li ven•ig•is antaŭ si•n la am•ind•a•n pal•a•n kaj bel•a•n vizaĝ•o•n de si•a patr•in•o, kiu mort•is antaŭ dek jar•o•j en mal•san•ul•ej•o ie en urb•o, kies nom•o•n li ne plu memor•is. Tiam li est•is ses•jar•a knab•et•o, tiam la patr•o ne bat•is li•n, ĉar la patr•in•o ne toler•is tio•n. Ŝi est•is mal•fort•a vir•in•o, sed spit•e al tio reg•is la fort•a•n edz•o•n per si•a ne•kontraŭ•star•ebl•a energi•o. Tiam la patr•o nur mal•oft•e ebri•iĝ•is, kaj se okaz•e li si•n don•is al tiu mal•virt•o, li est•is humil•a kaj obe•e sid•iĝ•is en angul•o de la cirk•a vetur•il•o, ne bat•ant•e, eĉ ne rigard•ant•e la jun•a•n knab•et•o•n. Antaŭ la mort•o de la patr•in•o la patr•o kun•labor•ad•is en la cirk•o, sed post kiam long•daŭr•a mal•san•o far•is fin•o•n al ŝi•a viv•o, la gimnastik•ist•o sent•is si•n liber•a kaj tut•e si•n don•is al la ebri•ec•o. Dum•e li labor•is nur, kiam la neces•o dev•ig•is tio•n al li, kaj post kiam li en du•jar•a instru•ad•o instru•is al si•a fil•o si•a•n art•o•n, ĉi tiu konstant•e pren•is la lok•o•n de la patr•o kaj la jun•a Stanislas Mareau far•iĝ•is konstant•a kun•labor•ist•o de la cirk•a trup•o. Li tra•viv•is mal•ĝoj•a•j•n jar•o•j•n, ĉar li dev•is perfekt•ig•i si•n kiel gimnastik•ist•o, akrobat•o kaj rajd•ist•o en tro mal•mult•a temp•o, sed ĉar li est•is vigl•a, fort•a kaj san•a knab•o, kaj ĉar li•a facil•e reg•ebl•a karakter•o neniam kontraŭ•star•is, li baldaŭ far•is grand•a•j•n progres•o•j•n, tiel ke li post tiu•j du jar•o•j da ekzerc•ad•o jam labor•ad•is kiel lert•a akrobat•o, rajd•ist•o kaj gimnastik•ist•o.
Mal•mult•a•j person•o•j sci•as, kiel oni far•iĝ•as akrobat•o. Ordinar•e la publik•o ŝat•as kaj admir•as la akrobat•o•j•n ne nur pro la lert•ec•o, kiu•n ili montr•as, sed precip•e pro la danĝer•o, ĉiam minac•ant•a ili•n aŭ pro la fantazi•aĵ•o•j, rakont•at•a•j pri la instru•ad•o de jun•a•j akrobat•o•j. Pri tiu•j fantazi•aĵ•o•j Stanislas nenio•n spert•ad•is, neniam la patr•o romp•is al li la spin•o•n por far•i li•n fleks•ebl•a, neniam li pend•ig•is li•n per unu krur•o, las•ant•a li•n en tiu stat•o dum kelk•a•j hor•o•j ĉiu•tag•e, ĉar ĉio tio est•as nur fabel•o•j por infan•o•j.
Dum prezent•ad•o en cirk•o, antaŭ kelk•a•j tag•o•j li est•is fal•int•a de la trapez•o pro romp•iĝ•o de ŝnur•o, kaj de post tiu temp•o li ne pov•is plu labor•i. La patr•o bandaĝ•is mem la romp•iĝ•int•a•n krur•o•n de la jun•a akrobat•o, kaj la leg•ant•o sci•as tio•n, kio el tio rezult•is. Post tiu fal•o la tiran•ec•o de la patr•o ating•is si•a•n plej alt•a•n grad•o•n. Li sen•kaŭz•e insult•is kaj bat•is la kompat•ind•a•n knab•o•n, kuŝ•ant•a•n sur mizer•a lit•aĉ•o en la vetur•il•o, kaj nur la mort•o de la tiran•o liber•ig•is li•n de li•a•j mal•bon•a•j trakt•o•j kaj kaŭz•is li•a•n ne•atend•it•a•n trans•port•o•n en la vetur•il•ej•o•n de fremd•a re•san•ig•ist•o. Tie, post mal•long•a dorm•ad•o li vek•iĝ•is kaj puŝ•mal•ferm•int•e la pord•et•o•j•n de la lit•ŝrank•o, li subit•e vid•is la patr•o•n, kuŝ•ant•a•n sur•dors•e ĉe la vetur•il•a el•ir•ej•o, dum fremd•a sinjor•o star•is antaŭ tiu el•ir•ej•o kun tranĉ•il•o en la man•o. Li ek•sci•is baldaŭ, ke la patr•o est•is mort•int•a kaj ke li mem si•n trov•as ĉe hom•o•j, kiu•j ne kondut•os kontraŭ li kiel tiran•o•j, kaj kun pacienc•o li atend•is la est•ont•ec•o•n. Kio okaz•os kun li kaj kun la ĉeval•o? Jen demand•o•j, kiu•j•n li far•is al si, sed ne sci•ant•e, kio•n respond•i, li de•nov•e rigard•is la mebl•o•j•n, la pentr•aĵ•o•j•n, la plafon•o•n kaj la tapiŝ•o•n de la salon•o, kaj kompar•is ĉio•n kun la intern•o de la cirk•a vetur•il•o. Kia diferenc•o! Kaj kiel oportun•e kaj agrabl•e li kuŝ•is sur la kanap•o!
Li est•is sid•iĝ•ont•a, sed la plej mal•grand•a mov•o kaŭz•is mal•agrabl•a•n sent•o•n en la romp•iĝ•int•a krur•o; li sekv•e re•fal•ig•is la jam lev•it•a•n kap•o•n sur la kusen•o•n kaj atend•is.
Jam pli ol unu hor•o•n li est•is vek•iĝ•int•a kaj de temp•o al temp•o li direkt•is la okul•o•j•n al la pord•o..., fin•e iu ja ĝi•n mal•ferm•os!
En angul•o de la salon•o star•is alt•a horloĝ•o, kiu jam kvin•foj•e sonor•is ĉe inter•temp•o•j; la unu•a•n foj•o•n per sep bat•o•j, post•e tri•foj•e po unu sol•a bat•o kaj jen ĝi sonor•is ok bat•o•j•n. Stanislas sci•is el tio, ke est•as nun la ok•a hor•o.
La bru•ad•o sur la strat•o iom post iom pli•grand•iĝ•is, kaj ankaŭ en la dom•o, precip•e mal•antaŭ la mur•o, kontraŭ kiu Stanislas kuŝ•is, li de temp•o al temp•o aŭd•is paŝ•o•j•n kaj post•e bru•ad•o•n, kvazaŭ iu verŝ•is akv•o•n kaj frot•pur•ig•ad•is. Kelk•foj•e li aŭd•is du voĉ•o•j•n. Li kred•is, ke tiu•j voĉ•o•j aparten•as al la du vir•in•o•j, kiu•j la antaŭ•a•n vesper•o•n tiel ek•terur•ig•it•e en•rigard•is la salon•o•n.
Super li iu el•lit•iĝ•is; klar•e li aŭd•is, kiel tiu salt•is sur la plank•o•n, si•n ŝov•is kaj si•n mov•is, kaj fin•e for•ir•is. La for•mort•int•a•j paŝ•o•j tamen tuj ek•aŭd•iĝ•is re•foj•e sur la ŝtup•ar•o de la koridor•o; ili mal•supr•e•n•ven•is rapid•e kun laŭt•a pied•frap•ad•o kaj ĉe ĉiu paŝ•o io fort•e ek•tuŝ•eg•is la ŝtup•o•j•n. La mal•supr•e•n•ir•ant•o tuj post•e si•n direkt•is al la lok•o, kie la du vir•in•o•j parol•is, kaj Stanislas nun disting•is, ke tiu nov•a ven•int•o est•as knab•o. Tiu vok•is, kant•is, salt•et•is kaj neniu kontraŭ•star•is al tio.
Re•foj•e la alt•a horloĝ•o star•ant•a ek•aŭd•ig•is si•a•n bat•o•n, kaj la pord•o de la salon•o mal•ferm•iĝ•is. En•ir•is la doktor•o. Li•a vizaĝ•o bril•is, ŝajn•e pro bon•a humor•o, ĉar li rid•et•is, dum li rigard•is al Stanislas. Kun mal•long•a•j, sed rapid•a•j paŝ•o•j li al•proksim•iĝ•is, li•a dik•a du•obl•a menton•o sku•iĝ•is trem•et•ant•e ĉe ĉiu paŝ•et•o, kiu•n far•is la dik•ventr•ul•o.
— Oho, vi jam vek•iĝ•is!?... Bon•a•n maten•o•n! — li dir•is afabl•e, ek•halt•ant•e antaŭ la knab•o. — Kaj kiel vi nun sent•as vi•n?
— Mult•e pli bon•e, sinjor•o; mi dank•as.
La doktor•o sid•iĝ•is sur seĝ•angul•o•n apud Stanislas kaj kapt•is li•a•n puls•o•n.
— Bon•e! — li dir•is, — la febr•o est•as for, ĉu la pied•o dolor•as ankoraŭ?
— Nur mal•mult•e, sinjor•o.
— Bon•eg•e, mi•a bub•o; mi gratul•as —, kaj el•las•ant•e la puls•o•n, li dir•is plu•e:
— Mi nun dev•as parol•i kun vi dum kelk•a•j minut•o•j ... pri vi•a patr•o kaj ceter•e... Vi sci•as, ke li mort•is hieraŭ —. Li ĉes•is moment•o•n parol•i, tiam li dir•is plu•e: — Ĉi tiu•n vesper•o•n ven•os li•a ĉerk•o, ĉu vi dezir•as foj•e re•vid•i vi•a•n patr•o•n, antaŭ ol oni li•n en•ĉerk•ig•os?
— Ho ne, sinjor•o.
Stanislas pens•is pri la terur•a vid•aĵ•o sub la tabl•o, kaj kontraŭ•vol•e li•a vizaĝ•o montr•is la abomen•o•n, kiu•n li ek•sent•is, kiam la doktor•o far•is al li la demand•o•n.
— Nu, vi ja ne bezon•as li•n vid•i... Oni for•port•os li•n tuj post la en•ĉerk•ig•o... Sed, kio•n vi pens•as far•i kun la vetur•il•o kaj kun la ĉeval•o, kiu•j•n al vi post•las•is vi•a patr•o?
Jen demand•o, kiu konstern•is la knab•o•n kaj la doktor•o tio•n rimark•is.
— Ne konstern•iĝ•u, ni ja pov•os aranĝ•i tio•n, ĉiu•okaz•e ili nun est•as vi•a propr•aĵ•o, kaj vi pov•os ili•n vend•i, se vi ne hav•as frat•o•j•n aŭ frat•in•o•j•n.
Stanislas rigard•is la parol•ant•o•n kun mir•o kaj dir•is:
— Frat•o•j•n aŭ frat•in•o•j•n mi ne hav•as, tamen mi ne pov•os vend•i la vetur•il•o•n, nek la ĉeval•o•n.
— Kial?
— Kiam mi•a krur•o est•os re•san•iĝ•int•a, tiam mi ja de•nov•e dev•os loĝ•i en la vetur•il•o kaj klopod•i far•i nov•a•n kontrakt•o•n kun direktor•o.
— Ĉu vi tio•n dezir•as?
Stanislas kun grand•a•j okul•o•j rigard•is la doktor•o•n, dum li respond•is:
— Ne, sinjor•o, sed mi ja dev•os.
— Ĉu vi ne am•as vi•a•n meti•o•n?
— Ho ne, mi ĝi•n tut•e ne am•as.
— Kio•n do vi am•as?
Stanislas est•is respond•ont•a, sed ĉar Teodor•o en•galop•is sur si•a bala•il•o, li silent•is kaj rigard•is la knab•o•n, kiu tuj al•rajd•is al la kanap•o.
— Jen ni•a Te•o! — dir•is la doktor•o rid•et•ant•e. — Nu Te•o, ĉu vi ne dev•as kon•at•iĝ•i kun Stanislas?
Teodor•o ek•star•is ĉe la fremd•a knab•o kaj dir•is:
— Maria dir•is, ke aĉj•o romp•is al vi la krur•o•n.
La doktor•o rid•is.
— Jes, tio•n mi far•is —, dir•is li.
— Kial? — demand•is Teodor•o.
— Tio•n vi ja post•e ek•sci•os, kiam vi stud•ad•os —, kaj si•n direkt•ant•e al Stanislas, li dir•is plu•e: — Ĉar Teodor•o dev•os far•iĝ•i doktor•o, sam•e kiel li•a av•o.
Teodor•o ne atent•is tiu•n klar•ig•o•n, ĉar li demand•is al Stanislas:
— Ĉu vi rest•os tie ĉi?
— Kiam mi•a krur•o est•os re•san•iĝ•int•a, mi ja dev•os for•vetur•i.
— Kie•n?
— Al cirk•o.
— Al cirk•o?... Kial?
— Por labor•i.
— Vi tamen pov•os labor•i ĉe aĉj•o.
Stanislas mal•lev•is la okul•o•j•n kaj ek•silent•is.
La doktor•o rid•et•is, tiam li dir•is al Teodor•o:
— Ir•u tuj dir•i al Maria, ke ŝi ven•u kun buljon•o kaj kun kelk•a•j biskvit•o•j. Stanislas ja dev•as maten•manĝ•i.
Teodor•o galop•is for sur la bala•il•o.
— Nu! — dir•is la doktor•o, — mi dev•as las•i vi•n moment•o•n por fin•aranĝ•i kelk•a•j•n afer•o•j•n en mi•a labor•ej•o. La serv•ist•in•o zorg•os pri vi•a maten•manĝ•o; mi re•ven•os antaŭ ol el•ir•i vetur•il•e, kaj inter•temp•e vi pov•os babil•ad•i kun Te•o —, kaj frap•et•int•e la knab•o•n sur la vang•o•n, li paŝ•et•ad•is for kaj la knab•et•o sekv•is li•n.
Stanislas rest•is sol•a, atend•ant•e la port•ot•a•n maten•manĝ•o•n; dum•e li•a•j okul•o•j de•nov•e traf•is la horloĝ•o•n, kaj li rimark•is la unu•a•n foj•o•n, ke io mov•iĝ•ad•as sur la supr•a part•o de la cifer•plat•o. Li rigard•is pli atent•e kaj vid•is spec•o•n de reĝ•a tron•o, sur kiu sid•is grav•a barb•hav•a person•o, volv•it•a en long•a ruĝ•a mantel•o; li hav•is baston•o•n en unu man•o kaj la ali•a•n li etend•is al du•a person•o, star•ant•a antaŭ la tron•o. Ĉi tiu du•a est•is nud•brak•a soldat•o kun bril•ant•a glav•o, kiu•n li mov•ad•is de supr•e mal•supr•e•n kvazaŭ por tra•tranĉ•i nud•a•n infan•et•o•n, kiu•n li ten•is je unu pied•o en la ali•a man•o. La glav•o, regul•e mov•iĝ•ant•a laŭ la tiktak•ad•o de la horloĝ•o, tamen ne tuŝ•is la infan•et•o•n, sed nur ĝi•n minac•ad•is. Kontraŭ la soldat•o si•n trov•is du vir•in•o•j en long•a•j ĉemiz•o•j. Unu el ili star•is sur•genu•e kaj alt•e etend•is la kun•ig•it•a•j•n man•o•j•n pet•eg•ant•e al la soldat•o ne mort•ig•i la infan•et•o•n. La ali•a vir•in•o star•is rekt•e kaj fiks•e rigard•is la soldat•o•n. Ĉe ĉiu tiktak•o de la horloĝ•o la glav•o far•is trem•et•ant•a•n mov•o•n de supr•e mal•supr•e•n kaj re•turn•e•n.
Stanislas, kiu neniam stud•ad•is la bibli•a•n histori•o•n kaj eĉ ne sci•is, ke tia histori•o ekzist•as, mir•eg•is pri la strang•a grup•o, tut•e ne kompren•ant•e la minac•ad•o•j•n de la soldat•o, nek la ten•iĝ•o•j•n de la ali•a•j person•o•j. Sed la glav•o plu•e mov•iĝ•ad•is kaj ebl•e far•is tio•n por la milion•a foj•o, kiam en•ir•is Maria kun la maten•manĝ•o. Ŝi•n sekv•is Teodor•o.
Tim•et•e ŝi al•ir•is al Stanislas kaj prezent•is la buljon•o•n kun kelk•a•j biskvit•o•j.
— Bon•a•n maten•o•n...; ĉu vi san•as pli bon•e? — ŝi inform•iĝ•is.
— Jes, mi dank•as.
— La sinjor•in•o inform•iĝ•as, ĉu vi dezir•as ov•o•j•n.
Stanislas, kiu est•is modest•a, mal•akcept•is la ov•o•j•n; li ek•trink•is kaj ek•manĝ•is rapid•e, ĉar li pens•is, ke la serv•ist•in•o dev•os for•port•i la tas•o•n kaj la teler•et•o•n.
— Ĉu la krur•o ne dolor•as plu? — ŝi demand•is.
— Nur se mi ĝi•n mov•as, sed baldaŭ...
— Aĉj•o romp•is la krur•o•n —, inter•romp•is Teodor•o.
— Ni aŭd•is tio•n —, dir•is Maria. Ŝi daŭr•e fiks•is la rigard•o•n sur la mal•san•ul•o•n kaj ŝi pens•is: — Kia•j•n okul•o•j•n..., kia•j•n har•o•j•n!
— Kio est•as tio? — demand•is Stanislas, montr•ant•e la grup•o•n sur la cifer•plat•o.
— Ulan•o! — respond•is Teodor•o.
Maria ek•rid•is.
— Ho ne, tio ja est•as la reĝ•o Salom•o..., la unu•a juĝ•o de Salom•o.
— Tio ne est•as la jud•o Salom•o —, dir•is Teodor•o, — tio est•as ulan•o kun sving•iĝ•ant•a lanc•o.
Maria de•nov•e rid•is kaj est•is klar•ig•ont•a la grup•o•n, kiam la doktor•o en•paŝ•et•is la salon•o•n. Li est•is tut•e ruĝ•a pro koler•o. Stanislas rimark•is la subit•a•n ŝanĝ•o•n de humor•o de la doktor•o kaj la knab•o rigard•is la dik•ul•o•n kun surpriz•o.
— Pro la diabl•o! — kri•is la doktor•o, — nenie ĝi est•as ... tiu stult•a Mikel•o memor•as absolut•e nenio•n..., li for•pren•is, ne re•met•is, forges•is ... kaj eĉ dir•as, ke li ne sci•as pri ĝi kaj las•as mi•n serĉ•i — ... Tut•e ne atent•ant•e Teodor•o•n, nek Maria•n, nek Stanislas, li ek•halt•is antaŭ la kanap•o kaj serĉ•rigard•is sur la tabl•et•o kaj sur la tapiŝ•o, sed van•e.
— Est•as hont•o! — li kri•is, bol•ant•e pro ekscit•ec•o... — jam kvar•on•o•n da hor•o mi serĉ•as..., ĝi ne est•as en la labor•ej•o..., ne ĉi tie ... ĝi est•as nenie!!
— Kio•n vi serĉ•as, doktor•o? — demand•is la serv•ist•in•o.
— Silent•u, knab•in•aĉ•o, vi ja sci•as nenio•n pri tio, kaj eĉ se vi sci•us, vi ag•us kiel Mikel•o...
Re•foj•e serĉ•ant•e ĉirkaŭ•e, li dir•is plu•e: — Mi tamen ĝi•n hav•is antaŭ kvar•on•o da hor•o, kiam mi en•ir•is tiu•n ĉi salon•o•n..., mi eĉ hav•is ĝi•n en la man•o.
— Kio•n do? — kviet•e Maria demand•is.
— La par•o•n da okul•vitr•o•j!! — laŭt•e kri•is la doktor•o kurb•ig•ant•e si•n kun pen•o kaj spir•eg•ant•e... — Ebl•e sub la kanap•o!...
Maria sub•prem•is rid•o•n, kaj Stanislas, vid•ant•e, ke la okul•vitr•o•j sid•is al•glu•it•a•j sur la frunt•o de la serĉ•ant•o, rapid•e, sed traf•e tuŝ•is la serĉ•at•a•j•n objekt•o•j•n, kiu•j subit•e fal•is sur la naz•o•n de la doktor•o, tuj antaŭ li•a•j•n okul•o•j•n.
Surpriz•it•e li rekt•iĝ•is, la koler•a esprim•o mal•aper•is de li•a vizaĝ•o kaj laŭt•e rid•ant•e li ek•kri•is, bat•ant•e al si la genu•o•n:
— He!... Jen ili est•as!... Ili sid•is sur mi•a frunt•o... ha! ha! ha!! ... nu, feliĉ•e ke mi re•trov•is ili•n... —, kaj la doktor•o for•ir•is laŭt•e rid•ant•e.
Stanislas post•rigard•is la for•marŝ•et•ant•o•n kaj ne sci•is, kio•n pens•i pri tia subit•a humor•ŝanĝ•o. Li•a patr•o (tiu de Stanislas) neniam ŝanĝ•is si•a•n humor•o•n, li est•is ĉiam la sam•a vir•o, nur aspekt•is mal•gaj•em•a, neniam kontent•a aŭ feliĉ•a kaj parol•is nur por ofend•i aŭ mal•ben•i. Kia ali•a vir•o est•is tiu ĉi doktor•o!
— Li baldaŭ bon•humor•iĝ•is —, dir•is Stanislas al la serv•ist•in•o.
— Ho jes; li ekscit•iĝ•as kiel bol•ant•a lakt•o kaj est•as flam•iĝ•em•a kiel rezin•a lign•o, sed tio ni•n tuŝ•as kiel akv•o anser•o•n; ni jam ne tio•n atent•as.
— Li est•as tamen bon•a sinjor•o, ĉu ne ver•e?
— Jes, se oni nur las•as li•n furioz•ad•i; komenc•e mi•n ek•tim•ig•is li•a•j ek•bol•o•j, sed jam de long•e ili ne tuŝ•as mi•n plu. Mi nur silent•as kaj atend•as, ĝis kiam li•a bon•a humor•o re•ven•as, kaj tio•n far•as ankaŭ Mikel•o.
Maria, kiu volont•e est•us rest•int•a pli long•e por babil•ad•i, fin•e el•ir•is la salon•o•n. Teodor•o tamen sid•iĝ•is sur la tapiŝ•o apud la kanap•o kaj far•is mil demand•o•j•n al Stanislas; ĉi tiu respond•is kiel ebl•e plej bon•e.
— Jen mi•a ĉeval•o! — dir•is post moment•o la knab•et•o. — Mi pov•as rajd•i sur ĝi..., ĉu vi iam rajd•is?
— Oft•e.
— Sur ver•a ĉeval•o?
— Jes, sur ver•a ĉeval•o.
— Kie?
— En la cirk•o.
— Kio est•as cirk•o?
Stanislas klar•ig•is; la afer•o ŝajn•is interes•i la knab•et•o•n tre mult•e, pri ĉio koncern•ant•a cirk•o•n li inform•iĝ•is, kaj post kiam la sci•vol•o est•is kontent•ig•it•a, li silent•is moment•o•n, pri•pens•is kaj subit•e demand•is:
— Ĉu vi sci•as rakont•i fabel•o•j•n?
— Jes, mi sci•as rakont•i kelk•a•j•n. En la cirk•o kun•labor•is ŝerc•ist•o, kiu rakont•is al mi mult•a•j•n.
— Rakont•u foj•e al mi.
Stanislas volont•e plen•um•is la dezir•o•n de Teodor•o kaj li rakont•is la fabel•o•j•n pri “Lup•o kaj sep kapr•id•o•j”, pri “Neĝ•ul•in•o”, pri “Brem•a•j muzik•ist•o•j” kaj ali•a•j•n.
Kun mal•ferm•it•a buŝ•o la knab•et•o aŭskult•is.
Dum•e la doktor•edz•in•o labor•ad•is en la kuir•ej•o; ŝi re•foj•e pur•ig•is ĝi•n per sitel•o•j da akv•o, viŝ•il•o kaj bala•il•o, kaj Maria help•is per ĉiu•j fort•o•j. La soldat•o super la cifer•plat•o sving•ad•is la glav•o•n, la horloĝ•o tiktak•ad•is kaj kvar•on•o post kvar•on•o da hor•o pas•is for, kaj kiam je la unu•a hor•o la vetur•il•o de la doktor•o re•ven•is en la vetur•il•ej•o•n kaj la doktor•o mem en•ir•is la salon•o•n por vid•i kiel san•as li•a nov•a pacient•o, ĉi tiu est•is ankoraŭ rakont•ant•a fabel•o•j•n.
Teodor•o est•is rav•it•a.
— Aĉj•o! — li dir•is.
— Nu, mi•a kar•ul•o, kio est•as?
— Li ne plu dev•as for•ir•i.
— Kiu?
— Stanislas, li sci•as ankoraŭ pli bel•e rakont•i ol av•in•o.
— He!
— Jes!... Li rest•os, ĉu ne ver•e?
La doktor•o rid•is bon•humor•e kaj rigard•is al Stanislas, kiu modest•e ŝajn•ig•is si•n ne aŭskult•i.
— Li ne vol•as rest•i tie ĉi, li prefer•e re•turn•os si•n al la cirk•o —, dir•is ŝerc•ant•e la doktor•o.
— Ho ne, aĉj•o, li pli volont•e rest•os ĉe mi.
— Ĉu ver•e? — demand•is la doktor•o, fiks•ant•e la rigard•o•n sur Stanislas•o•n.
— Est•os tro mal•oportun•e al vi, sinjor•o.
— Ne! ne! — kri•is Teodor•o —, li pov•as lud•i kun mi kaj labor•i por aĉj•o, aŭ por av•in•o.
— Je la trapez•o? — demand•is la doktor•o.
— Ankaŭ je la trapez•o kaj krom tio je ĉio ajn —, dir•is Te•o, ĉirkaŭ•brak•ant•e unu el la krur•o•j de la av•o, kaj li dir•is plu•e:
— Nu, aĉj•o?... Ĉu li rest•os?
— Jes, mi•a infan•o, li rest•os, almenaŭ, se li vol•as.
— Hura! — kri•is Teodor•o, — li rest•os! ... mi tuj ir•os tio•n rakont•i al av•in•o —, kaj li for•rapid•is.
Stanislas sid•is kun mal•lev•it•a•j okul•o•j kaj la doktor•o, rigard•int•e li•n dum moment•o, demand•is:
— Ĉu vi pli volont•e rest•os ol re•turn•i vi•n al cirk•o?
— Jes, sinjor•o, mi ja volont•e vol•as est•i vi•a vetur•ig•ist•o, mi pov•as...
— Mi hav•as bon•a•n vetur•ig•ist•o•n kaj ne bezon•as du.
— Mi ebl•e pov•os serv•i ali•e.
— Nu, mi•a knab•o vi pov•as rest•i, sed ne por serv•i al mi aŭ al iu ali•a en mi•a dom•o; mi pens•is pri tio jam antaŭ ol mi•a nepet•o demand•is tio•n... Ĉu vi facil•e stud•ad•as?
— Mi ne sci•as, sinjor•o; sed mi pov•as klopod•i.
— Kiom vi jam lern•is?
— Mi lern•is rajd•i...
— Tio•n mi ne cel•as... Ĉu vi facil•e lern•is kalkul•i?
— Mi ne sci•as; neniam oni instru•is al mi tio•n?
— Sekv•e vi ne lern•is la matematik•o•n!
— Ne, sinjor•o.
— Ĉu geografi•o•n aŭ histori•o•n?
— Nek tio•n, sinjor•o.
La doktor•o ekscit•iĝ•is, sed li si•n re•ten•is.
— Ĉu vi sci•as skrib•i sen grav•a•j erar•o•j?
Stanislas konfuz•iĝ•is en terur•a manier•o kaj est•is plor•ont•a pro hont•o, li tamen kontraŭ•batal•is la larm•o•j•n kaj balbut•e respond•is:
— Mi ... mi tut•e ne sci•as skrib•i...
— Kio•n!? — kri•is la doktor•o, — vi ne sci•as skrib•i!!
— Ne, sinjor•o.
— Vi tamen sci•as leg•i, ĉu ne ver•e?
Stanislas ne respond•is, kaj kovr•ant•e la okul•o•j•n per ambaŭ man•o•j, li ek•plor•is, dum grand•a•j larm•o•j flu•is el inter li•a•j fingr•o•j, kaj fin•e li balbut•e dir•is:
— Ne, sinjor•o..., mi eĉ ne sci•as tio•n..., mi lern•is nenio•n!
— Sed tio est•as terur•a!
— Mi ne est•as kulp•a, sinjor•o; mi dezir•is lern•i, sed mi•a patr•o ne konsent•is..., ĝi kost•us tro mult•e da temp•o kaj tro mult•e da mon•o.
— Fi do!!... Nu, ĉes•u plor•i, jam ne pens•u pri ĝi, ĉar post sufer•o ven•as prosper•o. Ne est•as ankoraŭ tro mal•fru•e, se vi est•os nur diligent•a.
— Mi est•os, sinjor•o.
— Pri tio mi ne dub•as, vi lern•os. Ebl•e vi far•iĝ•os eĉ doktor•o aŭ profesor•o sam•e kiel Teodor•o; ĝi de•pend•os de vi mem.
Stanislas est•is kapt•ont•a la man•o•n de si•a protekt•ant•o por kis•i ĝi•n el dank•em•o, sed la doktor•o si•n turn•is kaj rapid•e el•ir•is la salon•o•n.
Je la vesper•o de tiu tag•o halt•is antaŭ la dom•o vetur•il•o. Tri vir•o•j el•tir•is el la vetur•il•o long•a•n ĉerk•o•n, kiu•n ili port•is en la vetur•il•ej•o•n. Kelk•a•j•n minut•o•j•n post•e tiu•j vir•o•j, help•at•e de Mikel•o, re•port•is la ĉerk•o•n kun la kadavr•o de la mort•int•o ekster•e•n, kaj for ĝi vetur•is al la mort•int•ej•o, kie ĝi por ĉiam mal•aper•is en izol•it•a kaj neniam re•trov•ebl•a fos•aĵ•o.
Dank’ al la korp•a konstituci•o de Stanislas li•a krur•o en tre mal•long•a temp•o re•san•iĝ•is tiom, ke la knab•o pov•is marŝ•i kun help•o de baston•o. Akompan•at•e de si•a nov•a amik•et•o, la jun•a Te•o, kiu preskaŭ neniam li•n for•las•is, li far•is mal•long•a•j•n promen•ad•o•j•n sur la strat•o, kaj post tri monat•o•j li sent•is, ke la krur•o est•as sufiĉ•e fort•a, por ke li pov•u marŝ•i kiel antaŭ•e. De tiu temp•o li far•is si•a•n ebl•o•n est•i util•a al ĉiu•j si•a•j sam•hejm•an•o•j. Maten•e li help•is al•port•ad•i sitel•o•j•n kun pur•a akv•o, ĉar la sinjor•in•o ankoraŭ ĉiam pur•ig•ad•is kaj frot•ad•is, kaj laŭ•ebl•e la knab•o help•is al ŝi, precip•e kiam la doktor•o est•is ekster•dom•e kun si•a vetur•il•o por vizit•i la mal•proksim•a•j•n pacient•o•j•n en la vilaĝ•o•j kaj tre mal•san•a•j•n en la urb•o. Kiam la vetur•il•o re•foj•e star•is en la vetur•il•ej•o kaj Stanislas est•is konduk•int•a la ĉeval•o•n en la ĉeval•ej•o•n, li ordinar•e en•ir•is la labor•ej•o•n por vid•i, ĉu li pov•us est•i agrabl•a aŭ util•a al si•a protekt•ant•o, kaj preskaŭ ĉiu•foj•e la doktor•o trov•is kial•o•n por ten•i la knab•o•n apud si, ĉar li ne am•is, ke ĉi tiu kiel serv•ist•o help•is pur•ig•ad•i la kuir•ej•o•n, tiom pli, ĉar tiu•n ĉiu•tag•e ripet•at•a•n pur•ig•ad•o•n la doktor•o konsider•is kiel sen•util•aĵ•o•n kaj kiel io•n tut•e super•flu•a•n. La doktor•edz•in•o laŭ si•a dezir•o pov•is labor•ad•i, ŝi•a edz•o jam ne kontraŭ•star•is; sed li opini•is, ke Stanislas pli bon•e pov•as pas•ig•i ali•e si•a•n temp•o•n. Okaz•is kelk•foj•e, ke la knab•o est•is help•ont•a la sinjor•in•o•n, kiam subit•e la doktor•o li•n vok•is al si. Stanislas, kiu pen•ad•is est•i ĉies help•ant•o kaj amik•o kaj volont•e serv•is al kiu ajn, si•n trov•is tiam en grand•a embaras•o, el kiu la sinjor•in•o li•n ordinar•e el•tir•is, dir•ant•e:
— Nu ir•u, Stanislas, post la for•vetur•o de la doktor•o vi ja pov•os re•ven•i al mi.
Teodor•o sekv•is si•a•n amik•o•n kiel ombr•o. Ili dorm•ad•is en la sam•a ĉambr•o, ĉar tio•n la knab•et•o nepr•e dezir•is; ili lud•ad•is kun•e en la vetur•il•ej•o, kie la eks•akrobat•o est•is far•int•a trapez•o•n por plaĉ•i al si•a amik•et•o, kaj sur ĝi li de temp•o al temp•o “labor•is”.
La cirk•a vetur•il•o star•is post si•a al•ven•o en angul•o kaj rest•is tie. La du knab•o•j oft•e lud•is en tiu iam•a loĝ•ej•o, post kiam Stanislas est•is pur•ig•int•a ĝi•n ĉiu•flank•e. La matrac•o kaj la lit•aĉ•o jam ne kuŝ•is sur si•a lok•o, sed est•is for•ĵet•it•a•j, kaj nur la tabl•o kun par•o da kaduk•a•j seĝ•o•j est•is la tut•a mebl•ar•o. En la tir•kest•o de la tabl•o kuŝ•is jam dum jar•o•j spec•o de luks•e bind•it•a kaj preskaŭ plen•skrib•it•a kajer•eg•o. Stanislas memor•is, ke li•a patr•in•o oft•e leg•is en ĝi, sed nur, kiam la patr•o for•est•is. Ŝajn•is al la knab•o, ke li•a patr•in•o tre ŝat•is tiu•n libr•o•n kaj tial li ĝi•n gard•is kiel kar•a•n memor•aĵ•o•n. Strang•e est•is tamen, ke la doktor•o, kiu laŭ la opini•o de Stanislas est•is tre kler•a vir•o, est•is sku•int•a la kap•o•n, kiam li foli•um•is tiu•j•n skrib•it•a•j•n paĝ•o•j•n, dir•ant•e:
— Tio•n eĉ la diabl•o ne kapabl•as leg•i, tio ne est•as franc•a, ne german•a, ne angl•a, ne latin•a nek grek•a..., do for•ĵet•u, ĝi valor•as neniom!
Stanislas tamen ne for•ĵet•is, sed gard•ad•is la memor•aĵ•o•n, esper•ant•e, ke post•e li renkont•us person•o•n pli kler•a•n ol la doktor•o, kiu pov•us dir•i, kio•n ĝi en•hav•as.
La ĉeval•o de Mareau est•is vend•it•a kaj la doktor•o gard•ad•is la mon•o•n por Stanislas.
Ok semajn•o•j•n post si•a al•ven•o en la dom•o de la doktor•o, Stanislas iu•n post•tag•mez•o•n sid•is kun Teodor•o en la cirk•a vetur•il•o. Ili est•is “labor•int•a•j” sur la trapez•o, iom lac•iĝ•is kaj nun ripoz•is.
— Stanislas, rakont•u do ankoraŭ fabel•o•n! — dir•is Teodor•o.
— Pri kio?
— Pri Blu•a Barb•o.
— Mi jam cent•foj•e ĝi•n rakont•is, elekt•u ali•a•n.
Teodor•o pri•pens•is, tiam li dir•is:
— Rakont•u fabel•o•n, kiu•n mi ankoraŭ ne aŭd•is.
— La cirk•a burlesk•ul•o iam rakont•is al mi tre long•a•n rakont•o•n pri Floris•o kaj Blank•a•flor•o, sed mi tim•as, ke ĝi est•as tro long•a por vi kaj ke vi ne pov•os kompren•i tiu•n rakont•o•n.
— Ho jes, mi kompren•os tamen; mi ja ĉiam kompren•is vi•a•j•n fabel•o•j•n.
Kaj Stanislas rakont•is:
La Histori•o pri Floris•o kaj Blank•a•flor•o*.
Antaŭ pli ol mil jar•o•j viv•is en Hispan•uj•o idol•an•a reĝ•o. Iu•n tag•o•n tiu reĝ•o trans•ir•is la mar•o•n kun grand•a arme•o, al•bord•iĝ•is en krist•an•a land•o kaj ruin•ig•is tie mult•a•j•n urb•o•j•n kaj kastel•o•j•n, for•brul•ig•is preĝ•ej•o•j•n kaj monaĥ•ej•o•j•n kaj en la daŭr•o de tri tag•o•j tiel rab•o•dezert•ig•is ĉio•n, ke nek dom•o•j, nek hom•o•j trov•iĝ•is je tri•dek•mejl•a distanc•o de la mar•o.
Li plen•ŝarĝ•ig•is si•a•j•n ŝip•o•j•n kun ĉio, kio•n li est•is rab•int•a kaj dis•send•is kvar•dek arm•it•a•j•n vir•o•j•n por spion•ad•i kaj el•rab•i la pilgrim•ant•o•j•n, kiu•j preter•ir•is. Inter tiu•j pilgrim•ant•o•j si•n trov•is duk•o el Franc•uj•o; li hav•is kun si si•a•n fil•in•o•n, kiu est•is far•iĝ•ont•a patr•in•o. Ŝi•a edz•o est•is mort•ig•it•a en batal•o antaŭ mal•long•a temp•o, tiel ke nur la duk•o pov•is protekt•i ŝi•n. Li si•n defend•is kuraĝ•e kontraŭ la idol•an•o•j, sed fin•e li est•is venk•at•a kaj li•a fil•in•o est•is for•konduk•at•a kiel kapt•it•in•o. La hispan•a reĝ•o tiam rapid•e re•turn•is si•n al si•a reĝ•o•land•o, kie li•a•j sub•ul•o•j salut•is li•n kun ĝoj•kri•o•j, kaj la rab•it•aĵ•o est•is part•ig•at•a kaj dis•don•at•a al la soldat•estr•o•j. La reĝ•in•o tre ĝoj•is, ke ŝi•a edz•o est•is kun•port•int•a krist•an•a•n vir•in•o•n; jam long•e ŝi pet•is al li tia•n vir•in•o•n kiel kor•teg•an•in•o•n; nun ŝi•a dezir•o est•is plen•um•it•a kaj ŝi konsent•is, ke la nov•a kor•teg•an•in•o rest•u krist•an•in•o. La mal•feliĉ•a vidv•in•o est•is pro tio tre dank•a; ŝi serv•is la reĝ•in•o•n de la fru•a maten•o ĝis la mal•fru•a vesper•o, instru•is al ŝi la franc•a•n lingv•o•n kaj baldaŭ la krist•an•in•o est•is am•at•a de la tut•a kor•teg•an•ar•o. Okaz•is, ke la reĝ•in•o kaj ŝi•a krist•an•a kor•teg•an•in•o en la sam•a tag•o, nom•e dum palm•o•fest•o, nask•is po unu infan•et•o•n. Al la reĝ•in•o nask•iĝ•is fil•o kaj al la duk•in•o nask•iĝ•is fil•in•o. La fil•in•o est•is bapt•at•a per la nom•o Blank•a•flor•o kaj la jun•a princ•o est•is nom•at•a Floris•o. La reĝ•o est•is tre ĝoj•a, kiam li ek•sci•is, ke nask•iĝ•is princ•o, kaj en la palac•o far•iĝ•is grand•a fest•o, kiu•n dev•is part•o•pren•i ĉiu•j kort•eg•an•o•j. Li konsent•is, ke la princ•o est•is konfid•at•a al la zorg•o•j de la duk•in•o, sed idol•an•a vir•in•o dev•is suĉ•ig•i la infan•o•n. La krist•an•in•o kor•e am•is ambaŭ infan•o•j•n, kiu•j post•e ĉiam est•is kun•e, tiel ke ili ne pov•is viv•i unu sen la ali•a. Tuj kiam la reĝ•o rimark•is, ke li•a fil•o est•as sufiĉ•e aĝ•a por stud•ad•i, li dir•is: Mi konfid•os vi•n al la zorg•o•j de l’ instru•ist•o Gorbur. Floris•o tamen tre mal•ĝoj•is; li ek•plor•is dir•ant•e: Ho patr•o, mi pov•os nek lern•i, nek skrib•i, nek leg•i, nek io•n ali•a•n, se Blank•a•flor•o ne akompan•os mi•n al la lern•ej•o. La reĝ•o tial promes•is, ke ili kun•e ir•u al la eduk•pension•o. Tie ili ĉiam stud•ad•is kun•e, si•n ekzerc•ad•is en la latin•a lingv•o kaj far•is tia•j•n progres•o•j•n, ke ili pov•is skrib•i unu al la ali•a latin•a•j•n leter•et•o•j•n, kiu•j•n la ali•a•j ne pov•is kompren•i. Tiel ili far•iĝ•is pli aĝ•a•j kaj pli grand•a•j kaj en•am•iĝ•is unu en la ali•a•n ĉiam pli kaj pli. Tio tamen tut•e ne plaĉ•is al la reĝ•o kaj li pri•pens•ad•is rimed•o•j•n por dis•ig•i la du infan•o•j•n. Iu•n tag•o•n li dir•is al si•a edz•in•o, ke li intenc•as ekzekut•ig•i Blank•a•flor•o•n, se la princ•o ne for•las•us si•a•n mal•saĝ•a•n en•am•iĝ•o•n, ĉar est•us tro rid•ind•e edz•ig•i princ•o•n kun fil•in•o de krist•an•a sklav•in•o. La reĝ•in•o tamen kontraŭ•star•is kun ĉiu•j fort•o•j, tim•ant•e ke Floris•o pro mal•esper•o mem•mort•ig•us si•n, se Blank•a•flor•o est•us ekzekut•at•a. Tial ŝi pri•pens•is ali•a•n plan•o•n. Al la instru•ist•o est•is ordon•it•e, ke li ŝajn•ig•u si•n mal•san•a, tiel ke Floris•o dev•us al•ir•i ali•a•n eduk•pension•o•n en Mentor•uj•o. Tie tiu•temp•e est•is mult•a•j infan•o•j de nobel•a nask•iĝ•o kaj inter ili bel•eg•a•j knab•in•o•j, kaj la reĝ•o esper•is, ke li•a fil•o baldaŭ forges•us pri Blank•a•flor•o. Sed Fenus•o si•n tromp•is, kiel ni vid•os. Kiam Floris•o est•is for•vojaĝ•ont•a, li pet•is al si•a patr•o, ke Blank•a•flor•o kun•ir•u al Mentor•uj•o. — Ne —, dir•is la reĝ•o, — ŝi dev•os rest•i tie ĉi por fleg•i vi•a•n patr•in•o•n, kiu far•iĝ•is mal•san•a —. Oni pov•as imag•i, kiel mal•ĝoj•is la princ•o, kiam li ek•sci•is tio•n. Kiel frenez•ul•o li vag•ad•is tra la palac•o, dir•ant•e, ke li vol•us neniam al•ir•i Mentor•uj•o•n, se Blank•a•flor•o ne akompan•us li•n. La ge•reĝ•o•j ne sci•is kiel re•kviet•ig•i la princ•o•n, kaj ili nur sukces•is en tio, post kiam ili promes•is al li, ke Blank•a•flor•o sekv•us li•n post du semajn•o•j. Kor•de•ŝir•a est•is la adiaŭ•o de la du ge•jun•ul•o•j. Al Fenus•o tio tut•e ne plaĉ•is, sed kio•n li dev•us far•i? Kun flat•a•j vort•o•j kaj ĉia•j donac•o•j li fin•e ir•ig•is la princ•o•n al Mentor•uj•o, kie li•n fest•e akcept•is la duk•o Goras•o, la duk•in•o Zeŭte kaj ili•a fil•in•o. La post•a•n tag•o•n li vizit•is la lern•ej•o•n, kie est•is mult•a•j nobel•a•j fraŭl•in•o•j, sed tio efik•is nenio•n, ĉar kiu•n ajn vid•is Floris•o, kaj kio•n ajn oni far•is, ĉiam li pens•is pri Blank•a•flor•o. Jen li silent•e sid•ad•is dron•int•a en pens•o•j, jen li ir•ad•is ĉirkaŭ•e kun ĝem•o•j kaj plor•ant•e, kaj kiam post la du semajn•o•j ne ven•is al li Blank•a•flor•o, tiam li jam ne sci•is, kie•n si•n mov•i kaj si•n ŝov•i. Li ek•tim•is, ke ŝi est•is mort•int•a; li vol•is nek manĝ•i nek trink•i, nek dorm•i kaj far•iĝ•is mal•san•a. La kort•eg•an•o akompan•ant•a la princ•o•n sci•ig•is pri tio al la reĝ•o kaj grand•a konstern•o est•iĝ•is en la kort•eg•o. La reĝ•o ven•ig•is la reĝ•in•o•n kaj dir•is: — Kar•a edz•in•o, mi ne sci•as, kio•n far•i kun mi•a fil•o. Blank•a•flor•o sen•dub•e en•sorĉ•is ni•a•n infan•o•n. Mi tuj ŝi•n ekzekut•ig•os, tiam li nepr•e forges•os pri ŝi —. Sed la reĝ•in•o respond•is: — Sinjor•o, tio ne est•us saĝ•a. Blank•a•flor•o ne en•sorĉ•is ni•a•n infan•o•n, ĉar ŝi li•n am•as tro mult•e. Post li•a for•vojaĝ•o Mentor•uj•o•n ŝi ne tra•viv•is eĉ unu feliĉ•a•n moment•o•n. Daŭr•e ŝi plor•ad•is kaj sufer•ad•is. Est•us pek•o kaj hont•o mort•ig•i ŝi•n, ĉar ŝi ne est•as kulp•a. Preter•e konduk•ig•u ŝi•n al Nice•a por vend•i kiel sklav•in•o•n, tiam ni jam neniam aŭd•os pri ŝi —. La reĝ•o sekv•is la konsil•o•n de la reĝ•in•o; li ven•ig•is du azi•a•j•n komerc•ist•o•j•n kaj ordon•is, ke ili plen•um•u la dezir•o•n de la reĝ•in•o.
Monat•o•n post•e la knab•in•o est•is vend•at•a al riĉ•a emir•o en Babilon•o. Ĉi tiu emir•o, trov•ant•a ŝi•n bel•eg•a kaj am•ind•a, intenc•is edz•iĝ•i kun ŝi kaj ŝi•n konduk•ig•is al la tur•o de la virg•ul•in•o•j, kie est•is du•dek kvin knab•in•o•j, kiu•j dev•is konsol•i kaj gaj•ig•i kaj instru•i ŝi•n, ĉar baldaŭ ŝi far•iĝ•us reĝ•in•o de la tut•a land•o.
Jen Blank•a•flor•o si•n trov•is inter fremd•ul•o•j kaj en salon•eg•o, kiu•n ŝi ne pov•is for•las•i. Ŝi plor•is kaj dir•is ĝem•ant•e: — Ho, mi•a kar•a Floris•o! kiu do ni•n dis•ig•is laŭ tia kruel•a manier•o? Neniam mi vi•n forges•os. Mi sci•as, ke vi sufer•as sam•e kiel mi, ĉar ni am•as ni•n reciprok•e. Mal•ben•it•a est•u tiu, kiu kaŭz•is al ni tiu•n ĉagren•o•n kaj dolor•o•n, ĉar sen vi mi neniam re•ĝoj•iĝ•os.
La reĝ•o Fenus•o est•is tre kontent•a, post kiam est•is for•ir•int•a la bel•a Blank•a•flor•o, sed la reĝ•in•o est•is sen•kuraĝ•iĝ•int•a. — Sinjor•o! — ŝi dir•is, — kio•n do ni far•os, kiam re•ven•os ni•a fil•o? Li plor•os ĝis•mort•e. Don•u al mi bon•a•n konsil•o•n.
La reĝ•o pri•pens•is kaj ordon•is, ke oni far•u bel•eg•a•n tomb•o-monument•o•n el marmor•o kaj kristal•o; sur tiu monument•o kuŝ•u du infan•o•j el or•o, unu simil•u al Floris•o kaj la ali•a al Blank•a•flor•o. Ambaŭ port•u reĝ•a•n kron•o•n kaj sur tiu de Floris•o bril•u karbunkol•o dis•ig•ant•a nokt•e tiom da bril•aĵ•o, kvazaŭ est•us hel•a tag•o. Sub la du infan•o•j star•u per or•a•j liter•o•j: “En ĉi tiu tomb•o ripoz•as Blank•a•flor•o, kiu•n la jun•ul•o Floris•o am•is kun etern•a am•o.”
Kaj la reĝ•o dis•ordon•is, ke ĉiu dis•kon•ig•u, ke Blank•a•flor•o est•as mort•int•a. Post kiam ĉio tio ĉi okaz•is, la reĝ•o ven•ig•is Floris•o•n. La princ•o danc•is pro ĝoj•o. En mal•mult•a temp•o li ĉio•n pret•ig•is por for•vojaĝ•i kaj baldaŭ li star•is antaŭ si•a•j ge•patr•o•j. Li ĉirkaŭ•brak•is ili•n kaj tuj inform•iĝ•is pri Blank•a•flor•o. Neniu kuraĝ•is parol•i, sed li rapid•is al ŝi•a ĉambr•o, kie li ne trov•is ŝi•n.
Sed ŝi•a patr•in•o sid•is tie mal•ĝoj•a kaj plor•ant•a pro la kar•a fil•in•o. Floris•o ŝi•n pet•is konduk•i li•n al Blank•a•flor•o. Komenc•e ŝi ag•is kvazaŭ ŝi ne kompren•is, tiam ŝi respond•is evit•em•e; fin•e ŝi ŝajn•ig•is kred•i, ke Floris•o vol•as inform•iĝ•i pri tio, kio•n li jam est•is sci•iĝ•int•a. — Mi opini•as —, ŝi dir•is, — ke vi mi•n ŝerc•mok•as —. Ho ne! — respond•is Floris•o, — mi tut•e ne ŝerc•mok•as. Ven•ig•u rapid•e mi•a•n Blank•a•flor•o•n, mi pet•as —. Tiam ŝi ne plu pov•is silent•i. — Mi ne sci•as, kie ŝi est•as —, dir•is ŝi, dum ŝi fiks•e direkt•is la okul•o•j•n sur la plank•o•n. — Oni ja ordon•is al mi, ke mi dir•u ... ke ŝi mort•is kaj ... ke ŝi est•as en•tomb•ig•it•a.
Floris•o ne aŭd•is la last•a•j•n vort•o•j•n. Li sven•is. La duk•in•o ek•terur•iĝ•is kaj el•ig•is ek•kri•o•n, kiu re•son•is tra la tut•a kort•eg•o, ĉar ŝi kred•is, ke la princ•o kuŝ•as sen viv•o antaŭ ŝi•a•j pied•o•j. La ge•reĝ•o•j tuj al•kur•is kaj ek•plor•is. Post kelk•a moment•o Floris•o re•konsci•iĝ•is kaj oni li•n konduk•is al la tomb•o, kie li de•nov•e sven•is. Re•konsci•iĝ•int•e la du•a•n foj•o•n, li ek•kri•is: Ho, Blank•a•flor•o, kial vi mi•n for•las•is! Ni nask•iĝ•is la sam•a•n tag•o•n kaj kun•e ni est•is eduk•at•a•j. Kial do ni ne el•ir•is kun•e el tiu ĉi mond•o?
Dir•int•e tio•n, li el•uj•ig•is ponard•et•o•n kaj est•is tra•pik•ont•a si•a•n kor•o•n, sed feliĉ•e li•a patr•in•o re•ten•is la jam lev•it•a•n brak•o•n kaj kapt•ant•e la ponard•et•o•n, ŝi rapid•is al la reĝ•o kaj dir•is: — Reĝ•a moŝt•o, kompat•u do ni•a•n infan•o•n. Jen la arm•il•o, per kiu li est•us mort•ig•int•a si•n, se mi ne est•us kapt•int•a ĝi•n en la ĝust•a temp•o: Kio far•iĝ•us, se li tiel fin•us si•a•n viv•o•n!... Ni hav•as nur unu infan•o•n kaj la tut•a land•o ni•n mal•laŭd•us. Parol•u do, sinjor•o! ... kio•n ni dev•as far•i? — — Dir•u al li —, respond•is la reĝ•o, — ke li ĝoj•u, ĉar Blank•a•flor•o viv•as ankoraŭ.
Kiam la princ•o tio•n ek•aŭd•is, li dir•is al si•a patr•o: — Ho patr•o, permes•u, ke mi ir•u al Blank•a•flor•o, ĉar sen ŝi mi ne pov•as viv•i.
La reĝ•o mal•ĝoj•is kaj li mal•ben•is la tag•o•n, en kiu li ŝi•n vend•is. Volont•e li re•aĉet•us la knab•in•o•n, sed li ne sci•is, kie ŝi•n trov•i. Li sekv•e parol•is: — Mi•a knab•o, aŭskult•u la bon•a•n konsil•o•n, kiu•n mi al vi don•os. Rest•u ĉe mi kaj mi hav•ig•os al vi bel•a•n fianĉ•in•o•n el pli nobl•a rang•o, kiu pov•os port•i kun honor•o la reĝ•in•a•n kron•o•n —. Sed Floris•o respond•is: — Ho ne, kar•a patr•o! Ĉar est•as en la mond•o nur unu, kiu•n mi pov•as am•i, kaj ŝi est•as Blank•a•flor•o. Permes•u do al mi, ke mi ir•u por serĉ•i ŝi•n —. Tiam respond•is la reĝ•o: — Nu do, ir•u, mi hav•ig•os al vi la bezon•a•j•n vest•o•j•n, ĉeval•o•j•n, serv•ist•o•j•n kaj mon•o•n —. Floris•o tamen dir•is: — Sinjor’ patr•o, ĉu ne est•us pli saĝ•e, se mi vojaĝ•us kiel negoc•ist•o dezir•ant•a vend•ad•i kaj aĉet•ad•i? Dek du azen•o•j dev•as marŝ•i antaŭ mi, tri ŝarĝ•it•a•j kun ĉapel•o•j, tri kun mon•er•o•j, du kun velur•o, skarlat•a•j kaj silk•a•j vest•aĵ•o•j kaj or•brod•it•a•j, la kvar ceter•a•j port•os blank•a•n kaj griz•a•n pelt•aĵ•ar•o•n. Ĉe la azen•o•j mi bezon•os dek du konduk•ist•o•j•n. Krom tio, vi don•os al mi dek du milit•ist•o•j•n por mi•n protekt•ad•i, unu soldat•estr•o•n kaj unu saĝ•a•n kort•eg•an•o•n. Fin•e mi•n akompan•ad•os la du komerc•ist•o•j, kiu•j vend•is Blank•a•flor•o•n, ĉar ili plej bon•e sci•os, kie mi dev•os ŝi•n serĉ•i.
La reĝ•o konsent•is en ĉio kaj pret•ig•is bel•a•n ĉeval•o•n, sur kiu li•a fil•o pov•os rajd•i, kaj jen li rajd•is for por serĉ•i Blank•a•flor•o•n. Li ir•is kun si•a sekv•ant•ar•o Nice•o•n, kie•n la komerc•ist•o•j est•is konduk•int•a•j ŝi•n. Post prosper•a vojaĝ•o ili ek•loĝ•is tie ĉe riĉ•a vir•o, ĉe kiu ili ĉio•n trov•is, kio•n ili bezon•is, kaj kie ili pas•ig•is kelk•a•j•n ĝoj•a•j•n tag•o•j•n. Floris•o tamen ne part•o•pren•is en la ĝeneral•a ĝoj•o; li nur pens•ad•is pri si•a kar•ul•in•o, kaj kiam li sid•ad•is ĉe•tabl•e, li fakt•e ne sci•is, ĉu li en•buŝ•ig•is pan•o•n aŭ viand•o•n.
Kiam la gast•ig•int•in•o tio•n rimark•is, ŝi dir•is al si•a edz•o: — Sinjor•o, ĉu vi ne vid•as, kiel mal•ĝoj•a est•as tiu jun•a fraŭl•o? Ĉiam li dron•as en pens•o•j, ĉiam li rigard•as sen•cel•e kaj fiks•e antaŭ si•n. Kvankam ili pretend•as est•i negoc•ist•o•j, mi supoz•as, ke ili al•ven•is ali•a•cel•e.
Unu tag•o•n ŝi jam ne pov•is kontraŭ•batal•i si•a•n sci•vol•o•n, kaj ŝi dir•is al Floris•o: — Mi rimark•is, jun•a fraŭl•o, kiom mal•mult•e vi manĝ•is, kaj ke vi•a•j pens•o•j dis•vag•ad•as. Laŭ vi•a•j manier•o•j vi est•as simil•a al jun•a fraŭl•in•o, kiu antaŭ ne•long•e est•is tie ĉi kaj kiu, sam•e kiel vi, sen•inter•romp•e ĝem•ad•is kaj pri•pens•ad•is. Ŝi nom•iĝ•as Blank•a•flor•o. Mult•foj•e ŝi plor•is pro si•a am•at•o, nom•it•a Floris•o, kaj pro kiu ŝi est•is vend•it•a kiel sklav•in•o.
— Kie•n ŝi for•vojaĝ•is? — Floris•o demand•is.
— Al Babilon•o —, respond•is la vir•in•o.
Post kiam ĉiu•j est•is manĝ•int•a•j, ili en•lit•iĝ•is. Jam fru•e la sekv•ant•a•n maten•o•n Floris•o vek•is si•a•n kort•eg•an•o•n kaj li ordon•is, ke li vek•u la tut•a•n sekv•ant•ar•o•n, ĉar li dezir•is tuj ek•vojaĝ•i. Baldaŭ ili al•ven•is river•o•n, nom•it•a•n Seri•o. Pont•et•o por pied•ir•ant•o•j kuŝ•is trans tiu•n river•o•n, sed, ĉar la princ•o hav•is kun si azen•o•j•n kaj mult•e da komerc•aĵ•o•j, li ne pov•is ĝi•n trans•ir•i. Ĉe la pont•et•o el•star•is el la ter•o cipres•baston•eg•o, sur kiu pend•is ebur•a trumpet•o; ĉiu kiu bezon•is la pram•ist•o•n por est•i trans•konduk•at•a, dev•is blov•i sur tiu trumpet•o. Floris•o ek•blov•is kaj la pram•ist•o•j al•ven•is; ili plen•ŝarĝ•is la pram•o•j•n kaj Floris•o pren•is lok•o•n en la pram•o de l’ pram•estr•o. Ĉe tiu rimark•is, ke Floris•o aspekt•as mal•ĝoj•a. — Kie•n vi dezir•as vojaĝ•i, kaj kial vi al•ir•as ni•a•n land•o•n? — demand•is li. — Ni est•as komerc•ist•o•j —, respond•is Floris•o, — ni intenc•as vojaĝ•i Babilon•o•n. Sed est•as jam mal•fru•e por ek•vojaĝ•i hodiaŭ. Ĉu trov•iĝ•as ĉe vi hotel•o por ni•a•j ĉeval•o•j kaj azen•o•j? — La pram•estr•o respond•is: — Sinjor•o, mi posed•as bon•eg•a•n gast•ej•o•n. Sed mi vol•as dir•i al vi, kial mi vi•n al•parol•as. Antaŭ tri monat•o•j mi•a pram•o trans•port•is fraŭl•in•o•n, kiu est•as tre simil•a al vi —. — Kie•n ŝi ir•is? — demand•is Floris•o. — Al Babilon•o.
Floris•o kaj li•a sekv•ant•ar•o pas•ig•is la nokt•o•n ĉe la pram•estr•o, kaj jam fru•maten•e la sekv•ant•a•n maten•o•n ili est•is pret•a•j re•foj•e ek•vojaĝ•i. Antaŭ ol for•ir•i, Floris•o demand•is al la pram•ist•o, ĉu li hav•as en Babilon•o amik•o•n, kiu pov•us gast•ig•i kaj help•i li•n se bezon•e. — Mi hav•as —, respond•is la pram•ist•o. — Antaŭ ol al•ven•i tie, vi renkont•os larĝ•a•n river•o•n, trans kiu kuŝ•as pont•o; la vir•o, kiu ricev•ad•as la trans•ir•mon•o•n, est•as mi•a plej bon•a amik•o. Li posed•as en la urb•o dom•o•j•n kaj loĝ•ej•o•j•n, tiel ke li volont•e loĝ•ig•os vi•n. Pren•u mi•a•n ring•o•n kaj montr•u ĝi•n kiel sign•o•n, ke mi ir•ig•is vi•n al li.
Floris•o adiaŭ•dir•is la gast•ig•int•o•n kaj al•ven•is tiu•n sam•a•n maten•o•n antaŭ la river•o, pri kiu oni est•is parol•int•a. Li montr•is la ring•o•n al la amik•o de la pram•estr•o, kaj ĉi tiu konduk•is li•n kaj li•a•n sekv•ant•ar•o•n al unu el si•a•j hotel•o•j. La post•a•n maten•o•n, dum li far•is promen•ad•o•n kaj admir•is la grand•a•n pov•o•n kaj la fort•a•n kastel•o•n de la emir•o, li preskaŭ frenez•iĝ•is kaj parol•is al si mem. — Nun mi est•as tie, kie est•as Blank•a•flor•o, sed kio•n tio al mi util•as? Mi ag•is mal•saĝ•e for•las•ant•e mi•a•n patr•uj•o•n. Ĉu ne est•us pli bon•e re•vojaĝ•i? Ĉi tie mi kon•as neniu•n, al kiu mi pov•us konfid•i la cel•o•n de mi•a vojaĝ•o, kaj se la emir•o ek•sci•os pri mi•a cel•o, li sen dub•o kapt•os kaj sen•kap•ig•os mi•n —. Tiel pens•ant•e kaj parol•ant•e al si mem, li re•ir•is al si•a gast•ig•int•o kaj ĉi tiu dir•is: — Ho, mi•a amik•o, pri kio vi do pens•as; vi aspekt•as tiel mal•ĝoj•a! Ĉu est•as io en mi•a hotel•o, kio ne plaĉ•as al vi? — — Ne, sinjor•o —, respond•is Floris•o, — tut•e kontraŭ•e, mi eĉ esper•as viv•i sufiĉ•e long•e por post•e dank•i vi•n pro ĉio bon•a, kio•n vi al mi far•is. Sed mi tim•as, ke tio neniam okaz•os. — — Kuraĝ•o•n! — dir•is la gast•ig•ist•o, — mi ja pov•os trov•i rimed•o•j•n por help•i vi•n.
Dum la manĝ•ad•o Floris•o al•port•ig•is pokal•o•n kaj ordon•is, ke oni ĝi•n plen•ig•u je vin•o. Ĝi est•is tiu sam•a pokal•o, por kiu Blank•a•flor•o est•is vend•it•a; la hotel•ist•o tuj ĝi•n re•kon•is. Floris•o inter•temp•e mal•ĝoj•is kaj larm•o•j el•rul•is el li•a•j okul•o•j. La edz•in•o de la hotel•ist•o tio•n rimark•is kaj ŝi dir•is al si•a edz•o: — Ni for•met•u la manĝ•aĵ•o•n, ĉar tiu jun•a sinjor•o tut•e ne hav•as bon•a•n apetit•o•n kaj li manĝ•is neniom. Ni li•n konsol•u.
La manĝ•aĵ•o•j est•is for•pren•it•a•j kaj la hotel•ist•o parol•is: — Jun•a sinjor•o, dir•u al mi: kio far•as vi•n tiel mal•ĝoj•a? — Floris•o respond•is: — Mi dir•os al vi la ver•o•n. Mi est•as la fil•o de la hispan•a reĝ•o; mi serĉ•as mi•a•n kar•a•n Blank•a•flor•o•n, kiu•n oni de mi for•ŝtel•is. Se vi pov•os don•i al mi bon•a•n konsil•o•n por re•akir•i ŝi•n, tiam mi vi•n rekompenc•os per tiom da mon•o, kiom vi dezir•as. Antaŭ ol monat•o est•os pas•int•a, mi nepr•e dev•os re•hav•i ŝi•n, se ne, mi mort•os pro ĉagren•o —. — Est•us terur•e, jun•a sinjor•o, sed mi ver•e ne sci•as, kia•manier•e vi sukces•os re•akir•i ŝi•n. Neniu ĉi tie kuraĝ•os vi•n help•i, ĉar la emir•o est•as tiel potenc•a, ke kvin•dek reĝ•o•j star•as sub li•a ordon•o. Krom tio, la urb•o Babilon•o est•as du•dek mejl•o•j•n larĝ•a kaj du•dek mejl•o•j•n long•a, la mur•eg•o•j de la urb•o est•as mir•ind•e dik•a•j kaj alt•a•j kaj konstru•it•a•j el tiel mal•mol•a•j ŝton•o•j, ke ili pov•as kontraŭ•star•i ĉio•n, tiel ke ni tim•as nenia•j•n mal•amik•o•j•n. En la urb•mur•eg•o•j est•as tri•dek tri metal•a•j pord•eg•o•j kaj el ili el•star•as sep•cent alt•a•j tur•o•j. En tiu•j tur•o•j loĝ•as sep•cent eminent•a•j sinjor•o•j, kiu•j defend•as la urb•o•n. Ĉiu el tiu•j eminent•ul•o•j est•as tiel potenc•a, ke neniu dev•as ced•i pro kiu ajn reĝ•o. Mi opini•as, ke vi•a entrepren•o est•as grand•a mal•saĝ•aĵ•o. En la mez•o de la urb•o star•as kolos•a kastel•o, en•hav•ant•a kvar loĝ•ej•o•j•n, en la kvar•a kaj plej alt•a loĝ•as Blank•a•flor•o kun sep ali•a•j fraŭl•in•o•j, ĉiu en bel•eg•a salon•o kun fenestr•o•j el bon•odor•a mirt•a lign•o kaj ebon•a•j pord•o•j, kiu•j neniam for•putr•iĝ•os kaj kiu•j est•as ne•brul•ebl•a•j. Tiu tur•o nom•iĝ•as la virg•ul•in•ej•o. En la mez•o de la virg•ul•in•ej•o star•as kristal•a kolon•o, ĉe kiu si•n trov•as fontan•o, kies akv•o•stri•o•j alt•iĝ•as ĝis la plej alt•a fenestr•o. Flank•e de tiu kolon•o est•as ŝtup•ar•o, laŭ kiu mal•supr•e•n•ir•as la fraŭl•in•o•j en la salon•o•n de la emir•o, ĉar du fraŭl•in•o•j dev•as li•n serv•ad•i dek kvar tag•o•j•n, maten•e kiam li el•lit•iĝ•as kaj vesper•e, kiam li en•lit•iĝ•as. La tur•gard•ist•o est•as tre sever•a. Kiu ajn al•proksim•iĝ•as al tiu tur•o sen sufiĉ•a kial•o, tiu•n li mort•ig•os. Pli•e si•n trov•as tie dek ses vir•o•j, kiu•j ne sci•as pri kompat•o; ili gard•ad•as la loĝ•ej•o•j•n de la tur•o kaj dorm•as nek tag•e nek nokt•e. Fin•e mi dev•as rakont•i pri io mir•ind•a. La emir•o kutim•as edz•iĝ•i ĉiu•jar•e kun ali•a vir•in•o. Je la fin•o de la jar•o li ven•ig•as al si ĉiu•j•n eminent•ul•o•j•n de la land•o, kaj kiam ili est•as kun•e, li ordon•as, ke ĉiu•j vir•in•o•j ven•u antaŭ li•n. Tiam ekzekut•ist•o sen•kap•ig•as ili•n unu post ali•a. Tiu, kiu far•iĝ•as li•a edz•in•o, dev•as ĉiam pag•i tiu•n honor•o•n per si•a kap•o. Kiam tio est•as fin•iĝ•int•a, la fraŭl•in•o•j dev•as mal•supr•e•n•ir•i la tur•o•n kaj kun•ven•i en ĝarden•o. Ĉe tiu okaz•o ili hav•as mien•o•n tre mal•ĝoj•a•n, ĉar neniu dezir•as hav•i la honor•o•n far•iĝ•i reĝ•in•o, sci•ant•e, ke tiam rest•os al ŝi nur unu jar•o da viv•o. Ĉirkaŭ tiu ĝarden•o, kie la tut•a•n jar•o•n kresk•as la plej bel•a•j frukt•o•j, est•as mur•o el or•o kaj lazur•ŝton•o. En la mez•o de tiu ĝarden•o ŝpruc•as klar•a fontan•o kaj super tio dis•etend•as alt•a arb•o si•a•j•n ĉiam frukt•o•j•n port•ant•a•j•n branĉ•o•j•n. Tuj kiam de•fal•as unu frukt•o, ali•a ek•flor•as sur tiu sam•a lok•o.
Post kiam la emir•o kaj li•a sekv•ant•ar•o ven•is en la ĝarden•o•n, li ek•sid•as apud la arb•o. Tiam la fraŭl•in•o•j unu•op•e dev•as preter•ir•i inter li kaj la fontan•o. Tiu•n, sur kies kap•o•n fal•os flor•o, li elekt•as kiel edz•in•o•n, kaj ŝi est•as kron•at•a kun honor•o, kvankam li ŝi•n ekzekut•ig•os ĉe la fin•o de la jar•o.
Do, jun•a sinjor•o, mi dub•as, ĉu iu si•n trov•as tie ĉi, kiu pov•os dir•i, kiel re•hav•ig•i al vi Blank•a•flor•o•n. Antaŭ ol pas•os unu monat•o, la emir•o kun•ven•ig•os la eminent•ul•o•j•n por fest•i la ge•edz•iĝ•o•n, kaj tiam ĉiu•j fraŭl•in•o•j dev•os aper•i en la ĝarden•o. Mi ek•aŭd•is, ke li tiom am•as Blank•a•flor•o•n pro ŝi•a bel•ec•o, ke li intenc•as edz•iĝ•i kun ŝi —. — Ho, mi•a kar•a gast•ig•ant•o! — dir•is Floris•o, kiu est•is aŭskult•int•a kun mal•ferm•it•a buŝ•o kaj far•iĝ•is mort•e•pal•a, — don•u al mi konsil•o•n..., kio•n do mi far•os? — Tiam ek•parol•is Doris•o: — Mi•a jun•a sinjor•o, mi don•os al vi bon•a•n konsil•o•n. Lev•iĝ•u jam tre fru•e morgaŭ maten•e kaj rigard•u atent•e la tur•o•n, en kiu loĝ•as Blank•a•flor•o. Tiam la gard•ist•o demand•os vi•n akr•a•ton•e, kio•n vi far•as. Respond•u al li kviet•e kaj dolĉ•ton•e, ke vi dezir•as konstru•i tia•j•n tur•o•j•n en vi•a land•o. Kiam li ek•aŭd•os, ke vi parol•as pri tia•j grav•a•j intenc•o•j, li ek•kon•at•iĝ•os kun vi kaj invit•os vi•n je ŝak•lud•o. Kompren•ebl•e vi akcept•os, sed zorg•u, ke li gajn•u. Re•ir•u al li la post•a•n tag•o•n kaj ne nur mal•gajn•u je la lud•ad•o, sed prezent•u al li donac•e la pokal•o•n, por kiu Blank•a•flor•o est•is aĉet•it•a. Li akcept•os kaj pri•pens•os pri rimed•o•j por kompens•i vi•n pro la bel•a amik•aĵ•o, kiu•n li ricev•is, kaj li ĵur•os al vi fidel•ec•o•n kaj help•os vi•n kiel ebl•e plej mult•e en vi•a entrepren•o.
Laŭ la konsil•o de si•a gast•ig•ant•o, Floris•o ir•is la sekv•ant•a•n maten•o•n al la tur•o. Apenaŭ li star•is tie, tuj aper•is la gard•ist•o, kiu demand•is akr•a•ton•e, ĉu li est•as spion•o. Sed la respond•o, kiu•n don•is Floris•o, kontent•ig•is li•n kaj tuj li invit•is la princ•o•n je ŝak•lud•o. Floris•o konsent•is kaj en•ir•is. La gard•ist•o gajn•is kaj invit•is li•n re•ven•i la post•a•n tag•o•n, al kio Floris•o volont•e konsent•is. Ankaŭ tiu•n tag•o•n la gard•ist•o gajn•is, kaj kiam Floris•o for•las•is li•n, li prezent•is la bel•a•n pokal•o•n. La gard•ist•o est•is rav•it•a kaj ĵur•is, ke li help•os si•a•n nov•a•n amik•o•n en ĉio, kio•n ajn ĉi tiu vol•us entrepren•i. Tiam Floris•o rakont•is mal•kaŝ•e, ke li ven•is por liber•ig•i la bel•a•n Blank•a•flor•o•n, ĉar li mort•us pro ĉagren•o, se li ne pov•us re•akir•i ŝi•n. Tuj kiam la gard•ist•o tio•n ek•sci•is, li pent•is pri si•a promes•o kaj dir•is: — Ho, mi•a amik•o! Vi•a•j amik•ec•o kaj amik•aĵ•o mi•n de•log•is. Mi tim•as, ke tio kost•os al ni ambaŭ la viv•o•n. Sed mi ten•os mi•a•n ĵur•o•n kaj plen•um•os vi•a•n dezir•o•n. Ir•u al la hotel•o kaj re•ven•u post tri tag•o•j. Tiam est•os la unu•a de Maj•o. Inter•temp•e mi kun•kolekt•ig•os la plej bel•a•j•n flor•o•j•n trov•ebl•a•j•n por send•i kun salut•o en korb•eg•o al Blank•a•flor•o. Mi intenc•as port•ig•i vi•n en tiu korb•eg•o al vi•a am•at•in•o en la tur•o•n —. Floris•o est•is tiel emoci•it•a, ke preskaŭ li ne pov•is parol•i. Li prem•is al la gard•ist•o la man•o•n kaj kun ĝoj•o re•ir•is si•a•n hotel•o•n. La gard•ist•o tuj pret•ig•is korb•eg•o•n sufiĉ•e grand•a•n, por ke Floris•o pov•u si•n kaŝ•i en ĝi, kaj oni kolekt•is la plej bon•odor•a•j•n flor•o•j•n, sub kiu•j li post•e si•n kaŝ•us.
La unu•a de Maj•o est•is ven•int•a. Laŭ la konsil•o de la gard•ist•o Floris•o si•n vest•is per ruĝ•e-purpur•a•j vest•o•j, por ke la kolor•o de li•a kostum•o ne tro diferenc•iĝ•u de tiu de la ruĝ•a•j roz•o•j. En la ĉambr•o de la gard•ist•o li trov•is la korb•eg•o•n kaj ek•sid•is en ĝi kun ĉapel•o plekt•it•a el roz•o•j; li si•n kaŝ•is sub la flor•o•j, tiel ke li far•iĝ•is tut•e ne•vid•ebl•a. Tiam la gard•ist•o vok•is al si du fort•a•j•n knab•o•j•n kaj parol•is al ili: — Pren•u tiu•n korb•eg•o•n, port•u ĝi•n supr•e•n en la ĉambr•o•n de Blank•a•flor•o kaj dir•u al ŝi, ke mi ĝi•n send•as, post•e re•ven•u al mi.
La knab•o•j obe•is, sed mez•voj•e ili el•ig•is mult•a•j•n ne•dec•a•j•n vort•o•j•n, ĉar flor•o•j•n tiel mult•e•pez•a•j•n ili neniam antaŭ•e port•is. Mal•feliĉ•e ili si•n tromp•is pri la pord•o de Blank•a•flor•o kaj erar•e met•is la korb•eg•o•n antaŭ la ĉambr•o de Klaris•o, kri•ant•e: — Fraŭl•in•o Blank•a•flor•o! jen est•as donac•o de la tur•o•gard•ist•o —. Klaris•o, rimark•int•e la erar•o•n, dir•is al si mem mok•rid•ant•e: — Mi vol•as ek•sci•i, per kio la tur•gard•ist•o est•as surpriz•ant•a ni•a•n favor•at•in•o•n —, kaj ek•star•ant•e post la pord•o ŝi ordon•is al la knab•o•j en•port•i la korb•eg•o•n. Kiam ili est•is for, ŝi admir•is la korb•eg•o•n kaj el•pren•is la plej bel•a•n roz•o•n. Floris•o, pens•ant•e ke Blank•a•flor•o star•as ĉe la korb•eg•o, subit•e salt•e lev•iĝ•is. Klaris•o mort•e pal•iĝ•is pro ek•terur•o. Ŝi post•e•n paŝ•is kaj ek•kri•is: — Ho, kiu el•ven•as el la korb•eg•o? — La ali•a•j pord•o•j ĵet•e mal•ferm•iĝ•is, fraŭl•in•o•j al•proksim•iĝ•is kur•e kaj demand•is: — kio okaz•is? — Floris•o tamen jam est•is mal•aper•int•a sub la roz•o•j kaj Klaris•o hav•is la spirit•a•n reg•ec•o•n kovr•i li•n tiel per flor•o•j, ke neniu li•n rimark•is. Ŝi subit•e ek•pens•is pri tio, ke Blank•a•flor•o mult•foj•e parol•is al ŝi pri unu jun•a fraŭl•o, kiu•n ŝi am•is, kiam ŝi est•is ankoraŭ en Hispan•uj•o kaj ke li simil•is al ŝi. Al la fraŭl•in•o•j Klaris•o nun dir•is rid•ant•e, ke ŝi ek•terur•iĝ•is pro grand•a abel•o, kiu ne•atend•it•e el•flug•is el la korb•eg•o, kaj la fraŭl•in•o•j re•tir•iĝ•is en si•a•j•n ĉambr•o•j•n. Dum•e Floris•o sid•is en grand•a embaras•o, kvazaŭ sur pingl•o•j.
La bel•a Blank•a•flor•o kaj Klaris•o tamen est•is fidel•a•j amik•in•o•j.
Post kiam ŝi permes•is al Floris•o el•ir•i el la korb•eg•o, ŝi zorg•e ferm•is la pord•o•n de si•a ĉambr•o kaj en•ir•is en tiu•n de Blank•a•flor•o. Ĉi tiu laŭ•kutim•e sid•is plor•ant•a pro si•a kar•a Floris•o.
— Nu do —, parol•is Klaris•o, — jam ne plor•u kaj jam ne ĝem•u! Ir•u kun mi kaj mi montr•os al vi bel•eg•a•j•n flor•o•j•n. Mi vet•as, ke neniam vi vid•is tia•j•n bel•eg•a•j•n.
— Kar•a Klaris•o —, respond•is Blank•a•flor•o, — vi•a•j flor•o•j ne interes•as nek konsol•as mi•n, vi ja sci•as, ke la mezur•il•o de mi•a mizer•o baldaŭ est•os plen•ig•it•a, ĉar post unu monat•o la emir•o mi•n elekt•os kiel edz•in•o•n. Sed mi ĵur•as per ĉio sankt•a, ke mi ne atend•os tiu•n okaz•o•n; mi el•trov•os rimed•o•n dev•ig•i la emir•o•n, ke li mort•ig•os mi•n antaŭ tiu temp•o, se mi ne pov•os ali•e mi•n liber•ig•i el li•a•j man•o•j. Pli•vol•e mi mort•os ol far•iĝ•i mal•fidel•a al mi•a Floris•o. Sed Klaris•o parol•is: — Ĉes•u lament•ad•i kaj far•u, kio•n dezir•as vi•a Floris•o. Li dezir•as, ke vi sekv•u mi•n por admir•i tiu•j•n bel•a•j•n flor•o•j•n.
Blank•a•flor•o sekv•is si•a•n amik•in•o•n. Floris•o est•is aŭd•int•a, kio•n parol•is la fraŭl•in•o•j kaj klar•e li est•is ek•kon•int•a la voĉ•o•n de si•a Blank•a•flor•o. Salt•e li kur•is al la pord•o. Blank•a•flor•o re•kon•is li•n tuj kaj sen•parol•e ili ĉirkaŭ•brak•is si•n reciprok•e, kis•ant•e si•n tiel pasi•e, ke ŝajn•is, kvazaŭ la kis•o•j neniam fin•iĝ•us.
Dum•e Klaris•o star•is en grand•a angor•o, tim•ant•e la koler•o•n de l’ emir•o, sed: kiu lev•as la pied•o•n, tiu dev•as ek•paŝ•i, kaj ŝi decid•is help•i la ge•am•ant•o•j•n. Kaj ili manĝ•is kaj trink•is kaj est•is feliĉ•a•j, kaj neniu el la ceter•a•j fraŭl•in•o•j ek•sci•is tio•n, kio far•iĝ•is.
Sed ho ve! unu maten•o•n Klaris•o vek•iĝ•is, kiam la sun•o jam star•is alt•e sur la ĉiel•o. Rapid•e ŝi el•lit•iĝ•is kaj vok•is Blank•a•flor•o•n, dir•ant•e, ke est•as jam mal•fru•e. — Jes, mi ven•as, mi ven•as —, respond•is Blank•a•flor•o, sed tuj ŝi re•ek•dorm•is. Klaris•o ir•is al la fontan•o, kolekt•is akv•o•n en la pelv•o•n kaj ĝi•n port•is trem•ant•e al si•a sinjor•o. Traf•is li•n tuj, ke Blank•a•flor•o mal•est•as. Kiam li inform•iĝ•is pri ŝi, Klaris•o respond•is: — Sinjor•o, ŝi leg•is la tut•a•n nokt•o•n kaj preĝ•is, ke la di•o•j don•u al vi long•a•n viv•o•n, post•e ŝi re•ek•dorm•is —. La emir•o est•is kontent•a, li dir•is: — Tio est•as bon•a kaj laŭd•ind•a labor•o; kun rajt•o ŝi pov•as far•iĝ•i mi•a edz•in•o —. Sed la post•a•n tag•o•n Klaris•o re•foj•e vok•is si•a•n amik•in•o•n por el•lit•iĝ•i kaj kolekt•i akv•o•n, ankaŭ tiam ŝi dir•is: — Jes, mi ven•as! — Sed Floris•o ŝi•n ten•is en la brak•o•j, ĝis kiam re•foj•e ŝi ek•dorm•is. La emir•o suspekt•is kaj demand•is, kial Blank•a•flor•o ne ven•is. Klaris•o balbut•e respond•is: — Sinjor•o..., mi ŝi•n vek•is ... kiam mi preter•ir•is ŝi•a•n ĉambr•o•n, kaj ŝi promes•is tuj ven•i.
La emir•o tamen ne tio•n kred•is kaj apenaŭ Klaris•o est•is for, tuj li ordon•is al ĉambelan•o, ke li ir•u al la ĉambr•o de Blank•a•flor•o por ven•ig•i ŝi•n tuj antaŭ la emir•o•n. La ĉambelan•o, ne sci•ant•e, ke Klaris•o est•as mal•supr•e, tuj supr•e•n•ir•is en la dorm•ej•o•n de Blank•a•flor•o kaj ŝi•n ek•vid•is kviet•e dorm•ant•a•n en la brak•o•j de Floris•o. Kred•ant•e tamen, ke Floris•o est•as Klaris•o, ĉar tiu•j tre simil•is unu la ali•a•n, li re•ir•is al si•a sinjor•o kaj dir•is: — Blank•a•flor•o kaj Klaris•o dorm•as unu en la brak•o•j de la ali•a, mi ne kuraĝ•is ili•n vek•i.
La emir•o far•iĝ•is furioz•a, aŭd•int•e tio•n, ĉar li kompren•is, ke Blank•a•flor•o kaŝ•e am•is ali•ul•o•n. Kaj Klaris•o pro ek•tim•o sven•is, ĉar ŝi aŭd•is, kio•n dir•is la ĉambelan•o.
— Don•u al mi mi•a•n glav•o•n! — ek•kri•is la emir•o. — Mi mem ir•os al tiu fraŭl•in•o; vi mensog•is, ĉar Klaris•o est•as mal•supr•e.
Li ordon•is al la ĉambelan•o sekv•i li•n al la supr•a•j ĉambr•o•j de la tur•o.
Ne kon•ig•int•e si•a•n al•ven•o•n, li en•ir•is la ĉambr•o•n de Blank•a•flor•o, puŝ•mal•ferm•is la fenestr•o•j•n, por ke la klar•a lum•o pov•u lum•ig•i la du dorm•ant•o•j•n kaj al•ir•is al la lit•o; sed kiel mir•is la emir•o, ĉar vid•ant•e Floris•o•n, li ne sci•is, ĉu tiu est•as fraŭl•o aŭ fraŭl•in•o, tiel bel•a est•is li•a vizaĝ•o. Li ordon•is al la ĉambelan•o sub•lev•i la lit•kovr•il•o•n, kaj rimark•ant•e, ke tie kuŝ•as fraŭl•e vest•it•a person•o, li tiel furioz•iĝ•is, ke ne•ebl•e li pov•is el•ig•i unu vort•o•n. Li jam lev•is la glav•o•n por mort•ig•i ambaŭ, kiam ili vek•iĝ•is.
Jen star•is la terur•a emir•o kun bril•ant•a glav•o.
— Kiel vi est•as tiel tro•sen•tim•a —, li parol•is, — insult•i mi•n en tia manier•o? Sci•u, ke vi•a last•a hor•o al•proksim•iĝ•is.
— Kompat•o•n! — dir•is Floris•o, ŝi mi•n am•as pli ol ĉiu•j•n viv•ant•o•j•n, kaj mi am•as neniu•n krom ŝi•n. Nenies am•o est•is kiel la ni•a —. Kaj li pet•eg•is al la emir•o, ke li indulg•u ili•n ambaŭ, aŭ ke li kun•vok•u la juĝ•o•j•n de la land•o, esper•ant•e, ke kompat•em•a•j hom•o•j trov•iĝ•us, kiu•j bon•vol•us pled•i ili•a•n afer•o•n.
La emir•o ne en•ing•ig•is si•a•n glav•o•n kaj ig•is konduk•i la kulp•ul•o•j•n en si•a•n salon•o•n, kie ili est•us juĝ•ot•a•j. La plej alt•a•j eminent•ul•o•j kun•ven•us: reĝ•o•j, duk•o•j, graf•o•j, baron•o•j kaj ali•a•j alt•rang•ul•o•j en mult•e•nombr•a amas•o. Ĉi tiu salon•o est•is tiel vast•a kaj tiel mult•e•kost•a, ke tiu de la troj•a reĝ•o Priamus•o ne pov•us est•i kompar•at•a kun ĝi. Ĝi est•is long•a unu mejl•o•n kaj sam•e larĝ•a; ĉiu•j kolon•o•j est•is el pur•a kristal•o.
Kiam la tut•a kor•teg•an•ar•o est•is kun•e, tuj aper•is la emir•o. Li sid•iĝ•is sur si•a or•a tron•o, ordon•is, ke ĉiu•j silent•u kaj parol•is:
— Aŭskult•u, sinjor•o•j!... Mi dezir•as, ke vi juĝ•u unu•op•e laŭ•leĝ•e kaj laŭ•just•ec•e —. Grand•a silent•o ek•reg•is en la salon•eg•o kaj la emir•o dir•is plu•e:
— Mi•a•j sinjor•o•j! Ĉar Blank•a•flor•o est•is tie ĉi nur kvar monat•o•j•n, kaj ĉar mi ŝi•n aĉet•is por sum•o en or•o dek•foj•e pli pez•a ol ŝi•a korp•o, mi intenc•is edz•iĝ•i kun ŝi kaj gard•i ŝi•n dum mi•a tut•a viv•o. Ŝi dev•is mi•n serv•i, por ke mi pov•u vid•i ŝi•n ĉiu•tag•e. Imag•u mi•a•n koler•o•n, pens•u pri la hont•o, kiu•n ŝi far•is al mi!... Mi ŝi•n trov•is kun ali•ul•o. Ambaŭ mi est•is mort•ig•ont•a per mi•a glav•o, sed ili vek•iĝ•is kaj pet•is est•i juĝ•at•a•j de la tribunal•o. Ili mi•n ofend•is en mi•a propr•a palac•o; sekv•e, mi•a•j sinjor•o•j, juĝ•u, por ke mi•a ofend•it•a honor•o est•u venĝ•at•a.
La tut•a konsil•ant•ar•o unu•voĉ•e kondamn•is ili•n al la mort•o, sed pri la manier•o de l’ ekzekut•ad•o oni opini•is mal•sam•e. Kelk•a•j dir•is, ke la kulp•ul•o•j est•u pend•ig•at•a•j, ali•a•j prefer•is, ke ili est•u rad•ŝir•at•a•j; unu•j dezir•is brul•ig•i ili•n aŭ dron•ig•i kun mult•pez•a•j ŝton•o•j je la kol•o, sed ĉiu•j sam•opini•is, ke la ekzekut•ad•o est•u terur•a.
Tiam ek•star•is unu reĝ•o, nom•it•a Alfas, kaj li parol•is: — Est•as hont•o, ke la ĉi tie•a•j konsil•ant•o•j far•as tiom da bru•eg•o en ĉe•est•o de ni•a estr•o. Unu•j kri•as pli laŭt•e ol ali•a•j. Mi propon•as, ke nur unu difin•u la juĝ•o•n. Ni ek•sci•is la opini•o•n de ni•a sinjor•o; ĉu ne est•as just•e, ke ni aŭd•u, kio•n Floris•o kaj Blank•a•flor•o hav•as por respond•i al tio? — — En tio mi tut•e ne sam•opini•as —, parol•is la arab•a reĝ•o Balzier•o, — se ili est•as ofend•int•a•j ni•a•n sinjor•o•n, tiam ni hav•as la rajt•o•n juĝ•i. Ili ne hav•as la rajt•o•n defend•iĝ•i.
Inter•temp•e la emir•o jam ordon•is ven•ig•i Floris•o•n kaj Blank•a•flor•o•n. Du serĝent•o•j en•konduk•is ili•n, dum ili rigard•ad•is unu la ali•a•n per okul•o•j ruĝ•a•j de plor•o. Floris•o unu•a ek•parol•is, dir•ant•e:
— Sinjor’ emir•o, mi sci•as, ke mi dev•as mort•i, sed pardon•u al Blank•a•flor•o. Mi sol•a est•as kulp•a. Venĝ•u vi•n nur kontraŭ mi. Se mi ne est•us tro•kuraĝ•int•a en•ŝtel•iĝ•i en ĉi tiu•n tur•o•n, tiam al mi•a am•at•in•o ne est•us far•it•a hont•o. Sekv•e, mort•ig•u nur mi•n.
— Ne! — parol•is la emir•o per tondr•a voĉ•o, kiu ĉiu•j•n trem•ig•is. — Ne! vi ambaŭ mort•os kaj eĉ per mi•a propr•a man•o —. Li ek•star•is kaj ek•lev•is la glav•o•n...
Sed Blank•a•flor•o rapid•is antaŭ•e•n kaj prezent•is si•a•n kol•o•n. Tuj kiam Floris•o tio•n ek•vid•is, li rapid•is antaŭ•e•n, for•puŝ•is si•a•n am•at•in•o•n kaj dir•is: — Ĉiu•j mi•n mal•laŭd•us, se mi tio•n toler•us. Vi, kiu est•as vir•in•o, ne mort•u pli fru•e ol mi —, kaj li prezent•is si•a•n kol•o•n, dir•ant•e plu•e: — Ek•frap•u, mi est•as pret•a! — Si•a•flank•e Blank•a•flor•o ek•kapt•is li•a•n vest•o•n, tir•is li•n mal•antaŭ•e•n, lok•is si•n antaŭ la emir•o kaj re•foj•e prezent•is si•a•n kol•o•n. Tia•manier•e daŭr•is kelk•a•j•n foj•o•j•n; ĉiu vol•is mort•i unu•a.
La okul•o•j de la kort•eg•an•o•j plen•iĝ•is je larm•o•j, kaj ili ek•kompat•is, eĉ la emir•o est•is kor•tuŝ•it•a kaj la glav•o ek•fal•is el li•a man•o. Tiam unu duk•o, kiu dezir•is sav•i al ili la viv•o•n, paŝ•is antaŭ•e•n kaj li parol•is mal•kaŝ•e: — Mi opini•as, ke ni•a sinjor•o pardon•u al ili ambaŭ. Li•a honor•o ne est•us risk•at•a pro tio. Kio•n ĝi al li util•us, se li mort•ig•us ili•n? Kaj se li pardon•os al ili, tiam Floris•o rakont•u al ni, kiel li pov•is ven•i en tia•n fort•a•n tur•o•n al si•a am•at•in•o, por ke ni est•u pli gard•em•a•j est•ont•e —. La emir•o aŭd•is kun plezur•o, ke la duk•o pro•batal•is pro la du ge•am•ant•o•j. Li promes•is pardon•o•n, se Floris•o vol•us dir•i, kiel li en•ir•is ne•rimark•it•e en la tur•o•n. — Mi•a•j sinjor•o•j —, dir•is Floris•o decid•a•ton•e, — tio•n mi ne pov•as dir•i, kio ajn est•u mi•a sort•o, escept•e, se vi antaŭ•e pardon•os al tiu, kiu mi•n help•is.
Tiam la emir•o ek•koler•is kaj ĵur•is, ke neniam li konsent•os en tio. La duk•o tamen ankoraŭ ne ced•is; li si•n ĵet•is antaŭ la pied•o•j•n de l’ emir•o kaj pet•eg•is: — Sinjor•o, pardon•u ankaŭ tiu•j•n, kiu•j help•is al Floris•o. Vi•a•j kort•eg•an•o•j ĝi•n pet•eg•as, ĉar kio•n pov•us util•i al vi la mort•o de tiu help•int•o? Floris•o prefer•e rakont•u si•a•n aventur•o•n. Est•os pli bon•e, aŭskult•i la histori•o•n pri Floris•o ol vid•i, ke la ge•am•ant•o•j mort•as. Rigard•u ili•n, ili est•as tiel bel•a•j je korp•o kaj vizaĝ•o, ke van•e oni serĉ•as tia•n par•o•n en la tut•a land•o —. Kaj ĉiu•j ĉe•est•ant•o•j ek•kri•is kvazaŭ per unu buŝ•o: — Sinjor’ emir•o, pardon•u, kaj plen•um•u la pet•o•n de vi•a•j kort•eg•an•o•j!
Fin•e la emir•o ced•is; li pardon•is ne nur al la ge•am•ant•o•j, sed ankaŭ al tiu•j, kiu•j est•is help•int•a•j ili•n. Ne est•as bezon•e dir•i, kiel ĝoj•is la jun•a par•o. Floris•o rakont•is al ĉiu•j pri si•a•j mal•help•aĵ•o•j, mal•agrabl•aĵ•o•j kaj ĉagren•o•j de post si•a nask•iĝ•o ĝis la temp•o, kiam la emir•o surpriz•is li•n en la ĉambr•o de Blank•a•flor•o. Tuj kiam li fin•is si•a•n rakont•o•n, al kiu ĉiu•j aŭskult•is kun mal•ferm•it•a•j buŝ•o•j, li far•is kelk•a•j•n paŝ•o•j•n antaŭ•e•n, genu•fleks•is antaŭ la emir•o kaj pet•is, ke li re•don•u al li Blank•a•flor•o•n, pro kiu li tiom mult•e sufer•is kaj risk•is, ĉar sen ŝi li ne pov•us viv•i. La emir•o don•is la man•o•n al Floris•o kaj li•n star•ig•is, tiam li kapt•is la man•o•n de Blank•a•flor•o kaj parol•is: — Amik•o mi•a, mi re•don•as al vi ĉi tiu•n fraŭl•in•o•n, kaj laŭ la mor•o•j de la land•o mi kavalir•ig•as vi•n.
Post kiam ĉio fin•iĝ•is tiel prosper•e, grand•a•j prepar•aĵ•o•j est•is far•at•a•j por bel•eg•a fest•o, ĉar la emir•o port•ig•is Klaris•o•n procesi•e al la templ•o, kie li rang•alt•ig•is ŝi•n kiel si•a•n edz•in•o•n por gard•i ŝi•n dum tut•a si•a viv•o. En ĉe•est•o de ĉiu•j princ•o•j kaj alt•rang•ul•o•j de la land•o ŝi est•is kron•at•a je reĝ•in•o. Blank•a•flor•o ankaŭ est•is port•at•a al tiu sam•a templ•o, kie ŝi edz•in•iĝ•is kun si•a Floris•o. Bel•eg•a edz•iĝ•a festen•o okaz•is; la emir•o sid•is sur la plej alt•a lok•o kaj ĉe li•a flank•o sid•is la reĝ•in•o Klaris•o. Flank•e de tiu li sid•ig•is Floris•o•n kaj Blank•a•flor•o•n kaj la ali•a•j•n, ĉiu•n laŭ si•a rang•o. Okaz•is turnir•o, oni kant•is, danc•is kaj muzik•ad•is kaj la fest•o daŭr•is mult•a•j•n si•n•sekv•ant•a•j•n tag•o•j•n.
Al la fest•o part•o•pren•is ankaŭ ambasador•o•j el Hispan•uj•o, kiu•j ĵus al•ven•is kun la sci•ig•o, ke la reĝ•o Fenus•o kaj li•a edz•in•o est•as mort•int•a•j, kaj ke ĉie en la land•o reg•is grand•a mal•ord•o.
Kiam Floris•o tio•n ek•sci•is, li mal•ĝoj•is kaj pet•is permes•o•n de la emir•o re•turnir•i al si•a patr•uj•o. La emir•o ne•volont•e konsent•is, sed fin•e li ced•is, don•ant•e al li la plej mult•e•kost•a•j•n donac•o•j•n el arĝent•o kaj or•o kaj rekomend•is li•n al la protekt•o de la Di•o•j.
Tiel for•vojaĝ•is Floris•o kaj Blank•a•flor•o al Hispan•uj•o, kie ili baldaŭ al•ven•is kaj est•is akcept•at•a•j de la tut•a popol•o kun laŭt•a•j ĝoj•kri•o•j. Floris•o est•is proklam•at•a kiel reĝ•o kaj Blank•a•flor•o kiel reĝ•in•o, kaj laŭ dezir•o de Blank•a•flor•o Floris•o konvert•is la tut•a•n popol•o•n al la krist•an•ism•o. Long•e kaj feliĉ•e ili viv•is kun•e, ek•hav•is unu fil•in•o•n, nom•it•a•n Berta, kiu post•e far•iĝ•is la edz•in•o de l’ reĝ•o Pepejn.
Teodor•o est•is aŭskult•int•a kun atent•o, kaj kvankam li kompren•is nur la pli mal•grand•a•n part•o•n, li tre si•n amuz•is dum la rakont•o, kaj apenaŭ Stanislas ĉes•is rakont•i, la knab•et•o kun•frap•is la man•o•j•n kri•ant•e:
— Hura! tio est•is bel•eg•a, morgaŭ vi de•nov•e ĝi•n rakont•u, nun ni labor•u je la trapez•o.
Li salt•is el la vetur•il•o kaj est•is kur•ont•a al la gimnastik•il•o, kiam subit•e li ek•halt•is, ĉar antaŭ li star•is du vir•o•j, kiu•j, ne•rimark•it•e de la knab•o•j, jam long•e kaj kun rid•et•ant•a•j vizaĝ•o•j est•is aŭskult•int•a•j sam•e atent•e kiel Teodor•o mem.
Unu el ili est•is la doktor•o, la ali•a est•is fremd•a, tre mal•gras•a, mal•dik•a kaj long•a sinjor•o kun pal•a, velk•int•a vizaĝ•o. Li est•is ĉirkaŭ•e kvin•dek•jar•a, hav•is nek barb•o•n nek lip•har•o•j•n, sed tre dik•a•j•n griz•iĝ•int•a•j•n brov•o•j•n, super kiu•j si•n montr•is mult•a•j profund•a•j kaj long•a•j sulk•o•j. Li•a•j grand•a•j griz•a•j penetr•ant•a•j okul•o•j rigard•is sever•e antaŭ si•n kaj ĉio montr•is, ke li kutim•ad•is ordon•i. Li•a vizaĝ•o, kvankam sever•a, tamen ne est•is mal•afabl•a. Li port•is kostum•o•n el nigr•a ŝtof•o, kiu sur kelk•a•j lok•o•j, precip•e sur la genu•o•j, est•is tre frot-el•uz•it•a. Li fum•is el tre dik•a porcelan•a german•a pip•o, kiu•n li ten•is per la dent•o•j kaj la mal•dekstr•a man•o.
— Ha, ha, ha!! — rid•is la bon•humor•a doktor•o, — tio est•is ver•e bel•eg•a rakont•o —, kaj si•n turn•ant•e al la fremd•ul•o, li dir•is plu•e:
— Ĉu ne ver•e, sinjor•o Klajn?
— Eĉ tre bel•a —, respond•is la fremd•a vir•o.
Stanislas, kiu est•is sekv•int•a Teodor•o•n, rigard•is kun surpriz•o la du ne invit•it•a•j•n aŭskult•int•o•j•n.
— Kaj jen vi•a nov•a lern•ant•o —, dir•is plu•e la doktor•o.
La fremd•ul•o fiks•e rigard•is al la knab•o, prezent•ant•e si•a•n man•o•n.
— Nu, la kon•at•iĝ•o est•as tre agrabl•a —, li dir•is.
Stanislas ne sci•is kio•n dir•i, kaj li demand•is al si: — Kiu li est•as? ... kio•n li dev•as far•i kun mi? — kaj li•a•j demand•ant•a•j okul•o•j si•n direkt•is sur tiu•j•n de la doktor•o, kiu demand•is:
— Ĉu vi forges•is pri mi•a iam•a promes•o?
— Ke mi lern•os, doktor•o?
— Kompren•ebl•e; nu, est•as bon•e, ke vi tio•n memor•as, ĉar ĝi est•as sign•o, ke la promes•o plaĉ•is al vi.
— Ho jes, doktor•o!
— Nu, tiu sinjor•o, kiu est•as lern•ej•estr•o, instru•os vi•n, kaj hodiaŭ komenc•iĝ•os la unu•a lecion•o —; tiam etend•ant•e la man•o•n al sinjor•o Klajn, li dir•is plu•e:
— Do, kiel inter•konsent•it•e!... Ĝis renkont•iĝ•o! — Tiam li ir•is paŝ•et•ant•e al si•a labor•ej•o, dum la lern•ej•estr•o el•ir•is la vetur•il•ej•o•n kaj sign•o•donis al Stanislas li•n sekv•i. La knab•o obe•is tre mir•ant•e, kie•n li ir•os.
— Mi kun•ir•os ankaŭ! — ek•kri•is Teodor•o, kiu jam est•is sekv•ont•a la ekzempl•o•n de Stanislas, sed la fremd•ul•o dir•is kviet•e, sed iom sever•ton•e:
— Ne, mi•a knab•et•o, vi ne kun•ir•os, vi rest•os hejm•e; Stanislas re•ven•os al vi je la vesper•o.
Kvankam Teodor•o ordinar•e far•is nur si•a•n vol•o•n, ĉi tiu•n foj•o•n la sever•a•j griz•a•j okul•o•j de la fremd•ul•o tiel efik•is sur li•n, ke li ne kuraĝ•is mal•obe•i. Iom surpriz•it•e li rest•is star•ant•a, post•rigard•is si•a•n for•ir•ant•a•n amik•o•n, kaj kiam tiu est•is mal•aper•int•a tra la el•ir•a pord•o ekster•dom•e•n, li rapid•is al si•a av•o por inform•iĝ•i pri tiu fremd•a sinjor•o kaj pri mult•a•j ali•a•j afer•o•j rilat•e al la for•ir•o de Stanislas. Sinjor•o Klajn kaj li•a nov•a lern•ant•o inter•temp•e laŭ•ir•is kelk•a•j•n strat•o•j•n kaj post du•on•a hor•o si•n trov•is ekster la urb•o sur•voj•e al apud•a vilaĝ•o. La instru•ist•o marŝ•is per long•a•j grav•a•j paŝ•o•j, ĉiam rigard•ant•e rekt•e antaŭ si•n. Stanislas marŝ•is ĉe li•a flank•o kaj mir•is ankoraŭ pli mult•e ol antaŭ•e, tial ke la fremd•a sinjor•o li•n konduk•is ekster•urb•e•n. Li tamen ne kuraĝ•is far•i demand•o•j•n kaj atend•is, ĝis li•a kun•ul•o ek•parol•us al li, de temp•o al temp•o kaŝ•e rigard•ant•e li•n per unu rapid•a rigard•o. La instru•ist•o dum•e kviet•e el•blov•is dik•a•j•n nub•o•j•n da tabak•a fum•o el si•a pip•o. Fin•e li ek•parol•is, tamen tut•e ne rigard•ant•e li•n:
— Ĉu mi marŝ•as tro rapid•e?
— Ne, sinjor•o, mi pov•us marŝ•i pli rapid•e ankoraŭ; tio ne lac•ig•as mi•n.
— Vi•a nom•o est•as Stanislas, ne ver•e?
— Jes, sinjor•o: Stanislas Mareau.
La instru•ist•o ĉes•is far•i demand•o•j•n, sed Stanislas, kuraĝ•iĝ•int•e per la unu•a al li adres•it•a demand•o, dir•is plu•e:
— Ĉu tio est•as strang•a nom•o, sinjor•o?
La instru•ist•o ek•blov•is dik•a•n nub•o•n, pri•pens•is moment•o•n kaj demand•is:
— Kial vi demand•as tio•n?
— Ĉar la doktor•o opini•as, ke mi hav•as strang•a•n nom•o•n.
— Hm!... Jes, li opini•as tiel, li ankaŭ al mi tio•n dir•is, kaj li est•as prav•a.
Re•foj•e el•blov•ant•e kelk•a•j•n nub•o•j•n, li dir•is post moment•o:
— Ĉu tiu Mareau est•is vi•a patr•o?
— Jes, sinjor•o.
— Mi ek•aŭd•is, ke li tre mal•zorg•is pri vi•a eduk•o...
Stanislas ne respond•is, kaj la instru•ist•o dir•is plu•e:
— Sed kun serioz•a vol•o, persist•ad•o kaj stud•ad•o vi pov•os ankoraŭ lern•i tre mult•e.
— Jes, sinjor•o.
— Knab•o•j de vi•a aĝ•o ordinar•e jam stud•ad•is kelk•a•j•n jar•o•j•n en leg•ad•o, skrib•ad•o, kalkul•ad•o, histori•o, geografi•o kaj ali•a•j fak•o•j. Ĉiu knab•o kompren•ebl•e komenc•as la stud•ad•o•n en la unu•a klas•o de la lern•ej•o; sed mi opini•as, ke vi ne am•as sid•i ĉe ses•jar•a•j knab•o•j, tial mi instru•os kaj instru•ig•os vi•n privat•e kaj ne en la publik•a lern•ej•o, sed en mi•a propr•a dom•o. De nun vi ne pov•os plu lud•ad•i tut•a•j•n tag•o•j•n kun la nepet•o de la doktor•o, ĉar la hor•o•j•n, dum kiu•j vi ne est•os ĉe mi, vi dev•os pas•ig•i hejm•e, far•ant•e task•o•j•n pri skrib•ad•o kaj tiel plu. Se vi est•os diligent•a, vi lern•os mult•o•n en mal•mult•a temp•o, kaj mi esper•as kaj atend•as, ke vi far•os vi•a•n ebl•o•n, ne pro mi, sed pro vi•a est•ont•o kaj pro vi•a bon•far•ant•o, la doktor•o.
— Mi far•os mi•a•n ebl•o•n, sinjor•o.
— Ni vid•os.
Ĉiam el•blov•ant•e nub•o•j•n, la instru•ist•o grav•e promen•is plu•e, dum li far•is ĉia•j•n demand•o•j•n al Stanislas pri li•a•j ge•patr•o•j, pri li•a•j vojaĝ•o•j en German•uj•o, en Pol•uj•o, en Holand•uj•o kaj en ali•a•j land•o•j. Li ne inform•iĝ•is pri tio pro sci•vol•em•ec•o, sed por ek•sci•i, kiel li•a nov•a lern•ant•o si•n esprim•os, por form•i al si supr•aĵ•a•n opini•o•n pri li•a intelekt•o. Fin•e ili al•ven•is al ar•o da dom•et•o•j, form•ant•a•j la komenc•iĝ•o•n de la vilaĝ•o, kie star•is la lern•ej•o de Klajn. Tiu dom•et•ar•o aparten•is plej•part•e al labor•ist•o•j.
Ili preter•ir•is kelk•a•j•n dom•et•o•j•n kaj tiam al•ven•is ĉe mal•nov•a preĝ•ej•o kaj dik•eg•a mal•alt•a tur•o, ĉirkaŭ•it•a de burĝ•a•j konstru•aĵ•o•j. Unu el ili est•is la dom•o de Klajn, apud kiu star•is la publik•a lern•ej•o. La instru•ist•o en•ir•is si•a•n loĝ•ej•o•n kaj li•n sekv•is Stanislas. Ili ek•halt•is en koridor•o kun pord•o ĉe ĉiu flank•o kaj unu ĉe la fin•o. La last•a mal•ferm•iĝ•is en ĝarden•o•n kuŝ•ant•a•n post la dom•o. Ĉe la dekstr•a flank•o de la koridor•o est•is la ĉambr•o, en kiu•n en•ir•is la instru•ist•o kaj Stanislas. Tuj post ili•a en•ir•o ven•is al ili renkont•e ruĝ•vang•a, mal•grand•a, sed dik•a, kvin•dek•jar•a vir•in•o. Kvankam ŝi est•is ne•bel•a, ŝi hav•is agrabl•a•n, tut•e rond•a•n vizaĝ•o•n kun blu•a•j okul•o•j, esprim•ant•a•j bon•kor•ec•o•n. Ŝi•a•j dent•o•j, kiu•j•n ŝi ĉiam montr•is, kiam ŝi parol•is aŭ rid•et•is, est•is tiel blank•a•j, ke Stanislas mir•is pri ili. Tiu vir•in•o, kiu si•n prezent•is al Stanislas, est•is la edz•in•o de l’ instru•ist•o. Afabl•e ŝi etend•is la man•o•n al la knab•o kaj montr•is al li seĝ•o•n por ek•sid•i.
— Ĉu Oskar ankoraŭ ne re•hejm•iĝ•is? — demand•is la instru•ist•o.
— Ne ankoraŭ —, kaj si•n turn•ant•e al Stanislas, ŝi dir•is al li:
— Oskar est•as ni•a fil•o; li est•as muzik•a profesor•o ĉe la konservatori•o en la urb•o.
Stanislas est•is mal•ferm•ont•a la buŝ•o•n por respond•e io•n dir•i, sed ne sci•ant•e kio•n dir•i, li tus•et•is.
— Li est•as pian•ist•o kaj tre lert•a pri la muzik•o —, dir•is plu•e la instru•ist-edz•in•o... — Ĉu vi ankaŭ am•as muzik•o•n?
— Jes, sinjor•in•o, tre mult•e.
— Ĉu vi jam stud•ad•is muzik•o•n?
Stanislas ruĝ•iĝ•is; li hont•is pens•ant•e pri tio, ke li stud•ad•is ankoraŭ tut•e nenio•n.
— Ebl•e Stanislas post•e ĝi•n stud•ad•os, almenaŭ se li hav•as muzik•a•n talent•o•n —, dir•is Klajn, kiu rimark•is la mal•ĝoj•ig•a•n situaci•o•n, en kiu si•n trov•is la knab•o.
— Volont•e, sinjor•o.
— Kial li ne hav•os talent•o•n? — demand•is la sinjor•in•o, — ĉar li am•as muzik•o•n, li ja ankaŭ hav•os talent•o•n.
— Ni vid•os —, mal•long•e respond•is Klajn.
La inter•parol•ad•o ne daŭr•is long•e; la instru•ist•o don•is sign•o•n al si•a edz•in•o re•tir•iĝ•i kaj ŝi for•ir•is rid•et•ant•e. La rid•et•o•n sekv•is strang•a klak•et•ad•o kvazaŭ de son•serpent•o; tia serpent•o tamen nenie est•is vid•ebl•a kaj Stanislas ek•mir•is, de kie ven•is tiu strang•a bru•et•ad•o. La instru•ist•o nun al•tabl•iĝ•is; kaj sid•ig•ant•e la knab•o•n ĉe si•a flank•o, li tuj komenc•is la unu•a•n lecion•o•n, kiu daŭr•is du hor•o•j•n. Ĝi est•is inter•romp•at•a nur unu foj•o•n, kiam la sinjor•in•o en•port•is du tas•o•j•n da kaf•o, unu por la edz•o, unu por la lern•ant•o. Kiam ŝi met•is ili•n sur la tabl•o•n, Stanislas re•foj•e aŭd•is la strang•a•n klak•et•ad•o•n kaj nun li opini•is, ke ĝi de•ven•as de la tas•et•o•j, sed ili star•is sen•mov•e sur la teler•et•o•j. Kiam la sinjor•in•o for•ir•is, Stanislas re•foj•e aŭd•is tiu•n bru•et•ad•o•n kaj vol•e-ne•vol•e li•n traf•is la ek•pens•o, ke la blank•a•j dent•o•j aŭd•ig•is tiu•n klak•et•ad•o•n; li tamen ne pov•is long•e pens•i pri tio, ĉar la instru•ist•o jam daŭr•ig•is la lecion•o•n.
Kiam la du hor•o•j fin•iĝ•is, Klajn ek•star•is, mal•ferm•is pord•o•n flank•e de la spegul•o kaj aper•ig•is sep bret•o•j•n, ĉiu•j plen•ŝarĝ•it•a•j per libr•o•j. Li vok•is al si la knab•o•n kaj demand•is li•n:
— Kio•n vi vid•as sur tiu•j bret•o•j, Stanislas?
— Libr•o•j•n, sinjor•o.
— Jes, sed kio est•as libr•o?
— Oni leg•as ili•n, sinjor•o.
— Vi prav•as, sed vi ne respond•is al mi•a demand•o... Libr•o est•as en real•o mult•a•j foli•o•j da paper•o, kun•lig•it•a•j en unu tut•o•n. Ekzist•as mult•a•j spec•o•j de libr•o•j. Tie antaŭ vi star•as libr•o•j, kiu•j ni•n instru•as pri histori•o, geografi•o, matematik•o kaj ceter•e. Oni nom•as ili•n stud•o•libr•o•j•n. Krom ili vi vid•as tie libr•o•j•n, util•ant•a•j•n al ni por pas•ig•i la temp•o•n laŭ agrabl•a manier•o; ili est•as la literatur•a•j verk•o•j. Unu•j est•as tre simpl•a•j, ali•a•j kontraŭ•e mal•simpl•a•j. Unu•j•n ĉiu pov•as facil•e kompren•i, ali•a•j•n tamen kompren•as nur person•o•j, kiu•j stud•ad•is kaj leg•ad•is mult•a•j•n simpl•a•j•n verk•o•j•n. Est•as literatur•a•j verk•o•j, nom•at•a•j roman•o•j. Roman•o est•as literatur•a verk•o, penetr•ant•a la hom•a•n viv•o•n kaj hav•ant•a ordinar•e kiel tem•o•n la am•o•n de du person•o•j. Ali•a•j literatur•a•j verk•o•j en•hav•as dram•o•j•n. Dram•o•n oni pov•as leg•i kaj lud•i. Post•e mi parol•os al vi pli detal•e pri tio. Memor•u nun tio•n, kio•n mi ĵus dir•is; mi vol•as al•don•i la jen•o•n. Libr•o•j ĝeneral•e est•as la plej bon•a•j, kaj se ili ne est•as bon•a•j, ili tamen est•as la plej serioz•a•j amik•o•j, kiu•j•n ni posed•as. Libr•o•j neniam est•as kapric•a•j, nom•e: ili ĉiam dir•as al la leg•ant•o tio•n sam•a•n, kaj neniam ŝanĝ•iĝ•as pri opini•o, eĉ se oni for•brul•ig•us ili•n. Est•u rilat•e al tio simil•a al libr•o•j.
Se vi lern•os diligent•e, vi post kelk•a•j monat•o•j est•os kapabl•a leg•i ĉiu•j•n verk•o•j•n, kondiĉ•e ke ili est•as redakt•it•a•j en la german•a lingv•o; ĉar sur tiu tri•a bret•o star•as libr•o•j, kiu•j•n mal•mult•a•j german•o•j pov•o•sci•as kompren•i, eĉ se ili fund•e stud•ad•is si•a•n ge•patr•a•n lingv•o•n. La libr•o•j sur tiu tri•a bret•o est•as franc•a•j, kaj tiu•j sur la kvar•a est•as angl•a•j verk•o•j. Ebl•e vi neniam lern•os sufiĉ•e por leg•i ĉiu•j•n tiu•j•n verk•o•j•n, sed tio ne est•as grav•a; la ĉef•a afer•o est•as por vi stud•ad•i tiom, ke vi est•as kapabl•a leg•i la german•a•j•n. Sur la kvin•a, ses•a kaj sep•a bret•o•j star•as german•a•j libr•o•j. Mi nom•as kelk•a•j•n tre kler•a•j•n hom•o•j•n, kiu•j verk•is ili•n. Jen est•as la verk•o•j de Goethe, jen tiu•j de Schiller. Memor•u tiu•j•n du fam•a•j•n poet•o•j•n, ĉar poet•o•j ili est•is, kaj memor•u ĉio•n, kio•n mi rakont•is pri libr•o•j en ĝeneral•a senc•o, kaj mi est•os kontent•a. Kaj nun vi pov•as re•ir•i al la doktor•o. Far•u zorg•e la task•o•j•n, kiu•j•n mi don•is al vi kaj lern•u diligent•e, por ke vi post•e pov•u leg•i, skrib•i kaj kalkul•i kiel dec•as. Est•as hodiaŭ sabat•o, kaj ĉar ĉiu•sabat•e mi•a lern•ej•o est•as ferm•it•a en la post•tag•mez•o, mi mem pov•is nun instru•i vi•n; tio•n mi tamen ne pov•as ĉiu•tag•e. Morgaŭ vi pov•os lud•i kun la nepet•o de la doktor•o, sed lund•o•n vi dev•os stud•ad•i la tut•a•n maten•o•n kaj la sekv•ant•a•n post•tag•mez•o•n mi atend•os vi•n tie ĉi je la tri•a hor•o. Unu el mi•a•j lern•ant•o•j, est•ont•a instru•ist•o, daŭr•ig•os kun vi la de mi komenc•it•a•n kurs•o•n; ĉiu•sabat•e mi mem pren•os sur mi•n la gvid•ad•o•n pri vi•a•j stud•o•j, kaj ĉe tiu•j okaz•o•j mi ek•sci•os, kiom da progres•o•j vi far•is dum la semajn•o, sekv•e atent•u kaj stud•ad•u diligent•e.
Klajn ferm•is la pord•o•n de si•a libr•o•bret•ar•o, Stanislas pren•is la kajer•o•j•n kaj la libr•o•j•n, kiu•j•n li bezon•is, kaj ir•is for. En la koridor•o li•n renkont•is la sinjor•in•o. Ŝi rid•et•is afabl•e al li, montr•is la ebur•e blank•a•j•n dent•o•j•n, mal•ferm•is por li la pord•o•n kaj dir•is:
— Ĝis re•vid•o, mi•a amik•o.
Stanislas salut•is kaj sur•voj•ir•is hejm•e•n, dum la dom•o•pord•o ferm•iĝ•is post li. En tiu sam•a temp•o aŭd•ig•is re•foj•e la sam•a antaŭ•a klak•et•ad•o en la koridor•o.
Dum li•a promen•ad•o al la urb•o Stanislas pens•is pri la instru•ist•o kaj pri tio, kio•n ĉi tiu est•is instru•int•a al li, kaj li ek•pens•is pri la libr•o de si•a patr•in•o. Ebl•e li pov•us leg•i ĝi•n post•e. Subit•e li memor•is, ke la doktor•o est•is dir•int•a: — Do for•ĵet•u, neniu pov•as leg•i tio•n —. Ŝajn•is al li tamen, ke sinjor•o Klajn kapabl•as leg•i ĝi•n, kaj li decid•is montr•i la patr•in•a•n memor•aĵ•o•n al si•a instru•ist•o; pov•us ja est•i, ke li kompren•as la lingv•o•n, en kiu li•a patr•in•o skrib•is la kajer•o•n.
Stanislas est•is promes•int•a, ke li stud•ad•os diligent•e, kaj li plen•um•is si•a•n promes•o•n. Klajn est•is kontent•a kaj kompren•ebl•e ankaŭ la doktor•o. Mal•kontent•a tamen est•is Teodor•o, ĉar de post kiam Stanislas stud•ad•is, la knab•et•o perd•is si•a•n kun•lud•ant•o•n, sed la doktor•o baldaŭ trov•is rimed•o•n kontent•ig•i si•a•n nepet•o•n: li promes•is al li, ke li akompan•os la av•o•n, kiam ĉi tiu vetur•il•e vizit•os la pacient•o•j•n. Ĉe tia•j okaz•o•j Mikel•o, kiu sid•ad•is flank•e de la knab•et•o, en•man•ig•is al li la ekstrem•aĵ•o•j•n de la konduk•il•o•j, kaj Teodor•o, imag•ant•e, ke li konduk•as la ĉeval•o•n, tre si•n amuz•ad•is kaj ne pens•is plu pri Stanislas, kaj ĉar jam al•proksim•iĝ•is la epok•o, kiam Teodor•o mem dev•us ir•i lern•ej•o•n, Stanislas liber•e kaj sen•ĝen•e pov•us dediĉ•i si•n al si•a stud•ad•o.
Kvin monat•o•j pas•is. Iu•n sabat•o•n Stanislas re•foj•e est•is ĉe Klajn, kaj tie li•n atend•is agrabl•a surpriz•o. La sol•a fil•o de l’ instru•ist•o, kiu ĵus fianĉ•iĝ•is, est•is hejm•e kun si•a fianĉ•in•o kaj dezir•is kon•at•iĝ•i kun Stanislas.
La instru•ist•o tuj post la kurs•a hor•o en•konduk•is li•n en la salon•et•o•n ĉe la mal•dekstr•a flank•o de la koridor•o, kaj tie li vid•is jun•a•n vir•o•n, sam•e long•a•n kiel la instru•ist•o mem. Li est•is ne•bel•a kaj pal•a en la vizaĝ•o, sed hav•is afabl•a•n aspekt•o•n. Ĉiu•j li•a•j mov•ad•o•j esprim•is modest•ec•o•n kaj ĝentil•ec•o•n, precip•e en societ•o de fremd•ul•o•j. Li sid•is inter la tabl•o kaj la pian•o. Ĉe li•a flank•o, sed iom pli mal•proksim•e de tiu muzik•il•o, sid•is la fianĉ•in•o. Ŝi est•is mir•ind•e bel•a fraŭl•in•o, tre luks•e vest•it•a. Kontraŭ•e al si•a fianĉ•o, ŝi kondut•is tre facil•e kaj mal•ĝen•e je ĉiu ajn kaj est•is lert•a parol•ant•in•o, sed nur pri bel•a•j vest•o•j kaj supr•aĵ•a•j ĉiu•tag•a•j tem•o•j. Ŝi tamen tuj ek•silent•is babil•ad•i, kiam oni parol•is pri art•o kaj scienc•o. La pian•o•n ŝi tut•e ne rigard•is, ĉar ŝi ne am•is muzik•o•n. Tio•n baldaŭ rimark•is Stanislas, ĉar kiam li ek•sid•is post la ordinar•a reciprok•a salut•o, kaj post kiam sinjor•in•o Klajn re•foj•e dir•is al la knab•o, ke ŝi•a fil•o est•as profesor•o ĉe la konservatori•o, kaj ke li tre tre bel•e kaj rav•e lud•as sur la pian•o, la vizaĝ•trajt•o•j de la fianĉ•in•o tuj dir•is: — Mi pet•as, ĉes•u do parol•i pri muzik•o, tiu tem•o tut•e ne interes•as mi•n. — La bon•kor•a sinjor•in•o tamen, ne rimark•ant•e tio•n, dir•is plu•e: — Kaj mi•a fil•o sen•dub•e hodiaŭ vesper•e bon•vol•os lud•i kelk•a•j•n muzik•aĵ•o•j•n, almenaŭ se Stanislas tio•n ŝat•as.
Stanislas ne sci•is, kio•n respond•i. Li dezir•is est•i agrabl•a al ĉiu•j, kaj li si•n trov•is en embaras•o. La pian•ist•o rid•et•is ĝen•at•e, li•a fianĉ•in•o prefer•e ne aŭd•us li•n lud•i; la patr•in•o, kiu est•is tre fier•a pri si•a fil•o, kompren•ebl•e dezir•is, ke li tamen lud•u. Stanislas mem part•o•pren•is tiu•n dezir•o•n. Li ne respond•is tuj, sed rigard•is al si•a instru•ist•o, kvazaŭ por pet•i help•o•n. Klajn, kiu est•is lert•a pri karakter•o•j, diven•is kio•n signif•as la rigard•o de la knab•o, kaj li dir•is:
— Stanislas tre ŝat•as la muzik•o•n, tio•n li jam al mi dir•is; mi sekv•e propon•as, ke Oskar lud•u iom antaŭ la for•ir•o de Stanislas.
Oskar kap•jes•is, sinjor•in•o Klajn afabl•e rid•et•is kaj re•foj•e aŭd•iĝ•is la strang•a klak•et•ad•o, la fianĉ•in•o ek•ĝem•is, tamen ŝi ĝoj•is, ĉar Oskar ne lud•us la tut•a•n vesper•o•n; la instru•ist•o ŝajn•ig•is ne diven•i la pens•ad•o•n de si•a est•ont•a bo•fil•in•o, kaj Stanislas ŝajn•e sen cel•o rigard•ad•is rekt•e antaŭ si•n por evit•i la rigard•o•n de la bel•a fraŭl•in•o. Inter•temp•e sinjor•in•o Klajn en•verŝ•is kaf•o•n kaj prezent•is kuk•et•o•j•n, Klajn fum•ad•is el si•a porcelan•a pip•o kaj la societ•o babil•ad•is pri kuv•o kaj pluv•o, pri veter•o kaj ceter•o, kaj la fraŭl•in•o est•is en si•a element•o; ŝi•a lang•o mov•iĝ•ad•is kiel klak•et•il•o, ŝi•a•j bel•a•j okul•o•j bril•ad•is, sed ŝi ne rimark•is, kiel terur•e enu•is ŝi•a fianĉ•o, kiu•n tut•e ne interes•is, ĉu hieraŭ pluv•is aŭ ne pluv•is, kaj ke pas•int•a•n vintr•o•n la ĉapel•o•j de la sinjor•in•o•j est•is ornam•it•a•j per mult•e•kost•a•j plum•o•j. La pian•ist•o volont•e est•us ek•parol•int•a kun si•a patr•o pri ali•a•j afer•o•j, sed li ne kuraĝ•is, tim•ant•e est•i mal•agrabl•a al Berta.
Je la sep•a hor•o la leter•ist•o al•port•is la gazet•o•n kaj leter•o•n por Oskar.
Klajn ĵet•is rapid•a•n rigard•o•n en la gazet•o•n kaj Oskar mal•ferm•is si•a•n leter•o•n.
— De kiu? — demand•is li•a patr•in•o, sci•vol•e etend•ant•e la kol•o•n por vid•i, kiu send•is la leter•o•n.
— De Schulze, panj•o —, kaj li ek•leg•is.
— De Schulze, la orkestr•estr•o de l’ oper•o?
— Jes —, kaj Oskar leg•is plu•e; tiam li dir•is:
— La ok•a•n mi dev•os part•o•pren•i en Lohengrin.
Sinjor•in•o Klajn klar•ig•is al Stanislas, ke Lohengrin est•as oper•o de Wagner, la fam•a german•a kompon•ist•o, kaj ke ŝi•a fil•o kun•lud•os en la orkestr•o.
— Lohengrin est•as bel•eg•a —, ŝi dir•is plu•e, — mi ĝi•n vid•is jam tri•foj•e, sed mi dezir•us vid•i ĝi•n cent•foj•e. Ĉu vi jam vid•is oper•o•n, Stanislas?
— Neniam, sinjor•in•o, en la cirk•o oni ne prezent•is oper•o•j•n.
— Oni tamen muzik•ad•as tie.
— Jes, sed ne bel•e, ordinar•e ni hav•is kvar aŭ kvin muzik•ist•o•j•n, kiu•j lud•is laŭt•eg•e, sed mal•bel•e.
— Vi sen•dub•e volont•e aŭd•os oper•o•n, ĉu ne?
— Ho jes, sinjor•in•o.
— Nu, ebl•e mi•a fil•o pov•os hav•ig•i al vi invit•il•o•n por la est•ont•a oper•o.
— Kun plezur•o —, dir•is Oskar.
— Mi ne sci•as, ĉu la doktor•o trov•os tio•n bon•a —, mal•laŭt•e dir•is la knab•o, kaj li re•foj•e rigard•is al la instru•ist•o.
Klajn kompren•is, kio•n demand•is la okul•o•j de Stanislas, kaj li respond•is:
— Kompren•ebl•e li trov•os tio•n bon•a, la doktor•o est•as am•ant•o de muzik•o; est•as tamen bedaŭr•ind•e, ke li ne hav•as la temp•o•n ĝu•i ĝi•n.
— Oni dir•as, ke la muzik•o pli•nobl•ig•as la mor•o•j•n —, dir•is la sinjor•in•o.
— Vi prav•as, ĝi ver•e pli•nobl•ig•as la mor•o•j•n kaj la anim•o•j•n, almenaŭ se la anim•o est•as sufiĉ•e influ•ebl•a je muzik•a•j impres•o•j.
Berta silent•ad•is, ŝi•a rapid•mov•a lang•o ripoz•is de la temp•o, kiam oni parol•is pri art•o. Indiferent•e ŝi rigard•is antaŭ si•n, fiks•ant•e la bel•a•j•n okul•o•j•n sur pentr•aĵ•o, kiu pend•is kontraŭ ŝi sur la mur•o kaj prezent•ant•a bal•salon•o•n kun bel•e vest•it•a•j ge•sinjor•o•j. Sinjor•in•o Klajn est•is respond•ont•a io•n, sed anstataŭ respond•i ŝi palpebr•um•is kelk•a•j•n foj•o•j•n, tir•is supr•e•n la supr•a•n lip•o•n, subit•e tern•is, kaj je la grand•a terur•o de Stanislas la ebur•e blank•a dent•ar•o de la tern•int•in•o salt•is el ŝi•a buŝ•o kaj fal•is tint•ant•e sur la tabl•o•n mez•e de la tas•ar•o.
— Oj, mi•a•j dent•o•j! — ŝi ek•kri•is kaj rapid•e kapt•ant•e ili•n, ŝi per unu sol•a mov•o re•met•is ili•n en la buŝ•o•n.
— Berta est•is ek•rid•eg•ont•a, sed ŝi kovr•is al si la buŝ•o•n kaj re•ten•is la rid•eg•o•n; ŝi•a•j bril•ant•a•j okul•o•j tamen esprim•is klar•e, kiu•n impres•o•n far•is sur ŝi•n tiu inter•temp•a okaz•int•aĵ•o.
Vid•ant•e kun kia facil•ec•o la sinjor•in•o re•met•is la dent•ar•o•n, kaj ke nenio danĝer•a aŭ terur•a est•is okaz•int•a, Stanislas baldaŭ re•kviet•iĝ•is, sed ankoraŭ kelk•a•n temp•o•n la pal•a kolor•o, kiu•n kaŭz•is tiu•j dent•o•j, post•rest•is sur li•a•j vang•o•j. Tia•j•n dent•o•j•n li neniam antaŭ•e vid•is, li eĉ ne sci•is, ke ili ekzist•as kaj subit•e la enigm•o de la klak•et•ad•o far•iĝ•is al li klar•a kaj solv•ebl•a.
Oskar kapt•is kelk•a•j•n muzik•libr•o•j•n, foli•um•is dum du aŭ tri minut•o•j kaj fin•e elekt•is muzik•aĵ•o•n por lud•i. Per tio oni baldaŭ forges•us la okaz•int•aĵ•o•n pri la dent•ar•o de li•a patr•in•o, kaj krom tio li est•is promes•int•a al Stanislas, ke li lud•os.
— Kio•n vi elekt•is, Oskar?
— Un Orage —, panj•o.
— Ho, tio est•as bel•a, sed klar•ig•u antaŭ•e la en•hav•o•n, por ke Stanislas pli bon•e kompren•u.
Oskar klar•ig•is:
— “Un Orage”, aŭ “Uragan•o”, est•as bel•a, sed simpl•a salon•a muzik•aĵ•o de Weber, kaj la en•hav•o est•as la jen•o: Paŝt•ist•o re•hejm•iĝ•as kun si•a ŝaf•ar•o. Dum•e li fajf•as ari•o•n sur la flut•o. Iom post iom aŭd•iĝ•as de mal•proksim•e la bru•o de fulm•o•tondr•o. Ĝi al•proksim•iĝ•as pli kaj pli; ek•pluv•as, la vent•o ek•blov•eg•as tra la branĉ•o•j de la arb•o•j, kaj fin•e furioz•as terur•a uragan•o. Ĉie oni aŭd•as ek•kri•o•j•n de angor•o kaj sonor•il•o•j•n de vilaĝ•a•j tur•o•j. Post•e iom post iom re•kviet•iĝ•as la natur•o.
La bel•a Berta, preskaŭ ne aŭskult•ant•e tiu•j•n klar•ig•o•j•n, mok•e pint•ig•is la buŝ•o•n kaj indiferent•e ĵet•is si•a•j•n rigard•o•j•n al la bal•salon•o. Stanislas kontraŭ•e aŭskult•is kun streĉ•it•a atent•o; la klar•ig•o de Oskar li•n interes•is pli ol ĉiu•j tem•o•j, ĝis tiam pri•trakt•it•a•j de la et•a societ•o, kaj li est•is sci•vol•a, kiel Oskar kapabl•os esprim•i tiu•j•n sam•a•j•n klar•ig•o•j•n per•e de si•a pian•o. Oskar sid•iĝ•is antaŭ la muzik•il•o kaj ek•lud•is. Est•is, kvazaŭ li subit•e far•iĝ•is tut•e ali•a vir•o. Li•a ĝen•ec•o ek•mal•aper•is kaj ŝajn•is, kvazaŭ li•n tuŝ•is mister•a magi•a baston•o. Sen•ĝen•e li sid•is; rapid•e kiel fulm•o la fingr•o•j de l’ art•ist•o si•n mov•ad•is super la klav•o•j, kaj ĉiu li•a ek•tuŝ•o nask•is ton•o•n tiel bel•a•n, ke Stanislas, kiu neniam antaŭ•e aŭd•is bon•a•n pian•ist•o•n, est•is rav•it•a. La knab•o aŭskult•is sen•mov•e kaj kun re•ten•it•a spir•o. Li kompren•is ĉio•n, kio•n lud•is la pian•ist•o kaj kun mir•o rigard•is li•n kaj la rapid•e mov•iĝ•ant•a•j•n fingr•o•j•n. Kvankam li ne ĵet•is eĉ unu rigard•o•n al Berta, li tamen vid•is ŝi•n sid•ant•a•n kun la mok•e pint•ig•it•a buŝ•o, kiu ne nur ĝen•is la knab•o•n, sed indign•ig•is li•n. Li ĝoj•is, ke la fianĉ•o ne pov•is rimark•i la si•n•ten•ad•o•n kaj la kondut•o•n de si•a kar•ul•in•o, ĉar sen•dub•e li est•us ofend•it•a, se li pov•us ili•n vid•i. La pian•ist•o, rimark•ant•e nenio•n, sed nur si•n don•ant•e al la muzik•o, majstr•e daŭr•ig•is lud•i. Li•a patr•in•o kun mien•o, kiu esprim•is feliĉ•o•n kaj fier•ec•o•n pro la fil•o, sid•is silent•e kaj ĝoj•is pro la talent•o de si•a fil•o, kiu en la tut•a urb•o est•is kon•at•a kiel unu el la plej fam•a•j profesor•o•j de la konservatori•o.
Klajn kviet•e fum•ad•is, kaj aŭskult•ant•e, li, kiel ver•a pedagog•o, ekzamen•is la mien•o•n de Stanislas.
— Li am•as la muzik•o•n —, li dir•is al si mem, — tio•n mi klar•e vid•as, la muzik•aĵ•o parol•as al li•a kor•o; se li hav•os talent•o•n por stud•ad•i kun sukces•o la muzik•o•n, tiam mi propon•os al la doktor•o, ke la knab•o sekv•u la kurs•o•j•n de la muzik•a lern•ej•o.
Fin•e “la Uragan•o” kviet•iĝ•is, la paŝt•ist•o est•is re•hejm•iĝ•int•a kun la ŝaf•ar•o kaj Oskar ĉes•is lud•i.
La bel•a Berta el•ig•is ĝem•et•o•n, ĝoj•ant•e ke ŝi pov•os re•foj•e babil•ad•i pri ĉiu•tag•a•j tem•o•j, pri bel•a•j ĉapel•o•j kaj ceter•e; sed ho ve, Oskar ek•foli•um•is en la muzik•a libr•o, kaj elekt•int•e du•a•n numer•o•n, li ek•lud•is “la Kalif•o de Bagdad•o”. Tiu muzik•aĵ•o, kiu est•as pli long•a ol la antaŭ•a, ted•is la fianĉ•in•o•n en terur•a manier•o. Ŝi tamen dev•is silent•e atend•i ĝis la fin•o. Kiam post “la Kalif•o de Bagdad•o” Oskar est•is serĉ•ont•a tri•a•n numer•o•n, ŝi ne pov•is pli long•e de•ten•i si•a•n sen•pacienc•o•n, kaj por la unu•a foj•o dum la tut•a vesper•o ŝi turn•is si•n al la iam•a cirk•a knab•o kaj demand•is:
— Ĉu ver•e vi am•as muzik•o•n?
— Ho jes, fraŭl•in•o, precip•e tia•n muzik•o•n.
— Ĉu vi dezir•us far•iĝ•i pian•ist•o? — subit•e demand•is Oskar, turn•ant•e si•n sur si•a seĝ•o kaj rigard•ant•e al la knab•o.
— Jes, sinjor•o, se nur konsent•us la doktor•o.
Oskar rigard•is al si•a patr•o; ĉi tiu pren•is la pip•o•n el la buŝ•o, blov•is antaŭ si•n du nub•eg•o•j•n da fum•o kaj respond•is:
— Nu, mi parol•os pri tio kun la doktor•o.
La instru•ist-edz•in•o dir•is nenio•n, rid•et•ant•e kaj de temp•o al temp•o klak•et•ant•e la blank•a•j•n dent•o•j•n, ŝi en•verŝ•is kaf•o•n, prezent•is kuk•et•o•j•n, kaj kiam la kamen•a horloĝ•o ek•bat•is la ok•a•n hor•o•n, Klajn dir•is:
— Stanislas, est•as la ok•a, mi•a amik•o, la temp•o de vi•a for•ir•o al•proksim•iĝ•is.
Stanislas ek•star•is, kaj dank•int•e la pian•ist•o•n pro la lud•ad•o kaj salut•int•e la societ•et•o•n, li el•ir•is kaj sur•voj•iĝ•is al la urb•o.
Strang•a•j pens•ad•o•j amas•iĝ•is en li•a kap•o. Mult•foj•e li est•is aŭd•int•a muzik•o•n en la cirk•o, sed la tie•a•j muzik•ist•o•j neniam al li plaĉ•is; la lud•ad•o de Oskar tamen est•is far•int•a sur li•n tia•n impres•o•n, ke li ne pov•is for•ig•i ĝi•n el si•a anim•o, kaj tiu•n vesper•o•n li en•lit•iĝ•is kun la dezir•o, ke li•a instru•ist•o baldaŭ parol•u kun la doktor•o kaj ke ĉi tiu konsent•u la propon•o•n, kiu•n Klajn est•is alud•int•a tiu•n vesper•o•n.
Tri jar•o•j pas•is. Stanislas sid•is en la salon•o de la doktor•o Stuthejm kaj stud•ad•is.
Est•is dimanĉ•o kaj en la maten•o; la doktor•o ĵus el•ir•is vetur•il•e kun Mikel•o kaj en la dom•o est•is nur Stanislas, la serv•ist•in•o kaj la doktor•edz•in•o. Teodor•o est•is ir•int•a al kamarad•o kaj ankoraŭ ne re•hejm•iĝ•is.
Ĉio est•is silent•a en la salon•o, oni aŭd•is nur la unu•ton•a•n tiktak•ad•o•n de la star•ant•a horloĝ•o, sur kies cifer•plat•o la glav•o de la soldat•o sen•inter•romp•e kaj kun mir•ind•a regul•ec•o mov•iĝ•ad•is supr•e•n-mal•supr•e•n, supr•e•n-mal•supr•e•n laŭ tio, ke la pendol•o sving•iĝ•is dekstr•e•n-mal•dekstr•e•n, dekstr•e•n-mal•dekstr•e•n ...
Stanislas tamen ne aŭd•is la tiktak•ad•o•n, nek vid•is la glav•o•n de la soldat•o. Li•a atent•o ne est•is inter•romp•at•a eĉ de la bru•o en la kuir•ej•o, kie la sinjor•in•o kiel kutim•e labor•ad•is kaj pur•ig•ad•is, nek de la preter•rul•ant•a•j vetur•il•o•j ekster•e sur la strat•o. Kun streĉ•it•a atent•o li stud•ad•is la histori•o•n pri la muzik•o kaj pri la viv•o de fam•a•j muzik•ist•o•j kaj kompon•ist•o•j.
Por ordinar•a knab•o, kiu stud•ad•is nur tri jar•o•j•n, tiu stud•ad•o est•us mult•e tro mal•facil•a, sed Stanislas ne est•is ordinar•a lern•ant•o. Li sent•is jam ĉe la komenc•o de la kurs•o, kiu•n al li don•is la instru•ist•o Klajn, ke li dev•us lern•i pli mult•e ol ali•a komenc•ant•o, ne nur, ĉar li est•is pli aĝ•a ol ali•a•j komenc•ant•a•j lern•ant•o•j, sed precip•e pro la mult•o, kiu rest•is al li por stud•ad•i. En mal•mult•a temp•o li sekv•e lern•is tiom, kiom ali•a•j knab•o•j lern•as en ses aŭ sep jar•o•j, toler•ant•e al si mem preskaŭ neniu•n liber•a•n tag•o•n. Dank’ al si•a korp•a kaj spirit•a fort•ec•o li pov•is el•port•ad•i tiu•n streĉ•it•a•n stud•ad•o•n, kaj li•a•j progres•o•j est•is tia•j, ke li post tri jar•o•j kapabl•is stud•ad•i la sam•a•j•n fak•o•j•n, kiu•j•n ordinar•e stud•ad•as lern•ant•o•j post sep•jar•a stud•ad•o. Li do est•is stud•ating•int•a sam•aĝ•a•j•n knab•o•j•n, vizit•ad•is nun la publik•a•n lern•ej•o•n en la urb•o kaj dum kelk•a•j vesper•o•j en la semajn•o la kurs•o•j•n de pian•o en la konservatori•o sub la gvid•ad•o de profesor•o Klajn, kies plej bon•a lern•ant•o li est•is. Kvankam li part•o•pren•is nur por•pian•o-kurs•o•j•n, li tamen dev•is stud•ad•i la viv•o•j•n de ĉiu•j fam•a•j muzik•ist•o•j kaj kompon•ist•o•j.
Klin•it•a super si•a libr•o, apog•ant•e la kubut•o•j•n sur la tabl•o, antaŭ kiu li sid•is, kaj ripoz•ig•ant•e la kap•o•n sur ambaŭ man•plat•o•j, tiel ke la fingr•o•j est•is tut•e kovr•it•a•j de la luks•a•j, bel•a•j har•bukl•o•j pend•ant•a•j sur la alt•a frunt•o de la knab•o kaj ĉiu•lok•e ĉirkaŭ li•a kap•o, li ĵus leg•is kelk•a•j•n special•aĵ•o•j•n pri Paganini.
Li leg•is, ke strang•a•j rakont•o•j pri tiu fam•a violon•ist•o dis•kur•is la mond•o•n. Kelk•a•j cert•ig•is, ke Paganini mort•ig•is si•a•n propr•a•n patr•in•o•n kaj ke li ĝem•ad•is mult•a•j•n jar•o•j•n en mal•liber•ej•o, kie la gard•ist•o konsent•is, ke la art•ist•o si•n dediĉ•is al si•a art•o. La violon•ist•o, por pas•ig•i la temp•o•n kaj kontraŭ•batal•i la enu•o•n, lud•is kaj lud•ad•is sur si•a violon•o, ĝis kiam rest•is sur ĝi nur unu kord•o, kaj ĉar neniu zorg•is pri nov•a•j, li fin•e pri•stud•ad•is sur tiu sol•a rest•ant•a G-kord•o mult•a•j•n muzik•aĵ•o•j•n. Jam antaŭ•e, kiam sur la instrument•o trov•iĝ•is nur la G- kaj la E-kord•o•j, li kompon•is en la mal•liber•ej•o la fam•e kon•at•a•n muzik•a•n inter•parol•ad•o•n inter du ge•am•ant•o•j. La alt•a E-kord•o prezent•is la am•at•in•o•n kaj la ali•a la am•ant•o•n. Stanislas leg•is pri tio, pri la avar•ec•o de Paganini, pri la am•o, kiu•n li sent•is por si•a sol•a fil•et•o kaj ĉio tio ĉi tre li•n interes•is. Li do ne rimark•is kun kiom da bru•ad•o la sitel•o en la kuir•ej•o est•is met•at•a kaj re•met•at•a sur la kahel•o•j•n, kaj kun kia furioz•ec•o la bala•il•o frot•ad•is tuj post•e tiu•j•n sam•a•j•n kahel•o•j•n. Li leg•is kaj leg•ad•is, imag•e sekv•ant•e la viv•o•n de Paganini, pri kies art•o li mir•is kaj kies muzik•a•n karier•o•n li mem tiel volont•e laŭ•ir•us, ĉar Paganini, viv•ant•e nur por si•a art•o, est•is feliĉ•a en si•a art•o, kaj li (Stanislas) sam•e dezir•is viv•i por si•a art•o. Li sci•is, ke li posed•as la bezon•a•j•n talent•o•j•n, li sci•is ankaŭ, ke li•a muzik•a instru•ad•o est•as bon•eg•a, ke li•a profesor•o est•as kontent•a pri li; kial do li mem ne far•iĝ•us fam•a art•ist•o?...
Li rev•is, re•vad•is, dum la pendol•o de la horloĝ•o regul•e sving•iĝ•ad•is tiktak•ant•e de unu flank•o al ali•a, kaj la minac•ant•a, sed neniam frap•ant•a glav•o sam•takt•e si•n mov•ad•is supr•e•n-mal•supr•e•n, supr•e•n-mal•supr•e•n...
Kiam ni sid•as kviet•a•j en ni•a ĉambr•o, ĉu leg•ant•e, ĉu skrib•ant•e, ni preskaŭ neniam rimark•as la regul•a•n tiktak•ad•o•n de la horloĝ•o, sed apenaŭ ĝi ek•halt•as, ni tuj rimark•as tiu•n ŝanĝ•o•n en ni•a ĉirkaŭ•aĵ•o, kaj vol•e-ne•vol•e ni lev•as la kap•o•n kaj rigard•as al la horloĝ•o, mir•ant•e, ke ni ek•aŭd•is tiu•n subit•e ĉes•ant•a•n unu•ton•a•n bru•et•ad•o•n.
Stanislas ankaŭ mir•ig•it•e lev•is la kap•o•n kaj aŭskult•is. La ĉiam ripet•iĝ•ant•a bru•o subit•e ek•silent•is... Ĝi ne est•is la horloĝ•o, kaj sur la strat•o aŭd•iĝ•is ankoraŭ la paŝ•o•j de preter•ir•ant•o•j kaj la rul•ad•o de la vetur•il•o•j. Est•is do io ali•a, kio vek•is la atent•o•n de la stud•ant•a knab•o. Li plu•e aŭskult•is kaj ek•rimark•is, ke ĉio en la kuir•ej•o far•iĝ•is sen•bru•a. La sitel•o ne est•is plu met•at•a tie•n kaj ali•lok•e•n, la bala•il•o ripoz•is kaj eĉ la buŝ•o de la babil•em•a serv•ist•in•o rest•is ferm•it•a.
— Kio okaz•is en la kuir•ej•o? — demand•is al si la knab•o, sed li ne hav•is la temp•o•n long•e si•n okup•i pri tiu demand•o, ĉar la salon•pord•o ek•knar•is kaj sur la sojl•o star•is la sinjor•in•o.
Stanislas ek•tim•iĝ•is vid•ant•e ŝi•n; neniam ŝi•a vizaĝ•o est•is tiel pal•a, tiel flav•e pal•a kiel nun, kaj ĝi•a•j trajt•o•j montr•is tiom da angor•o, ke tuj la ek•pens•o, ke io terur•a okaz•is, en•ir•is en la kap•o•n de la knab•o. Li est•is parol•ont•a, sed ne kapabl•is. Li rekt•e ek•sid•is sur la seĝ•o, for•puŝ•is la libr•o•n kaj rigard•is al la pal•a vir•in•o, kiu kun ŝancel•iĝ•ant•a•j paŝ•o•j al•proksim•iĝ•is, las•ant•e post si la pord•o•n ne•ferm•it•a.
Stanislas fin•e demand•is balbut•e:
— Kio ... far•iĝ•is? — tiam li ek•silent•is, la lang•o al•glu•iĝ•is al la palat•o de li•a buŝ•o kaj kun ne•esprim•ebl•a mir•o kaj ek•tim•o li fiks•is si•a•j•n nigr•a•j•n okul•o•j•n sur la vir•in•o.
Ŝi•a•j sek•iĝ•int•a•j man•o•j (kvazaŭ man•o•j de mil•jar•a mumi•o) kun ne•kalkul•ebl•a nombr•o da sulk•o•j pro la ĉiam•a pur•ig•ad•o kun sap•akv•o en la kuir•ej•o, pend•is kvazaŭ velk•int•a•j ĉe ŝi•a•j flank•o•j kaj trem•et•ad•is.
— Stanislas... —, ŝi flustr•is kun prem•it•a voĉ•o, kaj subit•e ŝi ek•halt•is kaj rest•is star•ant•a ne mal•proksim•e de la knab•o.
— Stanislas...
— Kio est•as...?
— Ho Stanislas... —, re•foj•e ŝi ek•halt•is parol•i.
— Ĉu okaz•is io kun la serv•ist•in•o?
— Ne..., ŝi el•ir•is...; mi ŝi•n el•ir•ig•is komisi•e por est•i sol•a dum kelk•a•j moment•o•j...; ĉar mi hav•as io•n por dir•i... Ĉiu•j nun est•as for, nur ni ambaŭ est•as en la dom•o...
Re•foj•e ŝi ĉes•is parol•i, tiam subit•e ŝi kovr•is al si la okul•o•j•n per la flav•a•j man•o•j kaj el•ig•is sub•prem•it•a•n ek•kri•o•n, kiu penetr•is la anim•o•n de la knab•o. Li vol•is ek•star•i por ir•i al ŝi, sed ne pov•is, li atend•is io•n terur•a•n kaj rest•is sid•ant•a sen•mov•e, la okul•o•j fiks•it•a•j sur la mal•feliĉ•ul•in•o, kiu star•is antaŭ li.
— Stanislas..., mi hav•as io•n por dir•i..., por konfes•i al vi... Vi est•as tiel bon•a knab•o, al vi mi kuraĝ•as parol•i..., nur al vi...
Nerv•a trem•o tra•kur•is tra ŝi•a tut•a korp•o, ŝi ŝancel•iĝ•is kaj fal•is sur•genu•e antaŭ la knab•o, kiu far•iĝ•is pli kaj pli pal•a pro emoci•o.
Fin•e li kapabl•is parol•i.
— Sinjor•in•o, kio do far•iĝ•is! ... vi ja trem•eg•as, vi est•as mal•san•a.
— Ho ne, mi ne est•as.
— Vi labor•is tro mult•e.
— Jes, mi labor•is..., ĝis nun mi hav•is la fort•o•j•n por labor•i, sed ili est•as for•las•ont•a•j mi•n...
— Sed kial tiel labor•i?... La serv•ist•in•o ja est•as en la dom•o por labor•i; vi labor•as tro mult•e...
— Ho ne, Stanislas, mi dev•as labor•i, ĉiam labor•i... Ho Di•o ... kompat•u mi•n!
Ŝi el•ig•is profund•a•n ĝem•o•n kaj ramp•ant•e antaŭ•e•n ĝis Stanislas, ŝi fal•ig•is la kap•o•n sur li•a•j•n genu•o•j•n kaj ek•plor•is.
— Vi nepr•e dev•as ripoz•i, sinjor•in•o; kred•u al mi, tiu ĉiam•a labor•o en la kuir•ej•o mort•ig•os vi•n.
— Ho ve, Stanislas; mi ja dev•as labor•i..., mi ja ne pov•as ne labor•i.
— Sed kial? — Stanislas rigard•is al la kompat•ind•a vir•in•o. En klin•it•a si•n•ten•ad•o ŝi star•is sur•genu•e antaŭ li kaj ŝi•a tut•a ekster•aĵ•o nask•is ind•a•n kompat•o•n. Ĝis antaŭ kvar•on•a hor•o ŝi est•is labor•int•a kiel sklav•in•o, kaj la akv•o, kiu mal•sek•ig•is ŝi•a•j•n bot•o•j•n kaj vest•o•j•n, el•gut•et•is el ili sur la tapiŝ•o•n kaj est•is las•int•a si•a•j•n post•sign•o•j•n de la salon•a pord•o ĝis la tabl•o.
— Kial? — ŝi respond•is, — ĉar ŝi ordon•is tio•n al mi antaŭ ol mort•i —. Ŝi lev•is la kap•o•n kaj rigard•is al la knab•o.
— Ŝi frenez•iĝ•is —, pens•is li, kaj ŝi tuj diven•is li•a•n pens•o•n.
— Ne pens•u Stanislas, ke mi perd•is la prudent•o•n —, ŝi dir•is plu•e, — mi ja tut•e ne perd•is ĝi•n...
— Sed mi ne kompren•as, kio...
— Vi ne pov•as tio•n kompren•i, kaj ĝust•e tial mi nun ven•is por kompren•ig•i al vi..., nur vi pov•os tio•n kompren•i, ne la ali•a•j... Ho, Stanislas, se vi sci•us, se vi sci•us! ... sed mi ĝi•n rakont•os al vi, ebl•e vi mi•n for•puŝ•os kun abomen•o kiel lepr•a•n hund•o•n, sed tio•n mi ja ind•as, ĉar mi ind•as pli mal•mult•e ol lepr•a hund•o.
— Vi?... Vi sinjor•in•o, kiu est•as tiel bon•a al ĉiu•j!
Ŝi ek•star•is kaj dum ŝi•a•j trajt•o•j kun•tir•iĝ•is konvulsi•e, ŝi flustr•is:
— Ho Stanislas ... fin•e mi dev•as ĝi•n el•dir•i ... fin•e vi ek•aŭd•os, kio mi est•as, ĉar vi tromp•iĝ•is pri mi..., mi tut•e ne est•as bon•a, mi est•as mizer•ul•in•o..., mi est•as krim•ul•in•o.
La mir•o de la knab•o pli•grand•iĝ•is pli kaj pli, ŝi tio•n rimark•is kaj dir•is plu•e kun flustr•ant•a voĉ•o:
— Mi est•as la plej grand•a krim•ul•in•o en la urb•o..., mi est•as mort•ig•int•in•o.
Stanislas est•is atend•int•a io•n terur•a•n, sed ne tio•n; li tamen ne kred•is al la parol•o•j de la sinjor•in•o, kaj ŝi•a•j penetr•em•a•j okul•o•j tio•n rimark•is tuj.
— Vi ne kred•as al mi —, ŝi flustr•e dir•is; sed mi rakont•os tio•n, kio okaz•is, kaj tiam vi kred•os, ĉar ĝi ja est•as ver•a.
Ŝi etend•is la man•o•n al la cifer•plat•o de la horloĝ•o kaj dir•is:
— Ĉu vi vid•as tiu•n mov•iĝ•ant•a•n glav•o•n?... Ĝi minac•ad•as..., nur minac•ad•as kaj ne frap•as...; sam•manier•e al mi minac•ad•as jam dum mult•a•j jar•o•j la du vitr•ec•a•j okul•o•j de mi•a viktim•o... Preskaŭ sen inter•romp•o ili tra•bor•as mi•a•n anim•o•n, ĉiam ili est•as antaŭ mi, nokt•e kaj tag•e; eĉ dum mi dorm•as, ili mi•n persekut•as kaj nur tiam, kiam mi labor•as, ili iom post iom for•iĝ•as, sed tuj re•ven•as, kiam mi vol•as ripoz•i pro lac•ec•o... Tial mi ĉiam labor•as. Ĉiu•maten•e mi pur•ig•as la kuir•ej•o•n jam dum mult•a•j si•n•sekv•ant•a•j jar•o•j. Neniu sci•as kial, nek la doktor•o, nek la serv•ist•in•o, nek iu ali•a... Mi vol•is dir•i ĝi•n al neniu, ĉar tut•e sol•a mi vol•is port•i la ŝarĝ•o•n, kiu pez•as kiel plumb•o sur mi•a konscienc•o. Mi vol•is port•i ĝi•n, ĝis kiam ĝi romp•us mi•a•n kor•o•n aŭ fal•ig•us mi•n sen•rest•ar•iĝ•e. Sed mi•a kor•o ne romp•iĝ•is kaj mi•a korp•o ne fal•is sub mi•a ŝarĝ•o...
Ŝi parol•is ĉiu•j•n tiu•j•n vort•o•j•n kvazaŭ en delir•o kaj rigard•ant•e nur la cifer•plat•o•n, sur kiu la soldat•o de Salom•o sving•ad•is la minac•ant•a•n glav•o•n. Fin•e ŝi de•turn•is la okul•o•j•n de tiu lok•o kaj direkt•ant•e ili•n sur la knab•o•n, ŝi dir•is plu•e:
— Neniam oni supoz•is, kial mi tiel labor•ad•is, ĉar neniu iam ek•sci•is tio•n, kio okaz•is kun mi kaj ŝi; neniu ek•aŭd•is la terur•a•j•n vort•o•j•n, kiu•j•n ŝi parol•is, kiam ŝi mort•is, neniu sci•as, kiel ili ankoraŭ nun son•as kaj son•ad•as en mi•a•j•n orel•o•j•n, penetr•as mi•a•n anim•o•n kvazaŭ per tranĉ•ant•a glav•o. Tiu•j vort•o•j for•mort•iĝ•is kaj jam ne aŭd•iĝ•as, kiam mi labor•ad•as; sed apenaŭ mi ek•ripoz•as, ili de•nov•e re•son•ad•as en mi•a•j•n orel•o•j•n. Nur mi•a•j bru•ant•a•j bala•il•o kaj sitel•o pov•as silent•ig•i la buŝ•o•n, kiu el•parol•is ili•n.
Stanislas est•is demand•ant•a, kiu est•as tiu, pri kiu la sinjor•in•o parol•is, sed ŝi•a vizaĝ•o tiel rigid•iĝ•is en terur•a tord•iĝ•o, ke li ne pov•is el•ig•i unu demand•a•n vort•o•n. Re•foj•e ŝi montr•is la soldat•o•n sur la cifer•plat•o, flustr•ant•e:
— Rigard•u! ... tiu•n minac•ant•a•n glav•o•n, kiu tamen neniam ek•traf•os si•a•n cel•o•n, tiu•n glav•o•n ŝi fingr•e montr•is al mi, kiam ŝi kuŝ•is tie antaŭ la horloĝ•o..., kaj dum stri•o da sang•o el•ŝpruc•is el ŝi•a buŝ•o sur tiu•n tapiŝ•o•n, ŝi el•dir•is tiu•j•n vort•o•j•n, minac•ant•a•j•n sam•e terur•e kiel tiu glav•o...
La kompat•ind•ul•in•o trem•et•is kaj re•foj•e kovr•is al si la vizaĝ•o•n per la velk•int•a•j man•o•j.
— Kio•n do ŝi dir•is? — demand•is Stanislas.
— Ŝi dir•is: Vi mi•n mort•ig•is, sed la temp•o ven•os, kiam vi star•os antaŭ vi•a juĝ•ant•o sam•e kiel tiu mal•bon•a vir•in•o tie star•as antaŭ la si•a... Kaj kiam mi genu•fleks•is antaŭ ŝi por pet•i ŝi•a•n pardon•o•n, tiam ŝi for•puŝ•is mi•n kun la terur•a•j vort•o•j: Ne tuŝ•u mi•n, ir•u for kaj labor•u, ĝis kiam vi•a kor•o krev•os sam•e kiel nun krev•is la mi•a.
Ŝi ek•silent•is moment•et•o•n kaj rigard•is al Stanislas, tiam ŝi flustr•is:
— Kaj mi labor•is kaj labor•ad•is por plen•um•i ŝi•a•n ordon•o•n, sed mi•a kor•o ne krev•is... Ho, ke ĝi krev•us..., ĉar nur tiam mi trov•us ripoz•o•n..., sed mi daŭr•ig•os labor•ad•i, ĉar tia est•as ŝi•a vol•o.
— Sed kial labor•ad•i?
La antaŭ•a tord•iĝ•o re•aper•is sur la vizaĝ•o de la sinjor•in•o.
— Mi rakont•os tio•n, Stanislas, nur al vi mi ĝi•n rakont•os, sed kio ajn okaz•os, neniam parol•u pri ĝi.
Stanislas ek•star•is por met•i seĝ•o•n por ŝi, ĉar li tim•is ke ŝi fal•us, sed per rifuz•a gest•o ŝi de•ten•is la knab•o•n.
— Ne! ... mi ne vol•as sid•i, ĉar sid•i est•as ripoz•i. Mi vol•as star•i, kaj star•ant•e mi rakont•os... Vi pens•as kaj dir•is, Stanislas, ke mi est•as bon•a, sed vi tromp•iĝ•as; mi est•as la plej mal•bon•a el ĉiu•j vir•in•o•j, kaj iam mi est•is la plej ego•ist•a kaj la plej fier•a.
Stanislas, pens•ant•e pri la ĉiam•a labor•ad•o de la sinjor•in•o, pri ŝi•a ĝentil•ec•o kaj bon•kor•ec•o al ĉiu•j, kaj pri la ĉifon•a•j mal•sek•a•j vest•aĵ•o•j, kiu•j•n ŝi port•ad•is, re•foj•e ek•opini•is, ke ŝi delir•as, ĉar li ne•ebl•e pov•is kred•i al ŝi•a•j mister•a•j vort•o•j. Se li est•us iam aŭd•int•a, ke kelk•a•j hom•o•j est•as persekut•at•a•j de monomani•o, tiam li sen ia dub•o tuj pens•us, ke antaŭ li star•as monomani•ul•in•o, sed eĉ la ekzist•ad•o de tia spirit•a de•flank•iĝ•o ĉe la hom•o•j est•is al li tut•e ne•kon•at•a.
Ne atend•ant•e la efik•o•n, kiu•n far•is sur la knab•o•n ŝi•a•j vort•o•j, la sinjor•in•o dir•is plu•e:
— Kiam mi est•is jun•a knab•in•o, mi est•is kvazaŭ la estr•in•o en mi•a ge•patr•a dom•o. Mi•a•j ge•patr•o•j est•is tre riĉ•a•j, kaj ĉar mi ne dezir•is vizit•ad•i la publik•a•n lern•ej•o•n, mi ek•hav•is privat•a•j•n instru•ist•o•j•n, kiu•j al mi instru•is, kaj ĉar mi est•as ego•ist•a kaj ambici•a, mi vol•is lern•i mult•e pli mult•e ol ali•a•j knab•in•o•j el mi•a rang•o, nur por est•i super•a al ili ĉiu•j. Mi lern•is fremd•a•j•n lingv•o•j•n, la desegn•a•n art•o•n, mi lern•is preskaŭ ĉiu•j•n scienc•o•j•n kaj ankaŭ muzik•o•n. Mi lud•is mir•ind•e bel•e sur la pian•o kaj sur la jen•a (ŝi fingr•e montr•is la instrument•o•n, kiu•n uz•is ordinar•e la knab•o), mi lud•is la sam•a•j•n muzik•aĵ•o•j•n, kiu•j•n vi nun ĉiu•tag•e stud•ad•as. Mi hav•is talent•o•n kaj ĉiu•j mi•n admir•ad•is. Tio tamen ne kontent•ig•is mi•n, mi vol•is est•i bril•ant•a stel•o inter ĉiu•j ali•a•j lud•ant•o•j; mi vol•is est•i art•ist•o de unu•a rang•o, kaj sen dub•o mi est•us traf•int•a tiu•n cel•o•n, se ne io strang•a kaj terur•a subit•e est•us ŝov•int•a bar•il•o•n antaŭ ĉiu•j•n mi•a•j•n intenc•o•j•n kaj plan•o•j•n. Mi tiam kon•at•iĝ•is kun sinjor•o Stuthejm. Li est•is bon•a vir•o kaj hav•is doktor•a•n titol•o•n kaj ĉio tio decid•ig•is mi•n far•iĝ•i li•a edz•in•o. Ni hav•is unu infan•o•n, kiel vi sci•as, kiu est•as la patr•in•o de la et•a Teodor•o. Kiam mi•a fil•in•o est•is kvin•jar•a, mi hav•is du serv•ist•in•o•j•n en ĉi tiu dom•o, unu por la kuir•ej•o kaj unu, kiu si•n okup•ad•is pri la ceter•a•j mastr•um•a•j labor•o•j, ĉar mi mem labor•is neniam; mi est•is tro fier•a por labor•i. Mi nur stud•ad•is kaj lud•ad•is sur mi•a pian•o. Tiu du•a serv•ist•in•o, spec•o de ĉambr•ist•in•o, est•is tre mal•fort•a kaj iom mal•san•em•a knab•in•o de du•dek jar•o•j... Ŝi labor•is pli mult•e ol pov•is el•port•i ŝi•a•j korp•a•j fort•o•j, sed tio•n mi tiam ne rimark•is kaj atent•is; mi eĉ ne pens•is pri io tia. Mi kontraŭ•e nur ŝi•n rapid•ig•is, riproĉ•is ŝi•n, se ŝi•a labor•o ne marŝ•is sufiĉ•e rapid•e. Unu maten•o•n, post kiam ŝi est•is labor•int•a en ĉi tiu salon•o, ŝi dev•is en•pak•i kelk•a•j•n grand•a•j•n kofr•o•j•n por parenc•in•o mi•a, kiu est•is ĉe ni dum kelk•a•j tag•o•j kaj kiu est•is for•ir•ont•a al Pariz•o. Mi lud•is sur la pian•o kaj ŝi en•pak•is. Mi memor•as, ke kelk•foj•e ŝi spir•eg•is pro lac•ec•o, sed mi preskaŭ ne atent•is tio•n; ŝi ja est•is nur ĉambr•ist•in•o kaj destin•it•a por labor•i. Kiam la kofr•o•j est•is plen•a•j, ŝi dev•is port•i ili•n en la koridor•o•n, ĉar vetur•il•o est•is ven•ont•a por vetur•i ili•n al la staci•dom•o. Kiel mi jam dir•is, la kofr•o•j est•is grand•a•j, kaj ĉar ili en•hav•is libr•o•j•n, ili est•is tro pez•a•j por ŝi. Kun pen•o kaj streĉ•ad•o de ĉiu•j fort•o•j ŝi for•port•is la pli mal•grand•a•j•n en la koridor•o•n, kaj ĉar ŝi sent•is, ke mank•as al ŝi la fort•o•j for•port•i la grand•a•j•n, ŝi demand•is, ĉu mi konsent•as, ke la kuir•ist•in•o help•u ŝi•n. Mi mal•konsent•is, riproĉ•ant•e ŝi•n akr•e, ke ŝi ĉiam inter•romp•as mi•a•n stud•ad•o•n, kaj ke ŝi est•as tro mal•diligent•a eĉ klopod•i for•port•i la kofr•o•j•n. Ŝi mord•is al si la lip•o•j•n, ĉar mi•a•j riproĉ•o•j est•is mal•just•a•j kaj vund•is ŝi•a•n mem•estim•o•n. Ŝi ne respond•is kaj lev•is kofr•o•n. Apenaŭ ŝi far•is du paŝ•o•j•n, ŝi el•ig•is kri•o•n de dolor•o. La kofr•o re•fal•is sur la tapiŝ•o•n kaj ŝi ek•palp•is ambaŭ•man•e si•a•n brust•o•n, dum mort•a pal•ec•o kovr•is ŝi•a•n vizaĝ•o•n. Mi ek•halt•is lud•i kaj rigard•is ŝi•n kun surpriz•o. Ŝi ŝancel•iĝ•is sur si•a•j krur•o•j kaj fal•is sur•genu•e, kapt•ant•e la dors•o•n de la kanap•o, ĉe kiu star•is la kofr•o.
— Kio far•iĝ•is? — mi demand•is.
Ŝi kun•prem•is ankoraŭ pli fort•e la lip•o•j•n, rigard•is mi•n kun riproĉ•ant•a•j okul•o•j, kaj ŝajn•is, kvazaŭ ŝi est•us sufok•ont•a; ŝi dev•is mal•ferm•i la lip•o•j•n, sed anstataŭ vort•o•j el•flu•is el ĝi stri•o da sang•o.
— Kio far•iĝ•is!? — mi re•foj•e demand•is.
— Ho mi•a brust•o —, ŝi dir•is, prem•ant•e la man•o•n sur si•a•n kor•o•n, — ho, mi•a kor•o, ĝi romp•iĝ•is..., la kofr•o est•is tro mult•pez•a —. Mi salt•e lev•iĝ•is de mi•a seĝ•o por kur•i al ŝi kaj por sub•ten•i ŝi•n, ĉar ŝi•a pal•ec•o far•iĝ•is tiel terur•a, ke mi tim•is, ke ŝi tuj fal•os sur la plank•o•n. Ŝi tamen etend•is la man•o•n por evit•i al mi al•proksim•iĝ•i. Re•foj•e stri•o da sang•o flu•is el ŝi•a buŝ•o kaj makul•is ŝi•a•j•n vest•o•j•n kaj la tapiŝ•o•n... Jen ... tie ... tie ... ho Di•o, Di•o!
Kun terur•o Stanislas rigard•is la lok•o•n, kiu•n fingr•e montr•is la sinjor•in•o. Li tamen ne vid•is sang•makul•o•n, sed tapiŝ•et•o•n.
— Sub tiu tapiŝ•et•o, Stanislas, est•is iam tiu makul•o. Mi vol•is for•ig•i ĝi•n, sed tio jam ne est•is ebl•a; tiam mi for•tranĉ•is la makul•o•n kaj kovr•is la lok•o•n ... la tru•o•n ... per tiu tapiŝ•et•o...
Ŝi per la pied•o for•puŝ•is la tapiŝ•et•o•n kaj Stanislas vid•is kvadrat•a•n tru•o•n en la plank•tapiŝ•o.
— Tie! — ŝi dir•is plu•e, — tie flu•is ŝi•a sang•o..., tie ŝi kuŝ•is sur•genu•e for•puŝ•ant•e mi•n, dum ŝi kri•is al mi: — Ir•u for, ne tuŝ•u mi•n, est•as tro mal•fru•e help•i al mi..., mi•a kor•o romp•iĝ•is — ... La doktor•o ne est•is hejm•e; mi tuj el•kur•is la ĉambr•o•n kaj la vetur•ig•ist•o ven•is por kuŝ•ig•i ŝi•n sur la kanap•o•n. Kaj kiam post•e mi star•is antaŭ ŝi, pet•ant•e ŝi•a•n pardon•o•n kaj demand•ant•e, kio•n mi dev•us far•i por ke ŝi pov•u pardon•i al mi, tiam ŝi el•dir•is tiu•j•n terur•a•j•n vort•o•j•n: — Vi mort•ig•is mi•n, sed la temp•o ven•os, kiam vi star•os antaŭ vi•a juĝ•ant•o, sam•e kiel tiu mal•virt•a vir•in•o tie star•as antaŭ la si•a —. Ho Stanislas, ŝi mort•is du tag•o•j•n post•e... Mi jam ne kuraĝ•is re•ven•i al la mal•feliĉ•ul•in•o, ĉar ŝi ne vol•is pardon•i al mi, kiu ŝi•n mort•ig•is... De tiu temp•o mi sufer•is, kiel pov•as sufer•i nur iu kun mort•ig•o sur la konscienc•o... Nokt•e tiu pal•a serv•ist•in•o aper•as antaŭ mi•a lit•o kaj riproĉ•as mi•n, dir•ant•e ĉiam la sam•a•j•n vort•o•j•n: “Labor•u! ... labor•u ĝis kiam ankaŭ vi•a kor•o krev•os...” Kaj mi labor•is ĝis nun, sed van•e; mi•a kor•o est•as tiel fort•a, ke ĝi ne pov•as krev•i... Neniu ĝis tiu tag•o kompren•is, kial mi tiel labor•ad•as, kaj neniu tio•n ek•sci•is, escept•e vi... Vi ne mok•as mi•n, Stanislas, pro mi•a labor•ad•o, vi kompren•os mi•n, ĉar vi est•as inteligent•a kaj bon•kor•a, sent•em•a knab•o.
Stanislas rigard•is la sinjor•in•o•n, ne sci•ant•e, ĉu li dev•as konsider•i ŝi•n kiel vir•in•o•n, kiu perd•is la prudent•o•n, aŭ ĉu ver•e tio ĉio okaz•is, kio•n ŝi est•is rakont•int•a; sed la tru•o est•is en la tapiŝ•o, la sang•makul•it•a lok•o est•is for•tranĉ•it•a, sen dub•o la sinjor•in•o est•is dir•int•a la ver•o•n; sed spit•e al tio, ŝajn•is al li strang•e, ke ŝi per tia labor•ad•o pov•us silent•ig•i si•a•n konscienc•o•n. Li ja est•is nur jun•a knab•o kaj ne pov•is tio•n imag•i, al kio monomani•o pov•as instig•i la hom•o•j•n.
— Sed, sinjor•in•o —, li fin•e dir•is mal•laŭt•e, tim•ant•e, ke iu aŭd•us li•a•j•n parol•o•j•n, — vi dir•as, ke vi mort•ig•is tiu•n serv•ist•in•o•n..., vi tamen tio•n ne far•is intenc•e.
— Jes, mi far•is, ĉar mi sol•a est•as kulp•a en ĉio.
— Vi tamen ne pov•is antaŭ•vid•i, ke ŝi mort•us.
— Spit•e al tio mi est•as ŝi•a mort•ig•int•in•o, kaj tial Di•o mi•n pun•as, ĉar Li per ŝi•a buŝ•o el•dir•is al mi tiu•j•n terur•a•j•n vort•o•j•n... Sed mi obe•is ili•n kaj obe•os ili•n ĝis la fin•o de mi•a viv•o, kiom ajn mal•facil•a est•os al mi tiu sen•inter•romp•a labor•o; fin•e la temp•o ja ven•os, kiam mi pov•os ripoz•ad•i..., kaj tiam Li kaj ŝi al mi pardon•os. Sed tiu temp•o est•as ebl•e ankoraŭ tre mal•proksim•a, ĉar kvankam mi•a•j korp•a•j fort•o•j pli•mal•grand•iĝ•as iom post iom, mi•a kor•o est•as fort•a. Kor•o tiel sen•kompat•a kaj tiel mal•sent•em•a kiel la mi•a nepr•e dev•as est•i fort•a kaj pov•as kontraŭ•star•i kaj el•port•i long•e la pez•a•n ŝarĝ•o•n, kiu ĝi•n prem•as... Sed fin•e ĝi krev•os, kaj tiam mi est•os liber•ig•it•a de la mal•ben•o, kiu•n Li parol•ig•is al mi per•e de ŝi•a buŝ•o... Mi star•as antaŭ Li jam mult•a•j•n jar•o•j•n sam•e kiel tiu vir•in•o sur la cifer•plat•o star•as antaŭ si•a juĝ•ant•o... Rigard•u kiel tiu soldat•o sving•ad•as la glav•o•n, ne traf•ant•e. Sam•e tiu•j minac•ant•a•j vort•o•j est•as adres•it•a•j al mi tag•o•n post tag•o, semajn•o•n post semajn•o kaj jar•o•n post jar•o... Tiu soldat•o neniam ek•frap•os, sed fin•e mi est•os liber•ig•at•a de la vort•o•j, kiu•j minac•ad•as mi•n..., tiam mi•a kor•o romp•iĝ•os, tiam mi est•os feliĉ•a, ĉar tiam Di•o kaj ŝi est•os pardon•int•a•j mi•n.
Ŝi rigard•is la cifer•plat•o•n kaj ŝi•a•j lip•o•j trem•et•is; tiam ŝi dir•is flustr•e: — Ho, mi hav•os ankoraŭ mult•e por sufer•i, sed la labor•o sen•ŝarĝ•ig•os mi•n... — Tiam ŝi dron•is moment•o•n en pens•o•j.
La pord•o de la vetur•il•ej•o ĵet•ferm•iĝ•is kun laŭt•a bru•o kaj inter•romp•is la silent•o•n, kiu reg•is en la dom•o.
— Jen Maria, kiu re•ven•as —, ŝi dir•is subit•e. — Mi re•foj•e ek•labor•os.
Ŝi si•n turn•is por for•ir•i.
Stanislas post•rigard•is la kompat•ind•a•n vir•in•o•n, kiu kiel ver•a ekzempl•o de mizer•o kun ŝancel•iĝ•ant•a•j paŝ•o•j mal•rapid•e al•ir•is al la pord•o.
Stanislas rest•is sol•a.
Minut•o•n post•e laŭt•a frot•ad•o de bala•il•o montr•is, ke la sinjor•in•o labor•ad•as kiel kutim•e por for•ig•i de si•a kor•o la ŝarĝ•o•n, kiu prem•us ĝi•n ebl•e ankoraŭ mult•a•j•n jar•o•j•n.
Fin•o de la Tri•a Part•o.
La Daguerre•strat•o (nom•it•a laŭ Louis Jacq. Maudé Daguerre, pentr•ist•o kaj el•trov•int•o de la fotograf•art•o) est•as bel•a, sen•bru•a strat•o en Hag•o. Tie star•as plej•part•e tri•etaĝ•a•j dom•o•j kaj preskaŭ en ĉiu•j loĝ•as hom•o•j el la burĝ•a klas•o. Unu•j est•as pensi•um•it•a•j ŝtat•ofic•ist•o•j, ali•a•j est•as aktiv•a•j ofic•ist•o•j, libr•o•ten•ist•o•j, instru•ist•o•j de publik•a•j lern•ej•o•j kaj rent•ul•o•j. Butik•o•j•n, magazen•o•j•n aŭ publik•a•j•n konstru•aĵ•o•j•n oni ne trov•as en tiu strat•o, kaj nur unu dom•o est•as uz•at•a kiel pension•o, kies mastr•o, okup•int•e por si mem ne pli ol unu ĉambr•o•n kaj kuir•ej•et•o•n, for•lu•ig•as ĉiu•j•n ali•a•j•n apartament•o•j•n, ĉu mebl•o•proviz•it•a•j, ĉu sen mebl•o•j. Tiu•j apartament•o•j est•as okup•at•a•j de ge•edz•iĝ•int•o•j, de fraŭl•o•j, de fraŭl•in•o•j loĝ•ant•a•j apart•ig•it•a•j unu de la ali•a, tiel ke preskaŭ ĉiu viv•as si•a•n apart•a•n viv•o•n, kaj oft•e okaz•as, ke loĝ•ant•o•j de la pension•o tut•e ne kon•as si•n reciprok•e, kvankam dum monat•o•j si•n•sekv•ant•a•j ili viv•as en la sam•a konstru•aĵ•o. Kelk•a•j el ili est•as serv•at•a•j de la pension•estr•o, kiu zorg•as pri manĝ•aĵ•o•j kaj ceter•e, ali•a•j kontraŭ•e serv•as si•n mem.
En tiu konstru•aĵ•o, en•hav•ant•a dek•du•o•n da for•lu•ig•it•a•j apartament•o•j, loĝ•is en la jar•o 1912a la ge•edz•o•j Bus kiel ge•pension•estr•o•j.
Bus est•is vir•o, kiu pas•ig•is mult•a•j•n jar•o•j•n en Hind•uj•o kiel soldat•o de la holand•a-hind•a arme•o. Post kiam li ricev•is si•a•n pasport•o•n de eks•iĝ•o, li re•ir•is al si•a patr•uj•o kun nur unu okul•o (la ali•a•n li perd•is en batal•o kontraŭ la Atjin•o•j), kun flav•iĝ•int•a vizaĝ•o, kalv•a kap•o kaj jar•a pensi•o de kvar•cent gulden•o•j. Bus est•is ses•dek•jar•a, tre nerv•em•a hom•o kaj balbut•is. Kiam li parol•is kun fremd•ul•o, li•a parol-mal•perfekt•ec•o far•iĝ•is terur•a, ĉar tiam li far•is la plej mal•bel•a•j•n grimac•o•j•n, kaj prem•e ferm•ant•e la unu•nur•o•n okul•o•n, li el si•a buŝ•o el•ĵet•is tiom da kraĉ•er•o•j, ke la al•parol•it•o ordinar•e paŝ•is flank•e•n por evit•i tia•n mal•bon•ven•a•n pluv•et•o•n. Bus fum•is de la maten•o ĝis kiam li en•lit•iĝ•is el tiel•nom•at•a naz•varm•ig•il•o, tio est•as: el mal•long•a argil•a pip•o. Tiu•n pip•o•n li nur el•pren•is el la buŝ•o, kiam li est•is manĝ•ont•a. La ekstrem•aĵ•o de la pip•tub•o est•is proviz•it•a de almenaŭ du•dek metr•o•j•n long•a faden•o, kiu, volv•it•a ĉirkaŭ•e, form•is mol•a•n dik•aĵ•o•n por ŝirm•i la sen•dent•a•j•n makzel•o•j•n kontraŭ la mal•mol•a argil•o. Bus parol•is mal•oft•e, sed li•a edz•in•o parol•is ĉiam, kiam si•n prezent•is la okaz•o, kaj tiu si•n prezent•is oft•eg•e, ĉar ŝi dev•is pret•ig•i la kaf•o•n, la te•o•n kaj la manĝ•aĵ•o•n por mult•a•j pension•ul•o•j, kaj al•port•ant•e ili•n en la for•lu•ig•it•a•j•n ĉambr•o•j•n, ŝi rest•is ĉiam kelk•a•n temp•o•n por konversaci•i pri la veter•o kaj ceter•a•j afer•o•j. Ŝi est•is dik•a, mal•bel•a, sed tre pur•a kaj labor•em•a vir•in•o kaj sam•aĝ•a kiel ŝi•a edz•o. Ŝi•a•n kap•o•n tamen kovr•is bel•a•j har•o•j, pro kiu•j ŝi tre fier•iĝ•is, ĉar ili est•is bel•e blond•a•j kaj eĉ ne unu griz•a har•et•o ili•n mal•bel•ig•is. Ĝis si•a kvin•dek•a jar•o ŝi est•is serv•int•a kiel kuir•ist•in•o ĉe riĉ•a aristokrat•a sinjor•o, kiu ĉe si•a mort•o testament•e post•las•is al ŝi dek mil gulden•o•j•n. Kiam ŝi okaz•e kon•at•iĝ•is kun la eks•milit•ist•o, ili opini•is (ĉiu por si mem), ke est•us tre saĝ•e ge•edz•iĝ•i, ĉar li hav•is bel•a•n pensi•o•n kaj ŝi posed•is rent•o•n da kvin•cent gulden•o•j, tiel ke ili ek•hav•us kun•e sufiĉ•a•n ricev•ot•aĵ•o•n por agrabl•e kaj sen•zorg•e viv•ad•i. Komenc•e ili loĝ•is en du-etaĝ•a dom•o en la Fronemanstraat, sed la sen•labor•a viv•o ne plaĉ•is al ili, tial ili mal•ferm•is cigar•a•n butik•o•n en la mez•o de la urb•o, sed ĝi prosper•is mal•bon•e, ĉar Bus balbut•is tro mult•e kaj for•tim•ig•is la klient•o•j•n per si•a•j kraĉ•er•o•j, kaj sinjor•in•o Bus babil•is tro mult•e, kiam ven•is klient•o•j en la butik•o•n por aĉet•i cigar•o•j•n aŭ tabak•o•n; sekv•e de ĉio tio la butik•o iom post iom far•iĝ•is tut•e sen•klient•a.
La pension•o, kiu•n la ge•edz•o•j tuj post•e fond•is en la Daguerrestraat, prosper•is bon•eg•e, ĉar sinjor•in•o Bus est•is lert•a kuir•ist•in•o kaj tre zorg•em•a por la en•loĝ•ant•o•j. Ŝi•a edz•o ne postul•is tro mult•e da mon•o por la for•lu•ig•it•a•j apartament•o•j, kaj ĉiam li est•is inklin•a help•i si•a•j•n pension•ul•o•j•n en ĉio ajn. Li oft•e for•port•is leter•o•j•n al la poŝt•ej•o, zorg•is pri ĉia•j komisi•o•j kaj est•is serv•em•a al ĉiu•j. Kaŭz•e de ĉio tio la en•loĝ•ant•o•j tre ŝat•is la ge•edz•o•j•n Bus, kaj nur mal•oft•e unu el ili trans•pension•iĝ•is.
Bus, maĉ•ant•e la ekstrem•aĵ•o•n de si•a pip•o kaj fum•ant•e mal•rapid•e, sid•is en la kuir•ej•et•o kaj muel•is kaf•o•n; dum•e li klin•is la kap•o•n dekstr•e•n por aŭskult•i, ĉu iu supr•e•n•ir•as la ŝtup•ar•o•n. Li•a edz•in•o star•is antaŭ la forn•o kaj kirl•ad•is la en•hav•o•n de bril•ant•a kupr•a kaldron•o, el kiu el•ir•is agrabl•e odor•ant•a vapor•o.
— La “nov•ul•o” for•rest•as long•e hodiaŭ —, ŝi dir•is kvazaŭ al si mem.
La “nov•ul•o” est•is lu•ant•o, kiu antaŭ kvin semajn•o•j lu•is du ĉambr•et•o•j•n de la plej supr•a etaĝ•o.
Bus jes•e kap•klin•is, sed ne respond•is.
— En ali•a•j tag•o•j li preskaŭ ĉiam re•hejm•iĝ•is mult•e pli fru•e.
Re•foj•e Bus kap•klin•is kaj re•foj•e li silent•is.
— Ŝajn•as al mi, ke li tre am•as promen•ad•i, ĉar kelk•foj•e li el•ir•as eĉ dum pluv•et•a veter•o.
Bus tri•a•foj•e kap•jes•is, kaj ĉar la kaf•o est•is muel•it•a, li met•is la muel•il•o•n sur tabl•et•o•n, el•tir•is la tir•kest•et•o•n el la muel•il•o kaj ŝut•is la en•hav•o•n en kaf•pot•o•n. For•met•int•e la muel•il•o•n en ŝrank•o•n, li verŝ•is bol•ant•a•n akv•o•n en la pot•o•n, kaj kiam ĝi est•is plen•a, li ĝi•n star•ig•is sur petrol•a•n varm•ig•il•o•n, ek•sid•is, grat•is al si la kalv•a•n kap•o•n, fum•is, inter•plekt•is kviet•e la man•o•j•n, kaj atend•ant•e, ke la mov•iĝ•em•a edz•in•o ek•parol•us, por ke li kiel kutim•e pov•u respond•e kap•jes•i aŭ kap•ne•i, (ĉar ali•manier•e li nur respond•is tre mal•oft•e), li rigard•is sen•cel•e antaŭ si•n. Kiam li•a edz•in•o ek•vid•is, ke li kviet•e fum•et•as, far•ant•e nenia•n labor•o•n, ŝi en•man•ig•is al li kupr•a•n kaldron•o•n kaj viŝ•tuk•o•n. Bus kiel obe•em•a edz•o tuj frot•ad•is la kaldron•o•n, kaj ŝi dir•is plu•e:
— Sed mi ne kompren•as, kial li tiel oft•e vizit•as la “Reĝ•a•n”.
La “Reĝ•a” est•is la fam•a Reĝ•a Bibliotek•o, unu el la plej grand•a•j kaj bel•a•j en la mond•o. Sinjor•in•o Bus tamen neniam ĝi•n vizit•is, kaj ne pov•is form•i al si ĝust•a•n opini•o•n pri tiu konstru•aĵ•o. Ŝi ek•aŭd•is iam, ke tie si•n trov•as nur libr•o•j, manuskript•o•j kaj mon•er•o•j el antikv•a•j temp•o•j, kaj tia•j•n objekt•o•j•n ŝi tut•e ne ŝat•is. Bus, kiu bon•e sci•is, kio est•as la “Reĝ•a”, halt•ig•is si•a•n frot•ad•o•n, prem•e ferm•is la unu•nur•a•n okul•o•n, far•is mal•bel•a•n grimac•o•n kaj balbut•is:
— Kom... kom..pren... en..en..ebl•e li le..le..le...
— Jes, mi kompren•as, li leg•as tie; sed mi pli am•us leg•i nov•a•j•n libr•o•j•n.
Bus volont•e dezir•us klar•ig•i, ke en la “Reĝ•a” si•n trov•as ĉiu•j libr•o•j, antikv•a•j kaj modern•a•j; sed, ĉar tiu klar•ig•ad•o kost•us al li tro mult•e da pen•o kaj tro mult•e da kraĉ•er•o•j, kaj ĉar la tem•o ne ind•as tio•n, li ne respond•is, sed alt•ig•is la ŝultr•o•j•n kvazaŭ por dir•i, ke li•a edz•in•o est•as prav•a, kaj li ek•frot•is si•a•n kaldron•o•n, ĉiam klin•ant•e la kap•o•n por aŭskult•i, ĉu iu supr•e•n•ir•as la ŝtup•ar•o•n.
— Plej plaĉ•as al mi, ke “la nov•ul•o” pag•as antaŭ•e —, dir•is plu•e sinjor•in•o Bus; — preskaŭ neniu pag•as antaŭ•e, kvankam tio est•us bon•a regul•o en la dom•o, ĉar se ili antaŭ•pag•us, tiam est•us ne•ebl•e, ke ili mal•aper•as ŝtel•ir•e kaj ne pag•int•e, kiel kelk•foj•e okaz•as en pension•o•j. Feliĉ•e tio neniam okaz•is ĉe ni.
Ĉiam babil•ant•e laŭ la sam•a manier•o, ŝi kirl•ad•is ankoraŭ moment•o•n, kiam subit•e la okul•o de Bus fiks•e rigard•is antaŭ si•n, dum kelk•a•j sulk•et•o•j sur li•a flav•a frunt•o montr•is, ke li atent•e aŭskult•as. Li•a kap•o si•n klin•is ankoraŭ pli mult•e dekstr•e•n al la koridor•o, kaj prem•ferm•ant•e la okul•o•n, li balbut•is:
— J..j..jen la no... no... no...
— Jes, est•as “la nov•ul•o”.
Iu supr•e•n•ir•is la ŝtup•ar•o•n kaj la manier•o, laŭ kiu li far•is tio•n, indik•is al la aŭskult•ant•a pension•estr•o, ke long•a•j pied•o•j supr•e•n•ir•is, ĉar kvankam la ŝtup•ar•o konsist•is el tri•dek ŝtup•o•j, la nov•e•ven•ant•o ating•is la supr•o•n en ses sekund•o•j. Li•a•j pied•o•j sekv•e tuŝ•is nur ĉiu•n kvin•a•n ŝtup•o•n. Post tiu•j ses sekund•o•j la sam•a•j long•a•j pied•o•j halt•is moment•et•o•n kaj re•foj•e supr•e•n•ir•is, tiel ke ili post ali•a•j ses sekund•o•j ating•is la du•a•n etaĝ•o•n. Pord•o super la kuir•ej•o ĵet•ferm•iĝ•is, kaj ĉio far•iĝ•is kviet•a kaj sen•bru•a kiel antaŭ•e.
— Ĉu vi a-a-al•port...?
— Jes, mi al•port•os al li kaf•o•n —. Kaj verŝ•int•e kaf•o•n en tas•o•n, kie jam la lakt•o kaj la suker•o trov•iĝ•is, sinjor•in•o Bus el•ir•is kun ĝi la kuir•ej•o•n kaj supr•e•n•ir•is la tri•dek ŝtup•o•j•n al la du•a•etaĝ•a ĉambr•o, sur kies pord•o•n ŝi frap•is. Ne atend•ant•e ĝis kiam la loĝ•ant•o permes•is al ŝi en•ir•i, ŝi mal•ferm•is la pord•o•n kaj en•ir•is luks•e mebl•it•a•n ĉambr•o•n.
Sur kanap•o kuŝ•e ripoz•is long•a, tre long•a vir•o; li est•is sinjor•e vest•it•a, sed ĉio montr•is, ke li ne aparten•as al la aristokrat•ar•o. Afabl•a rid•et•o ek•lud•is sur li•a ne•bel•a, sed agrabl•a vizaĝ•o, kiam sinjor•in•o Bus met•is antaŭ li•n sur tabl•et•o•n la kaf•o•n, kaj li dir•is:
— Mi dank•as.
— Ĉu vi lac•iĝ•is, sinjor•o?
— Ne.
La long•a sinjor•o ek•sid•is mal•rapid•e, pren•is la tas•o•n kaj trink•et•ad•is la kaf•o•n.
— Ĉu ĝi est•as bon•a, sinjor•o? — demand•is sinjor•in•o Bus, dum ŝi rigard•is la fum•ant•a•n tas•o•n.
— Kompren•ebl•e... Kaf•o ĉiam kaj ĉie est•as bon•a.
— Ĉiam kaj ĉie!? — Sinjor•in•o Bus kruc•is la brak•o•j•n sur la brust•o kaj kun mir•o rigard•is la pension•ul•o•n.
— Kompren•ebl•e, sinjor•in•o.
— Est•as tamen diferenc•o, mi opini•as, inter bon•a kaj mal•bon•a.
— Tio de•pend•as de cirkonstanc•o•j.
— Mal•bon•a tamen neniam sam•temp•e pov•as est•i bon•a.
— Tio de•pend•as de cirkonstanc•o•j, kiel mi ĵus dir•is. Ju pli mi soif•as, des pli bon•gust•a est•os al mi la kaf•o. Se mi trink•is du tas•o•j•n da bon•a kaf•o, tiam la tri•a jam ne plaĉ•os al mi, sekv•e: tiu sam•a kaf•o, kies unu•a tas•o est•is al mi bon•gust•a, jam ne est•os tia, post kiam mi trink•is du tas•o•j•n. Sekv•as el tio, ke la kvalit•o de la kaf•o dev•as de•pend•i de cirkonstanc•o•j.
— Nu, sinjor•o, ne ofend•iĝ•u, sed tio est•as strang•a opini•o.
— Ĝi ne est•as strang•a, se oni ĝi•n konsider•as el filozofi•a vid•punkt•o.
Sinjor•in•o Bus, kiu neniam ek•aŭd•is pri filozofi•a•j vid•punkt•o•j, rid•et•is, kaj ĉar ŝi ne am•is disput•i pri al ŝi ne•kon•at•a•j tem•o•j, ŝi ŝanĝ•is la inter•parol•ad•o•n demand•ant•e:
— Ĉu mi•a edz•o re•foj•e rezerv•os por vi sid•lok•o•n por la morgaŭ•a teatr•aĵ•o?
— Kio•n oni lud•os?
— “La du orf•o•j•n.”
— Mi ne am•as “La du orf•o•j•n,” tio ja est•as fi•teatr•aĵ•o. Mi am•as nur klasik•a•j•n teatr•aĵ•o•j•n kiel ekzempl•e: Vilhelm•o Tell, Hamlet•o kaj tiel plu.
— Ĉu vi vid•is Vilhelm•o•n Tell kaj Hamlet•o•n, sinjor•o?
— Mi eĉ kun•lud•is en tiu•j dram•o•j kiel aktor•o.
Sinjor•in•o Bus kun•frap•is la man•o•j•n, ek•kri•ant•e:
— Vi est•as aktor•o!?
— Mi est•is aktor•o.
— Ho, mi ne sci•is tio•n.
— Jes, mi est•is aktor•o, sed ho ve! ... kun tro mult•e da talent•o.
La sinjor•in•o rigard•is al la iam•a aktor•o kun ne•esprim•ebl•a surpriz•o; ŝi ne pov•is kompren•i, ke aktor•o pov•as hav•i tro mult•e da talent•o, kaj ŝi•a•j okul•o•j klar•e pet•is klar•ig•o•n.
La eks•aktor•o mal•plen•ig•is la tas•o•n, ĝi•n re•met•is sur la tabl•et•o•n, kaj etend•iĝ•ant•e kviet•e sur la kanap•o, li dir•is:
— Mi•a•j talent•o•j est•as tia•j, ke la aŭd•ant•ar•o aplaŭd•is nur mi•n, kaj la ali•a•j aktor•o•j pro tio ĉiam far•iĝ•is tiel ĵaluz•a•j, ke ili rifuz•is lud•i plu•e, se mi rest•us pli long•e sur la scen•ej•o. Tial mi eks•iĝ•is kaj far•iĝ•is mar•ist•o.
— Ŝip•estr•o?
— Ne, simpl•a mar•ist•o.
— Simpl•a mar•ist•o!? — Re•foj•e ŝi kun•frap•is la man•o•j•n.
— Jes, kaj post•e promen•ant•a reklam•il•o.
Sinjor•in•o Bus jam ne kred•is al si•a•j orel•o•j kaj ŝi demand•is:
— Vi cert•e ne promen•ad•is tra la strat•o•j kun reklam•il•o sur la ŝultr•o?
— Jes.
— Sed tio ja est•as mal•ind•a labor•o por sinjor•o kiel vi!
— Kial?... Nenia labor•o est•as mal•ind•a por kiu ajn. Ĉiu•j hom•o•j est•as ja egal•valor•a•j, kaj ĉiu•j meti•o•j kaj ofic•o•j est•as sam•e ŝat•ind•a•j, ĉar la hom•o•j bezon•as unu•j la ali•a•j•n reciprok•e. Ekzempl•e: ni•a reĝ•in•o ne pov•us el•ir•i, se ŝu•ist•o ne far•us antaŭ•e ŝu•o•j•n por ŝi, kaj se buĉ•ist•o•j rifuz•us buĉ•i bov•o•j•n kaj bov•in•o•j•n, tiam la reĝ•in•o jam ne pov•us manĝ•i bifstek•o•n. Mi elekt•os ali•a•n ekzempl•o•n: Kio est•us general•o sen soldat•o•j? Kio est•us ŝip•estr•o sen mar•ist•o•j? Kio est•us reĝ•o aŭ reĝ•in•o sen sub•ul•o•j?... Absolut•e nenio. Pli mult•e valor•us soldat•o sen general•o, mar•ist•o sen ŝip•estr•o kaj sub•ul•o sen reĝ•o.
— Mi tamen prefer•us est•i reĝ•o.
— Kial?
— Est•as pli agrabl•e est•i reĝ•o ol sub•ul•o.
— Tio de•pend•as de cirkonstanc•o•j.
— Ankaŭ tio?
— Jes: Karl•o la unu•a est•is sen•kap•ig•at•a. Ludovik•o la dek•ses•a est•is sen•kap•ig•at•a. Maria Stuart est•is sen•kap•ig•at•a sam•e kiel Maria Antoinette. Egl•o, la reĝ•o de la Moabit•o•j est•is mort•ig•at•a, Absalon est•is pend•ig•at•a per la har•o•j, Nadal est•is mort•ig•at•a de Baza, Ela est•is mort•ig•at•a, Atalia est•is mort•ig•at•a, Joaĥim, Jeĥonias kaj Sedecias far•iĝ•is sklav•o•j; pere•is Kresus•o, Darius•o, Cezar•o, Ner•o kaj mult•a•j ali•a•j tiel nom•at•a•j eminent•ul•o•j.
— Spit•e tio•n mi prefer•e est•us eminent•ul•o ol simpl•a meti•ist•o.
— Mi ja klar•ig•is al vi, ke ĉiu•j hom•o•j est•as egal•e eminent•a•j.
— Vi tro•grand•ig•as, sinjor•o.
— Tut•e ne; ĉiu•j fakt•e est•as egal•a•j. La reĝ•o ne vol•as el•ir•i kun mal•pur•a•j bot•o•j; sekv•as el tio, ke li dev•as est•i dank•a, ke pur•ig•ist•o de bot•o•j ekzist•as, kiu bon•vol•as pur•ig•i li•a•j•n bot•o•j•n.
— La reĝ•o tamen pag•as por tiu labor•o!
— Vi prav•as, li pag•ig•as por tio, sed kiel li ek•hav•os tiu•n mon•o•n, per kiu li pag•ig•as, se okaz•e li ne est•us riĉ•a?
— De la sub•ul•o•j.
— Traf•e respond•it•e, sed al la sub•ul•o•j aparten•as ankaŭ tiu bot•pur•igist•o; sekv•e la reĝ•o dev•as est•i dank•a ne nur, ĉar tiu pur•ig•ist•o bon•vol•as labor•i por li, sed ankaŭ, ĉar li part•o•pren•as al la pag•ad•o por tiu pur•ig•ad•o.
— Mi neniam antaŭ•e pens•is pri tia•j afer•o•j.
— Kompren•ebl•e, ĉar vi ne est•as filozof•o.
Sinjor•in•o Bus ne parol•is plu; la argument•o•j de la ĉiam afabl•e rid•et•ant•a ĉia-meti•ist•o est•is tia•j, ke ŝi prefer•e ne plu disput•ad•is kun li. Mal•rapid•e ŝi el•ir•is, demand•ant•e, ĉu la sinjor•o dezir•as du•a•n tas•o•n aŭ io•n ali•a•n, kaj li respond•is:
— Mi dank•as, sinjor•in•o.
Post kiam ŝi est•is ferm•int•a post si la pord•o•n, la filozof•o kviet•e ferm•is la okul•o•j•n kaj rest•is kuŝ•ant•a sur la kanap•o du hor•o•j•n. Je la du•a hor•o li rekt•iĝ•is, ek•sid•is, tir•is paper•uj•et•o•n el la poŝ•o de si•a frak•o, el•pren•is la en•hav•o•n kaj dis•met•is ĝi•n sur si•a•j genu•o•j.
Tiam li kalkul•is:
— Dek, — du•dek, — tri•dek, — kvar•dek, — kvin•dek, — ses•dek..., tio est•as ses•dek —. Li kolekt•is la ses bank•paper•et•o•j•n, met•is ili•n apart•e kaj kalkul•is plu•e:
— Cent, — du•cent; tio est•as kun•e du•cent ses•dek gulden•o•j... Est•as nun la dek•a de la monat•o; mi pag•is antaŭ•e por unu monat•o..., mi do pov•as rest•i ankoraŭ du monat•o•j•n en Hag•o... Nu, mi ja vid•os, kio•n far•i post•e; ĉio aranĝ•iĝ•os per si mem.
Rid•et•ant•e li en•poŝ•ig•is la paper•uj•et•o•n kun la bank•paper•o•j, ek•star•is, promen•ad•is tie•n kaj re•e•n en la ĉambr•o, rigard•is la pentr•aĵ•o•j•n sur la mur•o•j, fajf•et•is gaj•a•n ari•et•o•n, ir•is al la libr•o•bret•ar•o, pren•is libr•o•n, re•foj•e sid•iĝ•is, rigard•is ilustr•aĵ•o•j•n kaj leg•is kelk•a•j•n paĝ•o•j•n. Tiam li re•foj•e ek•star•is, re•lok•ig•is la libr•o•n sur ĝi•a•n lok•o•n, sur•met•is ĉapel•o•n kaj el•ir•is la ĉambr•o•n, ĉiam rid•et•ant•e kaj fajf•et•ant•e. Per du•dek long•a•j paŝ•o•j li mal•supr•e•n•ir•is la du ŝtup•ar•o•j•n, kaj tra•ir•int•e la vestibl•o•n, li mal•ferm•is la pord•o•n konduk•ant•a•n sur la strat•o•n.
Li est•is ekster•e kaj ek•promen•is. Mal•rapid•e, sed per long•eg•a•j paŝ•o•j li laŭ•ir•is la Daguerre•strat•o•n. Ĉi tiu est•as mal•long•a, tiel ke li baldaŭ ating•is ĝi•a•n fin•o•n; tiam turn•ant•e si•n dekstr•e•n, li laŭ•ir•is la Regentesselaan ĝis la plac•o, en kies mez•o star•as la monument•o konstru•it•a por memor•o de la reĝ•in•o Emma, vidv•in•o de la reĝ•o Vilhelm•o la tri•a. Tiu monument•o, ĉirkaŭ•it•a de flor•bed•o•j kaj fer•a kadr•et•o, est•as spec•o de obelisk•o, antaŭ kiu star•as vir•in•o alt•e ten•ant•a pac•o•branĉ•o•n. Li jam vid•is mult•foj•e tiu•n monument•o•n kaj ne ĝi•n atent•ant•e, turn•is si•n mal•dekstr•e•n kaj en•ir•is la Vejmar•strat•o•n. Post cent•o da long•a•j paŝ•o•j li ek•halt•is antaŭ butik•o de libr•o•vend•ist•o. Post la grand•a vitr•o de la el•met•ej•o kuŝ•is mult•a•j libr•o•j, kiu•j•n avid•e rigard•is du ĉifon•e vest•it•a•j knab•et•o•j. La pli grand•a, ok•jar•a blond•ul•o fingr•e montr•is al si•a kun•ul•o mal•ferm•it•a•n bild•o•libr•o•n.
— Rigard•u Klaas, tio est•as la Bot•vest•it•a Kat•o, kaj jen la Blu•a Barb•o... Bel•a, ĉu ne?
— Jes, kaj kio est•as tio?
— Kaleŝ•o de la reĝ•o.
— Kaleŝ•o?
— Jes, vetur•il•o, ĝi est•as de la reĝ•o.
— Kio•n do far•as tiu kat•o en bot•o•j?
— Ĉu vi ne sci•as?... Ĝi kri•as: “Help•o•n! ... help•o•n! ... la markiz•o de Karabas•o est•as dron•ant•a!...” Sed tio ne est•as markiz•o, sed nur fil•o de muel•ist•o.
La pli mal•grand•a knab•o rigard•is atent•e, sed li ne klar•e kompren•is, kio•n dir•is li•a kamarad•o. Subit•e en la vitr•o kvazaŭ en spegul•o super la bel•a libr•o ek•aper•is la figur•o de long•a vir•o.
La knab•o•j est•is for•kur•ont•a•j, sed la vir•o, star•ant•a post ili, rid•et•is tiel amik•e, ke ili rest•is star•ant•a•j. Ili tamen si•n turn•is kaj lev•is la kap•o•j•n, kiu•j ating•is nur ĝis la veŝt•o de la fremd•ul•o.
— Ĉu vi am•as libr•o•j•n, mi•a•j bub•et•o•j?
— Jes sinjor•o —, respond•is la pli aĝ•a.
— Ĉu vi pov•as leg•i tia•n bild•o•libr•o•n?
— Jes, mi pov•as; mi sid•as en la kvar•a lern•ej•a klas•o.
— Ver•e? ... kaj vi•a frat•et•o, kie li sid•as?
— Li ne est•as mi•a frat•et•o; li est•as mi•a kamarad•et•o.
— Ĉu li pov•as leg•i?
— Iom•et•e; li sid•as en la du•a.
— Ĉu vi hav•as mult•a•j•n bild•o•libr•o•j•n?
— Ni hav•as nenia•n.
— Ĉu vi vol•us hav•i tiu•n?
La knab•et•o•j, pens•ant•e, ke la rid•et•ant•a sinjor•o mok•as ili•n, rigard•is unu la ali•a•n, sed ne respond•is.
— Nu?... Ĉu mi aĉet•u ĝi•n por vi?
Re•foj•e la knab•et•o•j silent•is, sed la long•a sinjor•o far•is unu paŝ•eg•o•n flank•e•n, mal•ferm•is la pord•o•n de la butik•o, dir•ant•e:
— En•ir•u kun mi.
Ili en•ir•is, re•foj•e rigard•ant•e si•n reciprok•e per tia•j okul•o•j, kia•j•n direkt•us sur ne•kon•at•ul•o•n plen•kresk•a almoz•ul•o, se tiu ne•kon•at•ul•o ne•atend•it•e dir•us al li: ”Jen ricev•u! mi donac•as al vi bank•paper•et•o•n de mil gulden•o•j!”
Est•is klar•e, ke la knab•et•o•j ankoraŭ neniam ek•hav•is bild•o•libr•o•n, kaj ke ili rigard•is ĝi•n kiel ne•akir•ebl•a•n trezor•o•n, kiu est•as destin•at•a nur por riĉ•a•j infan•o•j.
Post la butik•a tabl•o star•is fraŭl•in•o. Ŝi kun mir•o rigard•is al la strang•a•j klient•o•j.
— Fraŭl•in•o, bon•vol•u montr•i al ni kelk•a•j•n bel•a•j•n libr•o•j•n.
— Kia•j•n, sinjor•o?
— Bild•o•libr•o•j•n por ĉi tiu•j bub•et•o•j.
La fraŭl•in•o dis•met•is sur la montr•o•tabl•o dek•o•n da diferenc•a•j ekzempler•o•j, sed la rakont•o•j de Perault ne est•is inter ili.
— Ankaŭ tiu•n, fraŭl•in•o —. La fremd•ul•o fingr•e montr•is la bot•vest•it•a•n kat•o•n en la el•met•ej•o. Ŝi pren•is kaj met•is ĝi•n al la ali•a•j sur la tabl•o•n, kaj la klient•o dir•is:
— Nu, bub•o•j, elekt•u!
La pli aĝ•a hezit•e tuŝ•is la kat•o•n en bot•o•j, sed tuj re•tir•is la fingr•o•j•n kvazaŭ tim•ant•e pren•i si•a•n trezor•o•n.
— Tiu•n? — demand•is la sinjor•o.
— Jes, ... se plaĉ•as al vi.
— Nu, pren•u, ĝi est•as vi•a —, kaj al la ali•a knab•et•o li dir•is:
— Kaj vi?... Vi ja ankaŭ am•as libr•o•j•n, ĉu ne ver•e?
La pli jun•a traf•e mal•traf•e montr•is “Fabel•o•j•n de Ezop•o”.
— Ĉi tiu•n?
La knab•et•o kap•jes•is.
— Ezop•o!?... Sed mi tim•as, ke tiu libr•o ne taŭg•as por vi; prefer•e elekt•u tiu•j•n rakont•o•j•n de Grimm —, kaj mal•ferm•ant•e dik•a•n luks•e ilustr•it•a•n libr•o•n, la long•a sinjor•o vid•ig•is kelk•a•j•n ilustr•aĵ•o•j•n, el•verk•it•a•j•n de Gustave Doré; inter ili si•n trov•is “La lup•o kaj la sep kapr•id•o•j”.
— Jes, tiu•n, dir•is la bub•et•o.
— Bon•eg•e, nu pren•u kaj for•ir•u kun vi•a bibliotek•o.
La knab•et•o•j el•ir•is la butik•o•n feliĉ•a•j, kaj post kiam la aĉet•int•o pag•is, li sam•e el•ir•is, direkt•ant•e si•a•j•n paŝ•o•j•n plu•e al la bel•a Koningsplein. Tiu plein (= plac•o), ornam•it•a de mult•a•j flor•bed•o•j, alt•a•j arb•o•j kaj du•dek•o da benk•o•j por la promen•ant•o•j, est•as ĉiam mult•vizit•at•a, precip•e de infan•vart•ist•o•j kun infan•o•j, de mal•jun•a•j pensi•um•it•a•j ofic•ist•o•j, kiu•j abund•as en Hag•o, kaj ceter•e. Ĉiu trov•as tie bel•a•n kviet•a•n lok•o•n por ripoz•i, kaj ŝajn•is, kvazaŭ la pension•ul•o de Bus ankaŭ kelk•foj•e sid•is tie, ĉar li tuj si•n direkt•is al angul•o de la plac•o, kie star•is du benk•o•j. Ek•sid•ant•e sur unu, li rekt•e etend•is la long•a•j•n krur•o•j•n antaŭ si•n, en•poŝ•ig•is la man•o•j•n kaj kviet•e rigard•is ĉirkaŭ•e por ĝu•i la bel•a•n ĉirkaŭ•aĵ•o•n, en ĉi tiu moment•o si•n ban•ant•a•n en la radi•o•j de la sun•o.
Je kelk•a distanc•o lud•is kvar knab•o•j. Gaj•e babil•ant•e du el ili per argil•a•j glob•et•o•j lud•is kaj laŭ•vic•e ĵet•is kelk•a•j•n tia•j•n glob•et•o•j•n en kav•et•o•n. Tiu glob•et-lud•ad•o est•as spec•o de hazard•lud•o, kiu tamen est•as sen danĝer•o por la lud•ant•o•j, ĉar la lud•il•o•j kost•as tiom mal•mult•e, ke la lud•ant•o•j risk•as preskaŭ nenio•n. Spit•e tio•n, la knab•o•j plen•atent•e si•n dediĉ•is al la lud•ad•o, kaj post ĉiu ĵet•ad•o en la kav•et•o•n klar•e ili•a•j vizaĝ•o•j montr•is, kiu gajn•is aŭ mal•gajn•is.
Rid•et•ant•e la long•a sinjor•o rigard•is al la knab•o•j. Sen•dub•e la lud•ad•o re•memor•ig•is al li li•a•n propr•a•n jun•ec•o•n, kiu est•as ĉe preskaŭ ĉiu•j hom•o•j la plej feliĉ•a temp•o de la viv•o.
La tri•a knab•o hav•is zum•turb•o•n, kiu•n li kun lert•ec•o man•uz•is. Zum•ant•e la turb•o pri•skrib•is la plej graci•a•j•n cirkl•o•j•n sur la sabl•o, kaj de temp•o al temp•o la knab•o, ĵet•ant•e si•a•n ŝnur•o•n ĉirkaŭ la lud•il•o•n, supr•e•n•ĵet•is ĝi•n kaj per rapid•a mov•ad•o de la man•o re•kapt•is ĝi•n sur la man•plat•o•n, kie ankoraŭ kelk•a•j•n sekund•o•j•n ĝi turn•iĝ•is.
La kvar•a knab•o, kun ŝir•it•a pantalon•o, por li mult•e tro grand•a•j ŝu•o•j, kiu•j•n li sen•dub•e iel donac•e ek•hav•is, apog•is si•n kontraŭ arb•o, rigard•ad•is moment•o•n silent•e; subit•e li dir•is:
— Karl•o, permes•u do, ke mi foj•e ĵet•star•ig•u vi•a•n turb•o•n.
— Ĵet•star•ig•i mi•a•n turb•o•n?... Aĉet•u mem turb•o•n!
— Mi ja ne hav•as mon•o•n.
— Ir•u al vi•a patr•in•o pro mon•o.
— Ŝi ja est•as mal•san•a kaj ne hav•as mon•o•n.
Karl•o est•is respond•ont•a io•n ali•a•n, sed voĉ•o ven•ant•a de la apud•e star•ant•a benk•o, dir•is:
— Jen, pren•u por aĉet•i nov•a•n turb•o•n.
Ĉiu•j kvar knab•o•j turn•is la kap•o•n por vid•i, kiu parol•is. Gulden•o trem•bril•ad•is en la sun•a aer•o, kaj la knab•o, kies patr•in•o est•is mal•san•a, diven•ant•e, ke la mon•er•o est•is destin•it•a por li, kapt•is ĝi•n ambaŭ•man•e; tiam dank•e li ek•tuŝ•is si•a•n ĉap•o•n, ek•rid•et•is, montr•ant•e du vic•o•j•n da ebur•e blank•a•j dent•o•j, kaj paf•is si•n for. La ali•a•j knab•o•j li•n post•rigard•is, ili est•is ĵaluz•a•j pro la bel•eg•a turb•o, kiu•n li pov•us aĉet•i por tiom da mon•o.
Ordinar•e infan•o•j est•as sen•kompat•a•j kaj ego•ist•a•j pro mank•o de spert•o. Ili ja est•as tro jun•a•j por si•n okup•i pri ĉagren•o•j de ali•ul•o•j kaj ne pov•as imag•i, ke ekzist•as altruism•o.
La long•a sinjor•o, kiu est•is altruist•o en la plej alt•a grad•o, ne pens•ant•e pri la ĵaluz•o, kiu•n li nask•is ĉe tiu•j tri knab•o•j, nek pri la feliĉ•o de la kvar•a, de•nov•e en•poŝ•ig•is la man•o•n kaj daŭr•ig•ad•is rigard•i rekt•e•n, dekstr•e•n kaj mal•dekstr•e•n, kaj la tri knab•o•j si•a•flank•e ek•lud•is plu•e. Apenaŭ pas•is dek minut•o•j, kiam subit•e la kvar•a knab•o re•ven•is kur•ant•e. Li ten•is en unu man•o bel•eg•a•n turb•o•n kun ŝnur•et•o. Ating•int•e la benk•o•n, kie sid•is li•a bon•far•int•o, li ek•halt•is kaj dir•is:
— Mi jam aĉet•is unu..., jen kio rest•is de la gulden•o. — Li etend•is la man•o•n, sur kies plat•o kuŝ•is kelk•a•j mon•er•o•j el arĝent•o kaj el kupr•o. La sinjor•o ŝajn•e ne est•is atend•int•a tio•n, ĉar li demand•is:
— Nu, ĉu vi ne vol•as gard•i tiu•n rest•ant•a•n mon•o•n?
— Mi pens•is, ke mi dev•as re•al•port•i la rest•aĵ•o•n, sinjor•o.
— Vi est•as honest•a knab•o; gard•u la rest•aĵ•o•n por vi mem.
— Dank•o•n, sinjor•o. — Re•foj•e li ek•tuŝ•is si•a•n ĉap•o•n.
— Kio•n vi aĉet•os plu•e?
La knab•o pri•pens•is, tiam li respond•is:
— Ov•o•j•n por mi•a patr•in•o.
— Jen kio est•as bon•a, sed por tiu mon•o vi pov•os aĉet•i nur mal•mult•a•j•n ... atend•u...
Li•a•j montr•a kaj grand•a fingr•o•j mal•aper•is en la veŝt•a poŝ•o kaj re•aper•is el ĝi kun riksdalder•o*. Prezent•ant•e ĝi•n al la surpriz•it•a knab•o, li dir•is plu•e:
— Per tiu mon•o vi pov•os aĉet•i ov•o•j•n por vi•a mal•san•a patr•in•o.
— Mi dank•as, sinjor•o.
Por la tri•a foj•o la knab•o tuŝ•is si•a•n ĉap•o•n kaj rapid•is for.
La ĵaluz•ec•o de la tri ali•a•j knab•o•j far•iĝ•is ankoraŭ pli grand•a, sed tio•n ne rimark•is la bon•far•int•o. Kviet•e li ek•star•is kaj per long•a•j paŝ•o•j ek•promen•is, intenc•ant•e el•ir•i el la plac•o. Ĉe ĝi•a fin•o li tamen ek•halt•is. Tie star•is amas•o da hom•o•j, inter kiu•j est•is kelk•a•j knab•o•j kaj knab•in•o•j, kaj ĉiu•j kun atent•o rigard•is ter•e•n, kie si•n trov•is la objekt•o de ĉies atent•o. Laŭt•a•j rid•o•j son•is, inter•romp•at•a•j de strang•a•j raŭk•a•j kri•o•j. La long•a promen•ant•o al•ir•is al la ĝoj•a ar•o, kaj, ĉar li•a kap•o el•star•is super la ceter•a•j rigard•ant•o•j, li tuj rimark•is, pro kio oni tiel mult•e si•n amuz•ad•is.
Sur la sabl•o, kaj apog•ant•e la dors•o•n kontraŭ arb•o, sid•is simi•aspekt•a vir•o. Li est•is dimanĉ•e vest•it•a; li•a•j sen•ord•a•j har•o•j dis•pend•is ĉie el sub la post•e•n ŝov•it•a ĉap•o. Unu el li•a•j man•o•j, per kiu li ten•is baston•o•n, est•is tatu•e ornam•it•a per blu•a ink•o. Li•a•j ŝultr•o•j est•is tiel alt•a•j, ke ili tuŝ•is la orel•o•j•n. Tiu vir•o, kiu•n ĉiu•j mok•rid•is kaj turment•e incit•et•is, est•is tiel ebri•a, ke li•a•j pied•o•j ne pov•is plu li•n port•i. Li el•ig•is vort•o•j•n en fremd•a lingv•o, kiu•n neniu el la ĉirkaŭ•star•ant•o•j kompren•is, kaj ĉiu•foj•e, kiam unu el la mok•ant•a•j knab•o•j al•proksim•iĝ•is por li•n tir•i ĉe la pied•o•j, li frap•is per la baston•o, sed ĉar la knab•o•j est•is pli vigl•a•j ol la ebri•a vir•o, la baston•o traf•is nur la sabl•o•n.
— De•met•u li•a•j•n ŝu•o•j•n, Jakob•o —, kri•is unu el la knab•o•j.
Jakob•o kurb•iĝ•is, ramp•is si•n•gard•e kelk•a•j•n fut•o•j•n antaŭ•e•n kaj ne•rimark•it•e de la ebri•a vir•o etend•is la man•o•n por kapt•i ŝu•o•n, sed apenaŭ la vir•o sent•is, ke iu tuŝ•as li•a•n pied•o•n, li lev•is la baston•o•n. Sed anstataŭ frap•i la tir•ant•a•n man•o•n de la knab•o, li traf•is si•a•n propr•a•n ŝu•o•n, post kio ek•son•is laŭt•eg•a rid•ad•o.
Ali•a knab•o, vid•ant•e, ke est•as tro mal•facil•e de•met•i la ŝu•o•j•n de la vir•o, far•is maŝ•o•n ĉe la fin•o de ŝnur•et•o kaj klopod•is ĵet•i ĝi•n ĉirkaŭ la ŝu•o•n. Ŝajn•e tio est•is sufiĉ•e facil•a, ĉar la ŝu•pint•o•j de la sid•ant•o prezent•is tre bon•a•n cel•o•n. La maŝ•o tamen kelk•a•j•n foj•o•j•n mal•traf•is, sed la knab•o persist•is kaj fin•e traf•is. La ĵet•int•o tir•is al si la ŝnur•o•n kaj sam•temp•e la krur•o•n de la vir•o, kiu est•is mar•ist•o. Van•e ĉi tiu bat•is per la baston•o por liber•ig•i si•n, ĉar li sent•is, ke li est•as tuj for•tir•ot•a de la arb•o kaj ke li perd•os per tio si•a•n egal•pez•o•n. Li blek•is kiel frenez•ul•o kaj bat•is kiel furioz•ant•a diabl•o; dum•e la rigard•ant•o•j rid•is el plen•a gorĝ•o.
Subit•e la ĝeneral•a rid•ad•o ĉes•is. La long•a fremd•ul•o, kiu ĝis tiu ĉi moment•o star•is kviet•e post la hom•amas•o, ĵet•is flank•e•n kelk•a•j•n rid•ant•o•j•n, kurb•iĝ•is kaj tra•tranĉ•is la ŝnur•o•n. Tiam li si•n lev•is, turn•is si•n kaj ek•kri•is:
— Kiu ajn el vi re•foj•e tuŝ•os aŭ turment•os tiu•n mar•ist•o•n, hav•os afer•o•n kun mi!
Ĉiu•j silent•is kaj rigard•is al la long•a vir•o, kiu tiel ne•atend•it•e si•n prezent•is por protekt•i la ebri•a•n vir•o•n.
La mar•ist•o klopod•is ek•star•i, sed li•a•j krur•o•j est•is tro mal•fort•a•j; li parol•is kelk•a•j•n ne•kompren•ebl•a•j•n vort•o•j•n kaj re•foj•e fal•ek•sid•is ĉe la pied•o de la arb•o.
La fremd•ul•o kurb•iĝ•is super li kaj dir•is:
— Ĉu mi help•u al vi ek•star•i?
La mar•ist•o respond•is fremd•lingv•e kaj grimac•e rid•et•is.
— Sprechen Sie deutsch?* — demand•is la ali•a.
— Ein wenig deutsch..., bin Russe*.
— Ĉu vi est•as Rus•o?... Nu, mi•a rus•a amik•o, mi help•os al vi ek•star•i, ven•u kun mi, vi ja ne pov•os rest•i ĉi tie —, kaj kapt•ant•e li•n ĉe la kol•um•o de li•a frak•o, li star•ig•is li•n. Tut•e ne atent•ant•e la ĉirkaŭ•star•ant•o•j•n, kiu•j ne rid•is plu, kaj daŭr•e ten•ant•e la mar•ist•o•n ĉe la kol•um•o, kiel oni ten•us ne•taŭg•a•n bub•o•n, kiu•n oni est•as pun•ont•a, li ek•marŝ•is per long•a•j paŝ•o•j tra la plac•o. La mar•ist•o marŝ•is ankaŭ, sed ĉar li•a protekt•ant•o supr•e•n•tir•is li•n kelk•foj•e tro alt•e, la pied•o•j de la mar•ist•o nur de temp•o al temp•o ek•tuŝ•is la ter•o•n. Ĉiu•j vizit•ant•o•j de la plac•o rigard•is kun surpriz•o la du strang•a•j•n vir•o•j•n si•n direkt•ant•a•j•n al la Vejmar•strat•o, de tie al la Regentesse-plac•o kaj fin•e al la Daguerre•strat•o. — —
Post kiam li•a “nov•ul•o” est•is el•ir•int•a, Bus est•is frot•e pur•ig•int•a du kaldron•o•j•n, ĝis kiam ili bril•is kiel or•o; li est•is akr•ig•int•a dek•o•n da tranĉ•il•o•j, li est•is sen•ŝel•ig•int•a sitel•o•n da ter•pom•o•j kaj ĵus for•met•is la plen•a•n sitel•o•n, kiam subit•e en li•a•j•n orel•o•j•n ek•son•is strang•a bru•o sur la ŝtup•ar•o. Li aŭskult•is. Klar•e li aŭd•is voĉ•o•n, kaj ŝajn•is al li, ke ĝi est•as la voĉ•o de la nov•a pension•ul•o; sed ĉi tiu•n foj•o•n li ne supr•e•n•ir•is la ŝtup•ar•o•n per kvin long•a•j paŝ•o•j, ĉar paŝ•o•n post paŝ•o li al•proksim•iĝ•is al la plej supr•a ŝtup•o, kiu est•is tuj apud la kuir•ej•a pord•o.
Bus aŭskult•is kun streĉ•it•a atent•o kaj far•iĝ•is sci•vol•a. Li ek•star•is, el•ir•is el la kuir•ej•o kaj rigard•is mal•supr•e•n. Sur la mez•o de la ŝtup•ar•o li vid•is la long•a•n pension•ul•o•n, kiu supr•e•n•ir•is mal•rapid•e. Li etend•is flank•e•n la dekstr•a•n brak•o•n kaj port•is kun si strang•a•n objekt•o•n. Komenc•e Bus kred•is, ke ĝi est•as sak•o, sed streĉ•ant•e la okul•o•j•n, li rimark•is, ke ĝi ne est•as sak•o, sed spec•o de tia•j tim•ig•il•o•j, kia•j•n la farm•ist•o•j mult•foj•e star•ig•as en la ĝarden•o•n por for•tim•ig•i la bird•o•j•n, ĉar ĝi hav•is mal•long•a•n korp•o•n, ne•ordinar•e long•a•j•n brak•o•j•n, pend•ant•a•j•n ĝis la genu•o•j kaj mal•dik•a•j•n krur•o•j•n, kiu•j puŝ•bat•ad•is kun bru•o ĉiu•j•n ŝtup•o•j•n, kiu•j•n dum la supr•e•n•ir•ad•o ili renkont•is.
— Atent•u vi•a•j•n pied•o•j•n, mi•a kar•a —, dir•is la “nov•ul•o”, — precip•e atent•u la kal•o•j•n sur vi•a•j pied•fingr•o•j..., lev•u la pied•o•j•n, ... atent•u!
Sed la pied•o•j ne lev•iĝ•is, ili sving•pend•is ĉe la sen•fort•a•j krur•o•j, kvazaŭ al ili mank•us ĉiu•j muskol•o•j.
— Ki... ki... ki... —, balbut•is la pension•estr•o.
— Kio•n mi kun•port•as?
— Jes, ... ki...
— Mi•a•n nov•a•n amik•o•n.
— A...m...m...i•ko•n!?
— Jes, nov•a•n amik•o•n... Jen mi prezent•as li•n al vi.
Dir•ant•e tio•n, la long•a pension•ul•o ek•paŝ•is sur la plej supr•a•n ŝtup•o•n kaj alt•e lev•ant•e si•a•n ŝarĝ•o•n, kiu•n li ankoraŭ ten•is ĉe la kol•um•o, li star•ig•is ĝi•n vizaĝ•o•n kontraŭ vizaĝ•o antaŭ Bus, kiu post•e•n•paŝ•is kun surpriz•o.
— Sed tio es...s...s...
— Tio est•as mi•a nov•a rus•a amik•o, kiu pas•ig•os ĉe mi ĉi tiu•n nokt•o•n por for•dorm•i si•a•n ebri•ec•o•n.
— Ho, ĉu li es...s...s...
— Jes, li est•as ebri•a, tiel ebri•a, ke li ne pov•as star•i sur la pied•o•j... Antaŭ•e•n, mi•a kar•a ... pli supr•e•n, ĉar mi•a•j apartament•o•j est•as sur la du•a etaĝ•o.
Re•foj•e la sving•pend•ant•a•j krur•o•j tuŝ•frap•ad•is la ŝtup•o•j•n kaj baldaŭ la strang•a par•o ating•is la plej supr•a•n etaĝ•o•n, kie ili mal•aper•is en la ĉambr•o•n de la pension•ul•o.
Bus rest•is star•ant•a ĉe la ŝtup•ar•o kaj atend•is kun mal•pacienc•o la re•ven•o•n de si•a edz•in•o, kiu antaŭ kelk•a temp•o est•is el•ir•int•a por far•i komisi•o•n, sed est•is tuj re•ven•ont•a, ĉar long•e ŝi for•rest•is neniam. Li tut•e ne sci•is, kio•n pens•i pri tiu rus•a amik•o, kiu pli simil•is al simi•o ol al vir•o, kaj li ĝoj•is, kiam li•a edz•in•o re•hejm•iĝ•is. Jam de mal•supr•e ŝi vid•is, ke io ne est•as en ord•o, ĉar Bus far•is tia•n mal•bel•a•n grimac•o•n, prem•ferm•is la unu•nur•a•n okul•o•n, dis•pluv•et•ig•is tiom da kraĉ•er•o•j kaj far•is tiom da gest•o•j per la dekstr•a man•o (li•a mal•dekstr•a est•is kapt•int•a la ŝtup•ar•a•n apog•il•o•n, por ke li ne fal•u), ke la bon•a vir•in•o tim•is, ke mal•feliĉ•o est•is okaz•int•a. Rapid•e ŝi supr•e•n•ir•is kaj ŝi•a kor•o ek•bat•eg•is.
— Kar•a ĉiel•o, kio est•as?... Ĉu la dom•o brul•as?
Bus fingr•e montr•is supr•e•n kaj balbut•is:
— La no... no... n...
— Ĉu okaz•is io al la nov•ul•o?
— Ebri•a ru... ru... ru...
Ordinar•e ŝi tuj kompren•is, kio•n est•as dir•ont•a ŝi•a edz•o, sed el la silab•o•j ru... ru... ru... ŝi ne•ebl•e pov•is form•i preciz•a•n vort•o•n. Rapid•e ŝi ter•e•n met•is la korb•o•n kun la ov•o•j, kiu•n ŝi port•is en la man•o, ĉe la pied•o•j de la pension•estr•o, kaj plu•e rapid•is supr•e•n al la du•a etaĝ•o kaj en•ir•is la ĉambr•o•n de la “nov•ul•o”.
Surpriz•it•e ŝi rest•is kvazaŭ najl•it•a sur la plank•o. La kanap•o est•is turn•it•a kontraŭ la mur•o kaj la long•a sinjor•o ĵus met•is sur ĝi•n la ebri•a•n mar•ist•o•n, kiu•n li ten•is per ambaŭ man•o•j, kiel buĉ•ist•o ten•as ŝaf•o•n, kiu•n li est•as ĵet•ont•a sur buĉ•tabl•o•n.
— Jen, nun dorm•u! — li dir•is; tiam li kapt•is la fal•int•a•n ĉap•o•n de la mar•ist•o kaj li•a•j•n antaŭ•e de•met•it•a•j•n ŝu•o•j•n, met•is ili•n sub la kanap•o•n kaj turn•ant•e si•n, rigard•is al sinjor•in•o Bus kun rid•et•ant•a vizaĝ•o, kvazaŭ nenio ekster•ordinar•a est•us okaz•int•a.
— Ĉiel•o, sinjor•o, kio•n vi far•is?
— Mi nur turn•is la kanap•o•n, por ke li ne de•fal•u de si•a dorm•ej•o.
Dir•int•e tio•n, li kviet•e ek•sid•is, ĵet•is unu krur•o•n trans la ali•a•n, balanc•is ĝi•n, en•poŝ•ig•is ambaŭ man•o•j•n kaj rid•et•is.
— Kiu•n vi do en•met•is tie•n?
— Nov•a•n amik•o•n.
— Mi ne kompren•as.
— Nek mi.
— Nek vi?
— Nek mi... La hazard•o est•as io strang•a, sinjor•in•o. Kiu el ni pens•us ĉi tiu•n maten•o•n, ke mi renkont•us hodiaŭ rus•a•n ebri•a•n koleg•o•n, kaj kiu pens•us, ke mi met•us li•n tie•n, por ke li kviet•e kaj sen danĝer•o pov•u for•dorm•i si•a•n ebri•ec•o•n?... Kiu pens•us, ke mi tir•us li•n tia•manier•e el grand•a danĝer•o kaj mal•feliĉ•aĵ•o•j?
— Mi ne kompren•as, sinjor•o.
— Nek mi, sinjor•in•o... La bub•o•j tiel turment•is li•n, ke mi ne pov•is ne protekt•i li•n, kaj rest•is al mi nur unu rimed•o antaŭ•sav•i li•n el ili•a•j man•o•j.
Li ek•silent•is, rigard•is moment•o•n antaŭ si•n kun distr•it•a•j okul•o•j; tiam li dir•is plu•e:
— Krom tio, mi ne am•us, ke polic•an•o•j ĵet•us li•n en mal•liber•ej•o•n..., mi tial met•is li•n sur tiu•n kanap•o•n.
— Kaj...?
— Kaj morgaŭ mi vid•os tio•n, kio est•os far•ot•a, ĉar tio de•pend•os de cirkonstanc•o•j.
— Sed ... ĉu li ne est•as danĝer•a?
— Danĝer•a!?... Ne tim•u!... Vir•o, kiu est•as tiel ebri•a, ne est•as ordinar•a drink•ul•o.
— Sed mi tamen tim•as, ke...
— Ne tim•u; mi rest•os hejm•e por gard•i, ĝis kiam li est•os tiel mal•ebri•a kiel mi mem.
— Ĉu tio ne est•os enu•ig•a?
— En real•o preskaŭ nenio est•as enu•ig•a, sinjor•in•o. Oni ja pov•as ĉiam iel pas•ig•i si•a•n temp•o•n en agrabl•a manier•o... Mi leg•os ĝis nokt•o•mez•o, se la leg•ad•o plaĉ•os al mi, ali•e mi leg•os ĝis la dek•a, aŭ ĝis la dek•unu•a. Se tiam li ankoraŭ ne est•os vek•iĝ•int•a, tiam li nepr•e daŭr•ig•os dorm•ad•i ĝis morgaŭ maten•e.
— Kaj kio•n vi far•os post vi•a leg•ad•o?
— Tio de•pend•as de cirkonstanc•o•j. Ebl•e mi en•lit•iĝ•os.
— Sed se okaz•e li tamen vek•iĝ•os dum vi•a dorm•ad•o?
— Nu, li vek•iĝ•u.
Sinjor•in•o Bus al•paŝ•is al la kanap•o kaj rigard•is ekzamen•e la dorm•ant•o•n.
— Sed, ni ja tut•e ne kon•as li•n; pov•as est•i, ke li est•as mal•bon•far•ul•o aŭ krim•ul•o, li ja pov•os mort•ig•i ni•n ĉiu•j•n, ĉar li aspekt•as kiel ver•a bandit•o.
— Jes, li est•as mal•pur•a kaj tut•e kovr•it•a je polv•o, sed kial li mort•ig•us?
— Kompren•ebl•e por pri•ŝtel•i ni•n.
— Mi est•as respond•a, nur kviet•iĝ•u. Mi antaŭ•zorg•os, ke li ne mort•ig•os ni•n. Se bezon•e, mi ŝnur•lig•os li•a•j•n man•o•j•n kaj pied•o•j•n sam•e kiel la pigme•o•j de Liliput•o ŝnur•lig•is Guliver•o•n.
— Li pov•as mord•romp•i la ŝnur•o•j•n.
— Tio•n li ebl•e pov•os... Nu, mi pri•pens•os la bezon•a•j•n antaŭ•zorg•o•j•n.
Daŭr•e rigard•ant•e la vir•o•n sur la turn•it•a kanap•o, ŝi dir•is post moment•o:
— Kiel vi ek•sci•is, ke li est•as mar•ist•o?
— Rigard•u al li•a man•o, ankr•o est•as tatu•it•a sur ĝi kaj tio•n ni vid•as nur ĉe mar•ist•o•j.
— Ŝajn•as al mi, ke li hav•as ĝib•o•n.
— Li hav•as, ĉiu hom•o hav•as si•a•n special•aĵ•o•n. Ekzempl•e vi hav•as bel•a•j•n har•o•j•n.
La sinjor•in•o si•n sent•is flat•at•a kaj rid•is.
— Vi est•as strang•a sinjor•o —, ŝi dir•is bon•humor•e.
— Vi prav•as; tio est•as mi•a special•aĵ•o, kaj la mar•ist•o, kiu nun est•as mi•a gast•o, hav•as korp•a•n special•aĵ•o•n, nom•it•a•n “ĝib•o”... Vi vid•as: ĉiu hav•as si•a•j•n ec•o•j•n kaj aĵ•o•j•n, kaj tio est•as feliĉ•ig•a, ĉar se ĉiu•j vir•in•o•j posed•us tia•j•n har•o•j•n, kia•j•n ekzempl•e vi, tiam ja tut•e ne ekzist•us “bel•a•j” har•o•j, ĉar la bel•a•j ekzist•as nur tial, ĉar ankaŭ mal•bel•a•j trov•iĝ•as sur la hom•a•j kap•o•j.
— Ĉu li rest•os provizor•e tie ĉi?
— Tio de•pend•os de cirkonstanc•o•j. Morgaŭ maten•e ni pri•parol•os tio•n plu•e. Mi pet•as: vek•u mi•n je la sep•a hor•o, se tiam mi ankoraŭ ne est•os lev•iĝ•int•a, kaj al•port•u tiam teler•o•n kun tri acid•a•j haring•o•j kaj pec•o•n da pan•o por li, kaj la ordinar•a•n maten•manĝ•aĵ•o•n por mi.
— Tri acid•a•j haring•o•j!?
— Jes; ĉiu vir•o, kiu vek•iĝ•as, post kiam li ebri•iĝ•is, tre am•as acid•a•j•n haring•o•j•n kun pec•o da pan•o.
— Nu, mi ĝi•n al•port•os —, kaj turn•ant•e si•n, la sinjor•in•o el•ir•is kaj mal•ferm•is post si la pord•o•n de la ĉambr•o.
La du vir•o•j rest•is sol•a•j. La mar•ist•o dorm•is kaj ronk•et•is de temp•o al temp•o, la ali•a pren•is libr•o•n kaj ek•leg•is el “Etik•o” de Spinoza.
Tiu libr•o, original•e verk•it•a en la latin•a lingv•o, est•as traduk•it•a en preskaŭ ĉiu•j•n lingv•o•j•n de Eŭrop•o.
Li leg•is el la kvar•a part•o de la holand•a el•don•o. Tie star•as sub la 57a tez•o:
“Vant•a hom•o am•as est•i ĉirkaŭ•it•a de parazit•et•o•j kaj flat•ist•o•j, sed li evit•as la renkont•iĝ•o•n de nobel•e-pens•ant•o•j, ĉar: Tro•mem•fid•o est•as ĝoj•o, nask•it•a el tio, ke iu si•n mem pli mult•e fid•as ol li ind•as. Vant•a hom•o kiel ebl•e plej mult•e klopod•as pli•fort•ig•i si•n en tiu fals•a opini•o. Tial li ŝat•os la akompan•o•n de parazit•o•j kaj flat•ist•o•j (ne est•as bezon•e difin•i pli klar•e, kio ili est•as, ĉar ĉiu kon•as ili•n) kaj evit•as la akompan•o•n de nobel•e-pens•ant•o•j, kiu•j ŝat•as li•n laŭ li•a ind•ec•o...”
Li pri•pens•is pri tiu tez•o dum kelk•a temp•o; tiam li leg•is plu•e kun atent•o, jen kap•jes•ant•e, jen kap•sku•ant•e ne•e, ĉar kelk•a•j tez•o•j est•is al li tiel mal•facil•e kompren•ebl•a•j, ke li mult•foj•e dev•is re•leg•i ili•n. La mar•ist•o dum•e ronk•et•ad•is tut•e ne turment•ant•e si•a•n cerb•o•n pri filozofi•a•j tez•o•j kaj problem•o•j, nek pri la Etik•o de la fam•a holand•a filozof•o Spinoza.
Hor•o•j pas•is, kaj kiam fin•e la naŭ•a ek•son•is, la leg•ant•o for•met•is si•a•n libr•o•n, ek•promen•is tie•n kaj re•e•n en la ĉambr•o, ek•sid•is antaŭ la fenestr•o por post•rigard•i la hom•o•j•n, kiu•j sub li sur la strat•o preter•ir•is; kaj kiam li pas•ig•is tiel plu•a•n hor•o•n, li re•foj•e ek•star•is kaj al•paŝ•is al si•a gast•o, kiu ronk•et•is kaj kuŝ•is tiel kviet•e, kvazaŭ li jam neniam ek•vek•iĝ•us. Tiel (sed ne ebri•a) kuŝ•is ankaŭ Guliver, kiam la loĝ•ant•o•j de Liliput•o li•n trov•is.
La Liliput•an•o•j ŝnur•e lig•is la dorm•ant•o•n, ĉar ili tim•is li•n.
Ŝajn•is tamen rid•ind•e al la long•a pension•ul•o, ŝnur•lig•i tiu•n ĝib•hav•a•n vir•o•n, kiu aspekt•is tiel sen•danĝer•a.
Li ek•pens•is moment•o•n. Tiam li tir•is el la tir•kest•o de la tabl•o ŝnur-volv•aĵ•et•o•n kaj lig•is la ekstrem•aĵ•o•n ĉirkaŭ unu el la krur•o•j de la mar•ist•o. Far•int•e tio•n, li laŭ•ir•ig•is la ŝnur•o•n trans la kanap•a•n dors•o•n mal•supr•e•n, tiam laŭ post la kanap•a pied•o kaj de tie al la pord•o kontraŭ la kanap•o. Mal•ferm•int•e tiu•n pord•o•n, li en•ir•is mal•grand•a•n ĉambr•o•n, util•ant•a•n kiel li•a dorm•ej•o. Li kuŝ•iĝ•is, de•met•int•e nur ŝu•o•j•n, jak•o•n kaj veŝt•o•n, ek•tir•is la ŝnur•o•n, ĝis kiam ĝi est•is streĉ•it•a kaj lig•is ĝi•n sur si•a•n puls•o•n.
La du kuŝ•ant•o•j nun est•is kvazaŭ telegrafi•e unu•ig•it•a•j unu al la ali•a, tiel ke la plej mal•grand•a mov•o de la mar•ist•o nepr•e dev•us vek•i li•a•n gast•ig•ant•o•n, kaj ĉi tiu, konvink•it•e, ke ĉio aranĝ•iĝ•os plu•e per si mem, ferm•is la okul•o•j•n kaj baldaŭ ek•dorm•is.
La post•a•n maten•o•n, kiam apenaŭ la kamen•a horloĝ•o son•ig•is la sep•a•n, la long•a dorm•ant•o vek•iĝ•is. Li mal•ferm•is la okul•o•j•n kaj tuj ek•palp•is al si la puls•o•n, ĉirkaŭ kiu la kord•o est•is lig•it•a. Tiam li ek•sid•is mal•rapid•e. La kord•o, ankoraŭ streĉ•it•a kiel telegrafi•a inter•lig•il•o, si•n etend•is, kiel la antaŭ•a•n vesper•o•n, de la lit•o ĝis la kanap•o; la ĝib•a dorm•ant•o sekv•e dev•is kuŝ•i ankoraŭ en la sam•a si•n•ten•ad•o, en kiu li•n las•is li•a gast•ig•ant•o. Ĉi tiu sen•bru•e lev•iĝ•is, ek•star•is sur la plank•o•n, mal•lig•is la ŝnur•o•n de la puls•o kaj ĵet•rul•is la kord•bul•et•o•n sub la kanap•o•n. Tiam li ir•is sur la pied•fingr•o•j al si•a gast•o, klin•is si•n super la dors•o•n de la kanap•o kaj rigard•is la mar•ist•o•n, kiu kuŝ•is ankoraŭ sur•dors•e. Kviet•e la rus•o spir•is, kaj ŝajn•is, kvazaŭ li tut•e ne si•n mov•is dum la nokt•o.
— Li vek•iĝ•u per si mem —, pens•is la filozof•o, kaj li ir•is re•turn•e al si•a dorm•ej•o, al•met•is la ŝu•o•j•n kaj la veŝt•o•n, si•n lav•is, komb•is al si la har•o•j•n kaj ek•sid•is antaŭ la tabl•o kun la vizaĝ•o turn•it•a al la kanap•o.
— Li ja vek•iĝ•os per si mem —, li dir•is, — mi atend•os —, kaj li atend•is, en•poŝ•ig•is ambaŭ man•o•j•n, rekt•e etend•is la krur•o•j•n antaŭ si•n, tiel ke ili el•star•is mal•proksim•e el sub la ali•a flank•o de la tabl•o. Tiam li en•profund•iĝ•is en pens•o•j•n, el kiu•j li•n fin•e vek•is sinjor•in•o Bus. Ŝi en•ir•is kun la maten•manĝ•aĵ•o por si•a pension•ul•o kaj kun la haring•o•j por la fremd•a mar•ist•o.
— Bon•a•n maten•o•n, sinjor•o; vi jam lev•iĝ•is?
— Jes, sinjor•in•o.
— Kaj li? — La sinjor•in•o ĵet•is rigard•o•n al la kanap•o.
— Mi•a gast•o?... Ho, li dorm•as, ne mort•ig•int•e vi•n, nek vi•a•n edz•o•n, nek iu•n ali•a•n en la dom•o.
— Ĉu vi ne vek•os li•n?
— Ho ne!... Oni ne vek•u ebri•iĝ•int•a•n vir•o•n. Est•as plej bon•e, se li tut•e for•dorm•as si•a•n ebri•ec•o•n.
La sinjor•in•o met•is la manĝ•aĵ•o•j•n sur la tabl•o•n kaj dir•is:
— Mi tuj al•port•os la kaf•o•n, sinjor•o.
— Mi ek•maten•manĝ•os, kiam mi•a gast•o est•os vek•iĝ•int•a; li ebl•e manĝ•os nur la haring•o•j•n. Se mi dezir•os kaf•o•n, vi al•port•u ĝi•n post•e; mi sci•ig•os tio•n, se bezon•e.
Sinjor•in•o Bus, sci•vol•a kiel ĉiu•j vir•in•o•j, al•paŝ•et•is al la kanap•o, rigard•is la dorm•ant•o•n kaj supr•e•n•tir•is la naz•o•n kvazaŭ por dir•i, ke la mar•ist•o aspekt•as mal•pur•a, tiam ŝi el•ir•is la ĉambr•o•n, ĉar la vizaĝ•o de la filozof•o esprim•is klar•e, ke li ne sent•is inklin•o•n al babil•ad•o. Ŝi mal•supr•e•n•ir•is al si•a kuir•ej•o, las•ant•e la pension•ul•o•n kaj la fremd•ul•o•n kun la maten•manĝ•aĵ•o sol•a•j.
La pension•ul•o manĝ•is, pren•is “Etik•o” de Spinoza por agrabl•e pas•ig•i si•a•n temp•o•n kaj leg•is:
“Ambici•o est•as tro•grand•ig•at•a dezir•o al glor•o. Klar•ig•o. Ambici•o est•as la dezir•o, per kiu ĉiu•j emoci•o•j est•as instig•at•a•j kaj pli•fort•ig•at•a•j; kaj tial ĉi tiu emoci•o pov•as est•i reg•at•a tiel mal•facil•e. Ĉar tiel long•e, kiel la hom•o est•as reg•at•a de ia dezir•o, li sam•temp•e est•as anim•at•a de ĉi tiu dezir•o. Cicer•o dir•as: La plej bon•a•j hom•o•j plej am•as la glor•o•n. Eĉ filozof•o•j skrib•is si•a•j•n nom•o•j•n sur verk•o•j, trakt•ant•a•j pri la mal•konfes•ad•o de la glor•o, kaj tiel plu.”
La leg•ant•o sen•cel•e rigard•is antaŭ si•n pens•ant•e: Mi sekv•e ne est•as bon•a hom•o, ĉar mi tut•e ne am•as la glor•o•n..., nu, mi ne est•as kulp•a en tio, tiel mi nask•iĝ•is, tiel mi mort•os, kaj li leg•is plu•e:
“Diboĉ•em•o, est•as mal•moder•a dezir•o aŭ dezir•eg•o al bon•gust•a•j manĝ•aĵ•o•j.
Drink•em•o, est•as mal•moder•a dezir•o al alkohol•aĵ•o...”
Li de•nov•e pri•pens•is kaj vol•e-ne•vol•e direkt•is la okul•o•j•n al la kanap•o, kiu en tiu moment•o komenc•is trem•et•i, kaj tuj post•e ek•aper•is super la apog•il•o la alt•a•j ŝultr•o•j kaj la ĉiu•lok•e•n dis•star•ant•a•j har•o•j de la ĵus vek•iĝ•int•a mar•ist•o. Li•a vizaĝ•o est•is kaŝ•it•a post la ŝultr•o, ĉar li rigard•is rekt•e antaŭ si•n. Post moment•et•o li dir•is kelk•a•j•n vort•o•j•n en rus•a lingv•o. La filozof•o, kvankam ne kompren•ant•e ili•n, tuj konjekt•is, ke tiu•j vort•o•j signif•as: “Kie mi est•as?”, ĉar tio•n ordinar•e ĉiu demand•as, vek•iĝ•ant•e en la cirkonstanc•o•j, en kiu•j si•n trov•is la mar•ist•o. Li tial respond•e dir•is german•e:
— En bon•a haven•o.
La mar•ist•o, aŭd•ant•e ĉe si•a flank•o ne•kon•at•a•n voĉ•o•n, turn•is la kap•o•n dekstr•e•n, kaj ek•vid•ant•e post tabl•o ne•kon•at•ul•o•n, kiu rigard•is li•n rid•et•ant•e, li kred•is sonĝ•i.
— En bon•a haven•o!? — li dir•is post moment•o... Sed kie?
Tiam vid•ant•e la ŝnur•o•n, per kiu est•is lig•it•a li•a krur•o, li demand•is german•e:
— Kial oni ŝnur•lig•is mi•n?
— Ĉar sinjor•in•o Bus tim•is, ke vi mort•ig•us dum la nokt•o ĉiu•j•n ŝi•a•j•n sam•hejm•an•o•j•n.
— Ke mi mort•ig•us...!?
— Jes, tio•n ŝi tim•is... Nu, rigard•u vi•n en la spegul•o kaj vi ek•vid•os, ke vi aspekt•as kiel ver•a mort•ig•ist•o kaj bandit•o. Mi tial lig•is vi•n kiel la pigme•o•j de Liliput•o lig•is Guliver•o•n, sed mi ne uz•is tiom da ŝnur•o•j kiom ili, ĉar mi opini•is tio•n super•flu•a.
— Mi ne kon•as Guliver•o•n, nek ankaŭ Liliput•o•n...
Dir•ant•e tio•n, li re•foj•e rigard•is al la ŝnur•o, post•e al la ĉe la tabl•o sid•ant•o kvazaŭ por pet•i klar•ig•o•n, sed ĉar la sid•ant•o nur rid•et•is, li fin•e mal•lig•is la ŝnur•o•n kaj demand•is konfuz•it•e:
— Nu, sinjor•o; dir•u al mi, mi pet•as, kiel mi ven•is ĉi tie•n.
— Ĉu vi ne memor•as?
— Ne, mi nur memor•as, ke ne•taŭg•a•j bub•o•j turment•et•is mi•n, kiam mi vol•is ripoz•i moment•o•n ĉe arb•o en ... tiu park•o...
— Kial ili vi•n turment•et•is?
— Mi ne sci•as..., ebl•e mi trink•is glas•et•o•n tro mult•e da brand•o..., tiam mi perd•is la voj•o•n al ... mi•a ŝip•o...; mi lac•iĝ•is..., mi sid•iĝ•is por ripoz•i moment•o•n ... ĉe tiu arb•o...
— Vi tamen elekt•is strang•a•n lok•o•n por ripoz•i.
La mar•ist•o, kiu, kiel ni sci•as, est•is rus•o kaj parol•is la german•a•n lingv•o•n nur kripl•e, pri•pens•is por serĉ•kolekt•i ĝust•a•n esprim•o•n, per kiu li pov•us sen•kulp•ig•i si•n; li tamen serĉ•is van•e, ĉar li el•ig•is nur kelk•a•j•n mal•klar•a•j•n fraz•et•o•j•n, en kiu•j li uz•is almenaŭ dek•foj•e la adverb•o•n german•a•n “da”, signif•ant•a•n “tiam”. Est•is klar•e, ke li hont•is pro si•a kondut•o, kaj la filozof•o, rimark•ant•e tio•n, tir•is li•n el la embaras•o, dir•ant•e:
— Kompren•ebl•e; vi trink•is tro mult•e.
— Jes, kaj tiam mi ek•ripoz•is..., kaj tiam la bub•o•j ven•is...
Re•foj•e li ek•silent•is, kaj kiel ebl•e plej bon•e ord•ig•ant•e si•a•j•n har•o•j•n per la fingr•o•j, li subit•e dir•is:
— Kaj for•ŝtel•is de mi mi•a•n ĉap•o•n.
— Vi erar•as, vi•a ĉapel•o kaj vi•a•j ŝu•o•j kuŝ•as sub la kanap•o.
— He! ... ver•e!?... Nu, tiam mi erar•as, ... pardon•u al mi.
La mar•ist•o rigard•is ĉirkaŭ•e; post moment•et•o li dir•is, klak•int•e la lip•o•j•n:
— Sinjor•o, ne ofend•iĝ•u ... mi soif•as terur•e.
— Kompren•ebl•e; post ebri•ec•o sekv•as soif•o. Ĉu vi dezir•as tas•o•n da kaf•o?
La mar•ist•o rigard•is antaŭ si•n, tiam li respond•is konfuz•it•e:
— Mi prefer•as akv•o•n.
— Bon•e, vi trink•os akv•o•n, kaj se vi hav•as apetit•o•n, vi pov•os manĝ•i la jen•a•j•n haring•o•j•n.
— Ĉu haring•o•j•n!? ... ho, volont•e.
— Bon•eg•e, do lev•iĝ•u; lav•u vi•n en mi•a dorm•ej•o jen post mi; komb•u al vi la har•o•j•n per mi•a komb•il•o, trink•u tiom da akv•o kiom vi dezir•as, ĝi star•as en karaf•o sur la tabl•o, tiam ek•sid•u tie antaŭ mi kaj ag•u kvazaŭ vi est•us hejm•e.
La mar•ist•o ramp•is kiel simi•o trans la apog•il•o•n de la kanap•o kaj en•ir•is la montr•it•a•n dorm•ej•o•n. Kiam post kelk•a temp•o li re•ven•is kun pur•ig•it•a•j vizaĝ•o kaj man•o•j kaj komb•it•a•j har•o•j, li al•paŝ•is al la kanap•o, kapt•is la ŝu•o•j•n kaj al•met•ant•e ili•n, li dir•is:
— Mi nun ek•memor•as, ke vi for•pel•is tiu•j•n bub•o•j•n... Kar•a Josef•o! kiel mi•a pantalon•o est•as kovr•it•a per polv•o... Ĉu vi hav•as bros•o•n?
— Vi bon•e ek•memor•as... Bros•o est•as en la bros•ing•o flank•e de la kanap•o.
La mar•ist•o pur•ig•is si•a•n pantalon•o•n, dir•ant•e:
— Jes, mi nun memor•as..., vi for•pel•is ili•n; tiam vi help•is al mi ek•star•i; kaj tiam ni du•op•e el•ir•is tiu•n park•o•n, kaj tiam..., tiam, nu tiam... Sinjor•o, mi ne memor•as, kio okaz•is post•e, sed mi dank•as vi•n pro vi•a help•o; ... vi est•as bon•a vir•o... —. Dir•int•e tio•n, li don•is la man•o•n al si•a protekt•int•o, kiu respond•is:
— Ĉu vi opini•as mi•n bon•a vir•o?
— Jes, tre bon•a vir•o.
— Nu, vi ne sam•opini•as kun Spinoza, ĉar Spinoza opini•as laŭ filozofi•a vid•punkt•o, ke mi ne est•as bon•a vir•o.
— Spinoza...!? Mi ne kon•as Spinoza, sed se li opini•as tiel, ... tiam li est•as azen•o.
— Ni nun ne disput•u pri tio... Pren•u seĝ•o•n, ek•sid•u tie tuj antaŭ mi kaj manĝ•u vi•a•j•n haring•o•j•n.
La mar•ist•o obe•is, manĝ•is la haring•o•j•n kaj dir•is:
— Sinjor•o, mi re•foj•e dank•as.
— Kaj kiel vi nun sent•as vi•n?
— Bon•eg•e!
— Vi est•as mar•ist•o, ĉu ne ver•e?
— Rus•a mar•ist•o. Kiel vi diven•as, ke mi est•as mar•ist•o?
— Rigard•u nur vi•a•n man•o•n, ĝi est•as tatu•it•a. Ĉu vi est•as jam long•a•n temp•o•n en ĉi tiu urb•o?
— Mi al•ven•is hieraŭ post•tag•mez•e.
— Mi propon•as, ke vi est•u mi•a gast•o hodiaŭ; vi ebl•e dezir•us vizit•i la vid•ind•aĵ•o•j•n de la urb•o?
— Mi tre dezir•us, sed je la dek•a mi dev•as est•i sur•ŝip•e.
— Sur•ŝip•e!?
— Jes, mi•a ŝip•o for•vojaĝ•os la dek•unu•a•n hor•o•n.
— Kie•n? — La gast•ig•ant•o rid•et•is mister•e, kiam li demand•is tio•n.
— Patersburg•o•n*.
— Sed dir•u, mi•a kar•a rus•a amik•o, kie do est•as vi•a ŝip•o?
— Sur Y.*
— Sur la Y.!?... En Amsterdam•o?
— Ho ne, mi tromp•iĝ•as, la pas•int•a•n jar•o•n ĝi kuŝ•is tie.
— Kaj nun?
— Ĉe Feyenoord*, en Roterdam•o.
— Sed, ĉu vi opini•as est•i nun en Roterdam•o?
La mar•ist•o surpriz•it•e rigard•is al si•a gast•ig•ant•o kaj demand•is:
— Kie ali•e?
— Nu, mi•a kar•a, vi ne est•as en Roterdam•o, sed en Hag•o kaj est•as ne•ebl•e al vi est•i sur•ŝip•e je la dek•a.
La mar•ist•o salt•e lev•iĝ•is kun terur•ig•it•a vizaĝ•o, ek•kri•ant•e:
— Kio•n vi dir•as!?... Mi ne est•as en Roterdam•o!?
— Vi est•as en Hag•o.
— Ho, kar•a Josef•o! ... mi ven•os tro mal•fru•e, la ŝip•o for•ir•os sen mi... La konduktor•o de la vagon•ar•o inform•is mi•n mal•bon•e; li dir•is: “Vi est•as en Roterdam•o”. Mi do el•ir•is el la vagon•ar•o..., en•ir•is la urb•o•n por trink•i glas•et•o•n da brand•o..., tiam...
— La ceter•o•n mi jam sci•as.
— Sed kio•n mi far•os!?... La ŝip•o for•ir•os sen mi...
— Nu, ĝi for•ir•u!... Kio far•iĝ•is, tio jam ne re•far•iĝ•os kaj kio pas•is, tio ne re•ven•os...
La mar•ist•o ir•is tie•n kaj re•turn•e•n en la ĉambr•o kaj aspekt•is tiel mal•esperant•a, ke li•n kompat•is la filozof•o, kiu tamen rest•is kviet•a kaj dir•is plu•e:
— Re•kviet•iĝ•u, mi•a amik•o, kontraŭ far•o far•it•a ne help•as medit•o...
— Sed la kapitan•o ... la ŝip•estr•o konsider•os mi•n kiel for•kur•int•o•n... Ho Di•o! kio•n far•i?
— Kuir•u vi•a•j•n piz•o•j•n, mi•a kar•a; kuir•u vi•a•j•n piz•o•j•n! Ĉio far•iĝ•os bon•a kaj ĉio aranĝ•iĝ•os per si mem.
La mar•ist•o ir•is al la kanap•o, klin•is si•n por ek•kapt•i si•a•n ĉapel•o•n; tiam pend•ig•ant•e ĝi•n sur si•a•n pugn•it•a•n man•o•n, li sving•is la ali•a•n en mal•esper•o kaj dir•is:
— Kio•n do far•i!?... La ŝip•o for•ir•os sen mi!...
— Jes; post unu hor•o, kaj ne est•as rimed•o kur•ating•i ĝi•n. Mi do konsil•as al vi de•nov•e: Kuir•u vi•a•j•n piz•o•j•n, sid•iĝ•u, re•kviet•iĝ•u kaj rest•u provizor•e mi•a gast•o... Ĉio aranĝ•iĝ•os per si mem.
La konstern•it•a rus•o, kompren•ant•e nur mal•mult•a•j•n el la al li adres•it•a•j vort•o•j, ek•sid•is kaj dir•is:
— Mi pov•os esplor•i, ĉu ali•a•j ŝip•o•j ir•os Patersburg•o•n.
— Vi pov•os, sed rest•u ĉe mi hodiaŭ kaj tiel long•e, kiel est•os neces•e; morgaŭ ni aranĝ•os vi•a•j•n afer•o•j•n, kaj nun rakont•u al mi kviet•e, kiel ĉio far•iĝ•is.
— Nu, mi rakont•os...
Li pri•pens•is moment•o•n, turn•ad•is la ĉapel•o•n sur la pugn•it•a man•o kaj ek•rakont•is:
— Mi•a ŝip•o ven•is el London•o la dek•du•a•n de tiu ĉi monat•o; ni al•ir•is al Roterdam•o, kie ĝi dev•is rest•i tri tag•o•j•n... Mi dir•is al mi: Ivan, mi dir•is, vi uz•os tiu•j•n tag•o•j•n por rigard•i ankoraŭ unu foj•o•n Amsterdam•o•n kaj Roterdam•o•n, ĉar pas•is jam kvin jar•o•j, kiam mi est•is en Amsterdam•o... Nu, tiam mi unu•e ir•is Amsterdam•o•n kaj rigard•is ĝi•n..., tiam mi re•ir•is Roterdam•o•n, kaj kiam mi kred•is est•i en la staci•dom•o de ĉi tiu urb•o, mi demand•is la konduktor•o•n, ĉu mi est•as en Roterdam•o. Jes, li dir•is...; nu, tiam mi el•ir•is la vagon•o•n kaj la staci•dom•o•n, kaj promen•is en la urb•o•n... Mi pens•is: la urb•o aspekt•as iom ali•e ol antaŭ•e, sed ĉar mi trink•is kelk•a•j•n glas•et•o•j•n, mi ne mult•e pens•is pri tio..., tiam mi ek•promen•is kaj promen•ad•is..., tiam mi en•ir•is trink•ej•o•n... Mult•a•j fraŭl•in•o•j est•is tie..., bel•a•j fraŭl•in•o•j, ho, tre bel•a•j!... Mi regal•is ili•n..., ili est•is gaj•a•j; mi sam•e est•is gaj•a kaj ek•kant•is kaj mi amuz•iĝ•ad•is bon•e...; tiam mi trink•is ankoraŭ kelk•a•j•n glas•et•o•j•n da brand•o ... ver•a Skidam•a brand•o...; tiam la bel•a•j fraŭl•in•o•j las•is mi•n sol•a kaj mi el•ir•is la trink•ej•o•n kaj promen•ad•is tra mult•a•j strat•o•j...; tiam mi ven•is en tiu•n park•o•n ... mi ek•sid•is ĉe tiu arb•o por ripoz•i...; tiam la bub•o•j mok•rid•is kaj turment•et•is mi•n..., kaj tiam...
— Tiam mi ven•is por mal•ebl•ig•i, ke polic•an•o•j arest•us vi•n por ĵet•i en mal•liber•ej•o•n.
— Jes, sam•e kiel okaz•is al mi antaŭ kelk•a•j jar•o•j en Patersburg•o.
— Ĉu tio sam•a okaz•is jam antaŭ•e?
— Feliĉ•e, jes, ... ĉar tiam mi•a ŝip•o, kun kiu mi dev•us for•vetur•i, pere•is kaj fund•ir•is, kaj mi ne dron•is kiel la ali•a•j mar•ist•o•j ... do, est•is feliĉ•e, ke tiam mi trink•is iom tro mult•e, ĉar pro tio la polic•an•o•j ĵet•is mi•n en mal•liber•ej•o•n.
Ĉe tiu•j vort•o•j li rigard•is dekstr•e•n kaj mal•dekstr•e•n al la pied•o•j de si•a seĝ•o, kie kelk•a bru•et•o al•tir•is li•a•n atent•o•n; vid•ant•e, ke ambaŭ•flank•e de la seĝ•o el•star•is el sub la tabl•o long•a krur•o, li subit•e demand•is:
— Kio est•as tio...?
— Nur mi•a•j krur•o•j.
— Ho jes, vi•a•j krur•o•j..., ili est•as tro long•a•j por met•i sub la tabl•o•n... — Tiam li rigard•is ĉirkaŭ•e kaj dir•is plu•e:
— Ne ofend•iĝ•u, sinjor•o; sed vi hav•as bel•eg•a•n ĉambr•o•n kaj bel•eg•a•n dom•o•n.
— La dom•o ne est•as mi•a, kaj ĉi tiu•j•n apartament•o•j•n mi lu•is.
— He! ... do vi ne est•as la posed•ant•o?
— Mi est•as mar•ist•o, aktor•o, promen•ant•a reklam•il•o kaj ceter•e.
— Mar•ist•o!?...
Subit•e strang•a rid•et•o aper•is sur la vizaĝ•o de Ivan (la leg•ant•o sen•dub•e jam re•kon•is li•n), kaj direkt•ant•e la okul•o•j•n sur la ventr•o•n de si•a gast•ig•ant•o, li for•ĵet•is la ĉapel•o•n ankoraŭ pend•ant•a•n sur li•a pugn•o, kaj sving•ant•e kelk•foj•e la man•o•j•n supr•e•n, kvazaŭ li supr•e•n ĵet•us kaj re•kapt•us du pilk•o•j•n, li ek•kri•is:
— Sinjor’ koleg•o! ... mi pet•as ... ek•star•u! ... ek•star•u!!
— Kial ek•star•i?
— Mi tuj dir•os tio•n...; ek•star•u, mi pet•as! ... ek•star•u!!
— Nu, se mi pov•as far•i al vi plezur•o•n per tio, mi ek•star•os.
La long•a mar•ist•o, aktor•o, promen•ant•a reklam•il•o kaj ceter•e, tir•is al si la krur•o•j•n, post•e•n ŝov•is la seĝ•o•n kaj ek•star•is.
La okul•o•j de Ivan de•nov•e si•n fiks•is sur li•a•n ventr•o•n kaj jen pend•is de la veŝt•o•poŝ•o ĝis buton•tru•o, ĉen•o far•it•a el bril•ant•a•j mon•er•o•j. La rid•et•o de Ivan ŝanĝ•iĝ•is en esprim•o•n, kiu montr•is grand•a•n surpriz•o•n kaj ĝoj•o•n; li sam•e ek•star•is, alt•ig•is ambaŭ man•o•j•n kaj ek•kri•is:
— Mi trov•is!... Mi trov•is!... Vi est•as Johan•o!
— Jes, mi•a kar•a, mi est•as Johan•o; sed kiel vi ek•sci•is tio•n?
— Per la ĉen•o..., la ĉen•o de la mon•er•o•j, kiu•j•n don•is al vi Jafet.
— Jafet!?
— Jafet, vi•a amik•et•o de la insul•et•o, kies nom•o•n mi ne kon•as.
— Ĉu vi kon•as tiu•n knab•o•n?
— Ĉu mi li•n kon•as!?... Ĉiu en Patersburg•o li•n kon•as.
— Li do est•as en Patersburg•o?
— Jes!... Ho, tio est•as strang•a histori•o...; mi rakont•os ĝi•n ... ek•sid•iĝ•u, mi pet•as, kaj mi rakont•os... Ho, kiel li ĝoj•os!
Ili ek•sid•is kaj Ivan rakont•is:
— Mi est•is sur•ŝip•e de “Petr•o la Grand•a”, kaj sur la mar•o ne mal•proksim•e de la holand•a mar•bord•o. Mi est•is kuir•ist•o kaj okaz•e en•rigard•is en la mar•o•n. Tiam mi ek•vid•is boat•o•n. Mi dir•is al mi: Ivan, mi dir•is, io ne•ordinar•a est•as kun tiu boat•o, ĉar mi ne vid•as mar•ist•o•j•n en ĝi. Tiam mi rigard•is pli atent•e..., neniu hom•o vid•ebl•a. Tiam mi dir•is al mi•a kuir•ej•a serv•ist•o: Petr•o, mi dir•is, ir•u al la ŝip•estr•o kaj dir•u, ke mal•plen•a boat•o naĝ•as en la mar•o. Tiam la ŝip•estr•o ven•is kaj mi montr•is la boat•o•n. Tiam li pren•is la vid•il•o•n kaj ekzamen•is... — Ĝi est•as sen•hom•a —, li dir•is. Tiam du mar•ist•o•j al•rem•is per boat•o al tiu boat•o kaj re•ven•is kun ĝi. Tiam ĝi est•is supr•e•n tir•at•a sur la ŝip•o•n kaj en la boat•o kuŝ•is knab•o kaj kest•o... Sub la kest•o est•is mort•int•a hund•et•o. La knab•o est•is du•on•e mort•int•a, sed re•konsci•iĝ•is post•e. Li est•is bel•a knab•o ... bukl•a•j brun•a•j har•o•j ... nigr•a•j okul•o•j ... sed li parol•is tia•n strang•a•n lingv•o•n, nek holand•a•n, nek german•a•n, nek angl•a•n, nek franc•a•n, nek ali•a•n kon•at•a•n... Neniu el la mar•ist•o•j pov•is parol•i kun li. Tiam li ŝip•ir•is kun ni al Patersburg•o. Tie ni du•op•e (li kaj mi, ĉar ni est•as bon•a•j amik•o•j) ir•is sur•bord•e•n; li dezir•is vid•i la urb•o•n. Tiam ni en•ir•is trink•ej•o•n kaj mi trink•is glas•et•o•n tro mult•e... Tiam ni plu•e promen•ad•is sur la strat•o•j kaj la bub•aĉ•o•j mok•is kaj turment•et•is mi•n. Tiam mi vol•is for•pel•i ili•n, sed fal•is tra vitr•o de butik•o. Tiam polic•an•o•j arest•is mi•n kaj ĵet•is en mal•liber•ej•o•n, kaj kiam mi for•las•is ĝi•n post kelk•a•j tag•o•j, la knab•o est•is mal•aper•int•a. Tiam mi li•n serĉ•is, sed ne trov•is. Tiam mi re•ir•is mar•o•n sur ali•a•n ŝip•o•n, ĉar “Petr•o la Grand•a” est•is for•vetur•int•a sen mi, sed ĝi pere•is kaj fund•ir•is, kiel mi jam dir•is. Post kelk•a•j jar•o•j mi re•ven•is Patersburg•o•n kaj unu vesper•o•n mi ir•is al koncert•o kaj aŭd•is la fam•a•n violon•ist•o•n Romeskaŭ. Tiam mi re•foj•e trink•is dum la paŭz•o tro mult•e da brand•o kaj koleg•o•j re•konduk•is mi•n sur•ŝip•e•n. La post•a•n tag•o•n vizit•is mi•n en mi•a ŝip•a kuir•ej•o tiu sam•a violon•ist•o, kaj je mi•a ĝoj•o mi ek•sci•is, ke li est•as mi•a mal•aper•int•a bub•o Jafet. Tiam li parol•is flu•e la rus•a•n lingv•o•n kaj li rakont•is pri si•a•j aventur•o•j kaj pri si•a amik•o Johan•o. Tiam mi promes•is al li serĉ•i li•a•n amik•o•n, ĉar tiu amik•o sol•a sci•as, kie Jafet nask•iĝ•is, ĉar Jafet ĝis nun ne sci•as, kie loĝ•as li•a•j ge•patr•o•j, nek kie kuŝ•as la insul•et•o, sur kiu li nask•iĝ•is. Sed nun per vi li ek•sci•os tio•n... Do, dank’ al la glas•et•o, kiu•n mi trink•is tro mult•e, vi trov•is mi•n en tiu park•o, mi trov•is vi•n per la ĉen•o kaj Jafet re•trov•os si•a•j•n ge•patr•o•j•n... Sekv•e: Viv•u la brand•o!!
Dum Ivan rakont•is, Johan•o aŭskult•is kun ĉiam pli•grand•iĝ•ant•a mir•o, kaj kiam la rakont•o fin•iĝ•is, li demand•is:
— Ĉu tiu knab•o far•iĝ•is violon•ist•o!?
— Jes, kaj tre fam•a, sed spit•e tio•n li ne far•iĝ•is fier•a; li tamen bedaŭr•as, ke li ne sci•as, kiu•j est•as li•a•j patr•o kaj patr•in•o kaj kie ili est•as.
— Nu, mi sci•ig•os tio•n al li. Li•a•j ge•patr•o•j ebl•e viv•as ankoraŭ. Ĉu vi sci•as la adres•o•n de la knab•o?
— Jes, ĝi sid•is en mi•a mon•uj•o.
Ivan en•poŝ•ig•is la man•o•n por aper•ig•i la mon•uj•o•n, li tamen en•poŝ•ig•is la mal•ĝust•a•n man•o•n, ĉar la dekstr•a poŝ•o est•is mal•plen•a. Li sekv•e en•poŝ•ig•is la mal•dekstr•a•n man•o•n kaj ... ek•pal•iĝ•is, dum li murmur•et•is kelk•a•j•n vort•o•j•n en al Johan•o ne•kon•at•a lingv•o, sed kiu•j•n tiu tuj diven•is.
— Ĉu vi perd•is la mon•uj•o•n? — li demand•is.
— Jes, mi ĝi•n perd•is..., ho sankt•a Josef•o! — kaj li est•is plor•ont•a, sed re•ten•is la larm•o•j•n.
— Ebl•e la bel•a•j fraŭl•in•o•j de la trink•ej•o ĝi•n for•pren•is, ĉar fraŭl•in•o•j en tia•j trink•ej•o•j ne est•as tre honest•a•j kaj fid•ind•a•j.
— Diabl•o! Mi tuj al•ir•os tie•n; en la mon•uj•o si•n trov•is ne nur la adres•o de Jafet, sed ankaŭ cent holand•a•j gulden•o•j...
— Kiu•j•n vi neniam re•akir•os.
— Tiam mi plend•os ĉe la polic•estr•o.
— Kiu mok•rid•os vi•n.
— Kial?
— Ĉar neniu hav•as afer•o•j•n ĉe tiu•j bel•ul•in•o•j.
— Kio•n do far•i?
— Kuir•u vi•a•j•n piz•o•j•n!
— Kio•n?
— Mi pri•pens•u foj•o•n... Vi•a mon•o est•as ne•akir•ebl•e perd•it•a, sam•e kiel la adres•o de ni•a amik•o. Sed dir•u, mi pet•as: Kial li for•las•is boat•e kaj tut•e sol•a la insul•o•n de si•a•j ge•patr•o•j?
— Ĉu vi ne sci•as!? ... por serĉ•i vi•n.
— Por serĉ•i mi•n?
— Tio•n li dir•is al mi, sed kompren•ebl•e li ne trov•is vi•n, ĉar vi ne est•is en Patersburg•o, sed en Hamburg•o.
— Se li intenc•is mi•n serĉ•i, tiam est•as nun mi•a dev•o, serĉ•i li•n reciprok•e, kaj mi ir•os Patersburg•o•n.
— Per ŝip•o?
— Tio de•pend•as de cirkonstanc•o•j. Ebl•e mi ne ir•os per ŝip•o, ĉar provizor•e mi ne vol•as re•far•iĝ•i mar•ist•o. Se rest•os al mi sufiĉ•a mon•o, mi ir•os vagon•ar•e; sed tio est•os tro mult•e•kost•a..., nu, tiam mi ir•os pied•e.
— Pied•e al Patersburg•o!?
— Jes.
Ivan rigard•is si•a•n gast•ig•ant•o•n kaj dir•is:
— Ni ir•u kun•e!
Johan•o rid•et•is, dir•ant•e:
— Ĉu vi ne sci•as, ke tio est•as por vi ebl•e tro long•a promen•ad•o kaj ke oni nepr•e dev•as est•i bon•a marŝ•ant•o por tio•n el•port•i.
— Ho, mi est•as bon•a marŝ•ant•o, sed ni pov•os evit•i la promen•ad•o•n. Vi skrib•u leter•o•n al Jafet Romeskaŭ, violon•ist•o en Patersburg•o; tio sufiĉ•os, ĉar ĉiu li•n kon•as tie.
— Tio•n mi pov•us, sed prefer•e mi vol•as li•n surpriz•i.
— Nu, ni surpriz•u li•n du•op•e.
— Bon•e, ni far•u tio•n... Kiam ni ek•vojaĝ•os?
— Tuj kiam vi dezir•os.
— Antaŭ•e mi tamen montr•os al vi Scheveningen; nokt•e vi pov•os dorm•i sur tiu kanap•o... Unu promes•o•n vi antaŭ ĉio dev•as far•i al mi.
— Mi promes•os ĉio•n, kio•n vi dezir•as.
— Dum la temp•o, kiam ni est•os kun•e, vi ne trink•u brand•o•n, eĉ ne unu sol•a•n glas•et•o•n.
— Mi promes•as... Jen mi•a man•o.
Johan•o prem•is la man•o•n de la kuir•ist•o, ek•star•is kaj al•met•ant•e la frak•o•n kaj la ĉapel•o•n, li dir•is:
— Ni tuj sci•ig•os al la rus•a konsul•o, kial est•is al vi ne•ebl•e for•vojaĝ•i per vi•a ŝip•o, por ke la ŝip•estr•o ne pov•u konsider•i vi•n kiel for•kur•int•o•n; post•e vi rigard•os la vid•ind•aĵ•o•j•n de Hag•o kaj Scheveningen, kaj post du aŭ tri tag•o•j ni ek•promen•os Patersburg•o•n.
— Sed kie ni rest•os nokt•e dum ni•a promen•ad•o?... kaj kiel ni manĝ•os sen mon•o?
— Mi posed•as ankoraŭ kelk•a•n mon•o•n, kaj ĉar la veter•o est•as bon•a, ni trov•os ĉie taŭg•a•n lok•o•n por pas•ig•i la nokt•o•j•n, kaj se neces•e, ni labor•os dum•vojaĝ•e.
— Labor•i dum•vojaĝ•e? Sed kiel mi labor•os? Mi ne lern•is meti•o•n.
— Ni labor•os laŭ cirkonstanc•o•j; mi pov•os lud•i en teatr•o kaj vi pov•us far•iĝ•i promen•ant•a reklam•il•o.
— Kio est•as tio?
— Mi montr•os al vi hodiaŭ promen•ant•a•j•n reklam•il•o•j•n sur la strat•o•j en la urb•o, tiam vi ek•sci•os, kio est•as tio. Ĉiu, kiu pov•as marŝ•i, pov•as far•iĝ•i promen•ant•a reklam•il•o, vi ankaŭ.
Ivan ek•star•is, ek•kapt•is si•a•n ĉapel•o•n, kiu est•is rul•iĝ•int•a mal•proksim•e•n, sur•met•is ĝi•n kaj la du amik•o•j mal•supr•e•n•ir•is la ŝtup•ar•o•n, Johan•o ĉiam babil•ant•e pri si•a knab•o, la insul•an•o, li•a•j ge•patr•o•j kaj ceter•e. Ili ir•is kun•e al Maŭritshuis, al Panoram•o de Mesdag, kie ili admir•is la pentr•aĵ•o•j•n, kaj je la tri•a hor•o en la post•tag•mez•o ili ir•is al Scheveningen, kie okaz•is grand•a inter•naci•a ekspozici•o pri komerc•o, fiŝ•kapt•ad•o kaj sport•o. Ĝi est•is aranĝ•at•a en special•a tent•form•a konstru•aĵ•o, sud•e de la Kurhaŭs. La ekspozici•o daŭr•is jam du monat•o•j•n kaj est•is fin•iĝ•ont•a post unu monat•o.
En preskaŭ ĉiu•j ekspozici•o•j la el•met•it•a•j objekt•o•j ne ĉiam rilat•as la cel•o•n, por kiu la ekspozici•o okaz•as, kaj sam•e la grand•a konstru•aĵ•o por la ekspozici•o de komerc•aĵ•o•j, fiŝ•kapt•aĵ•o•j kaj sport•a•j afer•o•j ne nur en•hav•is objekt•o•j•n koncern•ant•a•j•n tiu•j•n tri afer•o•j•n, sed ankaŭ mult•a•j•n ali•a•j•n, kiel ekzempl•e pentr•aĵ•o•j•n, antikv•aĵ•o•j•n, libr•o•j•n, kaj tiel plu. Sekv•e, por ĉiu•j hom•o•j si•n trov•iĝ•ant•a•j tie, kaj ankaŭ por ni•a•j du amik•o•j, est•is tie mult•a•j interes•aĵ•o•j, tiel ke ili pas•ig•is kun•e tie long•a•n temp•o•n en agrabl•a manier•o.
Ivan•o•n interes•is plej mult•e la miniatur•a•j ŝip•o•j, ekspozici•it•a•j de la Schevening•a•j fiŝ•kapt•ist•o•j. Ivan admir•is la mal•bel•form•a•j•n ŝip•o•j•n, nom•it•a•j•n “bom•o•j” kaj met•it•a•j•n sur grand•a•j kuŝ•ant•a•j spegul•o•j, kiu•j prezent•is la mar•o•n. Tiu•j “bom•o•j” montr•is, kiel la haring•o•j est•as kapt•at•a•j. Ret•o•j etend•iĝ•is de la ŝip•a bord•o ĝis la akv•o, kaj amas•o da haring•o•j pend•is kun la kap•o en la maŝ•o•j. La mar•ist•o•j (pup•o•j, vest•it•a•j kiel Schevening•a•j fiŝ•kapt•ist•o•j, sed mult•e tro grand•a•j en kompar•o kun la ŝip•o) tir•is al si la ret•o•j•n. Sur la ŝip•o si•n trov•is ĉio, kio•n oni bezon•as sur la ver•a•j ŝip•o•j, kaj Ivan kun atent•o ekzamen•is la kapt•ad•o•n, tut•e ne pens•ant•e pri Johan•o, kiu star•is je kelk•a distanc•o ĉe ekspozici•it•a•j libr•o•j, kiu•j kuŝ•is mal•ferm•it•a•j sur du long•a•j tabl•o•j. Frap•et•o sur li•a brak•o al•tir•is la atent•o•n de la rus•o, kaj si•n turn•int•e, li star•is vizaĝ•o•n kontraŭ vizaĝ•o antaŭ bel•a fraŭl•in•o, kiu prezent•is al li paper•et•o•n. Ŝi rid•et•ant•e montr•is al li du vic•o•j•n de tia•j blank•a•j dent•o•j, kaj rigard•is li•n tiel afabl•e per du bril•ant•a•j blu•a•j okul•o•j, kiu•j harmoni•is mir•ind•e bel•e kun la blond•a•j har•o•j, kovr•it•a•j de koket•a ĉapel•et•o, ke Ivan, pens•ant•e, ke ŝi dezir•as vend•i la montr•it•a•n paper•et•o•n, kiu•n li konsider•is kiel en•ir•bilet•o•n de ia apart•a amuz•ej•o en la konstru•aĵ•o, bedaŭr•is, ke li ne pov•as plen•um•i tiu•n dezir•o•n, kaj kun ĉagren•o li memor•is si•a•n perd•it•a•n mon•uj•o•n. Li turn•is la intern•o•n de si•a•j pantalon•a•j poŝ•o•j ekster•e•n por montr•i, ke li est•as tut•e sen•mon•a, tiam li grimac•e rid•et•is, alt•ig•is la ŝultr•o•j•n kaj re•ord•ig•is la poŝ•o•j•n; tiam la fraŭl•in•o for•ir•is. Ivan re•foj•e turn•is la atent•o•n sur la ŝip•o•j•n.
— Bel•a•j ŝip•o•j, kamarad•o —, li dir•is al mal•jun•a mar•ist•o star•ant•a apud•e kun la man•o•j en la poŝ•o•j.
La “kamarad•o”, kiu hav•is dik•a•n tabak-maĉ•aĵ•o•n en la buŝ•o, tiel ke li•a vang•o el•star•is rond•form•e, jes•e kap•klin•is, ĵet•is per la lang•o la maĉ•aĵ•o•n al la ali•a vang•o kaj dir•is:
— Tiel ni kapt•as la haring•o•j•n. Mi far•is tio•n dum kvin•dek jar•o•j... Ĉu vi est•as ankaŭ mar•ist•o?
— Jes, rus•a mar•ist•o, ... ŝip•a kuir•ist•o.
— Mi est•is dum du•dek jar•o•j “Schipper”*.
— Skipper?... Mi ne kompren•as.
— Kapitan•o de fiŝ•kapt-ŝip•o.
— Ho, kapitan•o..., kaj nun “pensioniert”*?
— Pensioniert!? — La griz•ul•o laŭt•e ek•rid•is, kraĉ•is sur la ter•o•n kaj dir•is:
— Ho ne, oni ne pensi•um•as la mal•jun•a•j•n fiŝ•kapt•ist•o•j•n en ni•a land•o. Se ili ne dron•as kaj far•iĝ•as tiel mult•aĝ•a•j, ke la ŝip•mastr•o jam ne pov•as ili•n uz•i, nu, tiam ili ek•hav•os lok•o•n en la mal•riĉ•ul•ej•o.
— Ĉu la ŝip•mastr•o•j est•as tro mal•riĉ•a•j por sub•ten•i vi•n kaj la ali•a•j•n mal•jun•a•j•n kapt•ist•o•j•n?
— Ĉu ili est•as mal•riĉ•a•j?... Riĉ•a•j ili est•as, riĉ•a•j kiel ni•a reĝ•in•o.
— Kial do ili ne pensi•um•as vi•n?
— Ĉar ili vol•as far•iĝ•i ankoraŭ pli riĉ•a•j... Mi vid•as, ke vi tut•e ne kon•as la holand•a•j•n ŝip•o-posed•ant•o•j•n.
— Ĉu neniu est•as pensi•um•at•a ĉi tie?
— Jes, la ministr•o•j kaj ali•a•j eminent•a•j sinjor•o•j. — La griz•ul•o lang•e ĵet•is la maĉ•aĵ•o•n kontraŭ la dekstr•a vang•o, kraĉ•is re•foj•e kaj ek•silent•is.
— Ĉu vi hav•as infan•o•j•n? — demand•is Ivan.
— Mi hav•is..., du fil•o•j•n...; ambaŭ est•as ĉe ni•a Sinjor•o.
— Ĉu ili mort•is?
— Ambaŭ dron•is. — La mal•jun•a eks•kapt•ist•o de fiŝ•o•j emoci•iĝ•is, kaj li•a•j okul•o•j mal•sek•iĝ•is. Ivan kompat•is la vir•o•n kaj li ek•pens•is re•foj•e pri si•a perd•it•a mon•uj•o, tiam li demand•is:
— Ĉu vi•a edz•in•o viv•as?
— Jes, ni est•as kun•e en la mal•riĉ•ul•ej•o.
— Ĉu ŝi jam vid•is la ekspozici•o•n?
— Ŝi!?... Ho ne, ŝi est•as du•on•e lam•a kaj preskaŭ ne pov•as marŝ•i.
— Ĉu ŝi ne pov•as plu labor•i?
— Mi labor•as hejm•e por ŝi, kaj ŝi sid•as la tut•a•n tag•o•n ĉe la fenestr•o kaj rigard•as ekster•e•n.
— Nenio•n far•ant•e?
— Ŝi am•us leg•i si•a•n bibli•o•n, sed ŝi•a•j okul•o•j far•iĝ•is tro mal•fort•a•j.
— Ŝi uz•u okul•vitr•o•j•n, kamarad•o.
— Okul•vitr•o•j•n!... Ili romp•iĝ•is kaj la okul•vitr•o•j, per kiu•j ŝi pov•us leg•i, kost•as tro mult•e..., tial ŝi jam ne leg•as si•a•n bibli•o•n, sed rigard•ad•as ekster•e•n.
Ivan kompren•is ĉio•n, kio•n dir•is la griz•ul•o; li pens•is: Se mi do hav•us mi•a•n mon•uj•o•n, tiam mi tuj don•us al li por aĉet•i okul•vitr•o•j•n por li•a edz•in•o.
En tiu moment•o Johan•o al•proksim•iĝ•is, kaj Ivan dir•is al li:
— Mi pet•as, prunt•e•don•u al mi iom da mon•o.
— Kiom mult•e?
— Kiom kost•as tia•j okul•vitr•o•j, kamarad•o? — demand•is Ivan la mal•jun•a•n mar•ist•o•n.
Ĉi tiu, pens•ant•e, ke la demand•o est•is far•it•a pro sci•vol•em•o, kraĉ•is sur la plank•o•n kaj respond•is indiferent•e:
— Kvar gulden•o•j•n.
— Prunt•e•don•u al mi dek —, dir•is Ivan al Johan•o.
La filozof•o el•poŝ•ig•is bank•bilet•o•n kaj est•is en•man•ig•ont•a ĝi•n al la kuir•ist•o, sed ĉi tiu dir•is:
— Nur don•u al mi•a nov•a kamarad•o, li•a lam•a edz•in•o bezon•as okul•vitr•o•j•n, sed la mon•o mank•as.
La “nov•a kamarad•o” rid•et•is, ĉar li kred•is, ke la du fremd•ul•o•j vol•as mok•i li•n, sed vid•ant•e, ke ili ne ŝerc•is, li hezit•e akcept•is la mon•o•n, de•pren•is la ĉap•o•n kaj dir•is konfuz•it•e:
— Mi dank•as, sinjor•o•j... Ni•a kar•a Sinjor•o rekompenc•u vi•n ambaŭ —, kaj jam ne pens•ant•e pri la riĉ•a•j ŝip•o-posed•ant•o•j, sed nur pri la feliĉ•o, kiu•n kaŭz•os la nov•a•j okul•vitr•o•j, li sur•met•is la ĉap•o•n, maĉ•ad•is sur si•a tabak•a maĉ•aĵ•o kaj ĝoj•e el•ir•is la konstru•aĵ•o•n de la ekspozici•o.
Li•a•j bon•far•int•o•j promen•is plu•e, rigard•is la ekspozici•it•a•j•n objekt•o•j•n, kaj post du hor•o•j for•las•is la ekspozici•o•n por laŭ•ir•i la mar•bord•o•n, tiel fam•a•n pro si•a bel•ec•o. Ĉe la fin•o de la larĝ•a promen•ej•a voj•o, kuŝ•ant•a paralel•e kun la mar•bord•o, star•as la lum•tur•o. Ili ĝi•n supr•e•n•ir•is por ĝu•i la bel•a•n panoram•o•n si•n etend•iĝ•ant•a•n ĉiu•flank•e mal•proksim•e•n, kaj mal•supr•e•n ir•int•e la tur•o•n, ili ek•promen•is tra la Keizer•strat•o, unu el la plej mal•nov•a•j strat•o•j de Scheveningen, konduk•ant•a de la mar•bord•o ĝis la bel•eg•a Scheveningen•a voj•o. Tiu fam•e kon•at•a voj•o, konsist•ant•a el ses unu•op•a•j voj•o•j, unu flank•e de la ali•a•j, kuŝ•as ĉe la okcident•o de la hag•a•j arb•ar•et•o•j kaj form•as kun ili unu el la plej ĉarm•a•j lok•o•j de la urb•o Hag•o.
Johan•o, kiel bon•a promen•ant•o, kiu ne am•is sid•i en tram•vagon•o, ek•marŝ•is sur la plej mal•dekstr•a voj•o, ĉe kies du flank•o•j kresk•as alt•a•j arb•o•j, ĉiam protekt•ant•a•j la promen•ant•o•j•n kontraŭ la brul•ant•a•j radi•o•j de la sun•o.
— Ni promen•os re•turn•e•n, ĉu ne? — li dir•is al la kuir•ist•o.
Ĉi tiu, pri•pens•ant•e pri la long•a promen•ad•o al Patersburg•o, jes•e kap•klin•is, dir•ant•e:
— Jes, ĉar est•os por mi bon•a antaŭ-ekzerc•ad•o por ni•a promen•ad•o al Rus•uj•o —; tamen la esprim•o sur li•a vizaĝ•o ne•refut•ebl•e klar•e kontraŭ•parol•is li•a•j•n vort•o•j•n; prefer•e li est•us en•ir•int•a la tram•vagon•o•n, ĉar li jam lac•iĝ•is.
Johan•o ek•rid•et•is kaj mal•supr•e•n rigard•is sur si•a•n kamarad•o•n, kiu kiel pigme•o marŝ•is ĉe li•a flank•o. Vol•e-ne•vol•e li rimark•is, ke la preter•pas•ant•o•j rigard•is li•n kaj la “pigme•o•n”, ĉar li konsci•is, kia•n strang•a•n kontrast•o•n li far•is kun la ĝib•hav•a kuir•ist•o.
— Kuraĝ•o•n, mi•a amik•o! — li dir•is, — kuraĝ•o•n kaj ĉio fin•iĝ•os bon•e.
Ivan el•spir•is profund•a•n spir•eg•o•n, sed li ne respond•is.
— Kuir•u ili•n, mi•a kar•a, kuir•u ili•n; ag•u kiel mi, kaj aranĝ•u vi•n laŭ la cirkonstanc•o•j.
Kiam ili ating•is la “Promen•ej•o•n”, la tiel nom•at•a•n restoraci•o•n, star•ant•a•n du•on•voj•e inter Scheveningen kaj Hag•o, Johan•o aŭd•is, ke Ivan komenc•is spir•eg•ad•i kiel lac•a ĉeval•o.
— Ĉu vi lac•iĝ•is, kamarad•o? — li demand•is.
— Jes.
— Kaj vi vol•as marŝ•i kun mi al Patersburg•o?
— Mi ja kutim•iĝ•os al la marŝ•ad•o.
— Mi opini•as, ke ne; vir•o kun tia mal•fort•a brust•o, kia•n vi hav•as, ne pov•as al•kutim•iĝ•i al tio.
— Kio•n do far•i? — melankoli•e demand•is Ivan.
— Ni kompren•ebl•e ne promen•os al Patersburg•o.
— Kiel do ni al•ir•os al Jafet?
— Tio de•pend•as de cirkonstanc•o•j..., ebl•e vagon•ar•e.
— Sed mank•as al ni la bezon•a mon•o... Ho ve, mi•a perd•it•a mon•uj•o.
— Ni pov•os per•labor•i antaŭ•e tiu•n bezon•a•n mon•o•n.
— Per•labor•i?
— Jes, kiel promen•ant•a•j reklam•il•o•j. Mi jam pri•pens•is tio•n... Ĉu vi sci•as, kiu•j est•as Don Kiĥot•o kaj Sanĉo Panza?
— Mi ne kon•as ili•n, ... neniam mi aŭd•is pri ili.
— Nu, mi aŭd•is kaj leg•is pri ili. Ni imit•os tiu•j•n du hispan•a•j•n vir•o•j•n. Nur atend•u, vi ja ek•vid•os... Ĉu mi marŝ•as tro rapid•e? — li demand•is post moment•o.
— Jes, tro rapid•e, vi•a•j krur•o•j est•as tiel long•a•j..., mi lac•iĝ•is...
— Ni en•ir•u la tram•vagon•o•n, kaj re•ven•int•e en mi•a•n ĉambr•o•n, mi klar•ig•os al vi mi•a•j•n plan•o•n kaj intenc•o•n; ili nepr•e plaĉ•os al vi.
Ivan kaj Johan•o sid•is komfort•e ĉe la tabl•o kaj manĝ•is. Apud•e, kun brak•o•j kruc•it•a•j unu sur la ali•a, sinjor•in•o Bus star•is kaj aŭskult•is kun surpriz•o, kio•n dir•is Johan•o.
— Kaj tial —, li dir•is plu•e, — kaj tial, sinjor•in•o, ni ne pov•os loĝ•i ĉe vi pli long•e. Rest•as al mi nur tiom da mon•o por aĉet•i kavalir•a•n vest•ar•o•n.
— Kia•n vest•ar•o•n?
— Mi ankoraŭ ne parol•is al vi pri tio, sinjor•in•o Bus; vi sci•as, ke ni dev•as per•labor•i tiom da mon•o por vagon•ar•e vojaĝ•i al Patersburg•o. Tio est•as long•a kaj mult•e•kost•a vojaĝ•o. Vi sci•as ankaŭ, ke mi est•as aktor•o, sed nun•temp•e la teatr•o rest•os ferm•it•a dum du semajn•o•j, kiel mi ek•aŭd•is; mi do ne pov•as propon•i nun mi•a•j•n teatr•a•j•n serv•o•j•n al iu ajn direktor•o. Sekv•as el tio, ke ni ali•manier•e dev•os per•labor•i ni•a•n vojaĝ•mon•o•n. Ni (mi•a amik•o Ivan kaj mi) tial dev•as serĉ•i labor•o•n ĉe fam•a komerc•ist•o aŭ firm•o, kaj tiu labor•o konsist•os el reklam•ad•o, ĉar ek•sci•u, sinjor•in•o, ke la reklam•o est•as la plej fort•a arm•il•o de komerc•ist•o•j por super•i si•a•j•n koleg•o•j•n... Ni do far•iĝ•os promen•ant•a•j reklam•il•o•j.
— Sed sinjor•o, vi do ne pov•as tiel grad•mal•alt•iĝ•i...! Vi•a rang•o en la societ•o kiel aktor•o...
— Ne parol•u pri grad•o•j aŭ rang•o•j, sinjor•in•o, ĉar ili ekzist•as nur imag•e; mi jam pruv•is al vi, ke ĉiu•j rang•o•j est•as egal•a•j kaj sam•e alt•a•j.
— Jes, vi pruv•is, sed malgraŭ tio mi ne sam•opini•as.
— Mi sci•as tio•n. Vi prefer•e serv•as tiel nom•at•a•j•n “grand•a•j•n sinjor•o•j•n” ol “promen•ant•a•j•n reklam•il•o•j•n”, ĉu ne ver•e?
— Pardon•u al mi, sinjor•o, al neniu mi serv•os kun pli da plezur•o ol al vi, eĉ se vi est•us tia “il•o”, sed kio•n dir•os la hom•o•j, vid•ant•e vi•n tia? ... kaj vi•a amik•o ja tut•e ne taŭg•os por est•i tia “il•o”.
— Vi erar•as, mi pruv•os al vi, ke ni kun•e est•os la plej taŭg•a reklam•il•o, kiu iam marŝ•is tra la urb•o; sed mi bezon•os la help•o•n de du kvar•pied•ul•o•j.
— Du kvar...!?
— Jes, ĉar ni sam•e kiel Don Kiĥot•o kaj Sanĉo Panza bezon•os mal•gras•a•n ĉeval•aĉ•o•n kaj azen•o•n.
— Por kio•n far•i?
— Por rajd•i sur ili sam•e kiel far•is tiu Don kaj li•a Sanĉo.
Sinjor•in•o Bus alt•ig•is ambaŭ man•o•j•n pro surpriz•o; ŝi tamen tuj re•kruc•ig•is ili•n sur si•a brust•o, dir•ant•e:
— Est•as feliĉ•e, ke mi vi•n kon•as kiel ŝerc•em•ul•o•n, ali•e mi ja kred•us, ke vi perd•is la prudent•o•n.
— Sinjor•in•o, ni ne inter•disput•u pri tio, ĉu mi perd•is la prudent•o•n aŭ ne; mi vol•is nur komunik•i al vi, ke ni ŝanĝ•os la pension•o•n kiel ebl•e plej baldaŭ. Post la manĝ•ad•o mi serĉ•os tre mal•mult•e•kost•a•j•n ĉambr•o•j•n en ali•a kvartal•o de la urb•o kaj tuj post kiam mi est•os trov•int•a ili•n, mi adiaŭ•dir•os vi•n. Ĝis nun mi el•spez•is mult•a•n mon•o•n, mi pov•is tio•n far•i, sed la cirkonstanc•o•j ali•iĝ•is; mi dev•as de nun est•i ŝpar•em•a, sekv•e mi est•as dev•ig•at•a lu•i ali•a•j•n apartament•o•j•n.
— Nu, sinjor•o, mi bedaŭr•as vi•a•n for•ir•o•n; ebl•e vi re•ven•os post kelk•a temp•o.
— Tio de•pend•os de cirkonstanc•o•j; tio de•pend•os de cirkonstanc•o•j.
Sinjor•in•o Bus mal•rapid•e turn•is al li la dors•o•n kaj el•ir•is la ĉambr•o•n.
Ivan, kiu kompren•is nur mal•mult•e la holand•a•n lingv•o•n, precip•e ĉar la tem•o, pri kiu oni parol•is, est•is iom strang•a, ĝis nun kviet•e manĝ•is kaj trink•is. Ŝajn•is, ke li ĵus sat•iĝ•is, ĉar li for•met•is la fork•o•n, ŝov•is la teler•o•n kaj la glas•o•n flank•e•n kaj dir•is:
— Ben•it•a•n manĝ•ad•o•n, kamarad•o.
— Mi dank•as, Ivan.
Johan•o sam•e sat•iĝ•is kaj la du vir•o•j ek•star•is.
— Ivan, mi tuj re•foj•e dev•as el•ir•i, sed mi vid•as, kiel lac•a vi est•as ankoraŭ; do ripoz•u komfort•e sur la kanap•o, dorm•u moment•o•n, se tio plaĉ•as al vi kaj atend•u mi•a•n re•ven•o•n.
— Mi spert•is, ho ve, ke mi ne•ebl•e pov•us pied•ir•i al Patersburg•o —, dir•is la kuir•ist•o, kaj li el•ig•is du•a•n ĝem•eg•o•n. — Mi bedaŭr•as, ke per tio..., ke per tio ... ke mi•a brust•o..., ke..., ho ve... —
Li tra•serĉ•is si•a•n tut•a•n german•a•n kon•o•n por trov•i la esprim•o•n, kiu•n li bezon•is por kompren•ig•i, kio•n li tiel volont•e klar•ig•us al si•a kun•ul•o, sed li mal•sukces•is, grimac•e rid•et•is, sving•is la brak•o•j•n kaj est•is plor•ont•a.
— Ho, mi kompren•as, mi•a amik•o... Ne melankoli•iĝ•u, mi pet•as; ĉio ja far•iĝ•os bon•a. Las•u mi•n nur far•i kaj ag•i, kaj ĉio aranĝ•iĝ•os per si mem. — — — Dorm•u bon•e!
Johan•o sur•met•is la ĉapel•o•n kaj el•ir•is la ĉambr•o•n, dum la kuir•ist•o kuŝ•iĝ•is sur la kanap•o por ripoz•i aŭ dorm•i.
La veter•o est•is varm•a, sed spit•e al tio Johan•o marŝ•is per si•a•j regul•a•j, long•a•j paŝ•o•j tra mult•a•j strat•o•j, sed la nov•a, serĉ•ot•a pension•o ne pov•is si•n trov•i en la bel•a•j kvartal•o•j de la urb•o. Li tial tra•ir•is ili•n tut•e ne serĉ•ant•e. Li laŭ•ir•is fin•e la bel•a•n “Wagen•strat•o”n ĝis la alt•a pont•o, sed opini•ant•e, ke ankaŭ ne trans la pont•o est•as trov•ebl•a•j mebl•e proviz•it•a•j ĉambr•o•j je mal•alt•a prez•o, li turn•is si•n dekstr•e•n, tra•ir•is la “Dunne Bierkade” kaj ek•halt•is moment•et•o•n tie, kie ĝi•n kruc•as la “Paviljoensgracht”; tiam li turn•is si•n mal•dekstr•e•n, trans•ir•is la tie kuŝ•ant•a•n pont•o•n, ĉar ŝajn•is al li, ke en tiu kvartal•o ebl•e trov•iĝ•as la ĉambr•o•j, kiu•j•n li bezon•as. Li rigard•is supr•e•n al la fasad•o de la unu•a dom•o por vid•i, kiu nom•o star•as sur la bret•et•o, indik•ant•a la nom•o•n de la strat•o, kaj leg•is: “Spinozastraat”. — He! — li ek•kri•is —, ĉu oni nom•as tiu•n ĉi strat•o•n laŭ la grand•a holand•a filozof•o?
Se li sci•us, ke Spinoza est•is loĝ•int•a kaj mort•int•a en unu el la apud•a•j dom•o•j, tiam li ne mir•us, sed li neniam ek•aŭd•is pri io tia; li eĉ ne sci•is, ke la filozof•o est•is loĝ•int•a en Hag•o kaj ke li•a tomb•o star•as tie en unu el la plej grand•a•j preĝ•ej•o•j.
Johan•o laŭ•ir•is ambaŭ strat•flank•o•j•n, re•foj•e trans•ir•is la pont•o•n kaj rigard•is esplor•e la supr•o•j•n de la dom•o•j por vid•i, ĉu ie post fenestr•o star•as la sci•ig•o, ke la loĝ•ant•o•j lu•ig•as mebl•e proviz•it•a•j•n ĉambr•o•j•n. Subit•e li•a•j•n okul•o•j•n traf•is grand•a kvadrat•a marmor•a ŝton•o, mason•it•a sur la fasad•o de mal•nov•a konstru•aĵ•o. Li post•e•n•ir•is kelk•a•j•n paŝ•o•j•n por leg•i la skulpt•it•a•j•n vort•o•j•n sur tiu ŝton•o, kaj je si•a surpriz•o tiu•j vort•o•j sci•ig•is al li:
Hier woonde
Spinoza
van 1675 tot zyn dood
1677*.
Dum kelk•a•j minut•o•j li rigard•is la marmor•a•n ŝton•o•n, la fasad•o•n kaj la fenestr•o•j•n, post kiu•j la verk•int•o de “Etik•o” ver•ŝajn•e verk•is si•a•n ne•forges•ebl•a•n filozofi•aĵ•o•n. Tiam li ir•is plu•e kaj jen li star•is flank•e de la statu•o, prezent•ant•a la sid•ant•a•n, medit•ant•a•n scienc•ul•o•n mem.
— Jen li•a statu•o! — tio est•is la vort•o•j, kiu•j vol•e-ne•vol•e el•iĝ•is el la buŝ•o de Johan•o, kaj li al•ir•is al ĝi, ĉirkaŭ•ir•is la fer•a•n krad•o•n, en kies mez•o sid•is sur piedestal•o kaj en antikv•a seĝ•o la filozof•o, dron•int•a en pens•o•j•n kaj kun krajon•o en la dekstr•a man•o.
Halt•ant•e antaŭ la flank•o de la krad•o, al kiu la statu•o turn•as la klin•it•a•n vizaĝ•o•n, li vid•is, ke la bronz•a kap•o est•is makul•it•a sur tri lok•o•j: Grand•a•j sek•iĝ•int•a•j tabak•maĉ•aĵ•o•j est•is ĵet•it•a•j sur unu okul•o•n, sur la frunt•o•n kaj sur la vang•o•n; krom tio kuŝ•is sur la genu•o de la statu•o mal•pur•a foli•o de brasik•o.
Johan•o ek•mir•is: Kiu pov•us est•i la ĵet•int•o de tia•j mal•pur•aĵ•o•j —, kiam mal•rapid•e al•proksim•iĝ•is promen•ant•a mal•jun•a sinjor•o.
Johan•o li•n salut•is kaj demand•is:
— Kiu do tia•manier•e mal•pur•ig•is tiu•n statu•o•n!
La griz•ul•o halt•ig•is si•a•n promen•ad•o•n, rigard•is supr•e•n al la kap•o de Spinoza kaj respond•is:
— La jud•o•j.
— La jud•o•j!?
— Jes, ili ĉiam ĵet•as mal•pur•aĵ•o•j•n sur ĝi•n.
— Sed kial do?
— Ĉar ili mal•am•as Spinoz•a•n.
— Mi pet•as, sinjor•o, prunt•e•don•u al mi dum unu minut•o vi•a•n baston•o•n.
La griz•ul•o rid•et•is surpriz•it•e, sed prezent•is la baston•o•n, mir•ant•e pri la strang•a pet•o de la long•a fremd•ul•o.
Johan•o for•ig•is la mal•pur•aĵ•o•j•n per la baston•a pint•o kaj re•don•ant•e la baston•o•n, li dir•is:
— Mi dank•as, sinjor•o... Vi ver•e opini•as, ke la jud•o•j mal•am•as tiu•n statu•o•n?
— Ne la statu•o•n, sed li•n mem ili mal•am•as.
— Kial?
— Spinoza est•is mem jud•o, sed li mal•fidel•iĝ•is..., oni ekskomunik•is li•n, ĉar li verk•is filozofi•aĵ•o•j•n, kiu•j kontraŭ•dir•as la religi•a•j•n princip•o•j•n de la jud•o•j.
— Mi sci•as, ke la jud•o•j de li•a temp•o mal•am•is kaj ekskomunik•is li•n, sed mi ne sci•is, ke la nun•temp•a•j jud•o•j est•as tiel mal•saĝ•a•j, ke ili ankoraŭ nun si•n venĝ•as, mal•pur•ig•ant•e la statu•o•n de la filozof•o.
La mal•jun•ul•o sku•is la kap•o•n kaj dir•is:
— Ĉu vi est•ont•e preter•ir•os pli oft•e tiu•n statu•o•n?
— Tio de•pend•as de cirkonstanc•o•j.
— Nu, se jes, tiam mi konsil•as al vi aĉet•i baston•o•n, ĉar la statu•o preskaŭ ĉiam port•as sur si tia•j•n sign•o•j•n de la jud•a mal•am•o..., hodiaŭ vi for•ig•is ili•n per mi•a baston•o, morgaŭ vi de•nov•e pov•os tio•n far•i kaj tiel plu... Bon•a•n tag•o•n sinjor•o!
Li lev•is la ĉapel•o•n kaj ek•promen•is plu•e.
La sonor•il•o de la alt•a “Sankt•a Jakob•o-preĝ•ej•o” en tiu moment•o son•ig•is la kvin•a•n hor•o•n, kaj ĉar Johan•o dezir•is trov•i si•a•j•n ĉambr•o•j•n antaŭ la vesper•o, li sam•e ek•lev•is la ĉapel•o•n kiel sign•o de re•salut•o kaj daŭr•ig•is si•a•n ir•ad•o•n laŭ•long•e de la dom•o•j; sed nenie post la fenestr•o•j li ek•vid•is la anonc•o•n, ke tie est•as hav•ebl•a•j mebl•e proviz•it•a•j apartament•o•j.
— Ĉu sinjor•o serĉ•as io•n? — Vir•in•a voĉ•o flank•e de Johan•o subit•e far•is al li tiu•n demand•o•n.
— Ĉambr•o•j•n.
— Ir•u tie•n! — La sinjor•in•o fingr•e montr•is proksim•a•n dom•o•n du•etaĝ•a•n, post kies fenestr•o tamen ne star•is anonc•o.
— Ĉu vi kon•as la loĝ•ant•o•j•n?
— Mi loĝ•as tie.
— Des pli bon•e; la serĉ•ad•o jam ted•as mi•n.
— Ĉu vi dezir•as vid•i mi•a•n ĉambr•o•n?
— Volont•e... Vi hav•as nur unu dispon•ebl•a•n ĉambr•o•n?
— Mi hav•as pli ol unu, sed unu sol•a ebl•e sufiĉ•os —, ŝi respond•is, mister•e rid•et•ant•e kaj okul•um•ant•e per unu okul•o.
Johan•o, kiu ne rigard•is ŝi•n, sed la dom•o•n, ne vid•is la palpebr•um•o•n, kiu•n ŝi ĵet•is al li, kaj demand•is:
— Kaj la prez•o?
— Ni ja inter•konsent•os —, ŝi dir•is, — nur sekv•u mi•n, la ceter•o ja aranĝ•iĝ•os.
Ili jam ating•is la pord•o•n; la sinjor•in•o mal•ŝlos•is ĝi•n, en•ir•is kaj Johan•o sekv•is.
— Mi pet•as, sinjor•o: supr•e•n•ir•u!
Li supr•e•n•ir•is kaj la sinjor•in•o, ferm•int•e post si la pord•o•n, sekv•is. La tapiŝ•e kovr•it•a ŝtup•ar•o, konduk•ant•a krut•e supr•e•n, est•is tiel mal•larĝ•a, ke du hom•o•j apenaŭ pov•is supr•e•n•ir•i unu flank•e de la ali•a. Johan•o sekv•e unu•a ating•is la supr•o•n kaj atend•is. La sinjor•in•o kur•ating•is li•n tuj, kaj ambaŭ star•is sur mal•lum•a koridor•o.
— Nur antaŭ•e•n, sinjor•o, mi pet•as.
Johan•o tra•ir•is la koridor•o•n, kiu est•is long•a ĉirkaŭ ses metr•o•j•n. Ĉe la fin•o li ek•halt•is antaŭ pord•o. La sinjor•in•o mal•ferm•is ĝi•n kaj ambaŭ en•ir•is ĉambr•et•o•n, tiam ŝi, ferm•int•e la pord•o•n, montr•is al Johan•o kanap•o•n, invit•ant•e li•n gest•e, ke li ek•sid•u.
Li ek•sid•is. La ĉambr•o est•is mal•grand•a kaj hav•is nur unu fenestr•o•n, kiu si•n trov•is tiel alt•e, ke est•is ne•ebl•e rigard•i tra ĝi ekster•e•n. Sur la plank•o kuŝ•is dik•et•a tapiŝ•o mult•kolor•a, kaj sur ĝi star•is unu kvadrat•a tabl•o, tri seĝ•o•j kaj la kanap•o, sur kiu est•is sid•ant•a Johan•o. Sur la mur•o•j pend•is spegul•et•o kaj kelk•a•j ilustr•aĵ•o•j post kadr•o. En la ĉambr•o est•is, krom la pord•o konduk•ant•a al la koridor•o, unu ali•a kontraŭ ĝi, kiu•n la sinjor•in•o mal•ferm•is, dir•ant•e:
— Mi pet•as, sinjor•o, atend•u unu minut•o•n, mi tuj re•ven•os al vi, inter•temp•e rigard•u la ĉambr•o•n.
Ŝi el•ir•is, ne ferm•ant•e post si la pord•o•n, kaj Johan•o rest•is sol•a.
Li ĵet•is unu krur•o•n trans la ali•a•n, met•is antaŭ la pli supr•a•n genu•o•n la inter•plekt•it•a•j•n man•o•j•n, kaj kviet•e rigard•ant•e antaŭ si•n, li atend•is la re•ven•o•n de la sinjor•in•o.
Li pens•is pri la strang•a•j aventur•o•j de la insul•a knab•o kaj pri la surpriz•o, kiu•n li kaŭz•os al li ĉe la ne•atend•it•a re•vid•o en Patersburg•o.
Post kvar•on•o da hor•o li aŭd•is mal•laŭt•a•j•n paŝ•o•j•n ekster la ĉambr•o, kaj la sinjor•in•o re•aper•is; sed kiel Johan•o est•is surpriz•at•a, vid•ant•e, ke ŝi re•ven•as kun liber•e sur la dors•o ond•iĝ•ant•a•j har•o•j, kaj vest•it•a en negliĝ•o. Anstataŭ la alt•a•j bot•et•o•j ŝi sur•hav•is ruĝ•a•j•n pantofl•o•j•n el velur•o, kontrast•ant•a•j pentr•ind•e je la blank•a•j tra•vid•ebl•a•j ŝtrump•o•j el•star•ant•a•j el sub la blank•a rob•o. La tut•a vir•in•a aper•aĵ•o aspekt•is kiel ver•a nimf•o.
Si•n ŝajn•ig•ant•e ne rimark•i la surpriz•o•n de la antaŭ si sid•ant•a vir•o, ŝi ek•sid•is sen•ĝen•e ĉe li•a flank•o kaj flustr•is koket•voĉ•e:
— Pardon•u, ke mi vi•n atend•ig•is tiel long•e.
Strang•a•j pens•o•j en•ir•is en la kap•o•n de Johan•o, sed opini•ant•e, ke la vir•in•o ver•ŝajn•e ne est•us tia, kia li nun nepr•e dev•is ŝi•n konsider•i, li respond•is kviet•e:
— Ĉu ĉi tiu est•as la ĉambr•o, pri kiu vi parol•is al mi?
— Ni nun ne parol•u pri ĉambr•o•j —, ŝi dir•is, koket•e ŝov•ant•e si•a•n man•o•n inter la brak•o•n kaj brust•o•n de Johan•o. — Ni prefer•e parol•u pri ali•a•j tem•o•j —, kaj koket•e rid•ant•e per arĝent•a rid•o, ŝi dir•is plu•e: — Ĉu vi ne memor•as mi•n?
Johan•o rigard•is ŝi•n kaj respond•is:
— Kiom mi sci•as, ni neniam antaŭ•e kon•at•iĝ•is.
— Tio est•as ver•a —, ŝi dir•is, elegant•e for•ĵet•ant•e per la pied•o pantofl•o•n, kiu•n ŝi antaŭ•e balanc•ad•is moment•o•n sur la pied•fingr•o•j, kaj pri•skrib•ant•e post•e per la bel•form•a pied•o imag•a•j•n figur•o•j•n sur la tapiŝ•o. — Neniam antaŭ•e ni far•is ni•a•n reciprok•a•n kon•o•n... Spit•e tio•n mi renkont•is vi•n mult•foj•e.
— He!... Kie?
— Ho, ekster•dom•e, sur la strat•o, dum vi promen•ad•is... Vi loĝ•as je la Plac•o numer•o dek•tri•a, ĉu ne ver•e?
— Ĉu tiu vir•in•o est•as frenez•ul•in•o? — ek•pens•is Johan•o, kaj li respond•is:
— Vi ŝerc•as, sinjor•in•o.
— Kie do vi loĝ•as?
Traf•e-mal•traf•e li respond•is:
— Mi loĝ•as en Scheveningen.
Ŝi rid•is de•nov•e, kaj ŝov•iĝ•ant•e pli proksim•e•n al li, ŝi dir•is:
— Jes, mi memor•as..., en vila•o, ĉu ne?
— En “Mi•a Ripoz•ej•o” —, respond•is Johan•o.
— Kio•n do dir•us vi•a ĵaluz•a edz•in•o, se ŝi sci•us, ke mi sid•as tiel tut•proksim•e ĉe vi•a flank•o? — Re•foj•e la vir•in•o rid•is per si•a arĝent•a voĉ•o, kaj prem•ant•e al si•a brust•o la brak•o•n de Johan•o, sur kiu ripoz•is ŝi•a man•o, ŝi dir•is plu•e, sving•ant•e la sen•pantofl•a•n pied•o•n:
— Ŝi natur•e far•us skandal•et•o•n.
Johan•o est•is dir•ont•a, ke li prefer•e parol•us pri la lu•ot•a ĉambr•o, sed li dir•is nenio•n, ĉar tuj antaŭ li, post la tabl•o, part•o de la tapet•paper•e-kovr•it•a mur•o ŝov•iĝ•is flank•e•n, kaj en la kadr•o de la pord•o, ĝis nun kaŝ•it•a al li•a•j okul•o•j, ek•aper•is vir•o. Li est•is unu el tia•j hom•o•j, kiu•j ĉe la unu•a rigard•o nask•as mal•fid•o•n. Li est•is larĝ•ŝultr•a, sed de mez•a kresk•o; li•a sen•barb•a vizaĝ•o sur•hav•is ĉiu•j•n post•sign•o•j•n de super•mezur•a uz•ad•o de alkohol•aĵ•o, kaj li•a•j mal•long•a•j har•o•j star•is bros•form•e sur li•a kap•o. Kun prem•it•a•j lip•o•j kaj sulk•ig•it•a frunt•o li star•is tie kaj rigard•is la antaŭ si sid•ant•o•j•n kun koler•o. Far•ant•e unu paŝ•o•n antaŭ•e•n, li ŝov•ferm•is post si la strang•a•n pord•o•n. La vir•in•o vid•ebl•e ek•tim•iĝ•is ĉar vid•ant•e la vir•o•n, ŝi el•ig•is ek•kri•o•n kaj salt•e lev•iĝ•is. La hom•o rigard•is ŝi•n kaj dir•is koler•e:
— Ir•u for!!
Ŝi tuj mal•aper•is tra la pord•o, per kiu ŝi est•is en•ir•int•a kaj ferm•is ĝi•n. La larĝ•ŝultr•ul•o far•is du•a•n paŝ•o•n, ek•halt•is antaŭ la tabl•o star•ant•a en la mez•o de la ĉambr•o, kaj demand•is Johan•o•n:
— Kiu vi est•as?
Johan•o respond•is per la sam•a demand•o:
— Kiu vi est•as?
— Vi ne hav•as la rajt•o•n demand•i tio•n.
— Kaj vi?... Ĉu vi hav•as tiu•n rajt•o•n?
— Mi hav•as, ĉar mi est•as la edz•o de la vir•in•o, ĉe kiu mi vi•n trov•is sur tiu kanap•o.
— Vi tamen sci•as, ke mi ven•is por lu•i ĉambr•o•n.
— Mi sci•as nenio•n pri io tia.
— Vi tamen lu•ig•as apartament•o•j•n.
Johan•o, kiel ver•a filozof•o, rest•is kviet•a, kvankam la situaci•o, en kiu li si•n trov•is, est•is al li mal•agrabl•a kaj ne•ordinar•a. La hom•o ne tuj respond•is, sed ek•sid•ant•e ĉe la tabl•o, tuj kontraŭ Johan•o, li atend•is moment•o•n; tiam li dir•is:
— Ĉu vi jam antaŭ•e lu•is tiu•n ĉi ĉambr•o•n?
— Kial tiu demand•o?... Vi bon•e sci•as ke ne. Mi re•dir•as, ke mi ven•is por lu•i ĉambr•o•j•n; jen mi•a tut•a motiv•o.
— Se vi intenc•as lu•i ĝi•n, tiam vi pov•us vi•n turn•i al mi kaj ne al mi•a edz•in•o.
— Ŝi al•parol•is mi•n sur la strat•o kaj propon•is al mi ĉi tiu•n ĉambr•o•n.
La vir•o rid•is insult•e kaj dir•is:
— Kompren•ebl•e, ŝi propon•is tio•n, kaj vi akcept•is... Nu tio est•u; pag•u al mi la lu•prez•o•n kaj ĉio est•as fin•it•a.
— Ĉu pag•i!?
— Natur•e, pag•i; la lu•prez•o est•as du•dek gulden•o•j po-monat•e kaj oni lu•ig•as por almenaŭ unu monat•o, pag•ig•ant•e antaŭ•e. Se vi pag•as al mi tiu•n sum•o•n, mi est•os kontent•a, forges•os pri vi•a kondut•o kaj vi pov•os for•las•i mi•a•n dom•o•n.
— Kaj se mi ne pag•as?
— Ho, vi pag•os!
— Ĉu vi est•as cert•a pri tio?... Supoz•u, ke mi ne hav•as ĉe mi tiu•n mon•sum•o•n.
La hom•o ek•rid•is pik•mok•e kaj dir•is:
— Sinjor•o kiel vi, kiu loĝ•as en vila•o...
— Kiu dir•is al vi, ke mi loĝ•as en vila•o?
— Vi mem dir•is tio•n al mi•a edz•in•o.
— Ah! vi aŭskult•is post tiu pord•o; vi kaj tiu vir•in•o sekv•e ag•as en inter•konsent•o!
— Tio koncern•as nur mi•n.
— Vi•a koler•o kontraŭ ŝi do est•is komedi•o!
— Kio ajn ĝi est•u, mi ne lud•as komedi•o•n kun vi. Pag•u la lu•prez•o•n kaj for•ir•u.
Johan•o sid•is sur pingl•o•j. Li pov•us pag•i la postul•it•a•n sum•o•n, sed li•a karakter•o kontraŭ•star•is. Li rimark•is tamen, ke li est•is kapt•it•a en ret•o kaj pri•pens•is rimed•o•n sen•ig•i si•n de la fripon•o sid•ant•a antaŭ li, kaj por li•n pun•i sam•temp•e. Kiel ver•a filozof•o li re•ten•is si•a•n indign•o•n kaj kuir•is kiel ebl•e plej bon•e si•a•j•n filozofi•a•j•n piz•o•j•n, kiu•j tamen nun est•is tre mal•mol•a•j. Fin•e li dir•is:
— Kaj se mi rifuz•as pag•i?
— Vi pag•os por evit•i skandal•o•n.
— Kiu•n skandal•o•n? Mi ne kompren•as vi•n.
— Mi esprim•os mi•n klar•e kaj mal•kaŝ•e. Se vi ne pag•as, tiam vi•a edz•in•o ricev•os post du aŭ tri tag•o•j bel•a•n fotograf•aĵ•o•n, sur kiu vi kaj mi•a edz•in•o sid•as kun•e sur kanap•o. Sen dub•o ne plaĉ•os al vi•a edz•in•o, vid•i vi•n en societ•o de negliĝ•e vest•it•a vir•in•o.
— Mi nun kompren•as vi•n —, dir•is Johan•o ŝajn•e kviet•a, — vi vol•as el•dev•ig•i de mi skandal•minac•e du•dek gulden•o•j•n.
— Mi pov•us postul•i cent gulden•o•j•n.
— Vi ŝerc•as.
— Por pruv•i, ke mi est•as sincer•a, mi montr•os al vi amik•o•n, kiu dev•ig•os vi•n pag•i sen hezit•o. — Dir•int•e tio•n, li pren•is revolver•o•n el tir•kest•o de la tabl•o.
Johan•o ek•bol•is pro indign•o kaj koler•o, sed ŝajn•e rest•is kviet•a.
— Nu —, li dir•is, — nur por evit•i la skandal•o•n, kiu•n vi alud•is, mi kontent•ig•os vi•n —, kaj li ek•star•is.
La hom•o sam•e ek•star•is.
Johan•o en•poŝ•ig•is la mal•dekstr•a•n man•o•n, kvazaŭ por el•tir•i mon•uj•o•n; sam•temp•e li ek•kapt•is la seĝ•o•n, star•ant•a•n apud la tabl•o, kaj antaŭ ol li•a kontraŭ•ul•o tio•n suspekt•is, li sving•is ĝi•n supr•e•n kaj per la rapid•ec•o de fulm•o frap•is per ĝi•a lign•a sid•plat•o la kap•o•n de la fripon•o kun tia fort•ec•o, ke la sid•plat•o romp•iĝ•is en pec•et•o•j•n. Laŭt•eg•a krak•ad•o aŭd•iĝ•is, la seĝ•o mal•supr•e•n•iĝ•is laŭ la kap•o kaj ŝultr•o•j de la traf•it•o, kaj jen li star•is kapt•it•a inter la kvar pied•o•j de la mebl•o. Li•a•j man•o•j sid•is kiel lig•it•a•j ĉe la korp•o kaj la pint•a•j split•o•j de la romp•iĝ•int•a sid•plat•o ĉiu•lok•e minac•ad•is li•n tia•manier•e, ke ĉiu klopod•o si•n sen•ig•i de la mebl•o est•is absolut•e ne•ebl•a. Li las•is fal•i la revolver•o•n kaj dum moment•o ŝancel•iĝ•is sur la pied•o•j, sed rest•is star•ant•a. Surpriz•it•a pro tia ne•atend•it•a, rapid•a atak•o de ni•a filozof•o, li rigard•is li•n kvazaŭ sonĝ•ant•o, tuj post•e kelk•a•j stri•o•j da sang•o kur•is trans li•a vizaĝ•o.
Johan•o pied•e for•puŝ•is la revolver•o•n, rigard•is la kapt•it•o•n kun pik•mok•o kaj dir•is kviet•e:
— Jen la manier•o, per kiu mi pag•as —. Tiam li kapt•is la revolver•o•n, mal•ferm•is la pord•o•n, tra kiu la bel•a nimf•o est•is mal•aper•int•a, ŝlos•is ĝi•n per la ŝlos•il•o, kiu sid•is ankoraŭ en la ŝlos•il•tru•o, kaj mal•ferm•ant•e la koridor•o•n, li ĵet•is last•a•n rigard•o•n sur la kapt•it•o•n kaj dir•is:
— Mi•a kont•o kun vi est•as regul•ig•it•a, sed ne tiu, kiu•n la polic•o est•as ankoraŭ regul•ig•ont•a. Mi re•ven•os tuj por aranĝ•ig•i la ceter•o•n. Tiam li tra•ir•is la koridor•o•n, mal•supr•e•n•ir•is la ŝtup•ar•o•n kaj vol•is ir•i sur la strat•o•n, sed la pord•o est•is ŝlos•it•a kaj la ŝlos•il•o mal•est•is. La nimf•o est•is el•tir•int•a kaj kun•port•int•a ĝi•n.
Johan•o per kelk•a•j bat•eg•o•j de si•a pez•a ŝu•o romp•is la panel•o•j•n, kaj ramp•int•e tra la tru•o, kiu•n li far•is tia•manier•e, li star•is sur la strat•o. La strang•a manier•o tamen, en kiu li for•las•is la dom•o•n, al•tir•is la atent•o•n de la preter•pas•ant•o•j, kaj en kelk•a•j sekund•o•j amas•o da hom•o•j kolekt•iĝ•is ĉirkaŭ li. Inter ili est•is knab•o kun bicikl•et•o. Johan•o si•n turn•is al li kaj pet•is, ĉu li vol•as ven•ig•i tuj polic•an•o•j•n pro mort•ig•a afer•o. La knab•o rapid•e for•vetur•is kaj baldaŭ al•ven•is polic•a inspektor•o kun du polic•an•o•j. Ili ir•is kun Johan•o tra la tru•it•a pord•o kaj supr•e•n•rapid•is al la mal•lum•a ĉambr•o.
La loĝ•ant•o est•is sven•int•a kaj sid•is inter la kvar seĝ•o•pied•o•j sur la plank•o; li•a sang•kovr•it•a kap•o est•is klin•it•a sur la brust•o•n. Li est•is mort•e pal•a kaj jam ne montr•is sign•o•n de viv•o.
Kun pen•o la polic•an•o•j for•ig•is la seĝ•o•n. La inspektor•o al•port•ig•is akv•o•n, la sang•o est•is for•lav•at•a kaj post kelk•a temp•o la vund•it•o re•konsci•iĝ•is, sed la vund•o sur li•a kap•o est•is tiel grav•a, ke li ne est•is kapabl•a parol•i.
Ekzamen•ant•e la for•ŝov•ebl•a•n pord•o•n de la flank•a ĉambr•o, oni rimark•is en ĝi du tru•o•j•n.
La inspektor•o en•ir•is la ĉambr•o•n, sed ĝi est•is tiel mal•lum•a, ke komenc•e li vid•is nenio•n en ĝi. Li brul•ig•is alumet•o•n kaj ek•vid•is ĉe la mur•o tuj apud la pord•o mal•grand•a•n tabl•o•n, sur kiu star•is fotograf•il•o.
— Ĉu li ver•e fotograf•is mi•n? — demand•is Johan•o, kiu est•is rakont•int•a detal•e la tut•a•n okaz•int•aĵ•o•n.
— Sen•dub•e —, respond•is la inspektor•o, — sed mi kun•port•os la fotograf•il•o•n por esplor•i, ĉu mi•a supoz•o ver•iĝ•os; ne dub•u pri tio, ni kon•as ĉi tiu•n dom•o•n kaj la loĝ•ant•o•j•n, ili est•as danĝer•a•j krim•ul•o•j, sed ĝis nun ni ne sukces•is kapt•i ili•n ĉe la freŝ•a far•o. Dank’ al vi•a flegm•a ag•ad•o, ni fin•e sen•ig•os la urb•o•n de par•o el la plej danĝer•a•j skandal•minac•ant•o•j, kiu•j viv•as kaj “labor•as” tie ĉi.
— Ĉu ili est•as ge•edz•o•j?
— Ne, ili•n kun•lig•as nur ili•a “labor•o”.
Johan•o trans•don•is la revolver•o•n, kaj ĉar li•a afer•o est•is fin•it•a por tiu ĉi moment•o, li for•ir•is, las•ant•e sol•a•j la polic•an•o•j•n, kiu•j post•e per hom•port•il•o for•port•is la vund•it•o•n al la mal•san•ul•ej•o.
Kiam ni•a filozof•o por la tri•a foj•o tra•ramp•is la pord•o•n, li vid•is, ke la amas•o de sci•vol•em•ul•o•j far•iĝ•is tiel grand•a, ke li nur kun pen•o pov•is al si liber•ig•i voj•o•n tra ĝi. Inter la hom•o•j star•is ankoraŭ tiu sam•a knab•o kun la bicikl•et•o.
— Mi vi•n dank•as, mi•a amik•et•o, vi far•is al mi grand•a•n serv•o•n, sed mi bezon•as re•foj•e vi•a•n help•o•n. Montr•u al mi dom•o•n, kie oni lu•ig•as aŭ vend•as teatr•a•j•n objekt•o•j•n.
— Mi ne kon•as tia•n dom•o•n, sinjor•o.
— Sed mi! — dir•is ali•ul•o. — Tia dom•o trov•iĝ•as en la Amsterdam•a-Veerkade; la numer•o•n de la dom•o mi ne sci•as, sed antaŭ la fenestr•o pend•as kavalir•a•j vest•o•j kaj arm•aĵ•o•j. La strat•o est•as tut•e proksim•a —, kaj li fingr•e montr•is la direkt•o•n.
Johan•o salut•is kaj ir•is for.
En la pension•o de Bus, sur la du•a etaĝ•o est•is la apartament•o•j de Sinjor•o Van Elshout*. Ĉi tiu sinjor•o est•is skrib•ist•o ĉe la financ•a ministr•ej•o, sed sur la nom•kart•et•o, kiu•n li ĉiam montr•is, kiam la okaz•o si•n prezent•is, star•is, ke li est•as: “Ŝtat•a Ofic•ist•o ĉe la Financ•a Ministr•ej•o”. Tiu titol•o est•as tre mult•e signif•a, tiel ke ricev•int•o•j de tiu nom•kart•et•o ne•ebl•e pov•is ek•sci•i, ĉu Van Elshout est•as alt•rang•a, aŭ mal•alt•rang•a ofic•ist•o, aŭ ĉu li est•as tut•e sen•rang•a, ĉar ordinar•a•j skrib•ist•o•j ĉe la ministr•ej•o•j, sam•e kiel la referat•ist•o•j, komiz•o•j, adjunkt-komiz•o•j kaj ceter•e, pov•as uz•i la titol•o•n, kiu•n sur•hav•as la nom•kart•et•o de Van Elshout.
Van Elshout est•is du•dek-kvin•jar•a pedant•a dand•o, hav•ant•a apenaŭ sufiĉ•a•n salajr•o•n por loĝ•i en “mebl•e proviz•it•a•j ĉambr•o•j”, ĉar ĉiu•monat•e li ricev•is nur ok•dek gulden•o•j•n, kaj tiu sum•o est•as tre mal•alt•a por person•o, kiu dezir•as est•i konsider•at•a kiel eminent•ul•o. Ĉar li viv•is en mal•pac•o kun si•a•j ge•patr•o•j, loĝ•ant•a•j sam•e kiel li en Hag•o, li for•las•is la ge•patr•a•n hejm•o•n, kie li laŭ si•a opini•o ne pov•us dec•e viv•i kaj akcept•i amik•o•j•n pro la mal•eminent•a kvartal•o, kie loĝ•is la patr•o, kiu est•is bak•ist-serv•ist•o ĉe la grand•a Hag•a kooper•a societ•o “Volharding”*.
Van Elshout, la fil•o, sekv•e lu•is apartament•o•j•n en pli bel•a kvartal•o de la urb•o kaj eĉ en la pension•o de Bus. Li•a•j “apartament•o•j” konsist•is el dorm•ej•et•o kaj ĉambr•o el•vid•ant•a•j sur la post•a•n part•o•n de najbar•a dom•o kaj sur mal•grand•a•n ĝarden•o•n, en kiu kresk•is kaj flor•is preskaŭ nenio.
Est•as la sep•a hor•o de la sekv•ant•a tag•o, en kiu Johan•o tiel strang•e regul•ig•is si•a•n kont•o•n ĉe la bel•a nimf•o, kaj sinjor•o Van Elshout vek•iĝ•as.
Li ĉiam vek•iĝ•as la sam•a•n hor•o•n, ĉar li•a viv•ad•o est•as tre ord•a kaj tre regul•a.
Zorg•e li flank•e•n ŝov•as la lit•kovr•il•o•n tre kviet•e, kaj mal•rapid•e li ek•sid•as, kaj kares•int•e dum unu minut•o si•a•j•n blond•a•j•n lip•har•o•j•n per la dik•a•j kaj montr•a•j fingr•o•j, li si•n lev•as.
Ŝajn•as, kvazaŭ li tim•us, ke la plank•o est•us brul•ig•e varm•eg•a, kun tiom da si•n•gard•o li ĝi•n tuŝ•as per la pied•o•j. Si•n•gard•e li al•ir•as al la tabl•o, sur kiu star•as la lav•akv•o, kaj tuŝ•ant•e la kruĉ•o•n, kvazaŭ ankaŭ tiu est•us brul•ig•e varm•eg•a, li en•verŝ•as mal•rapid•e akv•o•n en la lav•o•vaz•o•n kaj si•n ek•lav•as. Tio daŭr•as long•e, ĉar kvankam li neniam est•as mal•pur•a aŭ mal•pur•et•a, li ĉiu•maten•e lav•as al si la brust•o•n, la kol•o•n, la vizaĝ•o•n, la har•o•j•n, la brak•o•j•n kaj la man•o•j•n, kvazaŭ tiu•j membr•o•j de li•a kar•a korp•o aparten•us al kamen•tub•a pur•ig•ist•o.
Post la lav•ad•o li kviet•e pren•as la komb•il•o•n, kvazaŭ ĝi est•us brul•ig•e varm•eg•a, kaj komb•as al si la blond•a•j•n har•o•j•n. Tiam li pur•ig•as al si la dent•o•j•n kaj la long•a•j•n ung•o•j•n per ŝajn•e brul•ig•e varm•eg•a•j dent•o•bros•o kaj tranĉ•il•et•o, kaj rigard•int•e kun kontent•ec•o si•a•n pur•ig•it•a•n person•o•n en la spegul•o, li al•met•as si•n•sekv•e ŝtrump•o•j•n el blu•a silk•o, pantalon•o•n kaj ceter•e, ĝis kiam li est•as preskaŭ tut•e vest•it•a. Mi dir•as “preskaŭ” tut•e vest•it•a, ĉar sinjor•o Van Elshout, kiam li est•as for•las•ont•a la “apartament•o•j•n”, kutim•as al•met•i si•a•j•n flav•a•j•n gamaŝ•o•j•n, kaj ĉar li dev•as ankoraŭ maten•manĝ•i, li ankoraŭ ne sur•hav•as la gamaŝ•o•j•n, nek la gant•o•j•n.
Ankoraŭ tri- aŭ kvar•foj•e rigard•int•e si•n en la spegul•o por ekzamen•i, ĉu la tol•aĵ•o sid•as bon•e kaj ĉu la kravat•o pend•as preciz•e trans la mez•o de la sur•ĉemiz•o, kaj ankoraŭ tri- aŭ kvar•foj•e montr•int•e al si la blank•a•j•n, ĵus pur•ig•it•a•j•n dent•o•j•n, li supr•e•n•ŝov•as la lip•har•o•j•n kaj al•ir•as al si•a “ĉambr•o”, kie la maten•manĝ•o li•n atend•as.
Van Elshout ne bezon•as man•tuŝ•i la seĝ•o•n ĉe la tabl•o per tim•ant•a•j fingr•o•j, ĉar la seĝ•o star•as jam tie antaŭ la tabl•o; li pov•as tuj ek•sid•i, kaj li ek•sid•as por maten•manĝ•i.
Per la dik•a•j kaj montr•a•j fingr•o•j li mal•volv•as la blank•a•n buŝ•tuk•o•n, sku•ad•as ĝi•n kelk•a•j•n foj•o•j•n ĉe si•a flank•o kvazaŭ por for•ŝut•i polv•er•et•o•j•n, kaj kviet•e-sin•gard•e li ŝov•as unu el la angul•o•j de la tuk•o tra la plej supr•a buton•tru•o de la blank•a veŝt•o; tiam dis•volv•ant•e ĝi•n sur la brust•o kaj sur la genu•o•j, li si•n prepar•as en•verŝ•i tas•o•n da te•o el la te•kruĉ•o. Ĉar la kurb•ten•il•o de la te•kruĉ•o ĉiam est•as varm•eg•a pro tio, ke la kruĉ•o star•as sub varm•ig•il•o, Van Elshout el•poŝ•ig•as la naz•tuk•o•n, kaj volv•int•e la man•o•n en ĝi•n, li spit•e de tiu protekt•il•o tre si•n•gard•e kapt•as la kruĉ•o•n kaj el•verŝ•as por si la vapor•ant•a•n te•o•n; sed ĉar ĝi est•as tro varm•eg•a por est•i tuj trink•at•a, li kviet•e atend•as moment•o•n, ripoz•ant•e per la dors•o kontraŭ la seĝ•apog•il•o, kaj kun kontent•ec•o li rigard•as antaŭ si•n, direkt•ant•e la hel•e blu•a•j•n okul•o•j•n (antaŭ kiu•j sid•as elegant•a or•it•a naz•um•o kun tre mal•dik•a ĉen•et•o) sur la mur•o•n antaŭ si, ĉar tie pend•as dek•o da fotograf•aĵ•o•j. Du el ili prezent•as bel•a•n knab•in•o•n kaj la ali•a•j prezent•as ĉiu•j sinjor•o•n Van Elshout mem en diferenc•a•j si•n•ten•ad•o•j.
Est•as nun la ok•a hor•o, kaj li ek•trink•as kaj ek•manĝ•as.
Per la dik•a kaj la montr•a fingr•o•j de la dekstr•a man•o li kviet•e en•buŝ•ig•as la zorg•e tranĉ•it•a•j•n pec•et•o•j•n de la buter•pan•o•j, kaj pur•ig•int•e almenaŭ dek•foj•e la lip•o•j•n per buŝ•tuk•o, li fin•e est•as maten•manĝ•int•a. Tiam li ek•star•as, rigard•as si•n en la spegul•o, admir•as si•a•j•n blank•a•j•n dent•o•j•n, al•met•as la gamaŝ•o•j•n kaj sonor•ig•as per et•a, sur la tabl•o star•ant•a sonor•il•o; post tio li kun•volv•as la buŝ•tuk•o•n, kviet•e ŝov•as la blank•a•j•n man•um•o•j•n trans la blank•a•j•n man•o•j•n en la manik•o•j•n de la jak•o, tiel ke ili ĉiu•lok•e preciz•e el•star•as centi•metr•o•n el ili ĉirkaŭ la puls•o•j. Inter•fingr•ig•ant•e la man•o•j•n sur la brust•o, li nun grav•mien•e rigard•as la tri or•a•j•n, sur la fingr•o•j bril•ant•a•j•n ring•o•j•n, kaj pint•ig•ant•e la lip•o•j•n kvazaŭ por fajf•i, li atend•as la al•ven•o•n de sinjor•in•o Bus.
Ŝi baldaŭ frap•as sur la pord•o.
La pint•ig•it•a buŝ•o ŝanĝ•iĝ•as, la mal•dik•a•j lip•o•j dis•part•iĝ•as kaj el•las•as mal•laŭt•a•n “Jes”, el•parol•it•a•n laŭ demand•a manier•o.
Sinjor•in•o Bus est•as en•ir•ont•a, sed rest•as star•ant•a sur la sojl•o.
— Bon•a•n maten•o•n, sinjor•o Van Elshout... Ĉu vi sonor•ig•is?
— Jes, sinjor•in•o ... hm!... Bon•a•n maten•o•n... Jes, mi sonor•ig•is... Mi pet•as: en•ir•u, sinjor•in•o, kaj ven•u pli proksim•e•n; mi hav•as io•n por demand•i vi•n...; por inform•iĝ•i..., hm!
Ŝi obe•as kaj ek•star•ant•e antaŭ la sinjor•o, ŝi atend•as la demand•o•n.
— Sinjor•in•o Bus..., hm!
Van Elshout mult•foj•e tus•et•as, kiam li parol•as, sed ĉiu•foj•e ĉe tiu•j tus•et•o•j li dec•e kovr•as al si la buŝ•o•n per la dekstr•a man•o. Post la mal•laŭt•a “hm”, li dir•as plu•e:
— Jen pri kio mi dezir•as inform•iĝ•i... En vi•a pension•o est•as, kiom mi sci•as, long•a sinjor•o ..., hm!..., mi ne sci•as li•a•n nom•o•n; mi tre dezir•us kon•at•iĝ•i kun li. Antaŭ•e tamen ... hm!... antaŭ•e mi vol•as inform•iĝ•i pri tio, kio li fakt•e est•as.
— Vi intenc•as, mi kred•as, inform•iĝ•i pri sinjor•o Johan•o Dusburg.
— Hm!... Ĉu li•a nom•o est•as Johan•o Dusburg?
— En mi•a pension•o est•as nun•temp•e nur unu long•a sinjor•o, tiu est•as Dusburg.
— Hm!... Kio fakt•e li est•as?
— Li dir•is al mi, ke li est•as aktor•o.
— Aktor•o!?... Ĉu teatr•a aktor•o?
Van Elshout ek•pens•as tuj pri invit•a•j bilet•o•j, kiu•j•n aktor•o rajt•as dis•don•i al amik•o•j, sed pri tio sinjor•o Van Elshout ne parol•as al sinjor•in•o Bus.
— Jes, ĉar li rakont•is al mi, ke li lud•is en “Vilhelm•o Tell”.
— Pov•as est•i ... hm!... Tamen “Vilhelm•o Tell” est•as oper•o; mi neniam ek•aŭd•is kaj leg•is pri la teatr•aĵ•o “Vilhelm•o Tell”.
Van Elshout prav•as: Li neniam ek•aŭd•is kaj leg•is pri tiu teatr•aĵ•o, ĉar li tut•e ne okup•as si•n pri kiu ajn literatur•o, kaj la dram•o, port•ant•a tiu•n nom•o•n, neniam est•is lud•it•a en la Hag•a teatr•o.
— Li tamen kun•lud•is en ĝi; li tio•n cert•ig•is al mi.
— Hm!... Li est•as afabl•a hom•o kaj bon•manier•a sinjor•o, ĉu ne ver•e?
— Kompren•ebl•e, tre afabl•a kaj tre bon•manier•a.
— Sufiĉ•e, sinjor•in•o ...; mi pet•as: prezent•u al li mi•a•n nom•kart•et•o•n kaj bon•vol•u inform•iĝ•i, ĉu konven•os al li, ke mi vizit•os li•n hodiaŭ en la post•tag•mez•o, post kiam mi est•os re•ven•int•a de la ministr•ej•o ... hm!... je la kvin•a hor•o kaj du•on•o.
Sinjor•in•o Bus akcept•as la elegant•a•n nom•kart•et•o•n, promes•as plen•um•i la dezir•o•n de sinjor•o Van Elshout kaj for•ir•as.
Sinjor•o Van Elshout mal•rapid•e ek•star•as, rigard•as si•n dum kvin minut•o•j en la spegul•o, montr•as re•foj•e al si la bril•ant•a•j•n dent•o•j•n, ĵet•as rigard•o•n sur si•a•j•n fotograf•aĵ•o•j•n kaj el•ir•as la ĉambr•o•n. En la koridor•o li pren•as tuŝ•o•tim•e si•a•n ĉapel•o•n, kvazaŭ ankaŭ tiu est•us brul•ig•e varm•eg•a kaj ĝi•n met•as sur la glat•a•j•n blond•a•j•n har•o•j•n; tiam li pend•ig•as si•a•n nigr•a•n baston•o•n sur la dekstr•a•n brak•o•n kaj mal•supr•e•n•ir•as la ŝtup•ar•o•n por al•ir•i al la ministr•ej•o. Li marŝ•et•as per rapid•a•j danc•et•ant•a•j paŝ•et•o•j, kaj ĉar li am•as rigard•i kaj admir•i si•n mem, li en•rigard•as en ĉiu•j•n fenestr•o•j•n, ek•halt•as antaŭ ĉiu•j butik•o•j por ekzamen•i en la grand•a•j spegul•vitr•o•j, ĉu li•a•j vest•o•j kaj kravat•o sid•as bon•e, kaj ĉu li•a•j lip•har•o•j est•as ŝov•it•a•j sufiĉ•e supr•e•n. Post du•on•a hor•o da marŝ•et•ad•o, dum kiu li renkont•as mult•a•j•n ge•kon•at•o•j•n, kiu•j•n li ĉiu•j•n grav•e salut•as, li ating•as la ofic•ej•o•n en la ministr•ej•o, kie li ĉiu•tag•e pas•ig•as sep si•n•sekv•ant•a•j•n hor•o•j•n. En tiu•j hor•o•j li trans•skrib•as leter•o•j•n aŭ plen•ig•as statistik•a•j•n list•o•j•n per mil•o•j da cifer•o•j sum•ig•ot•a•j kaj aranĝ•ot•a•j laŭ difin•it•a•j regul•o•j de la statistik•o.
Tiu•n enu•ig•a•n labor•o•n, kiu postul•as nenia•n scienc•o•n aŭ kler•ec•o•n, li far•as, sid•ant•e rekt•e sur si•a seĝ•o, ĉar se li si•n klin•us, tiam la kravat•o nepr•e dev•us ŝov•iĝ•i flank•e•n, aŭ la sur•ĉemiz•o ĉif•iĝ•us, kaj li tre mal•am•as ĉif•it•a•n tol•aĵ•o•n. Neniam li ĵet•as unu krur•o•n trans la ali•a•n, ĉar per tio la pantalon•o ĉif•iĝ•us kaj laŭ opini•o de sinjor•o Van Elshout nenio est•as pli mal•bel•a ol pantalon•o kun ĉif•o•j kaj sen bel•a•j akr•a•j fald•o•j en la tub•o•j.
Ni las•os la kopi•ist•o•n en si•a ofic•ej•o kaj re•turn•os ni•n al la ĉambr•o de la person•o, kies kon•at•iĝ•o•n li tiel kor•e dezir•eg•as.
Ĉi tiu sid•as sur la kanap•o. Li est•as vest•it•a per plen•a kavalir•a arm•aĵ•o kun escept•o de vizier•hav•a kask•o kuŝ•ant•a antaŭ li•a•j pied•o•j, kiu•j•n li rekt•e etend•as antaŭ si•n. Sur la genu•o•j li ten•as kvadrat•a•n pec•o•n da dik•a karton•o, sur kiu est•as glu•it•a blank•a paper•o.
Johan•o skrib•as sur tiu paper•o per nigr•a ink•o. Li jam skrib•is la vort•o•n DUEL•INVIT•O per grand•a•j liter•o•j kaj en•kadr•ig•is tiu•n vort•o•n en rekt•a•j dik•a•j lini•o•j, desegn•it•a•j kun help•o de lini•il•o. La tiel per ĉef•a•j liter•o•j skrib•it•a vort•o est•as tiel grand•a, ke oni pov•as leg•i ĝi•n de grand•a distanc•o.
Ivan, star•ant•a flank•e de si•a amik•o, rigard•as kun mir•o, tut•e ne sci•ant•e, kio•n signif•as tiu•j desegn•aĵ•o•j.
Johan•o daŭr•ig•as skrib•i per mal•pli grand•a•j liter•o•j la jen•a•n fraz•o•n:
Mi, Don Kiĥot•o, invit•as ĉiu•j•n al duel•batal•o, kiu•j kuraĝ•as cert•ig•i, “ke la grand•a ekspozici•o en Scheveningen est•as mal•pli grav•a ol iu ajn ekspozici•o jam okaz•int•a!”
— Al kio util•os tio? — fin•e demand•as la kuir•ist•o.
— Por pend•ig•i sur la pint•o de tiu lanc•o.
Johan•o montr•as long•a•n lanc•o•n star•ant•a•n en angul•o de la ĉambr•o.
— Kaj kio est•as tio? — demand•as plu•e Ivan, direkt•ant•e la okul•o•j•n al la tabl•o, sur kiu star•as strang•a por li objekt•o.
— Art•e•far•it•a ventr•eg•o.
— Ankaŭ por pend•ig•i sur la lanc•o•pint•o?
Johan•o rid•as kaj respond•as:
— Ne, mi•a kar•a amik•o; tiu ventr•eg•o est•as por Sanĉo Panza.
— Por Sanĉo Panza?... Mi ne kon•as Sanĉo Panza•n. Kiu li est•as?
— Vi est•as Sanĉo Panza. Mi ja dir•is, ke ni kiel reklam•il•o•j bezon•as tiu•j•n objekt•o•j•n.
— Sed kio•n mi do dev•as far•i kun tiu ventr•eg•o?
— Al•met•i sur vi•n, ĉirkaŭ vi•a korp•o.
— Ĉirkaŭ...!?
— Jes, mi•a kar•a, ĉirkaŭ vi•a korp•o. Vi ja lud•os la rol•o•n de Sanĉo, kaj ĉar vi ne hav•as dik•a•n ventr•o•n, vi port•os la jen•a•n, kaj vi spert•os, kia mir•ind•a Sanĉo vi est•os.
Dir•int•e tio•n, li ĵus fin•skrib•as la last•a•n vort•o•n de la duel•invit•o, star•ig•as la karton•o•n sur la kanap•o kaj ek•star•as por admir•i ĝi•n de mal•proksim•e; tiam li dir•as al Ivan:
— Ĉu tio est•as sufiĉ•e leg•ebl•a?
Ivan rigard•as la invit•aĵ•o•n konfuz•it•e kaj respond•as:
— Tia•j•n liter•o•j•n mi neniam lern•is; mi pov•as leg•i nur rus•a•j•n.
— Vi prav•as; la rus•o•j hav•as apart•a•n alfabet•o•n. Nu, mi pov•as leg•i ĝi•n, sekv•e: la promen•ant•o•j sur la strat•o ankaŭ pov•os tio•n.
— Vi do promen•os kun tiu paper•o sur la strat•o•j por montr•i al la preter•ir•ant•o•j?
— Kiel mal•saĝ•a vi est•as; ni ja far•iĝ•os promen•ant•a•j ... aŭ pli ĝust•e dir•it•e: rajd•ant•a•j reklam•il•o•j.
— Ni do rajd•os?
— Jes; mi sur ĉeval•aĉ•o kaj vi sur dik•a gras•a long•orel•a griz•ul•o.
— Griz•ul•o!?
— Jes, sur azen•o.
Ivan konstern•it•e rigard•as si•a•n amik•o•n, dum li de•nov•e demand•as:
— Ĉu mi dev•as rajd•i sur azen•o? ... kaj en tiu ventr•eg•o?
— Jes; ni foj•e ekzamen•os, ĉu ĝi bon•e sid•as —, kaj kapt•ant•e la ventr•eg•o•n, kiu sur la scen•ej•o mult•foj•e serv•is al Falstaf, li dir•as plu•e:
— Ĉirkaŭ•met•u ĝi•n; mi help•os.
Ivan, fin•e kompren•ant•e, ke Johan•o ne ŝerc•is, obe•as.
— Ĝi sid•as perfekt•e, mi•a rus•a amik•o. Se Falstaf pov•us vid•i vi•n en ĉi tiu moment•o, tiam li krev•us pro ĵaluz•o...; ĝi sid•as des pli perfekt•e, ĉar vi est•as mal•grand•a... Ni hav•os sukces•o•n, mi cert•ig•as tio•n al vi; ni hav•os sukces•o•n kaj per•labor•os tiom da mon•o, ke post unu monat•o ni pov•os vojaĝ•i kun•e al Patersburg•o por surpriz•i ni•a•n amik•o•n.
Ivan tamen ne part•o•pren•as la entuziasm•o•n de si•a long•a kun•ul•o; li aspekt•as tiel melankoli•a, ke Johan•o li•n kompat•as.
— Kio est•as? — li demand•as. — Tiu ventr•eg•o esper•ebl•e ne ĝen•as vi•n?
— Ĝi ne ĝen•as; sed mi ja ne pov•os montr•i mi•n tiel al la hom•o•j —. Li ek•sid•as kun pen•o sur la kanap•o kaj grimac•e rid•et•as por ne ek•plor•i.
— Nu, do, kamarad•o, kuraĝ•o•n! ... Kuir•u vi•a•j•n piz•o•j•n ...! vi ja nur rajd•os... Ĉio far•iĝ•os bon•a; pri•pens•u, ke ni far•os tio•n pro la bon•o de Jafet.
— Ho jes ... pro Jafet...; sed mi ne pov•as rajd•i, mi neniam rajd•is.
— Vi pov•os; ĉiu pov•as rajd•i sur azen•o, vi ankoraŭ pli bon•e ol mult•a•j ali•a•j, ĉar dank’ al vi•a dik•a ventr•o kaj vi•a•j long•a•j krur•o•j vi sid•os sur vi•a griz•ul•o kvazaŭ al•najl•it•a.
Mal•laŭt•a frap•o sur la pord•o inter•romp•as la inter•parol•ad•o•n.
Ivan rigard•as ĉirkaŭ•e por ekzamen•i, ĉu ie est•as lok•o por si•n kaŝ•i, sed eĉ se tiu lok•o ekzist•us, li ne hav•us la temp•o•n por for•kur•i kaj por si•n kaŝ•i antaŭ la okul•o•j de la frap•int•o, ĉar la pord•o mal•ferm•iĝ•as kaj sinjor•in•o Bus star•as sur la sojl•o de la ĉambr•a pord•o. Ŝi rest•as star•ant•a, rigard•ant•e la du tiel strang•e vest•it•a•j•n vir•o•j•n.
Johan•o rid•as kaj demand•as:
— Nu, sinjor•in•o, kio•n vi opini•as pri ni•a•j kostum•o•j?... Ĉu ni ne aspekt•as kiel ver•a•j Don Kiĥot•o kaj Sanĉo Panza?
— Ĉu vi re•far•iĝ•is aktor•o, sinjor•o? — fin•e ŝi demand•as.
— Ne; ni far•iĝ•is rajd•ant•a•j reklam•il•o•j —, lakon•e respond•as la filozof•o. Mi ja parol•is al vi pri tio.
— He! ... vi rajd•os en tiu•j kostum•o•j?
— Jes; mi sur ĉeval•aĉ•o kaj li sur azen•o.
Ivan hont•e kaj konfuz•it•e ruĝ•iĝ•as kaj sinjor•in•o Bus, ne pov•ant•e jam ne rid•i, ek•rid•eg•as tiel laŭt•e, ke ŝi sam•e ruĝ•iĝ•as.
— Pardon•u al mi, sinjor•o•j —, ŝi fin•e dir•as, ... pardon•u al mi, ke mi tiel rid•as, sed mi ne pov•is re•ten•i mi•n. Vi efektiv•e aspekt•as kiel ver•a•j arleken•o•j. Se vi montr•os vi•n en tiu•j kostum•o•j, tiam vi•n sekv•os ĉiu•j bub•o•j de la urb•o.
— Nu! — dir•as Johan•o al Ivan —, ĉu mi ne cert•ig•is, ke neniam pli bel•a•j reklam•il•o•j promen•is aŭ rajd•is tra la strat•o•j de Hag•o?... Mi re•dir•as: La sukces•o est•os gigant•a.
— Sinjor•o —, dir•as sinjor•in•o Bus, — mi dev•as en•man•ig•i al vi ĉi tiu•n nom•kart•et•o•n. Ĝi est•as de sinjor•o Van Elshout, unu el mi•a•j pension•ul•o•j. Li tre dezir•as kon•at•iĝ•i kun vi kaj pet•ig•as, ĉu vi pov•os akcept•i li•n je la kvin•a kaj du•on•o.
Johan•o akcept•as la kart•et•o•n, ĵet•as sur ĝi•n rapid•a•n ek•rigard•o•n, ĝi•n met•as sur la tabl•o•n kaj dir•as:
— Kial li vol•as kon•at•iĝ•i kun mi?
— Mi ne sci•as.
— Nu, li ven•u.
— Ĉu vi pov•as akcept•i li•n tuj ... en tiu•j kostum•o•j?
— Li atend•as?
— Jes, en si•a ĉambr•o; li ĵus re•hejm•iĝ•is kaj atend•as vi•a•n respond•o•n.
— Li est•os bon•ven•a, sinjor•in•o.
La sinjor•in•o el•ir•as kaj minut•o•n post•e modest•a frap•o anonc•as, ke Van Elshout star•as en la koridor•o ĉe la pord•o.
— En•ir•u! — vok•as Johan•o.
Mal•rapid•e mal•ferm•iĝ•as la pord•o, kaj en•ir•as riverenc•ant•e sinjor•o Van Elshout. Li•a•j vest•o•j kaj tol•aĵ•o est•as kiel ĉiam sen ĉif•o•j. Li ek•halt•as kaj preskaŭ las•as fal•i la dekstr•a•n nigr•a•n gant•o•n, kiu•n ten•as li•a mal•dekstr•a gant•kovr•it•a man•o, ĉar la renkont•o de la strang•a•j sam•pension•ul•o•j tre li•n surpriz•as.
— Pardon•u! — li dir•as balbut•e... Pardon•u!... hm!..., ĉu mi hav•as la honor•o•n renkont•i sinjor•o•n Dusburg?
Johan•o ek•star•as.
— Jes, mi•a nom•o est•as Dusburg, kaj tiu de mi•a amik•o (li montr•as li•n per man•gest•o) est•as Ivan Ivanoviĉ.
Ivan kap•salut•as, sed rest•as sid•ant•a, ĉar la dik•a ventr•o mal•help•as al li tuj ek•star•i.
— Tre agrabl•e, sinjor•o•j ... hm!
— Ek•sid•u sinjor•o —, dir•as Johan•o, montr•ant•e seĝ•o•n tuj apud la tabl•o. Van Elshout ek•sid•as tre ĝen•at•e, dir•ant•e:
— Mi do ne ven•as mal•ĝust•a•temp•e? ... hm!
— Ho ne; neniu ven•as ĉi tie mal•ĝust•a•temp•e, kaj ĉiu, kiu dezir•as far•i mi•a•n kon•o•n, est•as bon•ven•a.
— Mi dank•as ... hm!... Mi ek•aŭd•is antaŭ kelk•a•j tag•o•j, ke ni est•as sam•pension•ul•o•j, kaj ĉar mi kutim•as kon•at•iĝ•i kun ĉiu•j mi•a•j sam•pension•ul•o•j, mi pren•is la liber•ec•o•n prezent•i mi•a•n nom•kart•et•o•n per•e de sinjor•in•o Bus.
— Mi ĝi•n ricev•is.
— Mi est•as, kiel vi sen•dub•e leg•is, ŝtat•a ofic•ist•o ĉe la financ•a ministr•ej•o.
— Tio•n mi ne atent•is, mi nur rapid•e leg•is vi•a•n nom•o•n.
— Hm!... Ĉu vi loĝ•as jam long•e en Hag•o, sinjor•o?
— Nur mal•mult•a•j•n semajn•o•j•n.
— Vi est•as aktor•o, ĉu ne ver•e?
— Mi est•is aktor•o.
— He! ... hm!... Vid•ant•e vi•n en tiu kostum•o, mi ek•pens•is, ke vi est•as tia ankoraŭ nun, kaj ke vi kun vi•a amik•o est•is stud•ant•a•j vi•a•j•n rol•o•j•n.
— Vi traf•is, ni est•is stud•ant•a•j.
— Mi do ne erar•is... Vi sekv•e est•as ankoraŭ nun aktor•o... Mi tre ŝat•as la teatr•o•n ... hm! ... hm!
— Mi sam•e, sed nun ni ne stud•ad•is teatr•a•j•n rol•o•j•n.
— He! ... hm!
— Ĉar ni est•as nun reklam•il•o•j; ni ekzamen•is, kiel sid•as ni•a•j vest•aĵ•o•j kaj ceter•e.
Sinjor•o Van Elshout kred•as, ke li mal•bon•e aŭd•is; li sekv•e demand•as:
— Kio•n!? ... hm!... Reklam...!?
— Jes, rajd•ant•a•j reklam•il•o•j. Mi est•os Don Kiĥot•o kaj mi•a kamarad•o est•os Sanĉo Panza. Ni intenc•as labor•i por la grand•a ekspozici•o, kiu, kiel vi sci•as, nun•temp•e okaz•as en Scheveningen, kaj se oni akcept•os ni•a•j•n serv•o•j•n, kaj pri tio ni ja ne dub•as, tiam ni...
— Pardon•u! ... hm! ... hm!... Vi est•as reklam•il•o!?
La dand•et•o post•e•n ŝov•as si•a•n seĝ•o•n. Ŝajn•as, kvazaŭ venen•a serpent•o subit•e ek•ramp•as antaŭ li•a•j galoŝ•kovr•it•a•j ŝu•o•j; ĉar li ek•star•as, rigard•as al la pord•o kaj montr•as per si•a tut•a ten•iĝ•o, ke li est•as tuj for•kur•ont•a el la ĉambr•o.
Johan•o rigard•as mok•rid•et•ant•e la vir•et•o•n kaj dir•as:
— Jes, ni est•as reklam•il•o•j, ... rajd•ant•a•j reklam•il•o•j. Tiu titol•o ŝajn•as mal•plaĉ•i al vi•a moŝt•o.
— Ver•dir•e ... hm!... Mi dev•as konfes•i, ke mi ven•is por kon•at•iĝ•i kun aktor•o. Se mi antaŭ•e sci•us, ke vi est•as ... hm!... reklam•il•o, tiam mi mem•kompren•ebl•e ne est•us prezent•int•a mi•a•n nom•kart•et•o•n.
Johan•o ek•koler•et•as, sed li tuj ek•pens•as, ke fakt•e la kondut•o de la dand•o ne ind•as li•a•n koler•o•n, tial li jam si•n reg•as kaj kviet•e demand•as:
— Kial?
— Nu, ... hm!... Ŝtat•a ofic•ist•o ĉe la financ•a ministr•ej•o ja ne pov•as kon•at•iĝ•i kun ... hm!...
— Kun reklam•il•o, vi est•as dir•ont•a, ĉu ne ver•e!
Sinjor•o Van Elshout ne respond•as tiu•n demand•o•n, sed dir•as:
— Se sinjor•in•o Bus ne est•us tromp•int•a mi•n, tiam ... hm!
— Tiam vi ne est•us prezent•int•a vi•a•n nom•kart•et•o•n.
— Mem•kompren•ebl•e. Tiam mi ne est•us ven•int•a ... hm!
— Nu, vi est•as liber•a tuj for•ir•i; mi ne vok•is vi•n kaj mi ne vi•n re•ten•os.
— Hm!
Tut•e ne sen•kulp•ig•ant•e si•n, sinjor•o Van Elshout est•as for•las•ont•a la ĉambr•o•n, sed ŝajn•as, ke li tro mult•e prokrast•as si•a•n for•ir•o•n, ĉar Johan•o, konsider•ant•e, ke ne pen•valor•as disput•ad•i kun li pri la diferenc•o inter aktor•o kaj reklam•il•o, ek•star•as per la rapid•ec•o de fulm•o, kapt•as la dand•et•o•n ĉe la kol•um•o, tiel ke la tol•aĵ•o de li•a blank•a sur•ĉemiz•o en terur•a manier•o ĉif•iĝ•as, lev•as li•n de la plank•o kaj per antaŭ•e•n streĉ•it•a brak•o port•as al la pord•o, kiel oni port•as dron•ig•ot•a•n hund•o•n. Tiam li el•las•as la terur•it•a•n vir•et•o•n en la koridor•o, tut•e ne atent•ant•e, ĉu li romp•as al si la krur•o•j•n aŭ la nuk•o•n. Feliĉ•e la fal•ant•a dand•o tuŝ•as la tapiŝ•o•n per la pied•o•j, ne perd•ant•e la egal•pez•o•n, li ŝancel•iĝ•as moment•o•n, sed ne renvers•iĝ•as kaj rapid•e kiel lepor•o kur•as al si•a ĉambr•o, kie li mal•aper•as.
Johan•o kviet•e re•ferm•as la pord•o•n, dir•ant•e:
— Jen, li est•as for. Ni kon•at•iĝ•is, sed ho ve! la kon•at•iĝ•o ne est•is laŭ reciprok•a plaĉ•o. Li jam neniam re•ven•os.
Ivan, kiu nur du•on•e est•as kompren•int•a la mal•long•a•n inter•parol•ad•o•n de Johan•o kaj la dand•et•o, sid•as sur la kanap•o kaj rigard•as si•a•n amik•o•n kvazaŭ por pet•i klar•ig•o•n pri la strang•a okaz•int•aĵ•o, kiu•n li ĉe•est•is.
Johan•o rid•et•as kaj dir•as:
— Jen la manier•o, per kiu mi kutim•as regul•ig•i mi•a•n kont•o•n kun tia•j hom•o•j!
— Mi ne kompren•as...
— Ne est•as neces•e, ke vi nun kompren•u tio•n. Post•e, se ni okaz•e hav•os nenio•n por far•i, mi klar•ig•os al vi tiu•n aventur•o•n; sed ni•a•j best•o•j est•as tuj ven•ont•a•j, ĉar est•as la kvin•a kaj du•on•o.
Laŭt•a sonor•ad•o ekster la ĉambr•o anonc•as, ke sur la strat•o star•as person•o.
— Jen la vir•o kun ni•a•j best•o•j —, dir•as Johan•o, kapt•ant•e la kask•o•n kaj met•ant•e ĝi•n sur la kap•o•n —. Nun ni pov•os rajd•i, Ivan.
Al Ivan tut•e ne plaĉ•as la rajd•ad•o, sed li ne kuraĝ•as kontraŭ•star•i al Johan•o, kiu•n li estim•as, am•as, sed sam•temp•e iom tim•as pro la manier•o, laŭ kiu li regul•ig•as si•a•n kont•o•n “kun kelk•a•j hom•o•j”.
En tiu moment•o laŭt•a bru•o, rid•ad•o kaj vok•ad•o est•as aŭd•at•a•j sur la strat•o. Johan•o al•lig•as la karton•o•n sur la pint•o de la lanc•o kaj dir•as al Ivan:
— Antaŭ•e•n, kamarad•o, sekv•u mi•n!
Ili mal•supr•e•n•ir•as la ŝtup•ar•o•n, sur kiu star•as la ge•edz•o•j Bus, kiu•j jam mal•ferm•is la strat•a•n pord•o•n, sed kiu•j ne kompren•as, kial antaŭ la dom•o star•as mal•gras•a ĉeval•o kaj gras•a azen•o.
— Ki... ki... ki...? — balbut•as Bus.
La silab•o “ki” — sen fin•iĝ•o est•as kelk•foj•e tre mal•klar•a, sed en ĉi tiu cirkonstanc•o Johan•o kompren•is ĝi•n bon•e.
— Mi mend•is ili•n —, li dir•as, kaj preter•ir•ant•e la ge•edz•o•j•n, li ir•as sur la strat•o•n, kie mult•a•j sci•vol•a•j bub•o•j amas•iĝ•is ĉirkaŭ la du kvar•pied•ul•o•j.
Johan•o help•as al Ivan supr•e•n•ir•i la azen•o•n, kaj post kiam li mem est•as ek•sid•int•a sur si•a Rosinant•o, ili ek•rajd•as, laŭt•e aplaŭd•at•a•j de mult•a•j bub•o•j, kiu•j ne kompren•as, kio•n signif•as tiu strang•a rajd•ad•o. Ĝi tamen est•os kiel triumf•a rajd•ad•o. Johan•o en plen•a arm•aĵ•o el kupr•o kun long•a glav•o ĉe la flank•o, bril•ant•a vizier•hav•a kask•o sur la kap•o kaj long•a lanc•o en la man•o, rajd•as kiel ver•a kavalir•o kaj rigard•as la rigard•ant•o•j•n kun rav•a rid•et•o. Ivan tamen, kiu pro la dik•a ventr•o sid•as tre mal•komfort•e sur si•a azen•o, aspekt•as kiel ver•a mizer•ul•o kaj martir•o, sed ĉar la rigard•ant•o•j kred•as, ke li•a mal•ĝoj•a vizaĝ•o aparten•as al la rol•o, kiu•n li lud•as, aplaŭd•ad•as li•n laŭt•voĉ•e, dum Don Kiĥot•o dir•as al li:
— Kuraĝ•o•n...! kuir•u ili•n, mi•a kar•a; vi ja vid•as, ke ĉio marŝ•as bon•e kaj ke ĉio fin•iĝ•os laŭ dezir•o.
Neniam reklam•il•o•j hav•is tia•n sukces•o•n. Ĉiu•j preter•pas•ant•o•j ek•halt•as por post•rigard•ad•i ili•n kun mir•o kaj atent•o. Ĉiu•j pord•o•j mal•ferm•iĝ•as kaj post ĉiu•j fenestr•o•j aper•as kap•o•j de sci•vol•em•ul•o•j, kaj ĉiu•j leg•as kun rid•o la duel•invit•o•n de la kavalir•o. Neniu tamen akcept•as ĝi•n, ĉar ĉiu•j unu•voĉ•e sam•opini•as, ke tiu reklam•il•o est•as la plej traf•a kaj la plej original•a, kiu•n pov•us el•pens•i la direkci•o de la ekspozici•o.
Tia est•as la opini•o pri tiu el•pens•o, ke kelk•a•j amik•o•j de la direkci•o tuj telefon•e gratul•as pro la traf•a manier•o, per kiu ĝi (la direkci•o) reklam•as. Kaj la direkci•o kompren•as nenio•n pri la telefon•a•j gratul•o•j; ĝi komenc•e ek•pens•as pri ŝerc•ad•o, tamen, post kiam mult•a•j tia•j gratul•o•j si•n•sekv•e est•as telefon•it•a•j inter Daguerrestraat kaj Scheveningen, ĝi (la direkci•o) ir•ig•as serv•ist•o•n per bicikl•o renkont•e al la mister•a reklam•il•o por tuj ek•sci•iĝ•i kaj ek•sci•ig•i, el kio konsist•as la ne•kon•at•a reklam•il•o.
Unu hor•o•n post•e Don Kiĥot•o kaj Sanĉo Panza, ĉirkaŭ•at•a•j de cent•o•j da bub•o•j, bub•in•o•j kaj ali•a•j sci•vol•em•ul•o•j, al•ven•as ĉe la en•ir•ej•o de la ekspozici•o, kie la rav•it•a direkci•o akcept•as ili•n kun ĉiu honor•o, kiu•n ili ind•as. La turn•kruc•o•j, star•ant•a•j ĉe la en•ir•ej•o, est•as for•ig•at•a•j, kaj la ĉeval•aĉ•o kaj la azen•o en•ir•as la konstru•aĵ•o•n, kie ĝis tiu temp•o est•is akcept•it•a•j nur du•pied•ul•o•j.
Ĉiu•j vol•as admir•i kaj rigard•i la de•nov•e nask•iĝ•int•a•j•n hero•o•j•n de Saavedra; ĉiu•j en•ir•as la konstru•aĵ•o•n, kaj post kiam en la vesper•o la kas•ist•o•j sum•ig•is la ricev•it•a•n en•ir•mon•o•n, ili sci•ig•as al la direkci•o, ke tiu mon•o est•as la kvar•obl•o de la plej alt•a tag•a sum•o, ĝis nun ricev•it•a dum la tut•a ekspozici•o.
Don Kiĥot•o kaj Sanĉo Panza est•as akcept•at•a•j kiel reklam•il•o•j por la daŭr•o de du semajn•o•j, se ne io ekster•ordinar•a okaz•us, per kio la kontrakt•o pov•us est•i nul•ig•at•a, kaj je tiom da salajr•o, ke ili post tiu temp•o sen pen•o pov•us far•i tri•foj•e la vojaĝ•o•n al Patersburg•o per la unu•a klas•o de la vagon•ar•o.
Laŭ Johan•o (kiu est•is postul•int•a tiu•n kondiĉ•o•n) ĉio de•pend•as de cirkonstanc•o•j, kaj li est•is prav•a, ĉar tre strang•a cirkonstanc•o est•is la kaŭz•o, ke la reklam•il•o•j labor•is nur kvin tag•o•j•n por la direkci•o, kaj ni leg•os en la sekv•ant•a ĉapitr•o, kiel tio okaz•is.
Kiel ni dir•is en la kvar•a ĉapitr•o, la du rajd•ant•a•j reklam•il•o•j dev•us reklam•i per la ekspozici•o dum du semajn•o•j, kaj la sekv•ant•a•n tag•o•n ili komenc•is si•a•n rond•rajd•ad•o•n tra la tut•a urb•o, eĉ ne evit•ant•e la plej mal•eminent•a•j•n strat•o•j•n, ĉar precip•e tie ili•a cel•o est•is plej efik•e traf•it•a. Person•o•j, kiu•j ne leg•as gazet•o•j•n kaj ne ek•aŭd•is pri la ekspozici•o, far•iĝ•is sci•vol•a•j ĉe la aper•o de la strang•a•j kavalir•o kaj arm•il•serv•ist•o, kaj kred•ant•e, ke la ekspozici•o est•as io sam•a ekster•ordinar•a kiel la rajd•ist•o•j, mult•a•j al•ir•is al Scheveningen por vizit•i ĝi•n.
La direkci•o est•is kontent•eg•a, kaj ĉiu•foj•e en la post•tag•mez•o, kiam Don Kiĥot•o kaj Sanĉo Panza aper•is antaŭ la konstru•aĵ•o, la turn•kruc•o•j est•is for•ig•at•a•j, por ke la kvar•pied•ul•o•j sen kontraŭ•star•o pov•u en•ir•i, kaj tiam la du rajd•ant•o•j est•is regal•at•a•j kiel ver•a•j hero•o•j. Kaj tio•n ili ind•is, ĉar la kas•o montr•iĝ•is post ĉiu tag•o pli kaj pli plen•a, tiel ke la akci•ul•o•j de la entrepren•o, kiu•j komenc•e jam est•is kontent•a•j kun kvar procent•o•j, pov•is antaŭ•vid•i kaj antaŭ•kalkul•i, ke tiu•j procent•o•j almenaŭ pli•alt•iĝ•us ĝis dek.
Tamen ne ĉiu•tag•e la sun•o bril•as kaj ne ĉiam daŭr•us la jam por la direkci•o komenc•iĝ•int•a prosper•o. Tio ver•iĝ•is, post kiam en la kvin•a tag•o la reklam•il•o•j re•ven•is en la konstru•aĵ•o•n post ok•hor•a rajd•ad•o tra la urb•a•j strat•o•j.
Apenaŭ Don Kiĥot•o de•ĉeval•iĝ•is kaj apenaŭ li est•is en•man•ig•int•a al si•a arm•il•serv•ist•o la konduk•il•o•j•n de Rosinant•o, kiam al•kuret•is al li jun•a fraŭl•in•o.
Ivan tuj re•kon•is ŝi•n. Ŝi est•is la sam•a, al kiu li antaŭ kelk•a•j tag•o•j est•is montr•int•a la intern•a•j•n part•o•j•n de si•a•j poŝ•o•j por montr•i, ke ili est•as tut•e sen mon•o. Ŝi ankaŭ li•n re•kon•is, ĉar ŝi rid•et•is afabl•e al li. Tiam ŝi direkt•is si•n al Johan•o kaj tuŝ•ant•e li•a•n kupr•e kovr•it•a•n brak•o•n, ŝi dir•is:
— Sinjor•o, unu vort•o•n mi pet•as.
Johan•o rigard•is de supr•e mal•supr•e•n, ĉar la fraŭl•in•o est•is kompar•e kun li tiel mal•grand•a, ke ŝi pov•us star•i sub li•a etend•it•a brak•o. La fraŭl•in•o si•a•flank•e rigard•is de mal•supr•e supr•e•n, kaj tuj kiam ili•a•j okul•o•j si•n renkont•is, ili ambaŭ rid•et•is unu al la ali•a. Johan•o re•kon•is ŝi•n ankaŭ. Spit•e al la reciprok•a re•kon•iĝ•o, ŝi dir•is:
— Ĉu vi mi•n re•kon•as, sinjor•o?
— Jes, fraŭl•in•o.
— Ĉu vi memor•as, ke antaŭ kelk•a•j tag•o•j vi vizit•is la ekspozici•o•n kaj ke vi tiam rigard•is la libr•o•j•n sur tiu•j tabl•o•j?
— Mi memor•as.
— Vi sen dub•o ankaŭ memor•as, ke mi ĉe tiu okaz•o ĝen•is vi•n moment•o•n por vend•i al vi bilet•o•n de la ekspozici•a loteri•o?
— Jes, mi memor•as.
— Ĉu vi memor•as ankaŭ la numer•o•n de vi•a bilet•o?
Johan•o rid•et•is dir•ant•e:
— Ne, fraŭl•in•o, kiel mi memor•us? Mi ja tut•e ne atent•is tio•n, ĉar mi aĉet•is tiu•n bilet•o•n nur por far•i plezur•o•n al vi.
La fraŭl•in•o frap•et•ad•is al si la man•o•j•n kaj ruĝ•iĝ•is pro plezur•o, tiam ŝi dir•is plu•e:
— Rigard•u foj•e, mi pet•as, ĉu vi•a bilet•o sur•hav•as la numer•o•n sep mil sep•cent sep•dek sep, ... kvar vost•hav•a•j•n cifer•o•j•n*. Mi okaz•e memor•as tio•n, ĉar tia numer•o est•as ekster•ordinar•a pro la kvar vost•hav•a•j cifer•o•j.
Johan•o moment•et•o•n pri•pens•is; tiam li dir•is:
— Nu, fraŭl•in•o, kio est•as kun tiu•j kvar sep•o•j?
— Sinjor•o, rigard•u foj•e vi•a•n bilet•o•n: pov•as est•i, ke mi•a memor•o mi•n tromp•is, sed mi est•as preskaŭ cert•a pri tio, ke vi est•as la gajn•int•o de la grand•a premi•o.
— Ĉu ver•e!? Nu, mi tuj ekzamen•os, sed antaŭ•e help•u al mi for•met•i mi•a•n kiras•o•n, ĉar la bilet•o sid•as en mi•a veŝt•a poŝ•o, se mi ne perd•is ĝi•n.
— Se vi ne perd•is!? — La fraŭl•in•o dir•is tio•n pal•iĝ•ant•e. Ŝi tamen nerv•em•e help•is for•ig•i la kiras•o•n, kaj la bilet•o est•is trov•at•a.
— Rigard•u al la numer•o! ... la numer•o! dir•is la fraŭl•in•o, frap•et•ant•e la man•o•j•n kaj pied•frap•et•ant•e pro sen•pacienc•o.
— Vi prav•as: Kvar sep•o•j!
— Antaŭ•e•n! ... tuj! ... al la direkci•o kaj montr•u vi•a•n bilet•o•n.
Johan•o rigard•is al si•a bilet•o kaj al la fraŭl•in•o, far•is du paŝ•o•j•n antaŭ•e•n, sed subit•e ek•halt•is, dum li demand•is:
— Kiom do mi gajn•is?
— Ĉu vi ne sci•as?... Kvin dek mil gulden•o•j•n!
— Kvin dek mil gulden•o•j•n!? — Kaj rigard•ant•e al Ivan, li dir•is: — Ĉu vi aŭd•is? ... kaj ĉu mi ne cert•ig•is al vi, ke ĉio fin•iĝ•os bon•e?
— Mi ne bon•e kompren•is tiu•n fraŭl•in•o•n —, dir•is Sanĉo.
— Nu, sekv•u mi•n kaj vi kompren•os —, dir•is Don Kiĥot•o.
Ili ir•is, kaj la rav•it•a fraŭl•in•o, kiu ŝajn•is est•i pli feliĉ•a ol la long•a kavalir•o, sekv•is je kelk•a distanc•o por ĝu•i la plezur•o•n vid•i, kiel la sinjor•o, kiu gajn•is la premi•o•n per•e de ŝi•a bilet•o, ricev•as la grand•a•n sum•o•n, kiu tiel ne•atend•it•e far•is li•n riĉ•ul•o. Mult•a•j vizit•ant•o•j sam•e sekv•is.
Johan•o kaj Ivan en•ir•is kiel laŭ•kutim•e la ofic•ej•o•n de la direkci•o, kaj la direkci•estr•o jam ek•star•is por salut•i la re•ven•ant•a•j•n reklam•il•o•j•n; sed antaŭ ol li el•dir•is unu vort•o•n, Johan•o prezent•is si•a•n bilet•o•n, dir•ant•e:
— Sinjor•o direkci•estr•o, kiam mi propon•is al vi ni•a•j•n serv•o•j•n, ni est•is akcept•at•a•j kiel vi•a•j rajd•ant•a•j reklam•il•o•j por la daŭr•o de du semajn•o•j, se ne io ekster•ordinar•a okaz•us, per kio mi pov•us nul•ig•i la kontrakt•o•n, kiu ni•n lig•as. Mi intenc•e postul•is tiu•n kondiĉ•o•n, ĉar kiel filozof•o mi sci•as, ke ĉio de•pend•as de cirkonstanc•o•j, kaj jen, sinjor•o, la fortun•o si•n montr•is favor•a al mi: Mi aĉet•is bilet•o•n de loteri•o, kaj sur ĝi•n fal•is la grand•a premi•o. Per tiu bilet•o mi far•iĝ•is la posed•ant•o de kvin•dek mil gulden•o•j, kaj ĉar posed•ant•o de tiom da mon•o ne bezon•as est•i rajd•ant•a reklam•il•o, mi konsider•as mi•n kaj mi•a•n amik•o•n kiel eks•ig•it•a•j, kaj pet•as vi•n ĝentil•e sci•ig•i mi•n, kiam kaj kie mi pov•os ricev•i la gajn•it•a•n sum•o•n.
La tut•a direkci•o gratul•is la gajn•int•o•n, kaj la direkci•estr•o propon•is el•pag•i tuj, kio•n ni•a hero•o akcept•is kun plezur•o.
Pak•et•o kun kvin•dek mon•bilet•o•j po mil gulden•o•j est•is trans•don•at•a al Johan•o, kaj post pet•o de la direkci•estr•o li re•kalkul•is la bilet•o•j•n kaj trov•is, ke la pak•et•o en•hav•as la ĝust•a•n nombr•o•n. Johan•o, la eks•reklam•il•o rigard•is ĉirkaŭ•e. Li serĉ•is per la okul•o•j la fraŭl•in•o•n, kaj ek•vid•ant•e ŝi•n, li gest•e al•vok•is ŝi•n al si. Ŝi al•proksim•iĝ•is ankaŭ ruĝ•iĝ•ant•e pro plezur•o, sed ŝi•a plezur•o ŝanĝ•iĝ•is en ĝoj•o•n, kiam Johan•o dir•is al ŝi:
— Fraŭl•in•o, per•e de vi mi gajn•is kvin•dek mon•bilet•o•j•n po mil gulden•o•j, kaj per•e de vi mi ek•sci•is, ke mi est•as la gajn•int•o, ĉar sen vi•a bon•a memor•o mi neniam est•us pens•int•a pri la tut•a loteri•o; sekv•as el tio, ke vi far•is al mi du grav•a•j•n serv•o•j•n. Mi do est•as vi•a ŝuld•ant•o kaj pet•as vi•n, ke vi permes•as, ke mi tuj regul•ig•u kun vi vi•a•n kont•o•n, prezent•ant•e al vi po unu mon•bilet•o•n por ĉiu al mi far•it•a serv•o.
Rid•et•ant•e li el•tir•is el la pak•et•o du bilet•o•j•n, kaj kun graci•a mov•o de la man•o prezent•is ili•n kun la vort•o•j:
— Fraŭl•in•o, far•u al mi la honor•o•n akcept•i ili•n.
— Ho, sinjor•o, tio est•as mult•e tro mult•a.
— Fakt•e ĝi est•as tro mal•mult•a, sed pri tio ni ne disput•u, la ĉef•a afer•o est•as, ke vi est•as kontent•a.
La fraŭl•in•o akcept•is konstern•it•e kaj konfuz•it•e; ŝi balbut•is kelk•a•j•n vort•o•j•n pro dank•em•ec•o, post kiu•j Johan•o rid•et•is afabl•e. Tiam si•n turn•ant•e re•foj•e al la direkci•o, li dir•is:
— Sinjor•o direkci•estr•o, bon•vol•u dir•i al mi, kiu turn•is la loteri•bilet•uj•o•n kaj kiu el•pren•is mi•a•n bilet•o•n kun la kvar sep•o•j, kiu•j riĉ•ig•is mi•n.
Du knab•eg•o•j sid•ant•a•j ĉe apart•a tabl•o, kie ili aranĝ•is leter•o•j•n, gazet•o•j•n kaj ali•a•j•n paper•aĵ•o•j•n, subit•e ek•star•is.
— Mi ne bezon•as montr•i ili•n —, dir•is la direkci•estr•o; ili jam montr•as si•n mem; jen ili star•as.
— Al•proksim•iĝ•u, mi•a•j amik•et•o•j —, dir•is Johan•o, ... — ankaŭ vi far•is al mi grand•a•n serv•o•n, ankaŭ vi•a•n kont•o•n mi dev•as regul•ig•i —, kaj al ĉiu li don•is unu bilet•o•n po mil gulden•o•j.
Laŭt•a aplaŭd•ad•o ĉiu•lok•e aŭd•iĝ•is, precip•e ekster la ofic•ej•o, kie star•is la sci•vol•em•ul•o•j. Ĉiu•j admir•is la mal•avar•ec•o•n, per kiu la reklam•il•o rekompenc•is la al li far•it•a•j•n serv•o•j•n. Eĉ tiu•j, kiu•j mem ag•us tut•e ali•e kaj kiu•j ebl•e ne est•us don•int•a•j unu centim•o•n, kri•is “brav•e!!” kaj “long•e li viv•u!!”. Sed la reklam•il•o, kiu kiel filozof•o kon•is la hom•a•j•n karakter•o•j•n, ne atent•is tiu•j•n aplaŭd•o•j•n, kaj salut•int•e la direkci•o•n, li kviet•e per si•a•j kutim•a•j long•a•j paŝ•o•j for•ir•is, sekv•at•e de Ivan, kiu, forges•ant•e por moment•o pri si•a dik•a ventr•o, pens•is sonĝ•i.
Dum la mal•mult•a•j tag•o•j, kiam li kon•is si•a•n long•a•n amik•o•n, li tra•viv•is tiom da mirakl•o•j, ke li fin•e kred•is, ke Johan•o est•as magi•ist•o, kiu antaŭ•vid•as la est•ont•o•n, aŭ sankt•ul•o, kiu est•is ven•int•a ter•e•n por pun•i ne•taŭg•a•j•n bub•o•j•n, dand•o•j•n kaj malic•a•j•n nimf•o•j•n, kaj por rekompenc•i ĉiu•n, kiu honest•e kaj sincer•e promen•as la voj•o•n de la virt•o.
Ven•int•e ekster la konstru•aĵ•o•n, Johan•o ek•halt•is, pri•pens•ant•e kio•n far•i kun la best•o•j, kaj li dir•is al Ivan:
— Nu, mi•a rus•a dik•ventr•ul•o, kio•n ni nun far•os?
Ivan, aŭd•ant•e la alud•o•n al si•a ventr•eg•o, subit•e respond•is:
— Mi pet•as, for•ig•u mi•a•n ventr•aĉ•o•n!
— Ĉu ĝi ĝen•as vi•n?
— Jes, ĝi ĝen•as. Ĝis nun mi ĝi•n port•is kun rezign•o kaj sub•met•iĝ•o por est•i agrabl•a al vi kaj por vi•n serv•i, sed ĉar ĝi far•iĝ•is super•flu•a, mi prefer•e ir•os sen ĝi —, kaj li mal•lig•is la ŝnur•et•o•j•n, per kiu•j ĝi est•is lig•it•a sur li•a korp•o. Laŭt•a kaj profund•a el•spir•eg•o el•iĝ•is el li•a brust•o, kiam la ventr•eg•o rul•fal•is ter•e•n, kaj por montr•i si•a•n abomen•o•n kaj mal•am•o•n, li pied•e puŝ•eg•is ĝi•n for kvazaŭ por dir•i: — Neniam plu tiu ventr•aĉ•o turment•os mi•n.
Johan•o rid•et•ant•e kapt•is ĝi•n kaj met•is antaŭ la sel•o•n de Rosinant•o; tiam li sur•ĉeval•iĝ•is kaj dir•is:
— Antaŭ•e•n Sanĉant•o*, sur•azen•iĝ•u por la last•a foj•o kaj sekv•u mi•n; ni re•konduk•os la best•o•j•n tie•n, kie ni lu•is ili•n, kaj kiel ebl•e plej baldaŭ ni aranĝ•os ni•a•j•n prepar•aĵ•o•j•n por ek•vojaĝ•i Patersburg•o•n.
La kuir•ist•o-eks•reklam•ist•o obe•is tuj, kaj du•on•a•n hor•o•n post•e ili halt•is en Daguerre•strat•o, antaŭ la pension•o de Bus.
Ivan sonor•ig•is, kaj post kiam la pord•o est•is mal•ferm•it•a, li rest•is gard•ant•a la best•o•j•n, por ke Johan•o pov•u supr•e•n port•i la ventr•eg•o•n kaj la lanc•o•n, ĉar li est•is aĉet•int•a tiu•j•n objekt•o•j•n sam•e kiel la arm•aĵ•o•n, kiu•j laŭ li•a opini•o est•ont•e serv•us al li ĉiam, kiam mank•us al li mon•o por pas•ig•i si•a•n temp•o•n promen•ant•e kaj viv•ant•e kiel eminent•a sinjor•o.
Sur la koridor•o okaz•e si•n trov•is Van Elshout, kiu est•is el•ir•ont•a por ek•promen•i, sed apenaŭ la elegant•ul•o ek•vid•is supr•e•n•ir•i la filozof•o•n, li ek•pal•iĝ•is kaj for•kur•is terur•it•e al si•a ĉambr•o kun la vort•o•j: Ho fi! ... la vir•aĉ•o! ... li ... La ceter•o de li•a fraz•o perd•iĝ•is post la pord•o, kiu•n li tir•ferm•is post si.
Johan•o ne ek•vid•is la for•kur•int•o•n kaj al•ir•is al la kuir•ej•o, kie ge•sinjor•o•j Bus labor•ad•is. La sinjor•in•o, vid•ant•e la ŝarĝ•it•a•n kavalir•o•n, demand•is:
— Ĉu la rajd•ad•o jam fin•iĝ•is hodiaŭ, sinjor•o?
Li ek•sid•is kun dors•o turn•it•a al la kuir•ej•a pord•o, kaj etend•ant•e rekt•e antaŭ si•n la long•a•j•n krur•o•j•n, li si•n klin•is antaŭ•e•n, met•is la lanc•o•n kaj la ventr•eg•o•n ter•e•n, kaj rest•ant•e en klin•it•a si•n•ten•ad•o, li respond•is:
— Ĝi fin•iĝ•is, ebl•e por ĉiam; ni ĉi tiu•n somer•o•n ne rajd•os plu.
— Vi tamen rajd•is nur kvin tag•o•j•n.
— Jes, sed vi sci•as, sinjor•in•o, ke ĉio de•pend•as de cirkonstanc•o•j, kaj strang•a okaz•int•aĵ•o decid•ig•is mi•n eks•reklam•ist•iĝ•i. Mi•a amik•o star•as kun la best•o•j sur la strat•o antaŭ vi•a dom•o, kaj ni re•konduk•os ili•n al la posed•ant•o•j.
— Sed..., kio do okaz•is?
— Mi tuj klar•ig•os; antaŭ•e mi dev•as demand•i, ĉu vi pov•os gard•ad•i por mi mi•a•j•n teatr•aĵ•o•j•n; ĉar provizor•e mi ne uz•os ili•n plu.
— Kompren•ebl•e; mi pov•as gard•ad•i ili•n por vi. La sub•tegment•ej•o est•as tiel vast•a, ke mi sen pen•o kaj ĝen•o trov•os lok•o•n por met•i ili•n tie•n.
— Bon•e; mi dank•as... Post du tag•o•j mi•a amik•o kaj mi vojaĝ•os al Patersburg•o en Rus•uj•o; ni sekv•e dev•os for•las•i jam baldaŭ vi•a•n pension•o•n.
La sinjor•in•o alt•ig•is la man•o•j•n pro surpriz•o, kaj Bus, kiu est•is muel•ant•a kaf•o•n, ek•halt•is; li volont•e demand•us, kial la sinjor•o•j far•os tia•n long•a•n vojaĝ•o•n kaj li jam mov•et•ad•is la lip•o•j•n kun grimac•o•j, jam prem•ferm•is la okul•o•n, jam el•ĵet•is la kutim•a•j•n kraĉ•er•o•j•n, sed antaŭ ol li el•ig•is unu silab•o•n, li•a edz•in•o ordon•is al li:
— Silent•u!... Mi ja pov•as parol•i!
Ŝi tamen ne parol•is, ĉar Johan•o dir•is:
— Mi gajn•is la grand•a•n ekspozici•a•n premi•o•n; mi sekv•e ne bezon•as est•i pli long•e reklam•il•o... Ni vojaĝ•os pro afer•o•j al Patersburg•o.
— La grand•a•n ekspozici•a•n premi•o•n!?
— Jes, antaŭ kelk•a•j tag•o•j mi aĉet•is bilet•o•n de loteri•o, kaj sur tiu•n bilet•o•n fal•is la kvin•dek mil gulden•o•j.
Re•foj•e la man•o•j de sinjor•in•o Bus alt•iĝ•is kaj ŝi dir•is:
— Sed, sinjor•o, tiam vi ja subit•e far•iĝ•is riĉ•ul•o!... Mi gratul•as.
— Dank•o•n!... Kaj nun mi re•konduk•os la best•o•j•n. Mi re•ven•os post unu hor•o. Ĉu vi pov•os pret•ig•i en tiu temp•o ekster•ordinar•a•n manĝ•o•n por kvar person•o•j?
— Por kvar?
— Jes, mi invit•as vi•n ambaŭ por manĝ•i kun ni en mi•a ĉambr•o.
— Sed sinjor•o!...
En tiu moment•o mal•laŭt•a bru•et•o aŭd•iĝ•is sur la koridor•o. Sinjor•in•o Bus, kiu hav•is bon•eg•a•j•n orel•o•j•n, ek•aŭd•is ĝi•n tuj. Ŝi ek•halt•is parol•i kaj rigard•is trans la klin•it•a•n dors•o•n de Johan•o en la koridor•o•n, kaj tie, mal•laŭt•e kaj si•n•gard•e kiel mus•o, sinjor•o Van Elshout el•ŝtel•iĝ•is el si•a ĉambr•o, rapid•iĝ•is al la ŝtup•ar•o kaj mal•aper•is kvazaŭ la diabl•o persekut•us li•n. Johan•o, vid•ant•e laŭ la surpriz•it•a vizaĝ•o de la sinjor•in•o, ke io strang•a okaz•is post li, si•n turn•is kaj ek•vid•is la mal•aper•ant•a•n kap•o•n de la for•kur•ant•o. Li laŭt•e ek•rid•is. Tuj post•e la pord•o mal•supr•e ferm•iĝ•is kun bru•eg•o.
— Kio okaz•is!? — demand•is ŝi.
— Ho, li tim•as, ke mi re•foj•e ĉif•u li•a•n blank•a•n tol•aĵ•o•n; sed li ne bezon•as tim•i, mi ja ne atent•os tiu•n dand•o•n plu.
Ŝi supr•e•n•tir•is la brov•o•j•n kaj mal•ferm•is la buŝ•o•n kvazaŭ por pet•i klar•ig•o•n.
— Mi rakont•os al vi pri tio dum ni•a festen•o.
Johan•o ek•star•is, al•ir•is al si•a ĉambr•o, de•met•is la arm•aĵ•o•n kaj mal•supr•e•n•ir•is tiam la ŝtup•ar•o•n per kvar long•a•j paŝ•o•j.
Est•is dum bel•a, sun•a dimanĉ•o, kiam Johan•o kaj Ivan ek•vojaĝ•is al Patersburg•o. Volont•e ili est•us vojaĝ•int•a•j jam du tag•o•j•n pli fru•e, sed Johan•o est•is riĉ•ul•o kaj tial li dezir•is, ke Ivan kaj li al•ven•us ĉe Jafet dec•e vest•it•a•j, tiom pli, ĉar tiu ĉi est•is nun fam•a art•ist•o, al kiu ili vol•is far•i ĉiu•n honor•o•n, kiu•n li ind•is. Tial la tajlor•o loĝ•ant•a en strat•o tuj apud la pension•o de Bus, est•is far•int•a por la du vojaĝ•ont•o•j tut•e nov•a•j•n kostum•o•j•n laŭ la last•a mod•o. Johan•o aspekt•is kiel ver•a ĝentleman•o kaj Ivan, malgraŭ si•a pint•a dors•o kaj si•a•j alt•a•j ŝultr•o•j, hav•is grav•a•n aspekt•o•n en si•a nov•a nigr•a kostum•o, kiu est•is tiel far•it•a, ke li•a ĝib•o ŝajn•is mal•pli grand•a ol en li•a ordinar•a mar•ist•a vest•aĵ•ar•o.
Johan•o hav•is bel•a•n odor•ant•a•n roz•o•n en la buton•tru•o de si•a jak•o, kaj li•a kostum•o est•is griz•a.
Est•is je la dek•a hor•o en la maten•o, kiam la du amik•o•j supr•e•n•ir•is la du•a•klas•a•n kupe•o•n de la ekspres•a vagon•ar•o al German•uj•o. Johan•o ek•sid•is komfort•e sur angul•a lok•o ĉe la fenestr•o kaj dir•is al la li•n sekv•ant•a kun•ul•o:
— Ek•sid•u tie tuj kontraŭ mi, Ivan, por ke ni pov•u plej komfort•e parol•i dum•vojaĝ•e, kaj por ke vi pov•u pli bon•e rigard•i la pejzaĝ•o•j•n, laŭ kiu•j ni ir•os.
Ivan ek•sid•is spir•eg•ant•e; li est•is iom lac•a kaj la mal•larĝ•a veŝt•o prem•is li•a•n el•star•ant•a•n brust•o•n. Li•a vizaĝ•o tamen ne montr•is plu la melankoli•a•n esprim•o•n de antaŭ•e, ĉar tuj post kiam li ne plu bezon•is rajd•i kiel dik•ventr•ul•o sur azen•o, li•a melankoli•o est•is mal•aper•int•a. Li rid•et•is kontent•e kaj dir•is:
— Bel•a kupe•o, sinjor•o, kaj mol•a•j kusen•o•j; neniam mi vojaĝ•is en la du•a klas•o.
— En real•o tio est•as la sam•a, ĉu oni vojaĝ•as en la du•a aŭ en la tri•a klas•o —, filozofi•e respond•is Johan•o.
— Tre pov•as est•i; tamen mi prefer•as la du•a•n —, dir•is la kuir•ist•o, tir•ant•e el la poŝ•o cigared•uj•o•n kaj prezent•ant•e cigared•o•n al Johan•o. Ili ambaŭ ek•fum•is.
En tiu moment•o Johan•o rigard•is ekster•e•n sur la peron•o•n. Tie al•proksim•iĝ•is vilaĝ•an•e vest•it•a vir•o, kiu port•is sur la brak•o•j mal•jun•a•n vir•in•o•n. Ili serĉ•is lok•o•n en la tri•a klas•o, sed ŝajn•e ĝi ne est•is plu hav•ebl•a, ĉar la vir•o kur•is tie•n kaj re•turn•e•n, ŝajn•ant•e preskaŭ mal•esperant•a pro tim•o, ke la vagon•ar•o for•vetur•us sen li kaj li•a ŝarĝ•o. Johan•o rapid•is al la kupe•a pord•o kaj vok•is:
— Ĉi tie•n, sinjor•o!
La vir•o al•proksim•iĝ•is al li, sed est•is de•nov•e for•ir•ont•a, dir•ant•e:
— Tiu ja est•as du•a•klas•a kupe•o; mi hav•as bilet•o•j•n por tri•a.
— Ĉu ne est•as plu lok•o•j dispon•ebl•a•j en la tri•a?
— Mi tim•as ke ne; ĉiu•j vagon•o•j est•as plen•plen•a•j.
Johan•o ek•salt•is sur la peron•o•n kaj al•kur•is al konduktor•o.
— Konduktor•o, ĉu ĉiu•j kupe•o•j est•as okup•it•a•j? ... tiu•j vir•o kaj vir•in•o serĉ•as lok•o•n.
— La tri•a klas•o est•as plen•a.
— Nu, ili ja ne pov•as rest•i tie ĉi?
— Mi ekzamen•os, ĉu...
— Sed la vir•o ja ne pov•as rest•i star•ant•a pli long•e kun tiu vir•in•o sur la brak•o•j... Ĉu ili pov•as en•ir•i mi•a•n kupe•o•n?
— Kie ĝi est•as?
— Tie ... tiu du•a•klas•a.
— Ĉu ili hav•as tri•a•klas•a•j•n bilet•o•j•n?
— Jes, sed ĉar en la tri•a klas•o ne est•as plu lok•o•j, vi ja pov•as konsent•i, ke ili en•ir•os du•a•klas•a•n kupe•o•n.
La konduktor•o, antaŭ•vid•ant•e bon•a•n trink•mon•o•n, konsent•is kaj Johan•o en•ir•ig•is la vir•o•n kun la vir•in•o en si•a•n kupe•o•n, kaj post kiam la vir•o sid•is, Johan•o sekv•is. Li est•is tamen surpriz•it•a vid•ant•e, ke la vir•o ten•is la vir•in•o•n sur la genu•o•j, li sekv•e dir•is:
— Est•as lok•o por vi•a patr•in•o sur tiu benk•o... Ŝi ja est•as vi•a patr•in•o, ĉu ne ver•e?
— Ŝi est•as, sinjor•o, sed ŝi ne pov•as sid•i tie. Ŝi renvers•iĝ•us.
— He!
— Jes, ŝi est•as preskaŭ lam•a pro mal•san•o en la koks•o•j. Hejm•e ŝi pov•as sid•i sur apog•seĝ•o, sed ne en rul•iĝ•ant•a vagon•ar•o. Mi do ŝi•n ten•os sur mi•a•j genu•o•j... Ne ver•e panj•o? Sur mi•a•j genu•o•j vi sid•as pli oportun•e.
La mal•jun•ul•in•o rid•et•is kaj dir•is:
— Jes —. Tiam turn•ant•e la okul•o•j•n al Johan•o, ŝi dir•is plu•e:
— Kaj li est•as fort•a, sinjor•o, tre fort•a, kaj ĉar mi est•as mal•mult•e•pez•a, mi ne ĝen•as li•n..., ĉu ne ver•e, Petr•o?
La last•a•j•n vort•o•j•n ŝi dir•is al si•a fil•o.
— Ho ne, panj•o, vi tut•e ne ĝen•as mi•n, kaj eĉ se vi ĝen•us mi•n, tio ja ne est•us grav•a, ĉar en mi•a infan•ec•o mi tiom da foj•o•j ĝen•is vi•n, kaj tiom da foj•o•j mi sid•is sur vi•a•j genu•o•j, ke mi•a•vic•e volont•e mi hav•as vi•n sur la mi•a•j —. La vir•o kares•is la velk•iĝ•int•a•j•n man•o•j•n de si•a patr•in•o, kaj ŝi toler•is tio•n kun ĝoj•o kaj fier•ec•o.
— Mi hav•as bon•a•n fil•o•n, sinjor•o —, ŝi dir•is plu•e al Johan•o.
— Tre bon•a•n, ne ĉiu•j patr•in•o•j est•as tiel feliĉ•a•j; ĉu vi ne sam•opini•as Ivan?
Ivan sam•opini•is; li ne dir•is tio•n, sed pro emoci•o li•a•j okul•o•j mal•sek•iĝ•is. Li pens•is pri si•a patr•in•o, kiu•n ankaŭ li am•is kaj kiu•n li volont•e port•us sur si•a•j genu•o•j, sed, ho ve, li ne est•us sufiĉ•e fort•a kaj la patr•in•o est•is tro mal•proksim•e. Feliĉ•e li re•vid•os ŝi•n post du tag•o•j, kaj sek•ig•ant•e la okul•o•j•n per la manik•o de si•a nov•a jak•o, li rid•is kaj fum•is kiel kamen•tub•o.
La mal•jun•a vir•in•o ek•tus•is. Johan•o demand•is:
— Ĉu la fum•o de ni•a•j cigared•o•j vi•n ĝen•as?
— Ne, sinjor•o.
Sed spit•e al ŝi•a respond•o, re•foj•a tus•o klar•e montr•is la mal•o•n, kaj Johan•o kaj Ivan for•ĵet•is la cigared•o•j•n el la fenestr•o.
— Kie•n vi vojaĝ•as? — demand•is Johan•o.
— Al Arnhem, sinjor•o. Tie loĝ•as mi•a fil•o. Oni atend•os mi•n tie kun vetur•il•o ekster la staci•dom•o... Mi hav•as du fil•o•j•n; ambaŭ est•as ŝu•ist•o•j, kaj laŭ•vic•e mi loĝ•as ĉe ĉiu kvar monat•o•j•n. Petr•o, kiu loĝ•as en Arnhem, nun ir•as kun mi al si•a hejm•o kaj post kvar monat•o•j Hejn, kiu est•as ŝu•ist•o en Hag•o, si•a•vic•e re•konduk•os mi•n al si•a hejm•o ... kaj tiel plu.
— Vi est•as tre riĉ•a, kiel mi vid•as —, dir•is Johan•o.
— Riĉ•a?... Ho ne, ni tut•e ne est•as tia•j.
— Riĉ•ec•o de•pend•as de la vid•punkt•o, laŭ kiu oni ĝi•n konsider•as. Mi kon•as person•o•j•n, kiu•j est•as milion•ul•o•j, sed tamen ili est•as pli mal•riĉ•a•j ol vi.
La vir•in•o rid•et•is.
— Mi kompren•as —, dir•is ŝi. — Ebl•e tiu•j person•o•j ne hav•as tia•j•n bon•a•j•n fil•o•j•n, kia•j•n mi hav•as.
— Vi traf•is.
— Jes, dank’ al Di•o, mi est•as tre riĉ•a; tamen —, kaj ŝi ek•silent•is.
— Nu?
— Tamen oni pov•as est•i riĉ•a kaj sam•temp•e si•n trov•i en financ•a•j mal•trankvil•iĝ•o•j, ĉu ne ver•e!
— Hom•o•j kun mal•trankvil•iĝ•o•j est•as kelk•foj•e mal•riĉ•a•j, sed la vi•a•j do ne est•os tiel grav•a•j, mi supoz•as.
— Sinjor•o, mi ne alud•as ĉiu•j•n hom•o•j•n trov•iĝ•ant•a•j•n en tia•j cirkonstanc•o•j, ĉar mi pruv•us per tio, ke ankaŭ mi est•us mal•kontent•a kun mi•a sort•o; sed ŝajn•as al mi, ke vi est•as person•o, al kiu oni mal•kaŝ•e pov•as el•dir•i si•a•j•n mal•trankvil•iĝ•o•j•n... Ne est•as pro mi, ke ili est•as tiel pez•a•j, sed pro mi•a•j fil•o•j.
— Ebl•e mi kompren•as.
— Ne, tio•n vi ja ne pov•as kompren•i, tial mi klar•ig•os mi•a•j•n vort•o•j•n.
— Ne far•u tio•n, patr•in•o —, inter•romp•is ŝi•n la fil•o, — ni•a•j famili•a•j afer•o•j ja tut•e ne pov•as interes•i la sinjor•o•n.
— Jes, ili tamen mi•n interes•as —, dir•is Johan•o.
La mal•jun•ul•in•o dir•is plu•e:
— Mi•a•j fil•o•j hav•is proces•o•n antaŭ du jar•o•j, kaj kvankam ili•a afer•o est•is just•a, ili mal•gajn•is tiu•n proces•o•n, kaj nun ili dev•as pag•i alt•a•n mon•sum•o•n, tiel alt•a•n, ke spit•e al si•a labor•o ili pli kaj pli mal•riĉ•iĝ•os.
— Sed panj•o, do ne rakont•u pri tio al la sinjor•o, li...
— Jes, mi ĝi•n rakont•os; mi vol•us rakont•i pri tiu proces•o al ĉiu, kiu dezir•as aŭd•i ĝi•n. La juĝ•ist•o est•is tromp•at•a, Melĥior tromp•e ĵur•is antaŭ la tribunal•o... Melĥior est•is ili•a kontraŭ•ul•o. Ho li est•as tiel mal•bon•a vir•aĉ•o!... Kaj per flam•a•j vort•o•j ŝi rakont•is ĉio•n, kio koncern•is la proces•o•n. Johan•o aŭskult•is pacienc•e kaj rid•et•ant•e, kaj kiam ŝi fin•is, li demand•is:
— Ĉu vi•a•j fil•o•j dev•as pag•i mult•o•n?
— Imag•u la sum•o•n, sinjor•o; ĉiu•monat•e ili hav•as por pag•i po du•dek gulden•o•j, ĝis kiam ili est•os kvit•a•j.
— Kaj kiam ili est•os kvit•a•j?
— Post dek jar•o•j, ĉar sen la rent•o•j la pag•ot•a sum•o est•as du mil gulden•o•j... Ĝi ne est•as bagatel•o!
— Kaj ĉu ne est•as hom•o•j, kiu•j vol•as help•i al vi?
— Kiu vol•us? — respond•is la vir•in•o. — Ĉiu sci•as, ke mi•a•j fil•o•j est•as tro mal•riĉ•a•j por re•pag•i.
— Mi kon•as tre riĉ•a•n hom•o•n, kiu vol•as help•i al vi —, dir•is Johan•o, — kaj mi skrib•os al li; bon•vol•u sci•ig•i al mi la adres•o•n de unu el vi•a•j fil•o•j.
— Sed mi•a•j fil•o•j prefer•e ne prunt•o•pren•os, ĉar se ili•a•j afer•o•j est•os mal•prosper•a•j, ili ne•ebl•e pov•us re•pag•i.
— Sinjor•in•o, mi pruv•os al vi, ke vi est•as riĉ•a kaj prosper•a pro vi•a•j fil•o•j... Hav•u pacienc•o•n kaj kuraĝ•o•n, kuir•u vi•a•j•n piz•o•j•n, kaj ĉio far•iĝ•os bon•a.
Dir•ant•e tio•n, Johan•o el•poŝ•ig•is not•libr•et•o•n kaj dir•is plu•e:
— Kiel est•as la adres•o?
Post hezit•o la vir•in•o respond•is: Petr•o Velt, ŝu•ist•o en Arnhem, Vilhelmina•strat•o, numer•o tri•a.
Johan•o not•is la adres•o•n kaj dir•is:
— Sinjor•in•o, mi re•foj•e cert•ig•as, ke mi pruv•os, ke vi est•as riĉ•a, vi nepr•e dev•as est•i tia; ĉiu, kiu posed•as tia•j•n bon•a•j•n fil•o•j•n, kia•j•n vi, ne pov•as est•i mal•riĉ•a.
La vir•in•o rid•et•is mal•konfid•e. Ŝi tamen est•is tre dank•a pro la afabl•a manier•o, laŭ kiu la sinjor•o parol•is kaj ag•is al ŝi kaj al ŝi•a fil•o, kaj kiam Petr•o en Arnhem mal•supr•e•n•ir•is la kupe•o•n, li etend•is al Johan•o kaj al Ivan la man•o•n, dezir•ant•e al ili feliĉ•a•n kaj agrabl•a•n vojaĝ•o•n. Kiam li star•is sur la peron•o kun la patr•in•o sur la brak•o•j, la vir•in•o sam•e etend•is la man•o•n; ĝi tamen est•is tiel mal•gras•a kaj velk•int•a pro long•daŭr•a labor•o, ke Johan•o kaj li•a kun•ul•o apenaŭ kuraĝ•is prem•i ĝi•n, tim•ant•e, ke tia fort•a ek•tuŝ•o kaŭz•us dolor•o•n al la mal•jun•ul•in•o.
La vagon•ar•o de•nov•e ek•mov•iĝ•is antaŭ•e•n kaj la du vojaĝ•ant•o•j star•ant•a•j ĉe la fenestr•o post•rigard•is la ŝu•ist•o•n, kiu mal•rapid•e laŭ•ir•is la peron•o•n kun la patr•in•o sur la brak•o•j.
— Ĉu vi kompren•is, kio•n rakont•is tiu vir•in•o, Ivan?
— Nur mal•mult•o•n mi kompren•is; ŝi parol•is tro rapid•e...; sed kio•n vi not•is?
— Ili•a•n adres•o•n.
— Por skrib•i al ili?
— Ne; nur por poŝt•mandat•e send•i al tiu vir•in•o du bilet•o•j•n po mil gulden•o•j. Mi far•os tio•n en Berlin•o, aŭ en ali•a urb•o.
— Ni do ne rekt•e vojaĝ•os Patersburg•o•n?
— Est•os tro long•a vojaĝ•o. Ni mez•vojaĝ•e rigard•os kelk•a•j•n urb•o•j•n. Ni•a•j bilet•o•j valor•as ĝis Berlin•o. Tie ni pas•ig•os ebl•e unu tag•o•n kaj unu nokt•o•n. De Berlin•o ni daŭr•ig•os vojaĝ•i al Varsovi•o kaj ebl•e halt•os en ali•a urb•o.
— Ĉu vi ne decid•is ankoraŭ?
— Kiel mi pov•us decid•i, tio kompren•ebl•e de•pend•os de cirkonstanc•o•j.
Ivan rigard•is antaŭ si•n kaj iom post iom dron•is en pens•o•j•n.
Li pens•is pri nov•a mirakl•o; sen•dub•e (tiel li pens•is) Johan•o intenc•e halt•os en ali•a urb•o. Io mister•a (laŭ li•a opini•o) si•n kaŝ•as sub tiu vort•o “ebl•e” kaj li rev•is tiel long•e pri tio, ke fin•e li•a•j okul•o•j per si mem ferm•iĝ•is kaj... Ivan dorm•is.
Johan•o, pens•ant•e, ke li•a amik•o est•as lac•a, las•is li•n dorm•i, tir•is “Etik•a” de Spinoza el la poŝ•o kaj ek•leg•is.
Je la vesper•o ni•a•j vojaĝ•ant•o•j al•ven•is en Berlin•o kaj el•vagon•iĝ•is. Tiu•n nokt•o•n ili pas•ig•is en hotel•o apud la staci•dom•o kaj preskaŭ la tut•a•n sekv•ant•a•n tag•o•n ili rigard•is la urb•o•n. Inter•temp•e Johan•o for•send•is la poŝt•mandat•o•n al sinjor•in•o Velt. Post du•a nokt•o ili je la ok•a maten•e sid•is en la vagon•ar•o al Varsovi•o. Ili pas•ig•is la temp•o•n kiel ebl•e plej agrabl•e, ĉu parol•ant•e kun ali•a•j vojaĝ•ant•o•j, ĉu rigard•ant•e ekster kupe•o•n por vid•i la pejzaĝ•o•j•n, urb•et•o•j•n kaj vilaĝ•o•j•n kuŝ•ant•a•j•n laŭ•long•e de la fer•voj•o. Fin•e la vagon•ar•o halt•is en staci•dom•o de urb•o, kies nom•o•n ili ne leg•is sur la anonc•a bret•o. Ivan ne atent•is ĝi•n, ĉar li ne pov•is leg•i latin•a•j•n kaj german•a•j•n liter•o•j•n, kaj Johan•o, preter•vetur•ant•e ĝi•n, okaz•e leg•is al li tre interes•a•n tez•o•n en Etik•a.
Tuj post kiam la vagon•ar•o est•is halt•int•a, Ivan mal•alt•ig•is la fenestr•o•n de la vagon•a pord•o kaj klin•is la kap•o•n ekster•e•n. Johan•o ferm•is la libr•o•n, kaj sam•e est•is klin•ont•a la kap•o•n ekster kupe•o•n, sed ek•vid•ant•e subit•a•n ŝanĝ•o•n sur la vizaĝ•o de Ivan, li rest•is sid•ant•a, rigard•is dum moment•o la vizaĝ•trajt•o•j•n de si•a kun•ul•o, kiu•j montr•is ne•esprim•ebl•a•n surpriz•o•n, atend•is moment•o•n kaj dir•is:
— Kio est•as, amik•o, ĉu promen•as elefant•o sur la peron•o?
Ivan ne respond•is tiu•n demand•o•n, sed daŭr•e fiks•ant•e la okul•o•j•n sur la sam•a lok•o, li alt•ig•is mister•e la fingr•o•n kaj dir•is:
— Jen nov•a mirakl•o.
— Mirakl•o?
— Rigard•u mem —. Kaj la kuir•ist•o fingr•e montr•is antaŭ si•n.
— Mi ne vid•as la mirakl•o•n, kamarad•o.
— Jen!... Sur tiu benk•o, ĉu vi ne li•n vid•as?
— Kiu•n do?
— Ni•a•n knab•o•n. Jen li sid•as sur tiu benk•o.
Johan•o okul•e sekv•ant•e la direkt•o•n de la fingr•o, kiu•n Ivan ankoraŭ etend•is antaŭ si•n, ver•e ek•vid•is sur benk•o sid•ant•a•n knab•o•n, kiu est•is tre simil•a al Jafet. La ĉapel•o de la knab•o kuŝ•is ĉe li•a flank•o, kaj la bel•a•j krisp•a•j har•o•j pend•is ĉiu•lok•e ĉirkaŭ li•a kap•o. Sur la genu•o•j li ten•is mal•ferm•it•a•n not•libr•o•n, kiu•n li ŝajn•e stud•ad•is.
— Est•as li! — dir•is Ivan. — Mi li•n vid•is antaŭ du jar•o•j en Patersburg•o; est•as li, mi ne pov•as tromp•i mi•n..., nur rigard•u.
Johan•o mal•ferm•is la pord•o•n kaj mal•supr•e•n•ir•is la kupe•o•n. Ivan li•n sekv•is. En la sam•a moment•o la knab•o ferm•is la libr•o•n, ek•star•is kaj en•ir•is la atend•ej•o•n.
— Est•as li! — re•foj•e dir•is Ivan, — tiel li marŝ•as, tiel li aspekt•as. Ni tuj li•n sekv•u!
Kaj ili sekv•is la knab•o•n, kiu jam est•is tra•ir•int•a la atend•ej•o•n.
— Li ir•as sur la strat•o•n —, dir•is Ivan.
— Nu, li ir•u; ni pov•as sekv•i... Mi ver•e kred•as, ke tiu knab•o est•as la insul•an•o; pas•is jam kelk•a•j jar•o•j, post kiam mi vid•is li•n, sed li ŝanĝ•iĝ•is tiel mal•mult•e, ke erar•o est•as preskaŭ ne•ebl•a.
La knab•o mal•rapid•e kaj kun klin•it•a kap•o daŭr•ig•is marŝ•et•i, kvazaŭ li est•us rev•ant•a pri si•a•j not•o•j. La du vojaĝ•ant•o•j sekv•is li•n de mal•proksim•e.
— Ni ne tuj al•parol•os li•n —, dir•is Johan•o. — Ni sekv•os li•n, kiam li en•ir•os dom•o•n; ebl•e li jam ne loĝ•as en Patersburg•o, sed en ĉi tiu urb•o.
— Sed en kiu urb•o ni est•as? — demand•is Ivan.
— Mi ne sci•as —, respond•is Johan•o.
La knab•o marŝ•et•is ankoraŭ dek•o•n da minut•o•j, en•ir•is mal•grand•a•n park•o•n kaj ek•sid•is sur benk•o sub dik•a arb•o.
— Jen li ek•sid•as, ni surpriz•u li•n —, dir•is la kuir•ist•o.
— Kia•manier•e?
— Vi ek•star•u post li kaj mi antaŭ li; mi ek•kri•os “Ja-!” kaj tuj post•e vi ek•kri•os “-fet!”
Johan•o rid•is pro la naiv•a surpriz•o, sed li konsent•is.
Si•n•gard•e ĉiu ir•is si•a•n voj•o•n, kaj post kelk•a temp•o ĉiu al•ven•is sur la indik•it•a lok•o. La knab•o, kiu leg•is si•a•n not•libr•o•n, tut•e ne rimark•is tio•n, kio okaz•as antaŭ kaj mal•antaŭ li. Tial surpriz•it•e li lev•is la okul•o•j•n, kiam tuj antaŭ li ne•kon•at•a voĉ•o laŭt•e ek•kri•is:
— Ja-!
La surpriz•o far•iĝ•is ankoraŭ pli grand•a, kiam tuj post•e, mal•antaŭ li, ali•a ne•kon•at•a voĉ•o ek•kri•is: “-fet!”
Li rigard•is la vok•int•o•j•n, ferm•is la not•libr•o•n kaj ne sci•is, kio•n ek•pens•i. Antaŭ li star•is mal•grand•a ĝib•a vir•o, mal•antaŭ li ekster•ordinar•e long•a sinjor•o, kaj ambaŭ est•is al li ne•kon•at•a•j. Ili tamen rid•et•is tiel afabl•e, ke li ne bezon•is tim•i io•n mal•bon•a•n.
Li laŭ•vic•e rigard•is al ili, fin•e rid•et•is ankaŭ, sed ne parol•is, pens•ant•e ke la fremd•ul•o•j vol•is nur ŝerc•i kun li.
— Jafet! — ek•kri•is Ivan.
— Jafet! — ek•kri•is Johan•o, sed la knab•o, kiu ne sci•is, kio•n signif•as tiu nom•o, ĉar en Posen ne est•is knab•o•j port•ant•a•j tiu•n nom•o•n, re•foj•e pens•is pri ŝerc•ad•o.
— Ĉu vi ne re•kon•as mi•n? — demand•is Ivan.
La knab•o kap•sku•is ne•e.
— Ĉu vi ne re•kon•as vi•a•n amik•o•n Johan•o•n? — demand•is la filozof•o, sed re•foj•e la knab•o kap•sku•is ne•e.
— Ĉu vi ne re•kon•as tiu•n ĉi ĉen•o•n!? — demand•is Johan•o, kaj mal•buton•um•ant•e si•a•n jak•o•n, li tint•ad•is per la bel•a ĉen•o, far•it•a el mon•er•o•j.
— Ebl•e vi miks•as mi•n kun ali•ul•o —, subit•e la knab•o dir•is german•e.
— Vi do est•as muzik•ist•o! — dir•is sam•lingv•e Johan•o.
— Jes, sinjor•o, mi est•as muzik•ist•o.
— Vi do loĝ•is antaŭ•e sur la Insul•o, ĉu ne ver•e?
— Sur Insul•o!?... Mi est•is neniam sur Insul•o.
Johan•o ek•sid•is ĉe la dekstr•a flank•o de la knab•o, kaj Ivan, kiu est•is cert•a pri tio, ke la knab•o est•as Jafet, ek•sid•is ĉe li•a mal•dekstr•a flank•o.
— Aŭskult•u foj•e, mi•a amik•et•o —, dir•is Johan•o. — Vi ja est•as Jafet, nask•it•a sur la Insul•o! Mi bon•e sci•as, ke vi far•iĝ•is fam•a muzik•ist•o, sed mi tre bedaŭr•as, ke vi hont•as re•kon•i vi•a•n iam•a•n amik•o•n Johan•o•n, kiu kur•is kun vi sur la dun•o•j por serĉ•kolekt•i ov•o•j•n de mar•bird•o•j, kaj al kiu mi rakont•is tiom da fabel•o•j.
— Sed mi ne est•as Jafet, mi est•is neniam sur Insul•o por serĉ•kolekt•i ov•o•j•n; mi•a nom•o est•as Stanislas Mareau.
— Stanislas Mareau?
— Jes, sinjor•o.
— Kaj vi ne nask•iĝ•is sur la Insul•o?
— Ebl•e mi nask•iĝ•is sur Insul•o, sed tio•n mi neniam ek•sci•is.
— Ĉu vi loĝ•as tie ĉi ĉe vi•a patr•o?
— Mi•a patr•o mort•is, sinjor•o.
— Kaj vi•a patr•in•o?
— Ŝi•n mi preskaŭ ne memor•as; ankaŭ ŝi mort•is.
— Ĉe kiu vi do nun loĝ•as?
— Ĉe Klajn, la instru•ist•o.
— Ĉu vi jam long•e loĝ•as ĉe li?
— Dum unu jar•o. Antaŭ•e mi loĝ•is ĉe la doktor•o Stuthejm, sed li mort•is sam•e kiel li•a edz•in•o. Mi est•is ĉe ili kiel ili•a infan•o, sed post ili•a mort•o sinjor•o Klajn konsent•is, ke mi ir•as al li...
La lip•o•j de la jun•ul•o ek•trem•et•ad•is, kaj larm•o•j trans•kur•is li•a•j•n vang•o•j•n.
— Nu, mi•a knab•o, ne plor•u; ĉio far•iĝ•os bon•a. Dir•u foj•e: ĉu vi ne am•as est•i ĉe tiu instru•ist•o?
— Ho jes, li est•as tre bon•a al mi, sed antaŭ•e, kiam mi est•is ankoraŭ ĉe la doktor•o, mi regul•e vizit•is la konservatori•o•n, kie mi stud•ad•is je kost•o•j de la doktor•o; sed post kiam li kaj li•a edz•in•o mort•is, mi ne pov•is daŭr•ig•i la stud•ad•o•n, ĉar tio est•us tro mult•e•kost•a por sinjor•o Klajn.
— Vi do jam ne stud•ad•as?
— Jes, sed nur mal•mult•e. Mi dev•as kun•labor•i en koncert•o•j, kaj part•o•n de mi•a salajr•o mi don•as al sinjor•o Klajn; la ceter•o•n mi bezon•as por mi•a stud•ad•o, ĉar kelk•foj•e mi sekv•as la kurs•o•j•n je la konservatori•o.
— Ho ve! li ne est•as ni•a Jafet! — dir•is Ivan, — sed li est•as tiel simil•a al li kiel du akv•er•o•j unu al la ali•a.
— Ĉu vi hav•as frat•o•j•n? — demand•is Johan•o.
— Mi ne sci•as, sinjor•o.
— Ĉu vi ne sci•as tio•n!? — ek•kri•is Johan•o. — Ĉiu tamen sci•as tio•n.
— Mi•a infan•ec•o est•is tiom strang•a, ke mi sci•as nenio•n pri tio, sinjor•o. Ebl•e mi hav•as frat•o•j•n kaj frat•in•o•j•n, kiu•j•n mi ne kon•as, sam•e kiel mi preskaŭ ne kon•is mi•a•n patr•in•o•n.
— Sed ĉu vi•a patr•o neniam parol•is pri tio?
— Mi prefer•e neniam parol•as pri li, sinjor•o.
— Ĉu li est•is mal•bon•a al vi?
— Jes; li est•is akrobat•o en cirk•o, ĉiam li ebri•iĝ•is, kaj post kiam li mort•is en tiu ĉi urb•o, la doktor•o trov•is mi•n mal•san•a en la cirk•a vetur•il•o, kaj li mi•n adopt•is kiel si•a•n fil•o•n. Sed, kiel mi jam dir•is: la doktor•o mort•is pro apopleksi•o, kaj la sinjor•in•o mort•is semajn•o•n post•e pro ... pro io tre strang•a.
— Pro ĉagren•o?
— Ne, sinjor•o... pro monomani•o. Ŝi ĉiam labor•ad•is..., la tut•a•n tag•o•n kaj super si•a•j fort•o•j, ĝis kiam krev•is ŝi•a kor•o.
— Kie loĝ•as tiu Klajn?
— En vilaĝ•et•o ekster la urb•o.
— Ĉu vi vol•as konduk•i mi•n al li?
— Jes, sinjor•o —, kaj la knab•o ek•star•is.
Johan•o ek•star•is kaj pens•is: Se ĉi tiu knab•o ne est•as frat•o de Jafet, tiam mi jam neniam kuir•os mi•a•j•n piz•o•j•n.
Ivan ankaŭ ek•star•is kaj li pens•is pri tiu ĉi nov•a mirakl•o, kaj strab•e rigard•ant•e si•a•n long•a•n kun•ul•o•n, li dir•is al si mem: Se tiu knab•o ne est•as frat•o de mi•a kuir•ist•a serv•ist•o kaj amik•et•o Jafet, tiam (li est•is dir•ont•a: oni pend•ig•u aŭ sen•kap•ig•u mi•n, sed, ĉar tia•j ekzekut•ad•o•j est•us ne•ebl•a•j pro li•a tro mal•long•a kol•o kaj tro alt•a•j ŝultr•o•j, li dir•is:) oni mi•n dron•ig•u kiel rabi•a•n hund•o•n.
Marŝ•ant•e plu•e, li de temp•o al temp•o ĵet•is rigard•o•n al la jun•a knab•o, kaj la simil•ec•o inter li kaj Jafet est•is laŭ li•a opini•o tia, ke li kelk•foj•e dub•is pri la cert•ig•o de Stanislas, kred•ant•e, ke li pro ia ajn motiv•o kaŝ•as la ver•o•n. Li memor•is, kiel la art•ist•o Jafet Romeskaŭ est•is vizit•int•a li•n sur li•a ŝip•o, kaj kiel li est•is vid•int•a li•n la antaŭ•a•n vesper•o•n en la teatr•o, kaj kiel rav•ig•e li tiam est•is lud•int•a sur si•a violon•o. Kaj tiu violon•ist•o ne est•us ĉi tiu flank•e de li marŝ•ant•a knab•o? Ho, li est•is preskaŭ cert•a pri tio, ke li est•as tiu sam•a, kaj fin•e jam ne pov•ant•e re•ten•i si•n, li subit•e demand•is li•n:
— Ĉu vi parol•as rus•e?
— Ne, sinjor•o, nur german•e kaj pol•e.
— Vi est•as violon•ist•o, ĉu ne ver•e?
— Mi est•as pian•ist•o, kviet•e respond•is la knab•o.
Ho ve, jen ĉiu dub•o est•is for•ig•it•a. Jafet est•is violon•ist•o, ĉi tiu knab•o sekv•e ne pov•us est•i li•a iam•a amik•et•o. Li do rezignaci•is kaj ne parol•is plu, sed aŭskult•is la inter•parol•ad•o•n de Johan•o kaj Stanislas dum ili•a promen•ad•o al la vilaĝ•et•o, kie loĝ•is la instru•ist•o Klajn.
Est•as hom•o•j en la mond•o, kiu•j tut•e ne ŝat•as mon•o•n tiel long•e, kiel ili posed•as sufiĉ•e da ĝi. Ni kon•as ekzempl•o•j•n de mar•ist•o•j, kiu•j el•spez•as en unu semajn•o la tut•a•n salajr•o•n por kiu ili labor•is du•on•a•n jar•o•n. Post tiu semajn•o ili kun plezur•o re•foj•e komenc•as labor•i, tut•e ne konsci•ant•e, eĉ ne pens•ant•e unu moment•o•n pri tio, kio•n ili far•os kun la per•labor•ot•a mon•o ĉe la fin•o de la sekv•ant•a du•on•jar•o. Preskaŭ ĉiu•j tia•j hom•o•j sen•cel•e aŭ nur por amuz•aĵ•o•j el•spez•as la frukt•o•j•n de si•a labor•o kaj okaz•as nur tre mal•oft•e, ke ni renkont•as person•o•n kiel Johan•o•n, kiu labor•as por post•e kviet•e kaj filozof•e pas•ig•i la temp•o•n, ĝis kiam la mon•o est•as for, aŭ ke li el•spez•as part•o•n de si•a hav•aĵ•o pro ag•o•j, al kiu•j li•n instig•as li•a bon•a kor•o.
Kiam Johan•o kaj Ivan du hor•o•j•n post si•a al•ven•o ĉe Klajn adiaŭ•is la instru•ist•o•n, li•a•n edz•in•o•n kaj Stanislas, tiam ni•a filozof•o jam est•is for•don•int•a ok bilet•o•j•n po mil gulden•o•j, ĉar krom la ses, pri kiu•j la leg•ant•o•j ek•sci•is, li post•las•is du plu•a•j•n ĉe Klajn, por ke Stanislas sen•bar•il•e pov•u daŭr•ig•i si•a•n stud•ad•o•n en la konservatori•o de Posen. Tiu mon•sum•o est•us, laŭ Klajn, sufiĉ•e grand•a, ĉar post du jar•o•j da diligent•a stud•ad•o Stanislas facil•e est•us kapabl•a far•i si•a•n el•ir•ekzamen•o•n, post kiu li pov•us komenc•i si•a•n muzik•a•n karier•o•n kiel art•ist•o; kaj neniu dub•is pri la sukces•o, ĉar la talent•o•j, kiu•j•n la knab•o ĝis nun montr•is, est•is tia•j, ke la est•ont•o promes•is nur bril•a•j•n rezultat•o•j•n.
Sekv•e Johan•o, tut•e ne mal•kviet•iĝ•ant•e pro la iom post iom•a pli•mal•grand•iĝ•ant•a sum•o, kies posed•ant•o li est•is, kun kontent•ec•o kaj bon•humor•e re•ir•is kun Ivan al la staci•dom•o de Posen, las•ant•e post si la feliĉ•a•n kaj dank•em•a•n knab•o•n, kiu•n la strang•a sort•o tiel subit•e ĵet•is sur li•a•n voj•o•n.
La vagon•ar•o, per kiu ni•a•j vojaĝ•ant•o•j est•is al•ven•int•a•j en Posen, jam long•e est•is for sur la voj•o al Varsovi•o, sed tio ne mal•bon•ig•is ili•a•n humor•o•n. Pacienc•e ili atend•is du hor•o•j•n la al•ven•o•n de la sekv•ant•a vagon•ar•o al Varsovi•o. Ivan prefer•e tuj vojaĝ•us al Patersburg•o, sed opini•ant•e, ke en Varsovi•o re•foj•e okaz•us mirakl•o, li si•n sub•met•is kun plezur•o al la decid•o de Johan•o.
En Varsovi•o tamen okaz•is nenio ekster•ordinar•a. Ili rigard•is la urb•o•n, kaj pas•ig•int•e tie unu nokt•o•n, ili en la sekv•ant•a maten•o ek•vojaĝ•is Patersburg•o•n. Kiam ili al•ven•is tie je la vesper•o, Johan•o demand•is Ivan•o•n, kio•n unu•e far•i.
— Ĉu mi pov•as decid•i tio•n? — li dir•is.
— Jes.
— Nu, unu•e ni vizit•u mi•a•n patr•in•o•n.
— Bon•e, mi•a amik•o, mi ĝoj•as pro tiu vi•a decid•o; ĝi pruv•as al mi, ke ankaŭ vi est•as bon•a fil•o, kiu ne forges•is si•a•n patr•in•o•n. Kaj kio•n ni far•os post•e?
— Ĉu mi re•foj•e pov•as decid•i?
— Jes, kondiĉ•e, ke ni ne en•ir•os trink•ej•o•n.
— Ho sinjor•o, vi juĝ•as pri mi mal•ĝust•e; vi konsider•as mi•n kiel ordinar•a•n drink•ul•o•n, sed vi erar•as.
— Vi tamen ebri•iĝ•is antaŭ ol vi perd•is ni•a•n knab•o•n, kaj sam•e vi ebri•iĝ•is antaŭ ol mi trov•is vi•n en Hag•o sub tiu arb•o.
— Vi prav•as, tiam mi ebri•iĝ•is; sed mi ne ĉiam ebri•iĝ•as, kiam mi el•ir•as por mi•a plezur•o. Mi nur far•iĝ•as ebri•a, kiam mi jam trink•is unu glas•et•o•n da brand•o; kaj mi nur trink•as brand•o•n, kiam mi est•as en societ•o de brand•o•n trink•ant•a•j mar•ist•o•j, kun kiu•j mi amuz•as mi•n. Sed, ĉar vi ne trink•as brand•o•n, ankaŭ mi ne trink•os nun mi•a•n unu•a•n glas•et•o•n, sekv•e, se mi el•ir•as kun vi, mi ne ebri•iĝ•os, eĉ se ni en•ir•us trink•ej•o•n.
— Tio est•as dir•it•a logik•e kaj filozofi•e, mi•a amik•o, sed dir•u al mi: Ĉu vi neniam ebri•iĝ•as sur•ŝip•e?
— Neniam, pro mi•a honor•o!
— Mi kompren•as, tie ne est•as brand•o.
— Vi est•as grand•a filozof•o, kiel mi opini•as, sed rilat•e al la proviz•o•j de ŝip•o•j vi mal•traf•is. En mi•a ŝip•a kuir•ej•o est•as tiom da brand•o, ke cent•o•j da mar•ist•o•j pov•us ebri•iĝ•i tie, sed tie mi neniam ĝi•n tuŝ•as.
— Nu, ne ofend•iĝ•u, mi•a kar•a. Nun decid•u, kio•n ni far•os, post kiam ni vizit•is vi•a•n patr•in•o•n?
— Post kiam ni pas•ig•is la tut•a•n vesper•o•n ĉe ŝi, ni dorm•os en ŝi•a dom•o, kie si•n trov•as mal•grand•a sub•tegment•ej•o kun bon•a lit•o. Vi dorm•os en la lit•o kaj mi sur du seĝ•o•j. La sekv•ant•a•n maten•o•n mi laŭ mi•a kutim•o las•os al ŝi mi•a•n mo...; ho ve! mi ja posed•as plu neniom por las•i..., la bel•a•j fraŭl•in•o•j pren•is ĉiom kaj mi eĉ ŝuld•as al vi la mon•o•n, kiu•n mi don•is al tiu holand•a mar•ist•o, por ke li pov•u aĉet•i okul•vitr•o•j•n por si•a edz•in•o... — Ivan est•is melankoli•iĝ•ont•a, sed Johan•o ek•rid•is dir•ant•e:
— Kio•n vi kutim•e don•as al vi•a patr•in•o?
— Mi•a•n tut•a•n kuir•ist•a•n salajr•o•n kun escept•o de kelk•a•j rubl•o•j por vest•o•j kaj tabak•o kaj por amuz•i mi•n kun mi•a•j kamarad•o•j.
— Nu, mi•a kar•a, vi ne pov•as las•i vi•a•n last•a•n salajr•o•n, sed mi posed•as tiom da bilet•o•j po mil gulden•o•j, ke...
Ivan met•is man•o•n sur la brak•o•n de si•a kun•ul•o kaj dir•is:
— Vi do ne intenc•as post•las•i ĉe ŝi da tiu•j bilet•o•j!?
Johan•o re•foj•e rid•is, sed ne respond•is, kaj la kuir•ist•o dir•is plu•e:
— Ĉar tio•n far•ant•e hieraŭ, hodiaŭ, morgaŭ kaj ceter•e al mult•a•j person•o•j, vi re•far•iĝ•os almoz•ul•o mem en mal•pli ol unu monat•o.
— Tio est•as dir•it•a mal•filozofi•e, mi•a kamarad•o, ĉar ĉio de•pend•as de cirkonstanc•o•j, ankaŭ tio, ĉu mi far•iĝ•os almoz•ul•o aŭ ne; krom tio, se la sort•o jam decid•is, ke mi far•iĝ•os tia, tiam ĉiu•j mi•a•j klopod•o•j mal•ebl•ig•i tiu•n decid•o•n est•us van•a•j; do las•u mi•n ag•i kaj far•i laŭ mi•a bon•trov•o kaj dezir•o.
Ivan silent•is kaj ili ek•promen•is.
La leg•ant•o jam unu•foj•e vizit•is la patr•in•o•n de Ivan kun Jafet kaj la kuir•ist•o mem. Sekv•e li sci•as, kie ŝi loĝ•is, kaj li pov•as imag•i kun kiom da ĝoj•o la fil•o kun la long•a fremd•ul•o est•is akcept•at•a•j de la mal•jun•a vir•in•o.
Johan•o, kiu ĉiam tuj sent•is si•n kvazaŭ sam•hejm•an•o ĉe ĉiu•j hom•o•j, si•n sent•is tamen iom ĝen•at•a ĉe la rus•a vir•in•o, ĉar li ne pov•is parol•i la rus•a•n lingv•o•n. Li do ĉe•est•is la por li ne•kompren•ebl•a•n inter•parol•ad•o•n de si•a•j gast•ig•ant•o•j, kiu•j rapid•e kaj sen•halt•e babil•ad•is la tut•a•n vesper•o•n ĝis nokt•o•mez•o. Por la unu•a foj•o Johan•o aŭd•is la rus•a•n lingv•o•n, kiu son•is tre strang•e en li•a•j orel•o•j pro la abund•o da sibl•at•a•j konsonant•o•j, per kiu•j ĝi est•as karakteriz•at•a. Kelk•foj•e ŝajn•is al li, kvazaŭ du bird•o•j flut•ad•is inter si kaj li opini•is, ke tiu flut•e-parol•at•a lingv•o nepr•e dev•as est•i mir•ind•e bel•son•a, kiam ĝi•n parol•as inter si ar•o da babil•ant•a•j knab•in•o•j.
Je la dek•a hor•o en la sekv•ant•a maten•o Ivan kaj Johan•o kun•e ir•is sur la strat•o•n por vizit•i Jafet•o•n, la Insul•an•o•n... Sed kie li est•us trov•ebl•a? La patr•in•o de Ivan ne sci•is tio•n. Ili do inform•iĝ•is ĉe mult•a•j lok•o•j, sed nenie oni pov•is don•i inform•o•j•n pri la loĝ•ej•o de la violon•ist•o. Fin•e ili ir•is al la teatr•o kaj tie la pord•ist•o sci•ig•is, ke la famili•o Romeskaŭ antaŭ monat•o est•is for•las•int•a la urb•o•n. Li tamen ne sci•is, kie•n ili est•is vojaĝ•int•a•j.
— Ĉu la famili•o vojaĝ•as pro plezur•o? — demand•is Ivan.
— Ne, la violon•ist•o Romeskaŭ la jun•a intenc•as don•i koncert•o•j•n en mult•a•j urb•eg•o•j de Eŭrop•o ekster Rus•uj•o.
— Kiel long•e daŭr•os la vojaĝ•o?
— Du•on•a•n jar•o•n, ebl•e pli long•e.
— Ili neniam post•las•as adres•o•n?
— Mi kred•as ke ne, ĉar ili mem antaŭ•e ne sci•as, kiam ili est•os en Pariz•o, en Berlin•o aŭ en ali•a urb•o.
Ivan traduk•is al Johan•o la respond•o•n de la pord•ist•o. La filozof•o pri•pens•is moment•o•n, tiam li dir•is rid•et•ant•e kiel kutim•e:
— Nu, spit•e al tio, ni li•n trov•os.
Kaj la du•o, Johan•o bon•humor•a kaj rid•et•ant•e, Ivan mal•bon•humor•a kaj plor•ont•e, ir•is for; kaj Johan•o, frap•et•ant•e si•a•n kun•ul•o•n sur la ŝultr•o•n, dir•is:
— Antaŭ•e•n, kamarad•o! ne melankoli•iĝ•u, mi pet•as. Kuraĝ•o•n! Kuir•u vi•a•j•n piz•o•j•n kaj ĉio far•iĝ•os bon•a! —
Fin•o de la Kvar•a Part•o.
Kar•a leg•ant•o, bot•vest•u vi•n per imag•a•j sep•mejl•a•j bot•eg•o•j, kaj sekv•u mi•n al la vilaĝ•et•o Brej, kiu•n ni for•las•is antaŭ kvin jar•o•j. La dom•ar•et•o kuŝ•as tie ankoraŭ tiel sam•e kiel en tiu temp•o, ĉar vilaĝ•et•o•j kiel Brej preskaŭ neniam ŝanĝ•iĝ•as. La tie•a•j hom•o•j ne loĝ•o•ŝanĝ•as, ĉar kiu en tia vilaĝ•et•o posed•as aŭ lu•is hejm•o•n, tiu preskaŭ ĉiam rest•as tie, ĝis kiam la mort•o vok•as li•n al la komun•a loĝ•ej•o, el kiu ankoraŭ neniu re•ven•is.
Brej tut•e ne ŝanĝ•iĝ•is. La rekt•a•j long•fos•o•j du•on•e plen•a•j je pur•eg•a, kvankam sen•mov•e star•ant•a akv•o, kie nenio mal•trankvil•ig•as la gras•a•j•n ran•o•j•n, port•ad•as sur si•a•j dekliv•o•j ankoraŭ la sam•e aspekt•ant•a•n verd•aĵ•o•n de antaŭ•e, ĉar neniam falĉ•ist•o for•falĉ•is la long•a•n herb•o•n, nek la mal•bon•herb•o•j•n, kresk•ant•a•j•n tie en plen•a abund•o. Sur la voj•o stern•iĝ•ant•a inter tiu•j long•fos•o•j ankoraŭ ĉiam kuŝ•as la sam•a griz•a makadam•o, sur kiu aŭtun•o•n post aŭtun•o vetur•ad•is la farm•ej•a•j vetur•il•o•j, pez•a•j pro la riĉ•a rikolt•aĵ•o, kiu est•as la font•o de la prosper•o karakteriz•ant•a ĉiu•j•n vilaĝ•o•j•n kaj vilaĝ•et•o•j•n en la nord•a part•o de la provinc•o Groningen.
La pint•a tur•et•o el•star•as ankoraŭ super la arb•o•j ĉirkaŭ•ant•a•j la silent•a•n mort•int•ej•o•n, kaj ĝi•a kok•o, turn•iĝ•ant•a mil foj•o•j•n ĉiu•tag•e de nord•o al nord•okcident•o, de nord•okcident•o al nord•o kaj ceter•e, ankoraŭ ĉiam klopod•as aŭd•ig•i al la Brej•an•o•j si•a•n unu•ton•a•n grinc•ad•o•n, kiu•n tamen aŭd•as nur la bird•o, kiu okaz•e far•iĝ•is sufiĉ•e kuraĝ•a por ek•sid•i sur ĝi•a kap•o, dors•o aŭ vost•o. La pastr•ej•o sam•e kiel la preĝ•ej•o port•as la sam•a•n griz•a•n kolor•o•n, kiu•n vid•is sur ili jam mult•a•j•n jar•o•j•n la mal•mult•a•j preter•pas•ant•o•j. La sam•a•j nest•o•j, kiu•j•n jam antaŭ mult•a•j printemp•o•j konstru•is la bird•o•j sub la el•star•ant•a•j tegment•a•j tegol•o•j, ankoraŭ trov•iĝ•as sur la sam•a•j lok•o•j, ĉar neniu ruin•ig•is ili•n. La labor•ist•a•j dom•et•o•j ĉiu•lok•e sem•it•a•j traf•e mal•traf•e kvazaŭ de gigant•a man•o trans•e de la long•fos•o•j kaj ĉe la bord•o de la sabl•a•j voj•o•j konduk•ant•a•j al mult•a•j farm•ej•o•j, est•as preskaŭ la sam•a•j, kiu•j•n ni vid•is antaŭ kvin jar•o•j, ĉar ebl•e unu ruin•iĝ•is pro mal•nov•ec•o kaj ebl•e unu nov•a ĝi•n anstataŭ•is, sed kun escept•o de tiu ne en la okul•o•j•n fal•ant•a ŝanĝ•o ĉio est•as ankoraŭ kiel en la temp•o, kiam ni for•las•is Brej•o•n.
Est•as en aŭtun•o kaj la ok•a hor•o en la vesper•o. La veter•o est•as bel•eg•a, kvankam iom mal•varm•a kiel mult•foj•e en la nord•o de la provinc•o Groningen, post kiam la somer•o est•as pas•int•a.
La lun•o, star•ant•a plen•disk•e sur la ĉiel•o, pal•hel•e lum•ig•as sub si la tut•a•n vilaĝ•et•o•n kaj ĉirkaŭ•aĵ•o•j•n. Nur de temp•o al temp•o sol•e ŝveb•ant•a nub•o por moment•o ĵet•as vast•a•n antaŭ•e•n rapid•iĝ•ant•a•n ombr•o•n sur la bel•a•n dom•ar•et•o•n, sed tuj post•e la arĝent•a lum•o de la lun•o dis•verŝ•iĝ•as sur la tut•a•n pejzaĝ•o•n. Ĉio est•as kviet•a kaj silent•a. La bird•o•j jam long•e dorm•as, kaj nur kelk•a•j strig•o•j, sid•ant•a•j sur la arb•o•j de la mort•int•ej•o aŭ sur la preĝ•ej•a tegment•o, inter•romp•as ĝi•n per si•a•j tir•ton•a•j u-kri•o•j. Preskaŭ ĉiu•j loĝ•ant•o•j dorm•as, ĉar jam fru•e la sekv•ant•a•n maten•o•n ili dev•os lev•iĝ•i por ek•labor•i ĉe la farm•ist•o•j. Nur la fenestr•o•j de la pastr•ej•o est•as lum•ig•it•a•j, ĉar la pastr•o ankoraŭ ne kuŝ•iĝ•is.
Ni laŭ•ir•as la sabl•a•n voj•o•n al la dom•et•o de la mut•ul•in•o. Jam de mal•proksim•e ni vid•as ĝi•n kontur•iĝ•ant•a•n kontraŭ la lum•ig•it•a ĉiel•o. Ankaŭ en tiu dom•et•o la loĝ•ant•o•j ne dorm•as ankoraŭ, ĉar ankaŭ tie brul•as lamp•o en la unu•nur•a ĉambr•o kaj ĵet•as si•a•j•n flav•a•j•n stri•o•j•n tra la fenestr•o•j sur la strat•et•o•n konduk•ant•a•n de la pord•o al la voj•et•o.
Ni en•ir•as. Post la tabl•o sid•as Rika. La kav•et•o•j de ŝi•a•j vang•o•j kaj la bril•o de ŝi•a•j okul•o•j pli•bel•ig•as ankoraŭ ŝi•a•n vizaĝ•o•n. Ŝi•a•j man•o•j rapid•mov•e aŭd•ig•as mal•laŭt•a•n tiktak•ad•o•n de tri trik•il•o•j, ĉar Rika trik•as ŝtrump•o•j•n por si•a Mose•o.
Mose•o sid•as inter la fenestr•o kaj la fajr•uj•o, kie brul•as gaj•a fajr•o, kaj antaŭ li•a•j dis•star•ig•it•a•j krur•o•j li ten•as bel•a•n violonĉel•o•n, sur kiu li lud•as. Rika aŭd•as nenio•n de la bel•a•j ton•o•j, kiu•j•n li tril•ig•as tra la ĉambr•o; tamen ŝi konsci•as, ke tiu sur la kord•o•j mov•iĝ•ant•a arĉ•o pov•as rav•i tiu•j•n, kiu•j est•as kapabl•a•j sent•i per la orel•o•j.
De temp•o al temp•o la mut•ul•in•o ĵet•as rigard•o•n al la pord•o, sur kies sojl•o star•as Kovács. Li ten•as la man•o•j•n sur la dors•o kaj Rika rimark•as, ke la lud•ad•o de Mose•o kontent•ig•as li•n, ĉar tio•n ŝi leg•as sur li•a•j trajt•o•j, tio•n ŝi vid•as je la kap•mov•ad•o•j, kiu•j•n li far•as ĉe bel•a•j melodi•o•j de la muzik•o.
Mose•o lud•as si•a•n am•at•a•n Kol-Nidrej de Max Bruch, tiu•n sam•a•n muzik•aĵ•o•n, kiu log•is li•n de la sub•tegment•ej•a lit•o, kiam li kiel knab•o por la unu•a foj•o aŭd•is la violonĉel•o•n de Kovács. Li ĝi•n lud•as ĝis la fin•o kaj Kovács dir•as:
— Brav•e, Mose•o, brav•e! vi traf•is la ĝust•a•n ton•o•n, neniu pov•as pli•bon•ig•i vi•a•n lud•ad•o•n, ĝi est•as perfekt•a.
Mose•o, kiu nun est•as dek•ok•jar•ul•o, la plej bel•a jun•ul•o de la tut•a ĉirkaŭ•aĵ•o, modest•e ripoz•ig•as la arĉ•o•n kaj dir•as:
— Mi tamen tim•os lud•i ĝi•n por la publik•o.
— Kompren•ebl•e; komenc•e ĉiu iom tim•as, sed baldaŭ oni kutim•as, fin•e eĉ la lud•ant•o jam ne plu atent•as la publik•o•n, ĉar tiam li lud•as nur kvazaŭ por si mem, forges•ant•e, ke antaŭ li sid•as aŭd•ant•ar•o.
Mose•o ne respond•as; tuŝ•et•ant•e per la fingr•o•j kelk•a•j•n kord•o•j•n, li lud•as antaŭ•lud•ad•o•n de ali•a verk•o kaj de•nov•e la mal•jun•a art•ist•o aŭskult•as, kaj Rika, ekzamen•ant•e li•a•n vizaĝ•o•n, leg•as sur li•a•j trajt•o•j, ke la lud•ad•o al li plaĉ•as.
— Bon•eg•e! — li dir•as, kiam la jun•a violonĉel•ist•o fin•is; — bon•eg•e! ... mi ne pov•us lud•i tio•n pli bel•e kaj pli ĝust•e.
La jun•ul•o, kiu est•as ne•lac•ig•ebl•a lud•ant•o, daŭr•ig•as si•a•n stud•ad•o•n kaj la instru•ist•o turn•as al li la dors•o•n; li mal•rapid•e el•ir•as por aŭskult•i ekster•dom•e. Tio•n li far•as oft•e, precip•e kiam la veter•o est•as bel•a. Kelk•a•n temp•o•n li rest•as star•ant•a sur la strat•et•o, rigard•ant•e la hel•a•n lun•o•n kaj la pentr•ind•a•n pejzaĝ•o•n ĉirkaŭ•e. Li pens•as pri la sort•o, kiu tiel strang•e lok•is li•n al ĉi tiu trankvil•a region•o; li pens•as pri la jar•o•j, kiu•j•n li pas•ig•is tie ĉi, instru•ant•e la jun•a•n trov•it•o•n, el kiu li far•is ver•a•n art•ist•o•n, kvankam la jun•a “Id•o de Orfe•o” ankoraŭ ne konsci•as tio•n mem. La talent•o•j de la jun•a art•ist•o est•is montr•iĝ•int•a•j super ĉiu•j atend•o•j, kaj la rezult•o•j•n, kiu•j•n li (Kovács) akir•is post si•a kvin•jar•a instru•ad•o, est•is tia•j, ke laŭ li•a opini•o neniu en la nun•temp•a muzik•mond•o super•us li•a•n lern•ant•o•n. Mose•o far•iĝ•is art•ist•o laŭ la ver•a signif•o de tiu vort•o, kaj baldaŭ ven•us la temp•o, en kiu la jun•a violonĉel•ist•o si•n montr•us antaŭ la publik•o, unu•e por kun•labor•i en koncert•o•j por venk•i si•a•n tro grand•a•n tim•o•n, kiu•n li sent•as pro la aŭd•ant•ar•o, kaj post•e kiel sol•lud•ant•o. Kovács jam est•as korespond•int•a kun la orkestr•estr•o de “Harmoni•o” en Groningen, sub kies gvid•ad•o la jun•ul•o baldaŭ komenc•us si•a•n publik•a•n muzik•o•karier•o•n. Kovács, kiu est•as cert•a, ke Mose•o est•os la plej lert•a el ĉiu•j membr•o•j de la orkestr•o, jam antaŭ•e ĝu•as la plezur•eg•o•n, ke la jun•ul•o kiel astr•o bril•os inter ĉiu•j art•ist•o•j, kaj ke Mose•o fin•e, kiam li aper•os kiel sol•lud•ant•o, est•os sam•a fam•ul•o, kia li est•is mem antaŭ ol tiu terur•a mal•san•o li•n atak•is. Rev•ant•e pri ĉio tio ĉi, li forges•as pri si•a mal•feliĉ•o, ĉar li•n kontent•ig•as la pens•o, ke li•a•j last•a•j jar•o•j ne est•as pas•int•a•j sen•frukt•e; la cel•o, por kiu li est•as tra•viv•int•a si•a•j•n last•a•j•n jar•o•j•n, est•as traf•it•a, li mem ne pov•os plu rav•i la mond•o•n per si•a muzik•o, sed li•n anstataŭ•os li•a lern•ant•o. Dum si•a rev•ad•o li mal•proksim•iĝ•is tiom de la dom•et•o, ke li ne plu aŭd•as la lud•ad•o•n de la jun•ul•o. Sed li ĝi•n aŭd•as imag•e tiel kiel ĝi son•is dum la sol•lud•ad•o, kaj dum rid•et•o kur•as sur la vizaĝ•trajt•o•j de Kovács, li marŝ•et•as plu•e, ĉiam plu•e sur la sabl•a voj•et•o al Brej.
Kutim•e li neniam promen•as sol•a, ĉar tio•n toler•as nek Rika, nek Mose•o. Ili sci•as, ke tiu terur•a mal•san•o ĉiu•lok•e kaj ĉiu•minut•e pov•as re•foj•e li•n atak•i, kaj en tia•j cirkonstanc•o•j ili vol•as est•i tuj apud li por evit•i eventual•a•j•n mal•feliĉ•aĵ•o•j•n, kiu•j daŭr•e minac•ad•as apopleksi•ul•o•n. Ili tamen kred•as nun, ke li est•as ankoraŭ proksim•e de la pord•o, aŭskult•ant•e la lud•ad•o•n, kaj tut•e ne mal•trankvil•iĝ•as, tiom pli, ĉar la atak•o•j de la mal•san•o re•ven•is nur tre mal•oft•e en la last•a•j jar•o•j.
Mose•o lud•as plu•e, Rika trik•as plu•e kaj Kovács kviet•e promen•as plu•e, rev•ant•e kaj daŭr•ig•ant•e si•a•n voj•o•n al la dom•ar•et•o, kuŝ•ant•a tie antaŭ li en la arĝent•a lum•o de la lun•o.
Jen supr•e ek•aper•as re•foj•e ŝveb•pend•ant•a nub•eg•o; ĝi•a grand•a ombr•o kiel nigr•a ink•makul•o glit•rapid•as sur la ter•o, mal•aper•ig•ant•e si•n•sekv•e por mal•long•a moment•et•o arb•o•j•n, dom•et•o•j•n kaj part•o•n de la voj•o. Rapid•e ĝi al•proksim•iĝ•as, ir•as trans la rev•ant•a•n art•ist•o•n kaj tuj post•e ĝi est•as jam mal•proksim•e..., sed kie si•n trov•as Kovács?... Ŝajn•as, kvazaŭ tiu grand•a nigr•a makul•o li•n for•bala•is de la voj•o, kaj kvazaŭ ĝi for•pren•is li•n kun si per unu rapid•a ek•kapt•o. La sabl•a voj•o kuŝ•as tie tut•e kiel antaŭ unu sekund•o, sed la art•ist•o mal•aper•is.
Dum•e Mose•o daŭr•ig•as lud•ad•i kaj fantazi•ad•i, kaj la mut•ul•in•o trik•ad•as, ĝis kiam ŝi•a•j fingr•o•j lac•iĝ•as; tiam for•ig•ant•e la du•on•e trik•it•a•n ŝtrump•o•n, ŝi subit•e est•as kapt•at•a de la pens•o, ke “la sinjor•o” ne re•ven•is, kaj ke pas•is long•a temp•o post li•a for•ir•o. Rapid•mov•e ŝi ek•star•as kaj el•ig•as ek•kri•o•n por al•tir•i al si la atent•o•n de la jun•ul•o. Li inter•romp•as si•a•n lud•ad•o•n kaj rigard•as al la vir•in•o, kiu far•as gest•o•j•n per man•o•j kaj buŝ•o. Mose•o tuj kompren•as, met•as la violonĉel•o•n flank•e•n kaj el•ir•as la ĉambr•o•n.
Kovács ne star•as en la koridor•o, nek sur la strat•et•o, nek est•as vid•ebl•a sur la sabl•a voj•o trans•e de la long•fos•o, kaj la jun•ul•o re•ir•as hejm•e•n por komunik•i, ke la onkl•o (li jam long•e nom•is Kovács•o•n si•a onkl•o) est•as for; sed li ne bezon•as tio•n komunik•i, ĉar la mut•ul•in•o jam est•as sur la strat•et•o. Mose•o, tim•ant•e ke mal•feliĉ•aĵ•o traf•is la art•ist•o•n, rigard•as ĉiu•lok•e•n, kio•n kutim•e oni far•as, kiam oni serĉ•as; sed nenie li ek•vid•as la onkl•o•n. Li ek•pal•iĝ•as, kaj li•a kor•o ek•bat•as...; neniam la onkl•o tut•sol•a promen•as, ĉiam li•n akompan•as Mose•o, kaj nun en ĉi tiu vesper•o li ek•promen•is sen la jun•ul•o. Mose•o ek•kur•as sur la sabl•o•voj•o•n, ekzamen•e esplor•as, sed la onkl•o rest•as for. Mose•o kur•as en la direkt•o al la farm•ej•o de Klomp, sed baldaŭ re•ven•as. La mut•ul•in•o kur•is en la direkt•o al Brej, sed ankaŭ ŝi re•ven•as post moment•o kaj renkont•as la jun•ul•o•n apud si•a dom•et•o, kaj ili kompren•ig•as si•n reciprok•e per gest•o•j, ke la serĉ•ad•o est•is van•a. Rika el•ig•as laŭt•a•j•n ek•kri•o•j•n, sed Mose•o silent•e laŭ•ir•as la dekstr•a•n long•fos•o•n, ĉar li tim•as, ke la onkl•o en•fal•is tie•n post subit•a atak•o de tiu terur•a mal•san•o.
Rika esplor•as, laŭ•ir•ant•e la mal•dekstr•a•n long•fos•o•n, kaj ŝi•a•j okul•o•j pen•ad•as penetr•i la akv•o•n, kiu si•n etend•as sen mov•o, part•e tut•e nigr•a pro la ombr•o de la long•fos-dekliv•o kaj part•e bril•e hel•a pro la lum•o de la lun•o. Ili ne trov•as la art•ist•o•n, nek en la long•fos•o•j al Brej, nek en tiu•j al la farm•ej•o. Ali•a•j•n voj•o•j•n Kovács kutim•e ne elekt•is por si•a•j promen•ad•o•j; spit•e tio•n, la du•o daŭr•ig•as si•a•n serĉ•ad•o•n en ĉiu•j direkt•o•j, sed van•e. Kovács est•as mal•aper•int•a. Post pli ol du hor•o•j ili kun•e ir•as al Brej por inform•iĝ•i, ĉu la mal•aper•int•o ebl•e est•as ĉe la pastr•o.
Est•as nun la dek•unu•a hor•o; la pastr•o sid•as en si•a stud•ej•o, kiam Mose•o kaj Rika star•as antaŭ la pord•o de li•a dom•o. En la vesper•a silent•o li tuj aŭd•as ili•a•j•n paŝ•o•j•n kaj ek•star•as por ir•i renkont•e al la mal•fru•a•j vizit•ant•o•j. Rika ĵus mal•ferm•as la pord•o•n, kiam la pastr•o en•paŝ•as en la koridor•o•n. Li est•as vest•it•a per si•a long•a ĉambr•a jak•o, la argil•a•n pip•o•n li ten•as de la buŝ•o al la man•o, kaj li blov•as dik•a•j•n fum•nub•o•j•n. La lamp•o de li•a stud•ej•o hel•e lum•ig•as la post•a•n part•o•n de la koridor•o, kie li star•as, kaj kontur•ig•as klar•e li•a•n tut•a•n figur•o•n. Fum•ant•e li mov•ad•as supr•e•n kaj mal•supr•e•n la antaŭ•star•ant•a•n mal•supr•a•n makzel•o•n, kaj profund•a•j sulk•o•j sid•as sur li•a frunt•o, ĉar li klopod•as tra•bor•i per la miop•a•j okul•o•j la mal•hel•a•n part•o•n de la koridor•o, ĉe kies fin•o star•as la du vizit•ant•o•j sur la sojl•o de la pord•o. Li ne pov•as disting•i, kiu•j ili est•as, kaj pren•ant•e la pip•o•n el la buŝ•o, li ek•blov•as last•a•n nub•o•n, kaj sur•ŝultr•ig•ant•e la pip•o•n, kvazaŭ ĝi est•us paf•il•o, li al•ir•as al la pord•o.
— Pastr•o —, tiel al li dir•as Mose•o, — ĉu ebl•e onkl•o est•as ĉe vi?
La jun•ul•o parol•is nerv•em•e, kaj la bon•kor•a pastr•o tuj konjekt•as, ke io ne est•as en ord•o.
— Onkl•o!?... Ne, Mose•o, li ne est•as ĉe mi, kaj ne est•is...
Rika, kiu hav•as penetr•ant•a•j•n okul•o•j•n, leg•as la respond•o•n sur la buŝ•o de la pastr•o. Ŝi kompren•as, el•ig•as raŭk•a•n ek•kri•o•n kvazaŭ por parol•i; tiam ŝi far•as mov•o•j•n per la brak•o•j, kiu•j dir•as, ke onkl•o mal•aper•is kaj est•as for.
— Jam long•e? — demand•as la pastr•o.
— Li ek•promen•is ĉirkaŭ•e je la ok•a; mi est•is lud•ant•a, sed mi pens•is, ke li star•as ekster•dom•e por aŭskult•ad•i, kiel kelk•foj•e li far•as. Li tamen for•rest•is long•e, kaj ni mal•trankvil•iĝ•is; ni do el•ir•is kun•e por li•n serĉ•i. Ni serĉ•is ĉiu•lok•e, laŭ ĉiu•j voj•o•j kaj en ĉiu•j long•fos•o•j, sed nenie li•n trov•is. Ni tim•as, ke mal•feliĉ•aĵ•o li•n traf•is.
— Kiam vi est•is hejm•e la last•a•n foj•o•n?
— Antaŭ du hor•o•j ĉirkaŭ•e.
— Ebl•e li re•hejm•iĝ•is en tiu•j du hor•o•j.
— Mi kred•as ke ne, pastr•o —, respond•as Mose•o, kaj li•a voĉ•o trem•et•ad•as, — mi tre mal•trankvil•iĝ•is, mi tim•as, ke re•foj•a atak•o li•n ek•traf•is.
La pastr•o pri•pens•as... Kio•n far•i!?... Volont•e li akompan•us Mose•o•n kaj Rika•n por de•nov•e serĉ•ad•i, sed li est•as tiel miop•a, ke li•a help•o est•os sen valor•o. Fin•e li dir•as:
— Mi ir•os kun vi al vi•a dom•o; pov•as ja est•i, ke li jam re•hejm•iĝ•is.
Mose•o el•las•as profund•a•n mal•esper•a•n ĝem•o•n; li antaŭ•sent•as io•n terur•a•n, fin•e li dir•as:
— Jes, ni re•ir•u hejm•e•n, pov•as est•i, ke onkl•o re•ven•is tie•n kaj ke li mal•kviet•iĝ•as pro ni.
La pastr•o, vest•it•a per la long•a ĉambr•a jak•o kaj sur•hav•ant•a si•a•n velur•a•n ĉap•o•n, sekv•as Mose•o•n kaj Rika•n, kaj tri•op•e, la pastr•o en la mez•o, ili ir•as laŭ la sabl•a voj•et•o al la loĝ•ej•o de la mut•ul•in•o. Sen•parol•e ili en•ir•as ... paŝ•ant•e mal•laŭt•e pro la mister•a tim•o, kiu prem•as la kor•o•n de ĉiu. Mort•a silent•o reg•as ĉie... Kovács ne est•as en la dom•et•o.
Rika alt•ig•as la man•o•j•n en mal•esper•o kaj re•foj•e ŝi•a•j raŭk•a•j kri•o•j inter•romp•as la silent•o•n. Ŝi rest•as star•ant•a moment•o•n mez•e de la ĉambr•o, ne sci•ant•e kio•n far•i; ŝi rigard•as sur la lit•o•n, sed ankaŭ tie ne est•as Kovács. Ŝi sving•ad•as la brak•o•j•n, ir•as tie•n kaj re•e•n, supr•e•n•ir•as la ŝtup•ar•o•n en la koridor•o por esplor•i, ĉu li ebl•e est•as sur la sub•tegment•ej•o, sed van•e, ankaŭ tie li ne est•as. Ŝi re•ven•as en la ĉambr•o•n, ek•sid•as, re•foj•e ek•star•as, ir•as ĉiu•lok•e•n en la dom•o, ĉirkaŭ•ir•as ĝi•n, sed ĉiu serĉ•ad•o rest•as sen rezult•o•j. Kovács est•as mal•aper•int•a.
Mose•o kaj la pastr•o, kiu•j pli bon•e pov•as estr•i si•a•n mal•trankvil•o•n, sid•as kun•e ĉe la fajr•uj•o kaj silent•as, dum ĉiu en•pens•e dir•as al si, ke la art•ist•o neniam re•ven•os viv•a.
Kaj dum la mut•a vir•in•o sen•lac•e daŭr•ig•as si•a•n serĉ•ad•o•n en la dom•o kaj post•e ekster•e, kaj Mose•o kaj la pastr•o atend•as ĉe la fajr•uj•o, pas•as kaj pas•as hor•o post hor•o... Pas•as la unu•a ... la du•a ... la tri•a ... la kvar•a hor•o, kaj ankoraŭ ĉiam oni atend•as la re•ven•o•n de Kovács.
La lun•o, kiu jam ek•pal•iĝ•is pro la al•proksim•iĝ•ant•a tag•iĝ•o, star•as mal•proksim•e sur la ĉiel•o kaj kvazaŭ mok•rid•ant•e rigard•as mal•supr•e•n al la serĉ•ant•a vir•in•o; sed ŝi ne rimark•as tio•n, ŝi daŭr•ig•as si•a•n ir•ad•o•n, ĵet•ant•e flank•e•n nub•et•o•n post nub•et•o da sabl•o per si•a•j pez•a•j lign•a•j ŝu•o•j. Fin•e ŝi re•hejm•iĝ•as, pal•a kiel la mort•o; ankaŭ ŝi antaŭ•sent•as, ke li neniam re•ven•os viv•a, kaj ke io terur•a okaz•is kun li. Ŝi las•as si•n fal•i sur seĝ•o•n, sving•ad•as moment•o•n la brak•o•j•n kvazaŭ por dir•i: Ĉiu esper•o perd•iĝ•is! Tiam el•ig•ant•e si•a•n last•a•n ek•kri•o•n de mal•esper•o, ŝi rest•as sid•ant•a sen mov•o, rigard•ant•e antaŭ si•n kiel statu•o.
Re•foj•e pas•as kelk•a•j hor•o•j, la lun•o mal•aper•as iom post iom kaj la sun•o est•as lev•iĝ•ant•a; la bird•o•j ek•vek•iĝ•as, ek•kant•as, la labor•ist•o•j for•las•as si•a•j•n dom•et•o•j•n por ir•i al la labor•o sur la kamp•o•j, kaj la leter•port•ist•o (est•as nur unu leter•port•ist•o en Warfum, kiu regul•e je la sep•a hor•o en la maten•o komenc•as si•a•n dis•port•ad•o•n en Brej) al•proksim•iĝ•as sur la sabl•a voj•et•o. Tio•n li far•as ĉiu•maten•e por al•port•i la gazet•o•n al la farm•ej•o de Klomp. Tiu•n gazet•o•n kun du leter•o•j li port•as en la man•o. Mez•voj•e de Brej al la farm•ej•o li subit•e ek•halt•as. Ĉe li•a dekstr•a flank•o la verd•aĵ•o kaj la alt•a ne•falĉ•it•a herb•o sur la long•fos-dekliv•o kuŝ•as plat•ig•it•a en la direkt•o al la akv•o. Ŝajn•as kvazaŭ hund•o est•is tie por persekut•i lepor•o•n, sovaĝ•a•n anas•o•n aŭ perdrik•o•n. La leter•port•ist•o al•paŝ•as al la herb•o por rigard•i pli atent•e kaj jen antaŭ li sur la dekliv•o el•star•as el la akv•o du pantalon•e kovr•it•a•j krur•o•j kaj du pied•o•j. Ili el•star•as supr•e•n el la akv•o de la genu•o•j ĝis la ŝu•pland•o•j. Ĉio ceter•a kuŝ•as en la long•fos•o sub la akv•o.
La leter•port•ist•o terur•it•a met•as la ĵurnal•o•n kaj la leter•o•j•n en la leter•sak•o•n pend•ant•a•n ĉe li•a flank•o kaj flustr•as:
— Sankt•a Di•o, kio est•as tio?
Li si•n klin•as kaj rigard•as ankoraŭ pli atent•e, preskaŭ ne kuraĝ•ant•e tuŝ•i la el•star•ant•a•j•n pied•o•j•n, kiu•j aparten•as al vir•o, kies brust•o kaj kap•o kuŝ•as tie sub la akv•o. Li tamen ek•tuŝ•as la ŝu•o•j•n, al•tir•is al si la pied•o•j•n, sed ili est•as tiel rigid•a•j, ke nur kun pen•o li pov•as ek•mov•i ili•n. Kiu do dron•is?... Li•a rigard•o est•as al•forĝ•it•a sur la pied•o•j kaj la pland•o•j de la ŝu•o•j, kaj li klopod•as solv•i la enigm•o•n. Fin•e li kred•as sci•i, al kiu aparten•as tiu•j krur•o•j, kaj tir•ant•e al si per ĉiu•j si•a•j fort•o•j la mal•feliĉ•ul•o•n, li post moment•o tren•as el la akv•o la kadavr•o•n de Kovács. La kap•o de la dron•int•o est•as tut•e nigr•a pro la gras•a ŝlim•a kot•o de la long•fos•a fund•o. Tamen la akv•o, flu•ant•a el la vest•o•j, for•glit•ig•as part•o•n de la mal•pur•aĵ•o, kaj la trajt•o•j de la mort•int•a art•ist•o iom post iom ek•aper•as.
La leter•port•ist•o el•tir•as si•a•n poŝ•tuk•o•n, mal•sek•ig•as ĝi•n per akv•o kaj pur•ig•as la vizaĝ•o•n, la har•o•j•n kaj la barb•o•n de la sen•viv•a vir•o. Tiam li kur•as al la dom•et•o de la mut•ul•in•o kaj ĝi•n en•ir•as.
Rika, Mose•o kaj la pastr•o tuj ek•star•as ĉe li•a al•ven•o, ĉar ili leg•is sur li•a vizaĝ•o, ke li ven•as kun terur•ig•a sci•ig•o pri la mal•aper•int•o.
— Ĉu vi li•n trov•is? — demand•as la pastr•o kun re•ten•it•a spir•o.
La leter•port•ist•o kap•jes•as, etend•ant•e la man•o•n en la direkt•o, kie kuŝ•as la dron•int•o; tiam ne parol•ant•e unu vort•o•n, li kur•as re•turn•e•n al la montr•it•a lok•o, kaj li•n sekv•as la tri ali•a•j.
Klomp, kiu ĉiu•maten•e jam fru•e far•as la rond•ir•ad•o•n sur si•a•j kamp•o•j por ekzamen•i, ĉu ĉio marŝ•as bon•e, kaj ĉu la kamp•ar•a•j labor•ist•o•j diligent•e labor•as, ek•salt•as trans long•fos•o•n, tra•ir•as per si•a•j mal•graci•a•j krur•o•j kelk•a•j•n kamp•o•j•n kaj jen je cent•kelk•a•j metr•o•j da distanc•o li ek•vid•as tri hom•o•j•n, kiu•j si•n klin•as super io kuŝ•ant•a en la herb•o flank•e de la sabl•a voj•o. Sci•vol•a, kviet•a kaj kun la man•o•j en la poŝ•o•j de la pantalon•o li al•ir•as tie•n. Kaj ating•int•e la tri hom•o•j•n, li kviet•e ek•halt•as...
Antaŭ li inter la pastr•o, la leter•port•ist•o kaj Mose•o kuŝ•as la kadavr•o de Kovács, kaj la mut•ul•in•o, el•ig•ant•e laŭt•a•j•n ek•kri•o•j•n, genu•fleks•is tuj apud•e, tir•ant•e al si la har•o•j•n, bat•ant•e al si la brust•o•n, kvazaŭ ŝi sol•a est•us la kaŭz•o de la mal•feliĉ•eg•o, kiu traf•is la art•ist•o•n. Klomp, ankoraŭ kviet•a, trankvil•a kaj sen•kompat•a, rigard•as dum moment•o la kadavr•o•n, kvazaŭ ĝi est•us la kadavr•o de dron•int•a hund•o, tiam alt•ig•ant•e la ŝultr•o•j•n, li dir•as kun indiferent•ec•o:
— Hm! ... dron•is, mort•is, fin•it•a! — kaj si•n turn•ant•e, li mal•proksim•iĝ•as, salt•as trans la long•fos•o•n, tra•ir•as re•foj•e si•a•j•n kamp•o•j•n por esplor•i, ĉu ĉio marŝ•as bon•e ... kaj mal•aper•as.
Kvar•on•o•n da hor•o post•e Kovács est•as port•it•a en la dom•o•n de Rika. La leter•port•ist•o est•as help•int•a port•i li•n tie•n, sed ek•for•ir•ont•e al la farm•ej•o de Klomp, li ek•pens•as pri tio, ke en li•a leter•sak•o kuŝ•as du leter•o•j, kiu•j ne est•as adres•it•a•j al la farm•ist•o. Li el•pren•as kaj en•man•ig•as ili•n al Mose•o. Ambaŭ est•as el la urb•o Groningen. Unu, skrib•it•a de la orkestr•estr•o de “Harmoni•o”, est•as adres•it•a al Kovács, kaj la ali•a al Mose•o mem.
Neniam Mose•o ricev•is leter•o•n; kiu pov•us skrib•i al li, la trov•it•o? Li tuj mal•ferm•as la leter•o•n kaj konstern•it•e montr•as ĝi•n al la pastr•o. Ĝi est•as al•vok•o al la milit•serv•ad•o.
Dank’ al la bon•a•j zorg•o•j de la pastr•o, la post•a•n tag•o•n en la vesper•o ven•as la nigr•a ĉerk•o. En la vilaĝ•o•j de Groningen la ĉerk•o•j est•as ĉiam nigr•a•j. La du port•ant•o•j lok•as ĝi•n mez•e de la ĉambr•o sur la kahel•o•j, kaj post kiam ili kun help•o de Mose•o est•as en•met•int•a•j la mort•int•o•n, ili for•ir•as flustr•ant•e inter si pri la tragik•a manier•o, en kiu mort•is la art•ist•o, kaj las•is la mut•ul•in•o•n kaj Mose•o•n sol•a•j.
La jun•ul•o ne kompren•ig•is ankoraŭ al si•a adopt•int•in•o, ke li post du semajn•o•j dev•os for•las•i ŝi•n pro la milit•a serv•ad•o. Li intenc•e prokrast•is tiu•n sci•ig•o•n, tim•ant•e, ke li•a for•ir•o kaj la subit•a mort•o de Kovács est•us tro grand•a•j bat•o•j por la vir•in•o en unu foj•o.
Silent•ant•e li nun sid•as ĉe la fenestr•o kaj rigard•as ekster•e•n aŭ ir•as ekster•dom•e•n por star•i sur la strat•et•o aŭ sur la sabl•a voj•o. Tiel mal•ĝoj•e pas•as por li la tri tag•o•j antaŭ la en•ter•ig•o de Kovács. Rika kontraŭ•e rest•as hejm•e. Kun prem•it•a•j lip•o•j, kaj ŝajn•e kviet•a kaj kun rezignaci•o ŝi sid•as tie tiu•j•n tri tag•o•j•n, nur ek•star•ant•e por prepar•i manĝ•aĵ•o•j•n kaj rigard•as preskaŭ sen inter•romp•o la ĉerk•o•n. Strang•a•j pens•ad•o•j amas•iĝ•as en ŝi•a cerb•o.
Kiam ŝi est•is jun•a knab•in•o, kelk•a•j el ŝi•a•j ge•frat•o•j kaj post•e la ge•patr•o•j mort•is. Ankaŭ ili•n ĉiu•j•n oni met•is en tia•n nigr•a•n kest•o•n. Ŝi pens•as pri tiu mister•aĵ•o. Ŝi konsci•as instinkt•e, ke por ĉiu•j en•ĉerk•ig•it•o•j ĉi tiu sur•ter•a viv•o fin•iĝ•is. Ĉu tiu•j sen•mov•e kuŝ•ant•a•j hom•o•j sonĝ•os tiam etern•a•n sonĝ•o•n? Kiam ŝi sonĝ•as, tiam ankaŭ ŝi kuŝ•as sen mov•o, sed post la sonĝ•o ŝi ĉiam ek•vek•iĝ•is por far•i si•a•n kutim•a•n labor•o•n. Ŝi spert•is tamen, ke en•ĉerk•ig•it•o•j jam neniam re•vek•iĝ•as, sed rest•as en la nigr•a kest•o, kaj ke hom•o•j ven•as por for•port•i ili•n al profund•a tru•o en la ter•o tuj apud tiu griz•a konstru•aĵ•o, kie loĝ•as la blank•barb•ul•o... Kial oni en•ter•ig•as ili•n?... Ĉu ili ne sent•as tio•n?... Ĉu ili ankoraŭ sonĝ•os en tiu profund•a tru•o?... Ho, tio•n ŝi volont•e ek•sci•us, ĉar ŝi mem ankaŭ kuŝ•os tie baldaŭ aŭ post long•a temp•o; ŝi spert•is, ke neniu sci•as antaŭ•e, kiam ven•os tiu temp•o... Ĉu ali•a•j hom•o•j sci•as tio•n, kio post•e okaz•os?... Ili sen•dub•e sci•as pri tio, ĉar ĝi est•as nur mister•o por ŝi, kiu ne kapabl•as sent•i kaj ek•sci•i per la orel•o•j... Kial ŝi ne posed•as tia•n kapabl•o•n?... Ho, se ŝi posed•us ĝi•n, tiam oni pov•us kompren•ig•i al ŝi pri ĉio, kio okaz•os post ĉi tiu sur•ter•a viv•o... Ŝi pens•as, ke post ĉi tiu viv•o okaz•os io strang•a, ĉar ĉiu•j mort•int•o•j est•as bel•e kaj blank•e vest•at•a•j, kaj kun zorg•o kaj ceremoni•o oni for•port•as ili•n al tiu ripoz•ej•o... Sur kelk•a•j•n oni met•as pez•a•j•n ŝton•o•j•n kun ĉiz•it•a•j liter•o•j, sur ali•a•j•n oni star•ig•as nigr•a•j•n tabul•o•j•n kun blank•a•j sur•skrib•o•j, sur ali•a•j•n oni konstru•as ter•a•j•n tegment•form•a•j•n mont•et•o•j•n, kiu•j•n oni post•e for•ig•as; sed la pez•a•j ŝton•o•j kaj la star•ant•a•j tabul•o•j ĉiam rest•as... Kial ekzist•as tiu diferenc•o? Ho, kial ŝi ne est•as kiel la ali•a•j hom•o•j, tiam ŝi ja tio•n sci•us... Kio•n oni met•os aŭ star•ig•os sur la tru•o•n, en kiu ripoz•os la kest•o de tiu ĉi vir•o, kiu est•is tiel bon•a al Mose•o?... Kio•n li prefer•us?... Ho, se ŝi nur sci•us, tiam ŝi aĉet•us ĝi•n por li... Iam ven•os la temp•o, kiam ankaŭ Mose•o est•os port•at•a al tiu ripoz•ej•o... Ĉu tio daŭr•os ankoraŭ long•e?... Ĉu tio okaz•us, dum ŝi loĝ•as ankoraŭ en si•a dom•et•o? Ho, ke ŝi mem est•u port•at•a tie•n unu•a, ĉar ŝi ne pov•as toler•i eĉ la ek•pens•o•n, ke oni met•os ŝi•a•n knab•o•n en tia•n kest•o•n... Ho, kial ŝi do sci•as nenio•n, kial do ŝi ne est•as kiel ali•a•j hom•o•j?... Feliĉ•e, Mose•o est•as san•a kaj li am•as ŝi•n tiom, ke li ĉiam rest•os ĉe ŝi kaj neniam for•ir•os mal•proksim•e•n kiel kelk•foj•e ali•a•j knab•o•j for•ir•as... Jes, li rest•os sen•dub•e... Sed kiu don•os al ŝi mon•o•n por aĉet•i vest•o•j•n kaj ceter•e, ĉar la vir•o, kiu ĉiam don•is ĝi•n, jam ne far•os tio•n est•ont•e... Nu, ŝi ja pov•os de•nov•e labor•i kiel antaŭ•e..., sed ne ĉe Klomp..., ebl•e ĉe la blank•barb•ul•o...
Dum ŝi tiel rev•is jam du tag•o•j•n kaj du nokt•o•j•n ĉe la ĉerk•o de Kovács pri mult•a•j al ŝi mister•plen•a•j afer•o•j, ŝi•a kap•o ek•turn•iĝ•as. Neniam ŝi rev•is tiel long•e kaj tiel mult•e kiel nun. Ŝi inter•fingr•ig•as la man•o•j•n kaj pen•as for•ig•i ĉiu•j•n pens•o•j•n por tut•e jam ne re•vad•i. Ŝi ferm•as la okul•o•j•n kaj fin•e pro lac•ec•o ek•dorm•as flank•e de la ĉerk•o.
... tiel simil•a•j unu je la du ali•a•j, ke ĉiu kred•is rigard•i si•n mem en du•obl•a spegul•o.
Mi star•is antaŭ mi•a•j koleg•o•j-art•ist•o•j, kaj dum moment•o ŝajn•is al mi, ke mi•a cerb•o ek•ir•is promen•i. Tio daŭr•is tamen nur moment•et•o•n, ĉar la si•n•ten•ad•o de la aŭd•ant•ar•o, kiu ek•star•is (kontraŭ la regul•o•j de Kurhaŭs), montr•is al mi, ke la du antaŭ mi star•ant•a•j art•ist•o•j ne est•as fantom•o•j aŭ bild•o•j de mi•a imag•o, sed ver•a•j, ekzist•ant•a•j jun•a•j vir•o•j.
Mi vid•is ili•a•n reciprok•a•n surpriz•o•n, kaj unu•a mi ek•parol•is al la violonĉel•ist•o, star•ant•a plej proksim•e, dir•ant•e al li:
— Mi hav•as la honor•o•n kaj plezur•o•n prezent•i mi•n al vi; mi•a nom•o est•as Jafet Romeskaŭ el Patersburg•o.
La violonĉel•ist•o rid•et•is ĝen•at•e; mi tuj rimark•is, ke li ne kompren•is mi•a•j•n vort•o•j•n. Li sekv•e ne est•is rus•o. Far•int•e riverenc•et•o•n, li etend•is al mi la man•o•n, dum li respond•is holand•lingv•e:
— Est•as al mi agrabl•e far•i vi•a•n kon•o•n; mi•a nom•o est•as Mose•o Landman —. Tiam mi turn•is mi•n al la pian•ist•o kaj dir•is, sam•e rus•lingv•e, ĉar nur en tiu lingv•o mi pov•is esprim•i mi•n flu•e, kaj ĉar mi ne sci•is, ĉu li est•as rus•o, holand•an•o aŭ iu ali•a:
— Agrabl•e est•as al mi kon•at•iĝ•i kun vi; mi est•as Jafet Romeskaŭ.
Li respond•is german•e, dir•ant•e, ke li si•n nom•as Stanislas Mareau, kaj post kiam li kaj la violonĉel•ist•o est•is salut•int•a•j si•n reciprok•e, ni ek•sid•is por lud•i.
La publik•o dum mi•a kon•at•iĝ•o kun mi•a•j koleg•o•j parol•is inter si, kaj inter la murmur•ad•o de la voĉ•o•j mi aŭd•is inter ali•a•j rimark•o•j, ke oni dir•is:
— Sen ia dub•o, ili est•as frat•o•j!
— Sed laŭ ili•a•j nom•o•j ili ne est•as sam•land•an•o•j!
— Unu tamen est•as rus•o, ali•a holand•an•o kaj la tri•a est•as german•o.
— Est•as mir•ind•e; sed ili tiel simil•as unu la ali•a•j•n, ke...
Ne est•is tamen tie la ĝust•a lok•o por ni, inter•parol•i plu•e, ĉar la aŭd•ant•ar•o atend•is; ni ne pov•is atend•ig•i ĝi•n pli long•e, kaj ni ek•lud•is.
Laŭt•e ni est•is aplaŭd•at•a•j, kaj post la paŭz•o ni ir•is al la art•ist•a salon•o, kie Maksim•o Bjelski jam ni•n atend•is; li est•is tiel nerv•em•a kaj surpriz•it•a, ke komenc•e li ne kapabl•is parol•i. Frot•ant•e al si la man•o•j•n, li rigard•is ni•n, sed ne sci•ant•e, kiu est•as li•a amik•o Jafet, li fin•e balbut•e demand•is rus•lingv•e:
— Pardon•u, sinjor•o•j..., tio est•as ver•e strang•eg•a..., tio est•as enigm•o, pri kiu si•n okup•as la tut•a aŭd•ant•ar•o ... kaj eĉ vi mem..., sed dir•u al mi, mi pet•as: kiu el vi est•as Romeskaŭ?..., mi ne re•kon•as li•n.
Mi al•ir•is al li, kaj li dir•is plu•e:
— Mi ne•ebl•e pov•is re•kon•i vi•n... Mi pet•as: prezent•u mi•n al la du ali•a•j sinjor•o•j; ebl•e mi parol•as ili•a•j•n lingv•o•j•n.
Mi prezent•is li•n al la art•ist•o•j, kaj ni ek•sid•is ĉe tabl•o, ĉirkaŭ kiu star•is kelk•a•j seĝ•o•j. Tiam mi dir•is al Maksim•o Bjelski:
— Unu el la sinjor•o•j est•as holand•an•o kaj la ali•a est•as german•o, sed mi jam miks•is ili•n, tiel ili simil•as unu la ali•a•n.
Maksim•o dir•is german•lingv•e:
— Kiu el la sinjor•o•j parol•as german•e?
La pian•ist•o respond•is:
— Mi parol•as la german•a•n kaj la pol•a•n lingv•o•j•n; la holand•a•n tamen mi kompren•as iom•et•e.
— Ĉu vi est•as german•o aŭ pol•o? — demand•is Maksim•o.
— Mi ver•e ne sci•as.
— Ĉu vi ne sci•as!?... Kaj vi•a koleg•o?
— Mi ne kon•is li•n ĝis nun; mi kred•as, ke li est•as holand•an•o, ĉar li parol•is holand•e.
Maksim•o si•n turn•is al la violonĉel•ist•o, dir•ant•e german•e, opini•ant•e ke tia•manier•e li kompren•us li•n:
— Sinjor•o, vi est•as holand•an•o, ĉu ne ver•e? Bon•vol•u dir•i al mi, ĉu vi nask•iĝ•is tia. Vi sen•dub•e pardon•os al mi tiu•n demand•o•n, mi ne far•is ĝi•n pro sci•vol•o, sed nur por help•i solv•i la enigm•o•n, kiu...
La violonĉel•ist•o respond•is:
— Ebl•e mi est•as holand•an•o, ĉar mi ne sci•as, kie mi nask•iĝ•is.
— Ĉu vi ne sci•as tio•n!?... Jen kio est•as strang•eg•a; neniu el vi sci•as la nom•o•n de si•a nask•iĝ•lok•o, ĉar ankaŭ mi•a amik•o Romeskaŭ pov•as nur memor•i, ke li nask•iĝ•is sur insul•et•o, sed li ne sci•as, al kiu land•o aparten•as tiu insul•et•o.
La pian•ist•o subit•e dir•is:
— Sur insul•et•o!?... Antaŭ kvar jar•o•j mi renkont•is en Posen du vir•o•j•n, kiu•j mi•n al•parol•is, kred•ant•e ke mi est•as ili•a iam•a amik•et•o nask•it•a sur insul•et•o, kaj ili cert•ig•is al mi, ke mi simil•as je tiu insul•an•o kiel du gut•o•j da akv•o simil•as si•n reciprok•e.
Maksim•o Bjelski far•iĝ•is pli kaj pli nerv•em•a kaj frot•ad•is al si la man•o•j•n en tia manier•o, ke mi ek•tuŝ•is ili•n. Li kompren•is la tuŝ•o•n, sed tut•e ne re•far•iĝ•ant•e kviet•a, li dir•is al la pian•ist•o:
— Du vir•o•j!?... Kiel ili aspekt•is?
— Unu est•is tre long•a, kaj li si•n nom•is Johan•o; la ali•a est•is ĝib•hav•a vir•et•o, nom•at•a Ivan.
Mi ek•star•is pro surpriz•o, dum mi ek•kri•is:
— Johan•o kaj Ivan!?... Ĉu tiu Johan•o port•is ĉen•o•n el mon•er•o•j sur si•a veŝt•o?
— Jes, ĉar tiu•n ĉen•o•n li montr•is al mi tint•ant•e kun ĝi, kiam li renkont•is mi•n en Posen.
— Kaj kie est•as nun tiu Johan•o kaj tiu Ivan? — demand•is Maksim•o, re•foj•e frot•ant•e al si la man•o•j•n.
— Mi ne sci•as, sed tiu Johan•o est•as mi•a bon•far•ant•o, mi ŝuld•as al li mult•eg•a•n dank•o•n, ĉar li ebl•ig•is al mi daŭr•ig•i kaj fin•i mi•a•n stud•ad•o•n.
La enigm•o far•iĝ•is pli kaj pli implik•a. Du el ni kon•is Johan•o•n kaj Ivan•o•n, sed la tri•a, la violonĉel•ist•o, neniam ek•aŭd•is pri ili. La plej mir•ind•a tamen est•is, ke neniu el ni sci•is, kie li nask•iĝ•is kaj kiel est•as li•a ver•a nom•o. Ni tamen esper•is, ke Johan•o pov•us solv•i la strang•a•n enigm•o•n, pri kiu ni okup•ad•is ni•n nun; sed vol•e-ne•vol•e ni supoz•is, ke ni port•as en real•o la sam•a•n nom•o•n, kaj ke ni est•as frat•o•j. Ni do inter•konsent•is, ke la sekv•ant•a•n tag•o•n je la dek•a hor•o en la maten•o ni renkont•u ni•n en mi•a hotel•o por pli detal•e pri•parol•i la rimed•o•j•n, kiu•j pov•us solv•i la strang•a•n enigm•o•n, kiu tiel mult•e ni•n okup•ad•is. Tiu hotel•o est•is: La sep Preĝ•ej•o•j de Rom•o.
La post•a•n maten•o•n je la dek•a hor•o ni ĉiu•j est•is kun•e en “La Sep Preĝ•ej•o•j de Rom•o”. Mi dezir•is, ke ni ne est•u ĝen•at•a•j, tial mi est•is dir•int•a al la kelner•o, ke neniu dum ni•a kun•ven•o inter•romp•u ni•a•j•n pri•parol•o•j•n, okaz•ont•a•j•n en apart•a salon•et•o de la hotel•o.
La pri•parol•o•j tamen marŝ•is mal•bon•e pro la diferenc•o de la lingv•o•j, en kiu•j ni esprim•is ni•n. La pian•ist•o parol•is nur german•e kaj pol•e, la violonĉel•ist•o nur holand•e kaj mi rus•e, ĉar ali•a•j•n lingv•o•j•n mi stud•ad•is ĝis nun ne•sufiĉ•e, kaj mi tut•e ne kapabl•is esprim•i mi•n sufiĉ•e klar•e por la cel•o, kiu ni•n kun•ven•ig•is. Ni do antaŭ•vid•is, ke ni pov•us pri•parol•i nur tre mal•mult•e, tiom pli, ĉar Maksim•o Bjelski pov•is traduk•i nur en la german•a•n el la rus•a kaj mal•e, sed ne en la holand•a•n lingv•o•n, ĉar tiu lingv•o est•is al li preskaŭ tut•e fremd•a. Ni sekv•e sid•is kun•e, sed ĉiu el ni baldaŭ sci•is, ke la rezult•o•j est•us mal•mult•a•j.
Maksim•o unu•e rakont•is detal•e en la german•a lingv•o pri mi•a•j aventur•o•j kaj la pian•ist•o kompren•is li•n bon•e, sed la violonĉel•ist•o ĉe•est•is kvazaŭ surd•mut•ul•o. Post•e la pian•ist•o rakont•is german•e ĉio•n, kio okaz•is al li dum li•a jun•ec•o ĝis nun, kaj Maksim•o traduk•is tio•n al mi, sed re•foj•e la violonĉel•ist•o ne pov•is kompren•i tio•n kaj li mem ne est•is kapabl•a rakont•i, kio•n li tiel volont•e rakont•us, ĉar nur mi kompren•is li•n, sed mi ne pov•is respond•i al li en la holand•a lingv•o, kiu•n mi, kiel la leg•ant•o memor•as, pov•is kompren•i, sed ne parol•i. La pian•ist•o fin•e met•is kajer•o•n sur la tabl•o•n kaj dir•is german•e al Maksim•o Bjelski:
— Jen tag•libr•o, kiu•n post•las•is al mi mi•a patr•in•o. Ebl•e ĝi•a•j paĝ•o•j dis•verŝ•os iom da lum•o sur la enigm•o•n, kiu•n ni ĉiu•j klopod•as solv•i, sed ĝis nun mi neniam renkont•is person•o•n, kiu kapabl•is leg•i la lingv•o•n, en kiu skrib•is mi•a patr•in•o. Mi montr•is la skrib•aĵ•o•n al fam•a•j profesor•o•j kaj lingv•ist•o•j, sed ĉiu•j alt•ig•is la ŝultr•o•j•n; neniu pov•is leg•i ĝi•n.
Maksim•o mal•ferm•is la kajer•o•n, sed kvankam li stud•ad•is mult•a•j•n lingv•o•j•n, tiu, kiu•n est•is uz•int•a mi•a patr•in•o por redakt•i si•a•n tag•libr•o•n, est•is al li tut•e fremd•a. Kio•n far•i? Jen ni sid•is kun•e, pri•parol•ant•e jam dum du hor•o•j kaj ni sci•is preskaŭ neniom pli mult•e ol ĉe la komenc•iĝ•o de ni•a kun•ven•o. Ni tamen est•is konvink•iĝ•int•a•j, ke ni est•as frat•o•j. Kelk•foj•e du aŭ eĉ tri hom•o•j pov•as simil•i unu la ali•a•n reciprok•e, sed ni•a simil•ec•o est•is tiel traf•a kaj karakteriz•a, ke tio ne pov•us est•i hazard•a cirkonstanc•o. Krom tio, ni ĉiu•j est•is art•ist•o•j, ni ĉiu•j est•is kvazaŭ la id•o•j de la sam•a Di•o Orfe•o; ni nepr•e dev•us est•i frat•o•j, fil•o•j de la sam•a•j ge•patr•o•j. Sed kiu•j est•is tiu•j ge•patr•o•j? Kiel ili est•is loĝ•int•a•j, kiel est•is ili•a•j nom•o•j?... Ĉu ili viv•is ankoraŭ? La pian•ist•o jam est•is rakont•int•a pri la mort•o de la si•a•j, sed ĉu tiu cirk•a akrobat•o ver•e est•is li•a patr•o? Ĉu tiu vir•in•o, kiu•n li ĉiam konsider•is kiel si•a•n patr•in•o•n, ĉu ŝi ver•e est•is li•a patr•in•o? Nur la tag•libr•o pov•us don•i lum•o•n, sed neniu ĝis nun kapabl•is leg•i ĝi•n.
Ni ĉiu•j rigard•is la kajer•o•n kuŝ•ant•a•n antaŭ Maksim•o, kaj ni ek•silent•is pri•pens•ant•e, kia•manier•e trov•i instru•it•ul•o•n, kiu pov•us deĉifr•i la manuskript•o•n, kiam subit•e en la koridor•o al•proksim•iĝ•is bru•o de paŝ•o•j kaj voĉ•o•j. La pord•o de ni•a salon•et•o mal•ferm•iĝ•is kaj en•ir•is la kelner•o, kiu dir•is:
— Sinjor•o•j, pardon•u al mi, ke mi vi•n ĝen•as; sed jen est•as du vir•o•j, kiu•j dezir•as parol•i tuj kun sinjor•o Jafet Romeskaŭ.
Mi ek•star•is.
— Du vir•o•j? — mi demand•is.
— Jes sinjor•o, du kamen•tub•o-pur•ig•ist•o•j.
— Kamen•tub•o-pur•ig•ist•o•j!?... Kio•n ili pov•as hav•i por dir•i al mi?
— Mi ne sci•as, sinjor•o; mi jam dir•is al ili, ke vi akcept•os neniu•n en ĉi tiu moment•o, sed ili rifuz•is for•ir•i, pretend•ant•e, ke ili ven•as pro tre grav•a•j afer•o•j.
— Nu, en•ir•ig•u ili•n.
La kelner•o el•ir•is kaj tuj post•e en•ir•is la du kamen•tub•o-pur•ig•ist•o•j. Unu el la vir•o•j est•is ekster•ordinar•e long•a kaj la ali•a ekster•ordinar•e mal•long•a. Tio•n oni mult•foj•e vid•as ĉe tia•j vir•o•j, ĉar preskaŭ ĉiam kamen•tub•a pur•ig•ist•o est•as akompan•at•a de knab•o. Ĉi tiu mal•long•a vir•o tamen ne est•is knab•o, sed plen•kresk•a vir•o. Est•is klar•e vid•ebl•e, ke ili ankoraŭ ne est•is labor•int•a•j tiu•n maten•o•n, ĉar ili•a•j vest•o•j est•is blank•a•j kaj pur•a•j kiel neĝ•o. Kapuĉ•o•j kovr•is ili•a•j•n kap•o•j•n, ŝnur•volv•aĵ•o•j pend•is sur ili•a•j brak•o•j kaj mal•plen•a sak•o pend•is sur ili•a dors•o.
Ne•esprim•ebl•a est•is mi•a surpriz•o re•kon•i en la du nov•e•ven•int•o•j mi•a•j•n amik•o•j•n Johan•o kaj Ivan. Ili•a•flank•e ili•a surpriz•o ne est•is pli mal•grand•a ol la mi•a. La long•a mar•ist•o (nun pur•ig•ist•o de kamen•tub•o•j), kiam li en•ir•is kun si•a mal•grand•a koleg•o-pur•ig•ist•o, unu•e si•n prezent•is al ni kun si•a kutim•a rid•et•o sur la lip•o•j, kiu tamen subit•e mal•aper•is por ŝanĝ•iĝ•i en esprim•o•n de ĝoj•o. Ankaŭ la vizaĝ•o de la eks•kuir•ist•o part•o•pren•is tiu•n sent•o•n, kaj preskaŭ sam•temp•e ili ek•kri•is:
— Jen ni•a knab•o!!
— Johan•o!... Ivan! — mi ek•kri•is.
Mi ir•is al ili kaj prem•is al ambaŭ la man•o•n.
La pian•ist•o, kiu ankaŭ ek•star•is ek•kri•ant•e: — Sinjor•o Johan•o!... Ivan! — sam•e prem•is al ambaŭ la man•o•n. Tiam mi prezent•is al la du neĝ•e blank•a•j kamen•tub•o-pur•ig•ist•o•j mi•a•n amik•o•n Maksim•o, kiu pro nerv•em•ec•o preskaŭ ne pov•is parol•i. Li frot•is al si la man•o•j•n kaj fin•e dir•is al Johan•o:
— Ĉu vi do est•as tiu amik•o de Jafet Romeskaŭ..., kaj ĉu tiu vi•a koleg•o ver•e est•as la rus•a kuir•ist•o, kiu..., kiu tiel bon•e zorg•is pri...
Johan•o ek•rid•is, dir•ant•e: — pri mi•a knab•o, ke li perd•iĝ•is mez•e de grand•a fremd•a urb•o, kie neniu pov•is kompren•i li•n, ĉu ne ver•e? Sed feliĉ•e, ĉio far•iĝ•is bon•a.
Ivan grimac•e rid•et•is, sed li dir•is nenio•n. Inter•temp•e la violonĉel•ist•o ek•star•is kaj mi prezent•is al li la nov•e•ven•int•o•j•n.
— Jen ni•a amik•o Mose•o Landman, violonĉel•ist•o — mi dir•is.
Johan•o rigard•is li•n kaj est•is post•e•n paŝ•ont•a pro nov•a surpriz•o, sed ĉar li dev•is don•i la man•o•n al Mose•o, li rest•is star•ant•a kaj rigard•is unu•e la Brej•an•o•n, tiam la pian•ist•o•n, fin•e mi•n kaj dir•is:
— Sed, ĉu vi tri•obl•iĝ•is!?
Ivan strab•e rigard•is al si•a long•a kun•ul•o, alt•ig•is la montr•a•n fingr•o•n de si•a dekstr•a man•o kaj murmur•et•is tra la dent•o•j:
— Jen nov•a mirakl•o...
Mi respond•is al Johan•o: — Mi ne mir•as pro vi•a demand•o, ĉar vid•ant•e ni•n tri vi ver•e rajt•as demand•i tio•n. Sed ni ek•sid•u ĉiu•j kaj pri•parol•u tiu•n mir•ind•aĵ•o•n; ebl•e vi pov•os don•i klar•ig•o•j•n.
— Mi? — li dir•is, ek•sid•ant•e kun Ivan.
— Jes, ĉar vi sol•a sci•as, kie mi nask•iĝ•is, kaj kiu est•as mi•a ver•a nom•o.
— Mi pov•as nur part•e kontent•ig•i vi•a•n dezir•o•n, mi•a amik•o —, li dir•is, — ĉar pri vi•a bapt•a nom•o mi sci•as absolut•e nenio•n. Sur la Insul•o oni vi•n nom•is “knab•o”; mi tamen sci•as, ke la nom•o de vi•a patr•o est•as Smit kaj ke la insul•o, kie ni tiel agrabl•e kon•at•iĝ•is, si•n nom•as Rottumeroog.
— Rottumeroog!?... Kie do kuŝ•as tiu insul•o?
— Nord•e de Warfum en la provinc•o Groningen.
— Sekv•e mi est•as Holand•an•o?
— Almenaŭ se tiu•j insul•an•o•j est•as vi•a•j ge•patr•o•j, pri kio mi tamen dub•as —. Li rid•et•is mister•e kaj est•is parol•ant•a plu•e, sed mi li•n inter•romp•is:
— Kial vi dub•as pri tio?
— Unu•e, ĉar ili tut•e ne kondut•is al vi kiel ge•patr•o•j; du•e, ĉar vi tut•e ne est•as simil•a nek je tiu vir•o, nek je tiu vir•in•o. Ili ambaŭ hav•as blu•a•j•n okul•o•j•n, ver•a•j•n kvazaŭ porcelan•a•j•n german•a•j•n okul•o•j•n kaj blond•a•j•n har•o•j•n ... se mi bon•e memor•as. Vi kontraŭ•e hav•as blu•a•j•n, preskaŭ nigr•a•j•n okul•o•j•n kaj sam•kolor•a•j•n har•o•j•n, du•e vi•a vizaĝ•kolor•o montr•as, ke vi ne aparten•as al la german•a ras•o; mi ĉiam konsider•is vi•n kiel hungar•o•n, aŭ, ne ofend•iĝ•u, kiel turk•o•n.
— Mi sam•e oft•e pens•is, ke ili ne est•as mi•a•j ge•patr•o•j, sed, se ili viv•as ankoraŭ, ni pov•os esplor•i tio•n ankoraŭ nun.
— Ni esplor•os —, li dir•is; tiam si•n turn•ant•e al la violonĉel•ist•o, li dir•is plu•e holand•e:
— Mi ek•aŭd•is, ke vi est•as holand•an•o, almenaŭ ke oni konsider•as vi•n tia. Kie vi nask•iĝ•is?
— Mi ne sci•as.
— Ĉu vi ne sci•as tio•n?
— Ne; mi est•as trov•it•o.
— Kie oni vi•n trov•is?
— En kest•et•o sur tabl•o en dom•et•o apud Brej.
— Apud Brej? — dir•is Johan•o. — Sed tio est•as proksim•e de Warfum kaj sekv•e ankaŭ proksim•e de tiu insul•o, kie mi•a amik•o Jafet pas•ig•is si•a•n jun•ec•o•n.
Mi rigard•is la Brej•an•o•n kaj dir•is:
— Sed tio far•iĝ•as pli kaj pli strang•a.
— Warfum kaj Brej!? — subit•e dir•is la pian•ist•o, kiu kompren•is nur tiu•j•n du vort•o•j•n. — Warfum kaj Brej!?... Vi jam antaŭ•e nom•is tiu•j•n vilaĝ•o•j•n; mi unu foj•o•n est•is en Warfum kun ni•a cirk•o, mi est•is tiam rajd•ist•o.
Johan•o traduk•is holand•e•n, kio•n dir•is la pian•ist•o, kaj jen Mose•o ek•hav•is nov•a•n kaŭz•o•n pro mir•o, ĉar li memor•is la strang•a•n rajd•ad•o•n, per kiu li dum la kermes•o (la leg•ant•o re•leg•u la Kvar•a•n Ĉapitr•o•n de la Du•a Part•o) surpriz•is ĉiu•j•n rigard•ant•o•j•n en la cirk•o kaj eĉ si•a•n patr•in•o•n, kvankam li mem ĉiam pretend•is, ke li tut•e ne est•is rajd•int•a. Tiu enigm•o nun subit•e solv•iĝ•is. La cirk•a knab•o, kiu est•is tiel simil•a je li, tiam li•n anstataŭ•is, dum la rigard•ant•o•j kred•is, ke li sub hipnot•o est•as la lert•a rajd•ant•o.
— Ne ofend•iĝ•u, Johan•o —, mi dir•is, — ĉu vi est•as jam long•e kamen•tub•o-pur•ig•ist•o? Mi kred•is vi•n riĉ•ul•o.
— Mi est•as ankoraŭ nun riĉ•a —, dir•is Johan•o.
— Riĉ•a kaj pur•ig•ist•o de kamen•tub•o•j!?
— Mi est•as riĉ•a laŭ filozof•a vid•punkt•o, mi•a kar•a.
Ni rigard•is li•n demand•e.
— Ĉu vi ne kompren•as tio•n? — li demand•is. — Tio de•ven•as de tio, ke vi est•as Orfe•id•o•j, sed ne filozof•o•j. Sci•u do, mi•a•j amik•o•j, ke mi est•as filozof•o, ke mi ĉiam kaj ĉie rigard•as ĉio•n el filozof•a•j vid•punkt•o•j, ke mi ĉiam kuir•as mi•a•j•n piz•o•j•n...
— Sam•e kiel tiam, kiam vi est•is sur la Insul•o —, mi inter•romp•is li•n.
— Jes, kaj mi kred•as, ke ĉio far•iĝ•os bon•a en la mond•o... Nur pacienc•o•n, mi•a•j amik•o•j, kaj vi spert•os, ke mi prav•as dir•ant•e, ke ĉio far•iĝ•os bon•a. Ni est•as jam sur la ĝust•a voj•o por esplor•i, ĉu vi est•as frat•o•j, kie vi ĉiu•j nask•iĝ•is kaj kiu•j est•as vi•a•j nom•o•j, ĉar ven•os temp•o, kiam vi jam ne nom•iĝ•os Jafet, Mose•o kaj Stanislas.
Li ek•silent•is, kviet•e en•poŝ•ig•is la man•o•j•n, etend•is antaŭ si la long•a•j•n krur•o•j•n, apog•is la dors•o•n kontraŭ la seĝ•a apog•il•o kaj rigard•is ni•n rid•et•ant•e.
Ivan re•foj•e ĵet•is al li strab•a•n rigard•o•n kaj murmur•et•is tra la dent•o•j kelk•a•j•n rus•a•j•n vort•o•j•n, kiu•j•n nur Maksim•o kaj mi kompren•is kaj kiu•j surpriz•is ni•n, ĉar li murmur•et•is:
— Oni mi•n dron•ig•u, se li jam nun ne sci•as ĉio•n pri ili•a•j nom•o•j.
La pian•ist•o inter•romp•is la silent•o•n, kiu sekv•is; li si•n turn•is al la filozof•o kun la demand•o:
— Filozof•o tamen ne bezon•as est•i pur•ig•ist•o de kamen•tub•o•j.
— Kial ne? La mond•o ja bezon•as ili•n kaj est•as la sam•a, ĉu mi est•as kamen•tub•o-pur•ig•ist•o aŭ io ali•a.
— Vi ebl•e prav•as, sed ... pardon•u al mi la demand•o•n: ... Ĉu ne ekzist•as por filozof•o ali•a pli agrabl•a meti•o?
— Jes, tiu de promen•ant•a reklam•il•o est•as pli agrabl•a, sed Ivan ne ĝi•n am•as; li prefer•e est•as pur•ig•ist•o de kamen•tub•o•j, ĉu ne ver•e, Ivan?
La vir•et•o rid•et•is grimac•e kaj respond•is:
— Mi konsent•as est•i ĉio, nur ne promen•ant•a aŭ rajd•ant•a reklam•il•o, almenaŭ se mi dev•as prezent•i Sanĉo Panza•n.
Johan•o rid•is kaj la pian•ist•o dir•is plu•e:
— Aŭskult•u foj•e, sinjor•o Johan•o, vi pag•is tiom, por ke mi pov•u fin•i mi•a•n stud•ad•o•n; reciprok•e mi nun est•us feliĉ•a, se vi konsent•us akcept•i io•n de mi, mi ja est•as vi•a ŝuld•ant•o.
— Vi tamen ne prunt•e•pren•is de mi. Ni sekv•e est•as kvit•a•j; krom tio, mi akcept•os nenio•n, se mi mem pov•as per•labor•i mi•a•n ĉiu•tag•a•n pan•o•n, ... tia est•as mi•a karakter•o.
— Sed rakont•u do foj•o•n, kiel vi perd•is vi•a•n mon•o•n, ĉar sen•dub•e vi jam ne posed•as ĝi•n.
— Mon•o•n mi ne posed•as plu, kaj mi ne dezir•as posed•i ĝi•n. Sed mi kontent•ig•os vi•a•n dezir•o•n —, kaj ten•ant•e la man•o•j•n en la poŝ•o•j, la krur•o•j•n rekt•e etend•it•a•j antaŭ si, kaj dum Ivan kelk•foj•e grimac•rid•is kaj strab•e rigard•is al la long•a filozof•o, ĉi tiu ek•rakont•is:
— Vi dev•as sci•i, ke mi kiel filozof•o ĉiam ag•as laŭ cirkonstanc•o•j, kiu•j ajn ili est•as, kaj ke ĉiam mi kuir•as mi•a•j•n piz•o•j•n pens•ant•e, ke ĉiam ĉio fin•iĝ•os bon•e... Kiam mi posed•is mon•o•n, mi viv•is kiel grand•a sinjor•o kaj pas•ig•ad•is mi•a•n temp•o•n promen•ant•e, leg•ant•e kaj amuz•ant•e mi•n. Kiam mi jam ne posed•as mon•o•n, nu, tiam mi labor•as. Mi jam est•is aktor•o, kelner•o, mar•ist•o, reklam•il•o, frenez•ul-fleg•ist•o kaj tiel plu. Nun mi est•as pur•ig•ist•o de kamen•tub•o•j kaj ĉiam, sub ĉiu•j cirkonstanc•o•j mi labor•ad•is kontent•e kaj feliĉ•e... Est•ant•e reklam•il•o, mi hazard•e (ebl•e tio ne okaz•is hazard•e, sed laŭ destin•o de la sort•o) gajn•is la grand•a•n premi•o•n de la Scheveningen•a ekspozici•o, kaj ĉar tiam Ivan est•is mi•a koleg•o-reklam•il•o, ni du•op•e en•ir•is la mond•o•n kiel eminent•a•j sinjor•o•j, por serĉ•i ni•a•n amik•et•o•n Jafet. La hazard•o (aŭ ebl•e la destin•o) vol•is tamen, ke ni ne trov•is li•n, sed li•a•n duplikat•o•n Stanislas Mareau, kiu tiam loĝ•is en Posen en ne•bon•a•j cirkonstanc•o•j. Mi•a mon•o tamen ebl•ig•is al mi help•i li•n, tiel ke li pov•is daŭr•ig•i kaj fin•i si•a•n stud•ad•o•n. For•ir•ant•e el Posen, ni ir•is Patersburg•o•n por serĉ•i Jafet•o•n, sed ho ve! ... li est•is mal•aper•int•a, kaj kie•n ajn ni vojaĝ•is por li•n trov•i, ĉio est•is van•a. Ni pas•ig•is kelk•a•j•n monat•o•j•n en mult•a•j grand•a•j urb•o•j en kaj ekster Rus•uj•o. Ĉie ni inform•iĝ•is pri ni•a amik•et•o, ĉie mi port•is mi•a•n bel•a•n ĉen•o•n, tiel ke ĉiu•j nepr•e dev•us vid•i ĝi•n, sed ĉio est•is kaj rest•is sen•frukt•a kaj sen rezult•o•j. Inter•temp•e mi•a mon•o el•spez•iĝ•ad•is, ĝis kiam rest•is al mi ankoraŭ du mil gulden•o•j. Ivan, kiu komenc•e sekv•ad•is mi•n volont•e kaj akompan•ad•is mi•n ĉiu•lok•e•n, fin•e ek•sopir•is la mar•o•n kaj li for•las•is mi•n. Jen mi star•is tut•e sol•a. Li•a for•ir•o tre ĉagren•is mi•n, sed ... mi kuir•is mi•a•j•n piz•o•j•n kaj lu•is ĉambr•et•o•n en Berlin•o, kie mi vol•is rest•i tut•a•n jar•o•n, far•ant•e nenio•n krom promen•i, leg•i kaj amuz•i mi•n... Post kiam mi est•is sol•a en Berlin•o dum du monat•o•j, jen subit•e iu•n bel•a•n vesper•o•n Ivan re•ven•is. Li konfes•is al mi, ke li jam ne pov•us viv•i sen mi.
Ivan grimac•e rid•et•is iom ĝen•at•e, sed dir•is nenio•n kaj Johan•o parol•is plu•e.
— Nu, mi akcept•is li•n kun ĝoj•o, kaj du•op•e ni ek•promen•is; mi leg•is al li bel•a•j•n german•a•j•n libr•o•j•n, sed ĉar ni far•is nenio•n krom promen•i, leg•i kaj ni•n amuz•i, rest•is al mi fin•e nur cent gulden•o•j. Tiam mi dir•is al mi•a kamarad•o, ke ni re•foj•e dev•us labor•ad•i, kaj mi demand•is li•n, kiu•n meti•o•n li elekt•us, ĉar al mi est•is indiferent•e, kia•manier•e per•labor•i mi•a•n ĉiu•tag•a•n pan•o•n. Ivan preskaŭ sam•opini•is, ankaŭ al li plaĉ•as ĉiu meti•o (se li ne pov•us est•i mar•ist•o) escept•e tiu de reklam•il•o. Ni do elekt•is ali•a•n kaj si•n•sekv•e far•iĝ•is kelner•o, aktor•o kaj tiel plu, ĝis fin•e ni re•ven•is Hag•o•n. Tie ni far•iĝ•is unu•e fleg•ist•o•j en frenez•ul•ej•o, sed ĉar tio tre mult•e mal•ebl•ig•is al ni promen•ad•i, ni far•iĝ•is pur•ig•ist•o•j de kamen•tub•o•j, kaj ni•a labor•o marŝ•as laŭ dezir•o. Regul•e Ivan send•as mon•o•n al si•a patr•uj•o kaj ni pas•ig•as ni•a•n liber•a•n temp•o•n kelk•foj•e en leg•ej•o, kelk•foj•e en teatr•o aŭ en bioskop•o, sed ĝis nun pro ni•a ne•riĉ•ec•o financ•a ni pren•as lok•o•j•n la plej mal•mult•e•kost•a•j•n, tamen, ĉar en real•o est•as egal•e sid•i tie aŭ sur mult•e•kost•a lok•o, ni ĉiam amuz•iĝ•as bon•eg•e. Hieraŭ okaz•e (aŭ ebl•e laŭ aranĝ•o de la sort•o, pri tio mi ne vol•as disput•i), ni ir•is pur•ig•i kelk•a•j•n kamen•tub•o•j•n, kiam subit•e kaj ne•atend•it•e ni re•trov•is ni•a•n amik•o•n Jafet, ĉar mi vid•is li•a•n nom•o•n sur grand•a afiŝ•o anonc•ant•a al la preter•pas•ant•o•j, ke li, Jafet, Stanislas Mareau kaj Mose•o Landman kun•labor•os en koncert•o de Kurhaŭs. Tuj kiam ni est•is pur•ig•int•a•j ni•a•j•n kamen•tub•o•j•n, ni ir•is al Kurhaŭs kaj ek•sci•is, ke Jafet Romeskaŭ hav•as si•a•n ĉambr•o•n en “La Sep Preĝ•ej•o•j de Rom•o”. Ni decid•is al•ir•i ĉi tie•n kiel ebl•e plej baldaŭ kaj jen anstataŭ Jafet kaj Stanislas ni trov•is tri art•ist•o•j•n, kiu•j laŭ si•a ekster•aĵ•o nepr•e est•as frat•o•j. Rest•as nun al mi la task•o esplor•i, ĉu vi est•as tia•j, kie vi nask•iĝ•is kaj kiu•j est•as vi•a•j ge•patr•o•j; sed ĉar ĉio fin•iĝ•os bon•e, mi sukces•os en mi•a esplor•ad•o.
Li ek•silent•is, rigard•is sen•cel•e antaŭ si•n kaj ĉar li•a•j okul•o•j fal•is sur la tag•libr•o•n kuŝ•ant•a•n ankoraŭ antaŭ li, li dir•is plu•e:
— Unu•e ni trov•u lert•ul•o•n, kiu pov•as deĉifr•i ĉi tiu•n manuskript•o•n.
Li ĝi•n mal•ferm•is. Subit•e esprim•o de feliĉ•o kaj ĝoj•o glit•is trans li•a•n vizaĝ•o•n, li•a•j lip•o•j dis•part•iĝ•is, kiel oft•e okaz•is, kiam ne•atend•it•a ĝoj•o surpriz•as ni•n, kaj rigard•ant•e ni•n laŭ•vic•e, li ek•kri•is: — Eŭreka!!
— Eŭreka!? — ni dir•is demand•e.
— Jes, li respond•is, Eŭreka! ... tio signif•as: “Mi trov•is!”
— Kio•n vi trov•is? — mi demand•is.
— La ŝlos•il•o•n, per kiu mi ebl•e pov•os mal•ferm•i la pord•o•n de la mister•aĵ•o, kiu en•ten•as la nom•o•j•n de vi•a nask•iĝ•lok•o kaj la nom•o•j•n de vi•a•j ge•patr•o•j.
Ivan re•foj•e alt•ig•is la montr•o•fingr•o•n kaj dir•is rus•e:
— Jen nov•a mirakl•o..., oni dron•ig•u mi•n, se li ne est•as sankt•ul•o aŭ magi•ist•o.
Johan•o, kiu ne kompren•is la rus•a•n lingv•o•n, ne atent•is la esprim•o•n de la eks•kuir•ist•o kaj dir•is plu•e:
— Ĉi tiu tag•libr•o est•as skrib•it•a en la art•e•far•it•a lingv•o Esperant•o.
— Esperant•o!? — mi ek•kri•is; — kaj vi stud•ad•is tiu•n lingv•o•n?
— Kompren•ebl•e mi ĝi•n stud•ad•is; eĉ Leibniz, kiu est•is grand•a filozof•o, si•n okup•ad•is pri la ide•o de art•e•far•it•a lingv•o... La aŭtor•o de Esperant•o est•as Zamenhof, kaj li•a lingv•o aper•is en 1887a; sen•dub•e la verk•int•o de ĉi tiu tag•libr•o stud•ad•is Esperant•o•n kelk•a•j•n monat•o•j•n post ĝi•a aper•o.
Johan•o foli•um•is la kajer•o•n, Maksim•o Bjelski de•nov•e frot•ad•is al si la man•o•j•n kaj la pian•ist•o, la violonĉel•ist•o kaj mi atend•is kun mal•pacienc•o, kio•n est•is leg•ont•a tiu mister•a pur•ig•ist•o de kamen•tub•o•j, kiu kvazaŭ bon•a fe•o ĉiam aper•is sur ni•a•j voj•o•j, kaj kiu nun ebl•e mal•kovr•us al ni la sekret•o•n, kiu ĝis nun al ni est•is ne•solv•ebl•a. Li ek•leg•is kaj traduk•is holand•e•n kaj german•e•n tiu•j•n fraz•o•j•n, kiu•j por ĉi tiu temp•o plej•e ni•n interes•is. Mult•a•j el tiu•j fraz•o•j est•is sub•strek•it•a•j de la aŭtor•in•o.
Belgrad•o, 18•a•n de Mart•o 1889a — Est•as hodiaŭ mi•a 14a nask•iĝ•a tag•o, kaj mi•a guvern•ist•in•o donac•is al mi ĉi tiu•n tag•libr•o•n, por ke mi en•skrib•u ĉiu•j•n okaz•ont•a•j•n special•ec•o•j•n de mi•a viv•o. La guvern•ist•in•o konsil•is al mi redakt•i mi•a•n tag•libr•o•n en Esperant•o. Tiu•n lingv•o•n ŝi instru•as al mi. Kio•n mi en•skrib•os hodiaŭ?... Ni hav•os vizit•ant•o•j•n, kiu•j ven•os por gratul•i.
Belgrad•o, 30•a•n de Mart•o 1890a — Mi ĵus ven•is de koncert•o, kie la violonĉel•ist•o Kovács sol•lud•is. Li•a lud•ad•o est•is admir•ind•a.
— Kovács!? — ek•kri•is la Brej•an•o. — Rikard•o Kovács est•is mi•a muzik•instru•ist•o, kiu loĝ•is kelk•a•j•n jar•o•j•n ĉe mi•a adopt•int•in•o. Ĉu tiu Kovács, kiu est•is fam•a violonĉel•ist•o, est•us tiu sam•a Kovács, pri kiu vi leg•is?
— Ĉi tie star•as Kovács, sen antaŭ•a nom•o —. Johan•o leg•is plu•e:
— — — est•is admir•ind•a. Li•a lud•ad•o venk•is (kiel dir•is mi•a patr•in•o) la kor•o•j•n de la tut•a aŭd•ant•ar•o, li ne nur per si•a art•o, sed ankaŭ per si•a aspekt•o impres•is ĉiu•j•n, ĉar neniam oni vid•is pli bel•a•n jun•a•n hom•o•n.
Belgrad•o, la 15•a•n de April•o 1890a — Hodiaŭ vizit•is ni•n Andanoviĉ. Li mult•e parol•is kun mi•a guvern•ist•in•o. Patr•in•o dir•is, ke li en•am•iĝ•is en ŝi•n, sed tio•n mi ne kred•as, ĉar ŝi est•as mal•bel•a kaj nur guvern•ist•in•o, dum li est•as oficir•o.
Johan•o rapid•e trans•rigard•is kelk•a•j•n paĝ•o•j•n, sed trov•is nenio•n interes•a•n kaj nenio•n sub•strek•it•a•n, fin•e li leg•is plu•e:
Belgrad•o, la 1•a•n de Mart•o 1892a — Kovács re•foj•e sol•lud•is antaŭ mult•nombr•a aŭd•ant•ar•o. Li•a lud•ad•o far•iĝ•is ankoraŭ pli bel•a laŭ mi•a opini•o. Mi ek•aŭd•is, ke li intenc•as lud•i ĉi tie ĉiu•n jar•o•n almenaŭ du•foj•e.
Belgrad•o, la 1•a•n de Decembr•o 1892a — Hanoviĉ edz•iĝ•is hodiaŭ kun mi•a kuz•in•o Albert•in•o. Mi ĉe•est•is la ceremoni•o•n. Mi•a patr•in•o dir•is, ke Albert•in•o tut•e ne am•as Hanoviĉ•o•n, sed ke ŝi edz•in•iĝ•is kun li pro li•a grand•a riĉ•ec•o. Mi edz•in•iĝ•os nur kun vir•o, kiu•n mi am•os.
Belgrad•o, la 30•a•n de Mart•o 1893a — Hanoviĉ vizit•is ni•n hodiaŭ. Li aspekt•is tre mal•ĝoj•a. Patr•in•o dir•is, ke li•a edz•in•o for•kur•is kun hungar•a oficir•o.
Belgrad•o, la 2•a•n de Mart•o 1894a — Kovács re•foj•e sol•lud•is. Mi admir•is li•n pli ol antaŭ•e. Mi kred•as, ke ĉiu•j jun•a•j knab•in•o•j en•am•iĝ•is en li•n. Neniam sol•lud•ist•o hav•is tia•n sukces•o•n. Mi sid•is tuj apud la scen•ej•o. Li rigard•is mi•n kaj rid•et•is al mi. Ĉu mi est•as pli bel•a ol la ali•a•j fraŭl•in•o•j, kiu•j sid•is ĉe mi?
Belgrad•o, la 4•a•n de Decembr•o 1894a — Mi•a•j ge•patr•o•j re•ven•is de vojaĝ•o. Ili mult•e parol•is pri Hanoviĉ kaj ni•a kuz•in•o Albert•in•o, kiu•j baldaŭ eks•edz•iĝ•os pro ŝi•a for•kur•o kun la hungar•a oficir•o. Kial do ŝi edz•in•iĝ•is kun vir•o, kiu•n ŝi neniam am•is?
Belgrad•o, la 3•a•n de Mart•o 1895a — Kovács re•ven•is en la urb•o•n. Mi ir•os al la koncert•o. Ĉu li mi•n re•kon•os?
Belgrad•o, la 4•a•n de Mart•o 1895a — Kovács re•foj•e sol•lud•is. Mi•a patr•o kon•at•iĝ•is kun li, ebl•e li ni•n vizit•os.
Belgrad•o, la 6•a•n de Mart•o 1895a — Kovács vizit•is ni•n hodiaŭ. Ni pas•ig•is agrabl•a•n vesper•o•n. Li parol•is mult•e kun mi.
Belgrad•o, la 7•a•n de Mart•o 1895a — Mi sonĝ•is pri Kovács. Mi li•n am•as. Ho, kial mi est•as nobel•id•in•o?
Belgrad•o, la 9•a•n de Mart•o 1895a — Kovács re•foj•e ni•n vizit•is. Mi kred•as, ke li ven•is pro mi. Mi•a patr•in•o riproĉ•is mi•n, ĉar mi tro mult•e okup•is mi•n pri violonĉel•ist•o.
Belgrad•o, la 12•a•n de Mart•o 1895a — Mi ricev•is leter•o•n de Kovács. Li dezir•as parol•i kun mi kaj pet•as rendevu•o•n. Mi respond•as li•a•n pet•o•n.
Belgrad•o, la l4•a•n de Mart•o 1895a — Mi parol•is kun Kovács; li konfes•is al mi si•a•n am•o•n. Mi•a•j ge•patr•o•j ne konsent•os, ke ili•a fil•in•o fianĉ•iĝ•os kun art•ist•o.
Belgrad•o, la 16•a•n de Mart•o 1895a — Kovács re•foj•e vizit•is ni•n. Li pet•is mi•a•n man•o•n, sed ricev•is rifuz•a•n respond•o•n de mi•a patr•o.
Belgrad•o, la 30•a•n de Mart•o 1895a — Mi for•kur•os morgaŭ kun Kovács kaj ni ge•edz•iĝ•os sekret•e en la preĝ•ej•o.
Pariz•o, la 2•a•n de Februar•o 1896a — Al ni nask•iĝ•is tri fil•o•j (tri•nask•it•o•j). Ili•a•j nom•o•j est•as: David, Hug•o kaj Stanislas.
Johan•o ek•halt•is leg•i dir•ant•e: — Jen ni hav•as!... Vi est•os tiu•j tri knab•et•o•j. Pri Stanislas jam ne ekzist•as ia dub•o... Mi leg•os plu•e:
— — Ili est•as tre bel•a•j kaj san•a•j... Mi sent•as mi•n bon•e; ni est•as feliĉ•eg•a•j kun ni•a tri•obl•a trezor•o.
Pariz•o, la 10•a•n de Februar•o 1896a — Kovács don•is koncert•o•n en la grand•a oper•a teatr•o kaj hav•is grand•eg•a•n sukces•o•n. Li per•labor•as mult•a•n mon•o•n.
Pariz•o, la 20•a•n de Februar•o 1896a — Mi skrib•is leter•o•n al mi•a•j ge•patr•o•j pri la nask•iĝ•o de ni•a•j infan•o•j. — Kovács re•foj•e don•is koncert•o•n kun ĉiam pli•grand•iĝ•ant•a sukces•o.
Pariz•o, la 1•a•n de Mart•o 1896a — Mi•a•j ge•patr•o•j ne respond•is ankoraŭ. Ili neniam pardon•os al mi mi•a•n mezalianc•o•n, kiu•n mi tamen ne bedaŭr•as, ĉar mi am•as mi•a•n edz•o•n kaj ni est•as feliĉ•a•j.
Pariz•o, la 3•a•n de April•o 1896a — Kovács mal•aper•is kun du el la tri•nask•it•o•j kaj las•is mi•n kun Stanislas.
Pariz•o, la 4•a•n de Maj•o 1896a — Mi est•as mal•esperant•a. Mi•a edz•o ne re•ven•is. — Kie•n li ir•is? — Kial li mi•n for•las•is? — Ĉu li for•ir•is kun am•at•in•o? — Ho, tio•n mi neniam kred•os. — La gazet•o•j lok•ig•is artikol•o•j•n pri tiu mister•plen•a mal•aper•o.
Pariz•o, la 10•a•n de Maj•o 1896a — Kovács ankoraŭ ne re•ven•is. Mi ne kuraĝ•as re•ven•i al mi•a•j ge•patr•o•j — — —; feliĉ•e ke Kovács post•las•is mult•e da mon•o. — Mi ek•decid•is rest•i ankoraŭ unu semajn•o•n en Pariz•o; ebl•e li re•ven•os al mi.
Pariz•o, la 30•a•n de Maj•o 1896a — Ĉiu•j gazet•o•j pri•parol•is la subit•a•n mal•aper•o•n de mi•a edz•o. Kelk•a•j opini•as, ke li for•kur•is kun am•at•in•o, ali•a•j kontraŭ•dir•as tio•n, opini•ant•e, ke en tia okaz•o li ne est•us pren•int•a kun si la du infan•et•o•j•n, kaj ili profund•iĝ•as en ĉiu•j•n supoz•o•j•n. Tamen Kovács ne re•aper•as, kaj mi ne vol•as rest•i pli long•e en ĉi tiu urb•o.
Vien•o, la 1•a•n de Juni•o 1896a — Hieraŭ mi al•ven•is en Vien•o. Mi ne sci•as ankoraŭ kio•n far•i. En mult•a•j gazet•o•j mi lok•ig•is anonc•o•n pri la mal•aper•o de Kovács. Mi promes•is grand•a•n rekompenc•o•n al tiu, kiu ajn pov•os don•i inform•o•j•n pri li kaj la du infan•o•j.
Vien•o, la 6•a•n de Juni•o 1898a — Al•ven•is al mi Jules Mareau, cirk•a direktor•o. Li leg•is la anonc•o•n kaj vol•as help•i al mi re•trov•i mi•a•n edz•o•n. Li propon•is, ke mi li•n sekv•u kun li•a cirk•o, per kiu li vol•as far•i grand•a•n vojaĝ•o•n al mult•a•j urb•o•j. — Mi ek•hav•is apart•a•n vetur•il•o•n kun unu serv•ist•in•o, kiu kun•labor•as en la cirk•o kiel pantomim•ist•in•o. Mi promes•is grand•a•n mon•sum•o•n al Mareau, se li re•trov•os mi•a•n edz•o•n.
Hamburg•o, la 3•a•n de Septembr•o 1899a — Mi jam ne posed•as mon•o•n kaj est•as de•pend•a de Mareau. Ŝajn•as al mi, ke li est•as mal•honest•ul•o kaj (ho ve!) ke li mi•n am•as, sed mi tut•e ne li•n am•as... Ho, se mi•a edz•o re•ven•us!
Lubek, la 8•a•n de Decembr•o 1901a — Ĉiu•j mi•a•j esper•o•j est•is van•a•j; mi•a edz•o ne re•aper•is. Mareau pet•is mi•a•n man•o•n. Post al•vok•o en gazet•o•j li vol•as antaŭ la tribunal•o pruv•i, ke Kovács mort•is... Mi mal•am•as la cirk•o-direktor•o•n kaj mal•akcept•is li•a•j•n propon•o•j•n. — Ho, se mi do kuraĝ•us re•ir•i al mi•a•j ge•patr•o•j, sed ili ne akcept•os mi•n.
Prag•o, la 3•a•n de Juni•o 1902a — Mi est•as mal•san•a... Kio far•iĝ•os el mi•a fil•et•o, se mi mort•os? Ĉu Mareau zorg•os por li?
Prag•o, la 20•a•n de Juni•o 1902a — Mi sent•as, ke mi ne re•san•iĝ•os. Mareau promes•is, ke li zorg•os por Stanislas.
Johan•o ek•halt•is leg•ad•i kaj dir•is:
— Nun ni sci•as, ke la patr•in•o de Stanislas nask•iĝ•is la 18•a•n de Mart•o 1875a, ke ŝi edz•in•iĝ•is kun Kovács en Mart•o 1895a, ke nask•iĝ•is al ŝi tri fil•o•j la 2•a•n de Februar•o 1896a, ke Kovács mal•aper•is la 3•a•n de April•o 1896a kun David kaj Hug•o, kaj ke la patr•in•o mal•san•iĝ•is en 1902a. Per la last•a sci•ig•o la tag•libr•o fin•iĝ•as. Ver•ŝajn•e ŝi mort•is tuj post•e. Rest•as al ni sci•i, kun kiu vir•o, si•n nom•ant•a Kovács, edz•in•iĝ•is vi•a patr•in•o kaj kiel ŝi si•n nom•as, ĉar ŝi•a•n nom•o•n mi ne trov•is en la tag•libr•o. Por tio•n sci•iĝ•i, ni pov•as ni•n leter•e turn•i al la pastr•o de l’ preĝ•ej•o de Belgrad•o.
— Sed kiu far•os tio•n, kaj al kiu pastr•o ni dev•os turn•i ni•n? — mi demand•is.
Johan•o kviet•e kaj rid•et•ant•e el•tir•is el la poŝ•o libr•et•o•n kaj respond•is:
— Mi tuj dir•os tio•n.
Johan•o, kiu kiel praktik•a esperant•ist•o port•is kun si ĉiu•lok•e•n la “Oficial•a•n jar•libr•o•n de la Universal•a Esperant•o-Asoci•o”, serĉ•is en la libr•et•o la urb•o•n Belgrad•o kaj vid•is, ke la tie•a deleg•it•o est•as Drag. Andoviviĉ, inĝenier•o, 23 Brankova; tiam li dir•is plu•e:
— Nun las•u al mi la ceter•a•n aranĝ•ad•o•n kaj la korespond•ad•o•n pri ĉiu•j tiu•j famili•a•j afer•o•j kaj ĉio fin•iĝ•os bon•e —. Tiam pri•pens•ant•e moment•o•n, li dir•is:
— Post kiam mi est•os for•send•int•a mi•a•n leter•o•n al Belgrad•o, ni ir•os kun•e al Brej, kaj se neces•e, al tiu Insul•et•o por serĉ•i la pruv•o•j•n, ke vi est•as frat•o•j —. Li si•n turn•is tiam al la violonĉel•ist•o kaj demand•is:
— Kiam est•os la plej konven•a tag•o por ir•i al Brej?
— Tio est•as tut•e egal•a —, dir•is la Brej•an•o, — ĉar mi•a patr•in•o kaj la pastr•o ĉiam est•as hejm•e, kaj ĉiu•n hor•o•n de la tag•o ili pov•as akcept•i ni•n.
— Ĉu pastr•o?
— Jes, li ord•ig•is la afer•o•j•n de la mort•int•a Kovács.
— Nu, kiam ni ir•os?
La Brej•an•o rigard•is mi•n demand•e, kaj mi respond•is:
— Est•as nun la dek•a de l’ monat•o, la tut•a•n semajn•o•n ni dev•os don•i koncert•o•n; ni do ne pov•as ir•i antaŭ la dek-ok•a kaj mi propon•as elekt•i la dek-ok•a•n por ni•a vojaĝ•o.
Johan•o ek•star•is, frap•et•is Ivan•o•n sur la ŝultr•o•n kaj dir•is:
— Antaŭ•e•n, amik•o; ni•a•j kamen•tub•o•j ni•n atend•as.
Mi ek•star•is ankaŭ kaj dir•is:
— Johan•o, ĉu vi vol•as far•i al mi plezur•o•n?
— Kompren•ebl•e, mi•a amik•o, nur parol•u.
— Rest•u provizor•e mi•a gast•o kaj jam neniam pur•ig•u kamen•tub•o•j•n.
— Kaj Ivan?
— Kia mal•saĝ•a demand•o! Li rest•u ankaŭ ĉe ni.
Johan•o kaj Ivan tia•manier•e far•iĝ•is mi•a•j gast•o•j. Ili ek•hav•is apart•a•n ĉambr•o•n en “la Sep Preĝ•ej•o•j de Rom•o”, manĝ•is kun ni ĉe la sam•a tabl•o kaj ĉe•est•is ĉiu•j•n koncert•o•j•n, kiu•j•n ni don•is en Kurhaŭs.
La tag•o•n, post kiam Johan•o ni•n trov•is, li al•port•is kaj don•is al ĉiu el ni dum la tag•manĝ•ad•o mal•grand•a•n libr•et•o•n. Ili est•is ŝlos•il•o•j por stud•ad•i Esperant•o•n; la mi•a est•is en la rus•a, tiu de Mose•o Landman en la holand•a kaj tiu de Stanislas Mareau en la pol•a lingv•o.
— Stud•ad•u la ŝlos•il•o•n —, li dir•is, — kaj post unu semajn•o vi jam ne bezon•os traduk•ant•o•n dum vi•a inter•parol•ad•o. Mi eĉ post tiu semajn•o rakont•os al vi en Esperant•o nov•aĵ•o•n, kiu tre vi•n surpriz•os —, kaj li rid•et•is tiel mister•e, ke ni jam ne dub•is pri li•a•j vort•o•j.
Kvar tag•o•j pas•is, kaj kiam en la kvin•a ni kun•ven•is ĉe la maten•manĝ•ad•o, ni trov•is sur la tabl•o leter•o•n de Johan•o, sci•ig•ant•a, ke li dum du aŭ tri tag•o•j (tio de•pend•us de cirkonstanc•o•j) ne hav•os la plezur•o•n manĝ•i kun ni, kaj ke li dum tiu•j tag•o•j ne pov•us ĉe•est•i la koncert•o•j•n en Kurhaŭs, ĉar li nepr•e dev•os for•las•i la urb•o•n pro urĝ•a•j afer•o•j. Post tiu•j du aŭ tri tag•o•j li esper•is re•ven•i kun bon•a nov•aĵ•o. Ni rigard•is ni•n kun surpriz•o. Kie•n li vojaĝ•is tiel subit•e kaj tiel mister•e? Ni kun sen•pacienc•o atend•is, kaj re•ven•ant•e el Scheveningen la du•a•n tag•o•n post ni•a mez•tag•a koncert•o, ni•a filozof•o subit•e star•is antaŭ ni sur la sojl•o de ni•a ĉambr•o, kiu•n ni est•is en•ir•ont•a•j. Rid•et•ant•e li don•is al ni la man•o•n kaj per teatr•a gest•o montr•is la ne•okup•it•a•j•n seĝ•o•j•n ĉirkaŭ la tabl•o en ni•a ĉambr•o. Maksim•o Bjelski, kiu ne est•is ĉe•est•int•a la last•a•n koncert•o•n kaj sid•is leg•ant•a kaj atend•ant•a ni•a•n re•ven•o•n, ek•star•is, sed pro nerv•em•ec•o tiel frot•ad•is al si la man•o•j•n (li ne est•is far•int•a tio•n dum kelk•a•j tag•o•j, sed la atend•ot•a nov•aĵ•o re•fal•ig•is li•n en li•a•n iam•a•n kutim•o•n), ke li tut•e mal•zorg•is etend•i al ni unu el ili por dezir•i al ni si•a•n kutim•a•n: “Est•u bon•ven•a•j, mi•a•j amik•o•j!”
Ni ek•sid•is, kaj Johan•o, daŭr•e rid•et•ant•e, dir•is en Esperant•o, por ke ni ĉiu•j pov•u li•n kompren•i en la sam•a temp•o:
— Mi•a•j kar•a•j, kiam mi promes•is al vi, ke mi post unu aŭ du tag•o•j re•ven•us kun bon•a nov•aĵ•o, tiam mi est•is cert•a, ke mi plen•um•us mi•a•n promes•o•n, ĉar mi antaŭ•vid•is, ke mi•a vojaĝ•o al Brej port•us frukt•o•j•n. Mi tie•n ir•is sol•a por serĉ•i la post•sign•o•j•n de vir•o, kiu interes•as vi•n en la plej alt•a grad•o. Mi vizit•is la mal•jun•a•n pastr•o•n kaj Rika•n, la mut•ul•in•o•n, kaj mi trov•is tio•n ĉi.
Dir•int•e tiu•j•n vort•o•j•n, li el•tir•is paper•uj•o•n el la poŝ•o, el•pren•is el ĝi portret•o•n, kiu•n li ĵet•is antaŭ ni sur la tabl•o•n:
— Jen!
Ni rigard•is unu•e la portret•o•n, tiam ni•n reciprok•e.
— Portret•o de mi•a onkl•o, aŭ pli ĝust•e: de Kovács —, dir•is Mose•o.
— Jes, dir•is Johan•o, rid•et•ant•e mister•e, — ĝi est•as la portret•o de Kovács.
Sekv•is mal•long•a silent•o, tiam li dir•is plu•e:
— Mi tuj vi•n konduk•os al Kovács, sed nur vi•n —. Li fingr•e montr•is Mose•o•n, Jafet•o•n kaj mi•n. — Ĉar Ivan kaj sinjor•o Bjelski ne pov•os ni•n akompan•i en ĉi tiu cirkonstanc•o. Ili bon•vol•os rest•i en la hotel•o, ĝis kiam ni re•ven•os —. Tiam si•n turn•ant•e al Mose•o, li dir•is plu•e:
— Vi kun•port•u la violonĉel•o•n.
— Ĉu vi konduk•os ni•n al Kovács!? — ek•kri•is Mose•o. — Kovács ja mort•is.
— Li mort•is kaj tamen li viv•as; sekv•u mi•n.
Ni ne sci•is, kio•n li intenc•as, sed li ne las•is al ni la temp•o•n pet•i klar•ig•o•n, ĉar li jam el•ir•is la ĉambr•o•n. Ni li•n sekv•is, ne sci•ant•e, ĉu li perd•is la prudent•o•n, aŭ ĉu li est•as mok•ont•a ni•n. Ni laŭ•ir•is la long•a•n Wagen•strat•o•n, tiam ir•is mal•dekstr•e•n laŭ la Vlaming•strat•o, post•e laŭ kelk•a•j ali•a•j mal•long•a•j strat•et•o•j, al•ven•is fin•e en Slykeinde, kie ni•a konduk•ant•o ek•halt•is antaŭ griz•a konstru•aĵ•o, kies fenestr•o•j est•is proviz•it•a•j de dik•a•j fer•a•j stang•o•j.
— Ĉu tio est•as mal•liber•ej•o? — flustr•is al mi Mose•o.
— Ĝi est•as frenez•ul•ej•o —, respond•is Johan•o, kiu est•is aŭd•int•a la demand•o•n de la Brej•an•o.
— Ĉu ni dev•as en•ir•i ĝi•n? — mi demand•is kun surpriz•o.
— Jes —, respond•is lakon•e Johan•o, kaj li sonor•ig•is.
— Ĉu Kovács est•as en ĉi tiu konstru•aĵ•o!? — mi dir•is.
— Mi nun ne hav•as la temp•o•n don•i klar•ig•o•j•n; hav•u pacienc•o•n dum nur du•on•a hor•o kaj vi kompren•os ĉio•n.
La pord•o mal•ferm•iĝ•is, kaj en ĝi•a kadr•o star•is pord•ist•o. Apenaŭ li ek•vid•is Johan•o•n, li ek•kri•is:
— Kar•a ĉiel•o, jen ni•a eks•fleg•ist•o —, kaj ili prem•is al si reciprok•e la man•o•n.
— Jes, tio est•as mi kun tri amik•o•j. Ĉu la doktor•o jam al•ven•is?
— Ne ankoraŭ, sed li est•as tuj ven•ont•a.
— Mi dezir•as parol•i al li, ĉu ni pov•as atend•i en la atend•ej•o?
— Cert•e, en•ir•u, mi pet•as.
Ni sekv•is la pord•ist•o•n tra long•a marmor•a koridor•o, ĉe kies ambaŭ flank•o•j trov•iĝ•is mult•a•j pord•o•j, sur•hav•ant•a•j numer•o•j•n. Mal•ferm•int•e la numer•o•n dek, li en•ir•ig•is ni•n. Ni ek•sid•is sur long•a benk•o kaj atend•is tio•n, kio okaz•us. Mult•a•j strang•a•j pens•o•j en•ir•is mi•a•n kap•o•n, ĉar mi ne sci•is, kio•n pens•i pri ĉio tio ĉi. La onkl•o de Mose•o ja mort•is kaj ripoz•is sur la mort•int•ej•o en Brej, kio•n do ni pov•us hav•i por far•i en ĉi tiu frenez•ul•ej•o? Ne•ordinar•a•j son•o•j aŭd•iĝ•is de mal•proksim•e; kri•o•j kvazaŭ de sovaĝ•a•j best•o•j, tir•ton•a•j rid•ad•o•j, kaj eĉ kant•ad•o•j de la mal•feliĉ•a•j fleg•at•o•j konfuz•e penetr•is ĝis la lok•o, kie ni atend•is. Fin•e la pord•o mal•ferm•iĝ•is kaj en•ir•is la doktor•o. Li rid•et•is afabl•e, kiam li ek•vid•is Johan•o•n. Strang•e! Ŝajn•is re•foj•e al mi, ke ĉiu•j hom•o•j, kiu•j li•n renkont•is, est•as li•a•j intim•a•j amik•o•j, kaj ke ĉiu•j ĉiam ir•as renkont•e al li kun rid•et•ant•a vizaĝ•o.
— Doktor•o —, dir•is Johan•o, — mi ven•as kun tri amik•o•j, kiu•j si•n interes•ad•as pri Holman.
— Ah!
— Jes —, kaj prezent•ant•e ni•n, li dir•is: Sinjor•o•j Landman, Mareau kaj Romeskaŭ. Ili hav•as, kiel vi aŭd•as, tre mal•sam•a•j•n nom•o•j•n, sed... ebl•e vi vid•as io•n rimark•ind•a•n, rigard•ant•e ili•n.
La doktor•o rigard•is ni•n kaj la esprim•o de li•a vizaĝ•o tuj dir•is, kiel li est•is frap•at•a de surpriz•o.
— Tri•nask•it•o•j?
— Vi traf•is, doktor•o, kaj al kiu ili est•as simil•a•j?
— Al Holman, sen kontraŭ•dir•o.
— Vi traf•is re•foj•e, doktor•o; ili est•as tre simil•a•j al Holman... Kiel nun san•as Holman? — li demand•is rapid•e, kvazaŭ por evit•i demand•o•j•n de la doktor•o, kiu rigard•is ni•n kun ĉiam pli•grand•iĝ•ant•a surpriz•o.
La doktor•o respond•e alt•ig•is la ŝultr•o•j•n, kaj oni sci•as, kio•n tio signif•as.
— Li memor•as absolut•e nenio•n —, li tiam dir•is.
— Mi tio•n atend•is —, dir•is Johan•o, — mi fleg•ad•is li•n sufiĉ•e long•e por sci•i, ke mi dev•as tio•n atend•i; tamen li est•as re•san•ig•ebl•a, mi opini•as... Ne est•as nun vizit•a hor•o, sed vi ja permes•os, ke ni ir•u al li.
La doktor•o sen dub•o est•us rifuz•int•a tio•n al kiu ajn, ĉar li ne volont•e de•flank•iĝ•is de la regul•ar•o de la institut•o. Sed Johan•o ne est•is “kiu ajn”; li est•is vir•o kun special•a karakter•o, li est•is tut•e ali•a ol ĉiu•j ceter•a•j hom•o•j; al Johan•o neniu rifuz•is, kio•n li pet•is, kaj ankaŭ la doktor•o ne pov•is rifuz•i; li tamen pri•pens•is moment•o•n antaŭ ol dir•i:
— Nu, mi plen•um•os vi•a•n dezir•o•n.
— Dank•o•n; ĉu ni pov•os vid•i li•n en vi•a ofic•ej•o?
— Ĉu ne en la grand•a salon•o de la vizit•ant•o•j?
— Prefer•e en vi•a ofic•ej•o, vi vid•os kial.
— Nu do, sekv•u mi•n tie•n.
Ni laŭ•ir•is la marmor•a•n koridor•o•n kaj en•ir•is en salon•eg•o•n, kiu•n ni dev•is tut•e tra•ir•i por ating•i la ofic•ej•o•n de la doktor•o. Ni ir•is laŭ•long•e de du vic•o•j de lit•o•j. Sur ĉiu kuŝ•is aŭ sid•is mal•san•a frenez•ul•o. Est•is la unu•a foj•o en mi•a viv•o, ke mi vizit•is tia•n salon•o•n, kaj neniam mi forges•os la impres•o•n, kiu•n al mi far•is la mal•feliĉ•a•j frenez•ul•o•j. Kvankam ni marŝ•is sufiĉ•e rapid•e, mi•n traf•is tuj la rigard•o•j de kelk•a•j fleg•at•o•j. Unu el ili laŭt•e ek•rid•eg•is, sed li•a rid•ad•o ŝajn•is raŭk•a•j kri•o•j de sovaĝ•a brut•o. Du•a mal•san•ul•o sid•is kun paper•a sak•o plen•a je prun•o•j, kiu•j•n antaŭ•e al li est•is don•int•a vizit•ant•o, ebl•e fil•o aŭ ali•a parenc•o, kaj li manĝ•eg•is tiel manĝ•avid•e, ke li en•glut•is eĉ la kern•o•j•n. Tri•a disput•ad•is laŭt•e kun si•a najbar•o, kiu•n li minac•is per la pugn•ig•it•a man•o. Kvar•a (jun•a knab•o kun pal•a vizaĝ•o kaj ruĝ•et•a•j har•o•j) plor•ad•is, el•ig•ant•e ĝem•kri•o•j•n, sed larm•o•j•n li ne fal•ig•is. Kvin•a ek•kri•is al ni “Oni ne vol•as mi•n en•ter•ig•i, oni ne vol•as mi•n en•ter•ig•i!!” — Ali•a inter•parol•is kun imag•ebl•a person•o, li rigard•is daŭr•e al la plafon•o de la salon•eg•o kaj far•is strang•a•j•n gest•o•j•n per ambaŭ man•o•j. Ali•a kant•is melodi•o•n el oper•o. Ali•a est•is el•ir•ont•a si•a•n lit•o•n, kaj fleg•ist•o nur kun pen•o li•n re•ten•is. Ali•a flut•is, balanc•ant•e la kap•o•n kaj mov•ant•e la montr•o•fingr•o•n tie•n kaj re•e•n laŭ la takt•o de la melodi•o, kiu•n li flut•is. Ali•a fiks•e rigard•ad•is antaŭ si•n kaj sid•is kvazaŭ li est•us ŝton•iĝ•int•a. Mi ĝoj•is, kiam fin•e la pord•o de la salon•eg•o ferm•iĝ•is post ni. Ni nun est•is en la ofic•ej•o de la doktor•o. La pens•ad•o tuj vid•i Kovács•o•n, tiel okup•ad•is mi•n, ke mi tut•e ne atent•is, kiel la ofic•ej•o aspekt•is; mi memor•as nur, ke en angul•o star•is grand•a fald•ebl•a ŝirm•il•o, tiel grand•a kaj alt•a, ke kvin person•o•j pov•us star•i post ĝi ne est•ant•e vid•at•a•j. Johan•o montr•is tiu•n ŝirm•il•o•n dir•ant•e: — Tio•n mi bezon•as —, kaj li for•ŝov•is ĝi•n antaŭ angul•o•n de la ofic•ej•o, tiel ke la apart•ig•it•a lok•o form•is mal•lum•a•n tri•angul•a•n ĉambr•et•o•n, en•ir•ebl•a•n laŭ unu flank•o de la ŝirm•il•o. Tiam li lok•is seĝ•o•n en la apart•ig•it•a•n ĉambr•et•o•n kaj dir•is al Mose•o:
— Ek•sid•u tie kaj pret•iĝ•u por lud•i sur vi•a violonĉel•o.
Mose•o obe•is kaj Johan•o dir•is al la doktor•o:
— Doktor•o, mi pet•as: ven•ig•u Holman•o•n kaj sid•ig•u li•n ĉe la pord•o, ni kvar•op•e kaŝ•os ni•n post la ŝirm•il•o. Vi rest•u ĉe Holman. Tuj post kiam li est•as sid•ant•a, vi dir•u al li nur ĉi tiu•j•n vort•o•j•n:
— Aŭskult•u kaj re•memor•u!
La re•san•ig•ist•o kap•sku•ant•e, kvazaŭ por montr•i, ke li rigard•as la okaz•ont•aĵ•o•n kiel nur•a•n mal•saĝ•aĵ•o•n, el•ir•is kaj ni star•ig•is ni•n post la ŝirm•il•o.
— Atent•u —, dir•is Johan•o al Mose•o, — kiam mi flustr•os al vi: “lud•u!” tiam tuj lud•u Kol-Nidrej de Max Bruch.
Post kelk•a•j minut•o•j la doktor•o re•ven•is kun ali•a person•o, kiu•n ni ne vid•is pro la ŝirm•il•o.
— Ek•sid•u, mi•a amik•o —, dir•is la doktor•o, kaj tuj post•e li dir•is plu•e: — Nun aŭskult•u kaj re•memor•u!
— Lud•u! — flustr•is Johan•o.
Mose•o ek•lud•is. Kia•n impres•o•n do pov•as far•i bel•a muzik•o al preskaŭ ĉiu•j hom•o•j, eĉ al frenez•ul•o•j! La kri•o•j el la apud•a salon•eg•o, kiu•j ĝis tiu moment•o sen•inter•romp•e penetr•is ĝis la plej mult•a•j apartament•o•j de la frenez•ul•ej•o, iom post iom ĉes•is. Est•is, kvazaŭ la konstru•aĵ•o subit•e far•iĝ•is sen•hom•a; oni aŭd•is nur la rav•a•j•n tril•ad•o•j•n de la violonĉel•o. Kia•n efik•o•n la “Kol-Nidrej” far•is al la fleg•at•o sid•ant•a ĉe la pord•o de la ofic•ej•o, ni ne pov•is vid•i, sed mi est•is tiel sci•vol•a, ke mi jam ne pov•is reg•i mi•n. Mi el•tir•is la or•a•n pingl•o•n el la kravat•o de mi•a tag•a ĉemiz•o kaj far•is tru•et•o•n en la ŝirm•il•o, sufiĉ•e grand•a•n por vid•i ĉio•n, kio okaz•is ĉe la ali•a flank•o. Mi rigard•is tra ĝi. Jen ĉe la pord•o sid•is griz•iĝ•int•a vir•o kun long•a•j bukl•a•j har•o•j kaj lip•har•o•j. Li sid•is sen•mov•e kaj rigard•is la ŝirm•il•o•n. Komenc•e li•a•j trajt•o•j ŝajn•is kvazaŭ skulpt•it•a•j el marmor•o, ĉar eĉ la plej mal•grand•a ŝanĝ•o ne est•is rimark•ebl•a sur ili. Iom post iom tamen la buŝ•o mal•ferm•iĝ•is, la dik•a•j griz•a•j brov•o•j tir•iĝ•is supr•e•n kvazaŭ de surpriz•o kaj la man•o•j de la vir•o konvulsi•e prem•is la apog•il•o•j•n de la seĝ•o; ŝajn•is, ke li est•as tuj salt•e lev•iĝ•ont•a. Li tamen ne lev•iĝ•is, sed aŭskult•ad•is la muzik•o•n. Dum•e Mose•o lud•is kaj lud•is, rav•ant•e ĉiu•j•n per si•a instrument•o... Jen subit•e la griz•ul•o palp•is al si la frunt•o•n, li•a•j trajt•o•j ŝanĝ•iĝ•is pli kaj pli, li•a tut•a ekster•aĵ•o montr•is klar•e, ke io ekster•ordinar•a kapt•is li•a•n anim•o•n. Li•a vizaĝ•o dir•is: Mi ek•memor•as tio•n..., mi ek•memor•as tio•n.
Kaj Mose•o lud•ad•is plu•e... La fleg•at•o rigard•is la doktor•o•n; ŝajn•is, kvazaŭ li est•us demand•ont•a io•n, sed antaŭ ol la doktor•o pov•is respond•i aŭ demand•i io•n mem, subit•e Johan•o ek•kri•i laŭt•voĉ•e:
— Kovács!!... Kovács!!
— Kovács?... — flustr•is la griz•ul•o, kaj li ek•star•is, sed tuj re•fal•is sur la seĝ•o•n.
— Kovács!... Kovács!! — re•foj•e ek•kri•is Johan•o.
— Kiu mi•n vok•as? — flustr•is german•e la vir•o.
— Unu el vi•a•j fil•o•j! — respond•is sam•lingv•e Johan•o.
— Fil•o•j!?... —. De•nov•e li palp•is al si la frunt•o•n, tiam li dir•is:
— Mi•a Di•o!... Mi ek•memor•as!... Mi ek•memor•as!... Sed kiel la knab•o pov•as vok•i mi•n?
— Tri knab•o•j•n vi hav•as!
— Mi•a Di•o ... jes..., ili est•as tri... Sed kio do est•as ĉio tio ĉi?... Kie mi est•as?... Ĉu mi sonĝ•is?... Mi•a•j infan•o•j ja est•as...
— Ili est•as tie ĉi, ... David•o, Hug•o kaj Stanislas!
— Jes, tiel ili si•n nom•as, ... mi nun re•memor•as —. Kaj si•n turn•ant•e al la doktor•o star•ant•a ĉe li•a flank•o, li dir•is plu•e:
— Sinjor•o, klar•ig•u do al mi... Kio•n signif•as tio ĉi?... Kiu parol•is al mi? Kio•n oni far•is al mi?... Kie mi est•as? kaj kiu vi est•as?
Johan•o ŝov•is flank•e•n la ŝirm•il•o•n kaj dir•is:
— Vi est•as en Hag•o, sinjor•o Kovács kaj vi•a•j fil•o•j ven•is tie•n ĉi por ir•i kun vi de urb•o al urb•o por don•i kun vi tia•j•n koncert•o•j•n, kia•j•n vi mem don•is sol•a antaŭ mult•a•j jar•o•j.
— Sed kie est•as mi•a•j infan•o•j, kaj kiel do ili pov•us...
Li ek•silent•is subit•e, vid•ant•e ni•n. Io, li ne sci•is kio, dir•is al li, ke ni est•as tiu•j infan•o•j, sed tiel li ne pov•is prezent•i ili•n al si; li ja imag•is, ke ili est•as ankoraŭ suĉ•infan•o•j kaj ne jun•a•j hom•o•j, ĉar pli ol du•dek jar•o•j pas•is al li kvazaŭ en unu sol•a nokt•o plen•a je mister•a•j, ne•klar•ig•ebl•a•j okaz•int•aĵ•o•j. Tiu nokt•o nun pas•is kaj kun ĝi la mister•a sonĝ•o. Antaŭ du•dek jar•o•j li perd•is si•a•n memor•o•n; li eĉ jam ne sci•is, kiel li si•n nom•is, ke li hav•is edz•in•o•n kaj infan•o•j•n, sed aŭd•ant•e tiel subit•e la “Kol-Nidrej”, kiu•n li tiel oft•e lud•is mem antaŭ la rav•at•a publik•o, tiam li•a memor•o vek•iĝ•is iom post iom, kaj tuj post kiam li aŭd•is si•a•n forges•it•a•n nom•o•n kaj tiu•j•n de la tri knab•o•j, tiam la nub•o, pez•ant•a kiel dens•a vual•o sur li•a frunt•o, subit•e for•ŝov•iĝ•is, kaj ĉio far•iĝ•is al li klar•a. Sed nun ali•a mister•aĵ•o si•n prezent•is al li. Kiel li ven•is tie•n ĉi? Per trem•ant•a voĉ•o li turn•is si•n de•nov•e al la doktor•o:
— Sinjor•o, ĉu mi sonĝ•is ĉiu•j•n tiu•j•n jar•o•j•n?
La doktor•o est•is respond•ont•a, sed Johan•o inter•romp•is li•n, dir•ant•e:
— Sinjor•o Kovács, mi klar•ig•os ĉio•n al vi post•e. Sci•u jam nun, ke vi perd•is vi•a•n memor•o•n en Pariz•o la 3•a•n de April•o 1896a. Vi mal•aper•is post tiu tag•o kun du el vi•a•j fil•o•j. De tiu temp•o pas•is du•dek jar•o•j; vi est•as nun en Hag•o, vi re•trov•is vi•a•n memor•o•n kaj vi•a•j•n infan•o•j•n, la ceter•o•n vi sci•ig•os baldaŭ.
Kovács mal•ferm•is la brak•o•j•n, ek•kri•ant•e: — Mi•a•j fil•o•j!! — kaj ni ĵet•is ni•n sur li•a•n kol•o•n.
— Kaj Madelen•o? — li dir•is, post kiam li ĉirkaŭ•brak•is ni•n.
— Vi•a edz•in•o? — demand•is Johan•o.
— Jes, kie ŝi est•as?
— Ĉio•n, kio rilat•as ŝi•n, vi sci•iĝ•os post kelk•a•j tag•o•j.
La doktor•o, kiu ĉe•est•is tiu•n ne•ordinar•a•n re•san•iĝ•o•n de unu el si•a•j fleg•at•o•j, star•is kelk•a•n temp•o•n rigard•ant•e Johan•o•n, kvazaŭ li ne kred•us al si•a•j okul•o•j kaj orel•o•j; tiam li demand•is subit•e:
— Sed Johan•o, ... kiu en real•o vi est•as?... Mi ĝis nun rigard•is vi•n kiel ordinar•a•n fleg•ist•o•n de mal•san•ul•o•j, sed ŝajn•as al mi...
La eks•fleg•ist•o si•n klin•is ĝis la orel•o•j de la re•san•ig•ist•o kaj flustr•is kelk•a•j•n al ni ne•aŭd•ebl•a•j•n vort•o•j•n, tiam li ir•is for, tut•e ne atend•ant•e, kiu•n efik•o•n far•is li•a sci•ig•o, kaj ni sekv•is li•n.
Estim-at•a sinjor-o Kovács!
Mi send-as al vi tag-libr-o-n kaj tri libr-et-o•j•n. Post la stud-ad-o de unu el la libr-et-o-j (= ŝlos-il-o-j) ebl-e la ĉeĥ-a, ebl-e la hungar-a aŭ la german-a, vi kapabl-os leg-i tio-n, kio okaz-is kun vi-a edz-in-o, ĉar la tag-libr-o-n ŝi skrib-is mem kaj en Esperant-o.
Se mi pov-os serv-i al vi, tiam sci-ig-u tio-n al mi, kaj mi est-os tuj je vi-a dispon-o.
Ne mir-u, ke mi skrib-as en Esperant-o; ali-a-j-n fremd-a-j-n lingv-o-j-n mi ja ne pov-as skrib-i, kvankam mi parol-as mal-mult-e german-e.
Respond-u, mi pet-as, german-e aŭ en Esperant•o, nur tiu-j-n du lingv-o-j-n mi kapabl-as leg-i.
Kun salut-o-j, ankaŭ de vi-a-j fil-o-j, mi est-as: Vi-a si•n-don-a
Estim•at•a sinjor•o Johan•o!
Ricev•is leter•o•n kaj tag•libr•o•n. Stud•ad•is ĉeĥ•a•n ŝlos•il•o•n kaj kompren•is leter•o•n. Est•as al mi tre strang•e. Est•as kiel vir•o, kiu dorm•is long•a•n long•a•n temp•o•n kaj sonĝ•is strang•a•n sonĝ•o•n. Rakont•os kiel okaz•is — pardon•u erar•o•j•n — ĉef•a afer•o est•as, ke vi kaj mi•a•j fil•o•j kompren•as mi•n. Memor•as la tri•a•n de April•o 1896a, ĉar est•as kvazaŭ tio okaz•is hieraŭ. Don•is koncert•o•n en Pariz•o kaj hav•is grand•a•n sukces•o•n. Post koncert•o mi ir•is al mi•a hotel•o per vetur•il•o. Hav•is strang•a•n kap•dolor•o•n, tre terur•a•n; apenaŭ pov•is pens•i. Kap•dolor•o est•is pli terur•a, kiam mi ven•is en hotel•o•n. Mi•a edz•in•o dorm•is en ĉambr•o kun la infan•o•j. Mi sid•is ĉe ŝi•a lit•o — — kap•dolor•o ĉiam pli terur•a. Ĉambr•o turn•iĝ•is kun mi. Tiam vir•o•j kun tranĉ•il•o•j, glav•o•j kaj ŝnur•o•j (ĉio est•is tre strang•a) subit•e sid•is antaŭ mi. Ili vol•is atak•i mi•n. Mi kur•is en angul•o•n de la ĉambr•o. Ili rigard•is mi•n per sovaĝ•a•j okul•o•j. Mi kri•is, sed neniu aŭd•is. Kur•is en ali•a•n angul•o•n de la ĉambr•o, sed la vir•o•j sekv•is mi•n. Mi tim•is, ke ili vol•as rab•i infan•o•j•n. Mi pren•is du infan•o•j•n, en•met•is ili•n en kest•et•o•j•n (est•is tie tri kest•et•o•j, ili util•is por gard•i muzik-libr•o•j•n dum vojaĝ•o•j). Sur tabl•o ĉe la lit•o star•is botel•o•j kun lakt•o, mi en•met•is tiu•j•n botel•o•j•n ĉe la infan•o•j kaj kur•is el la ĉambr•o, sed la vir•o•j kun glav•o•j kur•is post mi. El•ir•is hotel•o•n sur strat•o•n kaj kur•is kaj kur•is. En•ir•is fiakr•o•n kun la kest•o•j kaj dir•is al la fiakr•ist•o: Tuj al la staci•dom•o!! Kap•dolor•o pli terur•a ankoraŭ, staci•dom•o turn•iĝ•is kun mi, sed mi streĉ•is fort•o•j•n kaj pens•o•j•n. Vol•is aĉet•i bilet•o•n por vagon•ar•o por ir•i mal•proksim•e•n. Mi tiel tim•is la vir•o•j•n kun la glav•o•j, ke mi ne vol•is rest•i en Pariz•o. Mi tim•is, ke ili re•ir•us kun mi al edz•in•o por rab•i la infan•o•j•n. Antaŭ mi star•is sinjor•o, kiu aĉet•is bilet•o•n por Amsterdam•o. Mi aĉet•is ankaŭ bilet•o•n por tiu urb•o, ĉar ĝi est•is mal•proksim•a de Pariz•o. Mi pens•is: tie la vir•o•j ne pov•as persekut•i mi•n. En vagon•ar•o mi far•iĝ•is tiel dorm•em•a, ke mi tim•is ek•dorm•i. Mi lok•is la infan•o•j•n post mi. Est•is vagon•ar•o, kiu ir•is dum la nokt•o kaj preskaŭ sen halt•o•j al Amsterdam•o. La vojaĝ•o est•is terur•a; la vir•o•j kun la tranĉ•il•o•j kur•is ĉe la flank•o de la vagon•ar•o, sed ili ne en•ir•is al mi, ĉar pord•et•o est•is ferm•it•a. En la maten•o mi al•ven•is Amsterdam•o•n. La vir•o•j est•is for, sed mi tim•is. Ili re•ven•os, mi dir•is al mi; mi vojaĝ•os pli mal•proksim•e•n.
Mi rigard•is kart•o•n sur peron•o por vid•i, kiu urb•o est•as mal•proksim•a, kaj mi aĉet•is bilet•o•n al Groningen. Post kelk•a•j hor•o•j mi est•is en tiu urb•o, pren•is nov•a•n bilet•o•n por ankoraŭ pli mal•proksim•a urb•o aŭ vilaĝ•o; mi forges•is nom•o•n. Dum la vojaĝ•o mi•a kap•o turn•is, tiel ke mi ne pov•is rest•i en vagon•ar•o. Mi•a cerb•o ŝajn•is for•flu•i el mi•a kap•o. En vilaĝ•o mi el•ir•is vagon•ar•o•n kaj pren•is la kest•et•o•j•n sub brak•o•j•n kaj komenc•is marŝ•i. Mi ne sci•is, kie•n mi dev•us ir•i, nek kio•n mi dev•us far•i. Mi sent•is, ke mi•a memor•o for•las•os mi•n; mi ir•is al la vilaĝ•o kaj en•ir•is arb•ar•et•o•n ĉe mal•grand•a vilaĝ•o (nom•o•n mi ne sci•as). Mi kaŝ•is mi•n en lign•a dom•et•o, kie est•is kok•o•j kaj kok•in•o•j. Mi manĝ•is ov•o•j•n, ĉar mi est•is mal•sat•a. Infan•o•j plor•is mal•laŭt•e; mi don•is lakt•o•n. Post•e ili dorm•is. En la nokt•o mi tim•is, ke la vir•o•j re•ven•us. Mi for•las•is lign•a•n dom•et•o•n kaj serĉ•is lok•o•n por met•i la infan•o•j•n. Mi trov•is sol•e-star•ant•a•n dom•et•o•n kaj pens•is: Loĝ•ant•o•j dorm•as, mi met•os kest•et•o•j•n antaŭ la pord•o. Kiam mi ven•is al la pord•o, ĝi ne est•is ferm•it•a. Mi en•ir•is, la lun•o lum•is en la ĉambr•o•n; mi aŭd•is nenio•n kaj met•is kest•et•o•n sur tabl•o•n, tiam ali•a infan•o komenc•is plor•i. Mi pens•is: “li vek•os loĝ•ant•o•j•n de la dom•et•o kaj kur•is for kun tiu infan•o. Mi kur•is al vilaĝ•o ne mal•proksim•a de tiu dom•et•o por met•i ali•a•n infan•et•o•n en ali•a•n dom•o•n, sed pord•o•j est•is ferm•it•a•j kaj mi tim•is, ke la vir•o•j kun la tranĉ•il•o•j re•ven•us, se mi met•us la kest•et•o•n antaŭ ferm•it•a•n pord•o•n. Mi sekv•e el•ir•is la vilaĝ•o•n, sed ne sci•is kie•n. Fin•e mi ven•is al dig•o. La lun•o lum•is kaj mi vid•is post tiu dig•o la mar•o•n. Serĉ•is lok•o•n por kaŝ•i la kest•et•o•n. Ĉe la dig•o kuŝ•is boat•o en kanal•et•o ir•ant•a de la vilaĝ•o al la mar•o. Mi pens•is: morgaŭ en la maten•o la boat•ist•o trov•os la kest•et•o•n, se mi met•os sub la vel•o•n, kiu kuŝ•is sur fund•o de la boat•o. Mi tiam kaŝ•is la kest•et•o•n tie, kur•is for kaj re•ven•is en la vilaĝ•o•n kaj pens•is; la infan•et•o•j est•as ekster danĝer•o. Mi•a kap•dolor•o est•is ankoraŭ pli terur•a. Nebul•o•j ĉirkaŭ•is mi•a•n kap•o•n; mi vid•is tre mal•klar•e, kvankam la lun•o star•is hel•e sur la ĉiel•o, kaj la tim•o perd•i la memor•o•n, re•ven•is al mi, ĉar mi pov•is pens•i nur kun mult•a pen•o. Mi ne sci•as preciz•e, kio okaz•is post•e. Ĉio est•is en nebul•o•j, eĉ mi•a•j pens•o•j. — Mi ne memor•is plu, ke mi ven•is el Franc•land•o, ne memor•is plu, ke mi•a nom•o est•as Kovács, ke mi hav•as edz•in•o•n. Mi nur konfuz•e memor•is pri vir•o•j kun tranĉ•il•o•j, glav•o•j kaj ŝnur•o•j, sed post kelk•a temp•o ankaŭ ne pens•is plu pri ili, nek pri la infan•o•j. La last•o, kio•n mi memor•as, est•as, ke mi ir•is sur strat•o; la sun•o lum•is kaj est•is varm•eg•a veter•o. Mult•a•j hom•o•j star•is ĉirkaŭ mi. Ili parol•is, sed mi kompren•is nenio•n. Tiam vir•o kun flav•a•j lip•har•o•j kaj blu•a uniform•o kun kupr•a•j buton•o•j pren•is mi•a•n brak•o•n kaj konduk•is mi•n for ... tre mal•proksim•e•n ... jen en dom•o•j•n, jen en vagon•ar•o•n, fin•e en grand•a•n urb•o•n, sed tio•n mi memor•as nur tre mal•klar•e... Kiam la vir•o kun la uniform•o fin•e est•is for, mi kred•is est•i en ĉambr•o kaj en lit•o. Mult•a•j lit•o•j star•is tie, ili turn•iĝ•is ĉirkaŭ la mi•a; la nub•o, kiu pez•is sur mi•a cerb•o, far•iĝ•is pli kaj pli pez•a kaj mi memor•as nenio•n plu.
Tiam ven•is tiu long•a (kaj tamen tre mal•long•a) nokt•o, plen•a je sonĝ•o•j. Tiu nokt•o daŭr•is, ĝis kiam mi aŭd•is “Kol-Nidrej”, kaj post•e mi•a•n propr•a•n nom•o•n kaj la nom•o•j•n de mi•a•j infan•o•j. Mi•a sonĝ•o est•is fin•it•a, kaj mi trov•is mi•n ĉe la sinjor•o, kiu•n mi oft•e vid•is en mi•a sonĝ•o, sed kiu•n mi neniam kompren•is. Tiu sinjor•o est•is la doktor•o de la frenez•ul•ej•o. Mi sent•is mi•n subit•e tut•e san•a, sed ne sci•is, ke tiu sonĝ•o est•is sonĝ•o de du•dek jar•o•j. Mi ek•dorm•is Kovács kaj jun•a vir•o..., mi vek•iĝ•is Holman kaj griz•ul•o, kaj la infan•o•j subit•e est•is jun•a•j vir•o•j... Du•dek jar•o•j de mi•a viv•o flug•is for en unu sonĝ•a nokt•o, sed mi dank•as Di•o•n, ke tiu terur•a nokt•o pas•is. Nur unu pens•o turment•as mi•n nun: Ĉu mi•a edz•in•o viv•as? Ŝi ne ven•is kun vi. Mi pet•as: sci•ig•u tio•n al mi, re•ven•u baldaŭ kun la fil•o•j kaj se ebl•e kun mi•a Madelen•o.
Kar•a sinjor•o Kovács!
Oni dir•as, ke la stil•o est•as la hom•o. Ne kred•u tamen, ke mi est•as tia lakon•ul•o, kia mi•a unu•a leter•o ebl•e kred•ig•is al vi. Ĉio de•pend•as de cirkonstanc•o•j kaj ankaŭ la stil•o, kiu•n ni en mult•a•j okaz•o•j dev•as ŝanĝ•i en ni•a korespond•ad•o.
Mi sci•is kaj pri•pens•is pri tio, ke vi ver•ŝajn•e ne stud•ad•is Esperant•o•n, tial mi skrib•is, kiel mi dev•is skrib•i, nom•e ne laŭ mi•a propr•a stil•o, sed tia•manier•e, ke komenc•ant•a lern•ant•o de Esperant•o facil•e pov•us kompren•i mi•n. Mi vid•is el vi•a leter•o, ke vi plen•e mi•n kompren•is, kaj nun mi opini•as, ke mi ĉi tiu•n foj•o•n pov•as uz•i mi•a•n ordinar•a•n stil•o•n, respond•ant•e vi•a•n leter•o•n.
Mi ĝoj•as, ke vi sent•as vi•n tut•e re•san•iĝ•int•a, sed bedaŭr•as, ke ni dev•as atend•i ankoraŭ plen•a•n semajn•o•n por person•e kaj ses•op•e gratul•i vi•n, ĉar post tiu semajn•o mi ven•os kun vi•a•j fil•o•j kaj kun du amik•o•j por gratul•i vi•n pro vi•a re•san•iĝ•o. Inter•temp•e stud•ad•u plu•e Esperant•o•n, vi ĝi•n bezon•os, ĉar pro la cirkonstanc•o•j vi•a•j fil•o•j ne pov•as inter•parol•i inter si, kaj eĉ neniu el ili pov•as parol•i kun vi, ĉar ĉiu•j parol•as diferenc•a•n lingv•o•n. Unu el ni•a•j amik•o•j, nom•e Ivan, parol•as rus•e kaj tre mal•mult•e german•e, kaj la ali•a, kies nom•o est•as Bjelski, stud•ad•is mult•a•j•n lingv•o•j•n, tiel ke li ĝis nun est•is ni•a traduk•ist•o. Vi mem parol•as ĉeĥ•e (neniu el ni kompren•as tiu•n lingv•o•n) kaj ebl•e kelk•a•j•n german•a•j•n vort•o•j•n, tiel ke vi pov•as imag•i, ke ni•a ok•obl•a inter•parol•ad•o est•us tia sam•a, kia•n oni aŭd•is dum la konstru•ad•o de la Babel•a tur•eg•o. Por evit•i tio•n, ni ĉiu•j stud•ad•is de post mal•long•a temp•o unu sol•a•n inter•naci•a•n lingv•o•n (Esperant•o), tiu•n sam•a•n, kiu•n antaŭ pli ol du•dek jar•o•j stud•ad•is vi•a edz•in•o. Per•e de tiu art•e•far•it•a lingv•o ni do kun•e inter•babil•ad•os sen ia pen•o. Tiu inter•parol•ad•o komenc•iĝ•os tuj post kiam ni kun•e ven•os por liber•ig•i vi•n el vi•a nun•a “loĝ•ej•o”, kie vi pas•ig•is tiom da jar•o•j. Ni esper•as, ke feliĉ•a temp•o atend•os vi•n, kaj mi ne dub•as pri tio, ĉar vi•a•j fil•o•j, kiu•j far•iĝ•is ver•a•j fam•a•j art•ist•o•j, far•os ĉio•n por pli•feliĉ•ig•i vi•a•n est•ont•a•n viv•o•n. Pri vi•a edz•in•o mi skrib•os ebl•e (tio de•pend•as de cirkonstanc•o•j) post du aŭ tri tag•o•j. Mi atend•as leter•o•n de “Esperant•o-Deleg•it•o” el Belgrad•o, (mi klar•ig•os post•e, kio est•as tio) kaj esper•ebl•e tiu leter•o ĵet•os lum•o•n sur la mister•o•n (rilat•e al ŝi•a subit•a mal•aper•o), kiu•n mi ĝis nun ankoraŭ ne kapabl•is solv•i. Mi tamen konsci•as, ke la mal•kviet•ec•o, kiu•n vi sent•as pro ŝi, est•as grand•a, sed kondut•u laŭ la proverb•o: Kuir•u vi•a•j•n piz•o•j•n, kaj ĉio far•iĝ•os bon•a.
P. S. Kiam unu el vi•a•j fil•o•j vi•n vid•is, li kred•is re•vid•i mort•int•o•n, sed ĉar mort•int•o•j ne pov•as re•aper•i el la tomb•o, li kompren•is, ke la mort•int•o kaj vi dev•as est•i du person•o•j, kiu•j est•is tre simil•a•j unu al la ali•a. Ebl•e tiu ali•a person•o (nun jam mort•int•a kaj ripoz•ant•a sur la mort•int•ej•o de Brej) est•is vi•a frat•o. Sci•ig•u al mi, ĉu vi hav•is frat•o•n kaj kiel est•is li•a nom•o.
Pri “Holman” mi pov•as sci•ig•i al vi, ke li est•as ankoraŭ viv•ant•a holand•a fam•a violonĉel•ist•o, kiu oft•e don•is koncert•o•n en Kurhaŭs (Scheveningen, apud Hag•o). El la gest•o•j, kiu•j•n vi dum vi•a strang•a mal•san•o mult•foj•e far•is, oni vid•is, ke ankaŭ vi est•as violonĉel•ist•o, kaj ĉar vi iom est•as simil•a al tiu Holman laŭ vi•a ekster•aĵ•o kaj vizaĝ•o, kaj ĉar neniu sci•is vi•a•n ver•a•n nom•o•n, vi ek•hav•is tiu•n de la holand•a art•ist•o.
Estim•at•a sinjor•o Johan•o.
Mi leg•is vi•a•n leter•o•n kun ĝoj•o. Vi•a leter•o help•is al mi for•pel•i la temp•o•n, ĉar mi dezir•as, ke la semajn•o jam est•u pas•int•a. Long•a•n temp•o•n mi uz•is por leg•i vi•a•n leter•o•n, ĉar mi dev•as serĉ•i mult•a•j•n vort•o•j•n. Jes, mi•a edz•in•o stud•ad•is Esperant•o•n; ŝi dir•is tio•n al mi, sed mi opini•is: Esperant•o est•as ja ne•uz•ebl•a lingv•o kaj mi ne vol•is lern•i ĝi•n. Nun mi spert•as, ke mi erar•is. Mi far•as grand•a•n pen•o•n lern•i la tut•a•n lingv•o•n por parol•i kun vi kaj kun la fil•o•j kaj la amik•o•j. Montr•is la leter•o•n al la doktor•o; li rid•is, sed ne kred•is, ke mi pov•os parol•i per tiu lingv•o. Mi pens•is: Rid•u, sed mi stud•ad•os. Mi leg•is kelk•a•j•n paĝ•o•j•n de “tag•libr•o” sed en•est•as vort•o•j ne star•ant•a•j en ŝlos•il•o. Mi serĉ•os post•e en pli dik•a vort•libr•o. Ĉu vi jam ricev•is leter•o•n pri mi•a edz•in•o? Mi pet•as: Skrib•u pri tio. Mi sent•as mi•n ankoraŭ tre san•a; memor•o est•as nun tre fort•a.
Jes, mi hav•as frat•o•n, li est•is, kiel mi, violonĉel•ist•o. Li•a nom•o est•as Rikard•o. Kun ĉagren•o mi leg•is en vi•a du•a leter•o, ke li mort•is.
Mult•a•j salut•o•j al vi, al fil•o•j kaj al amik•o•j.
Post-skrib•o. Mi dank•as, ĉar vi far•is al mi plezur•o•n kun vi•a long•a leter•o. En tri•a leter•o vi ne bezon•as skrib•i la strek•et•o•j•n inter part•o•j de vort•o•j; mi jam sci•as leg•i sen la strek•et•o•j.
Kar•a sinjor•o Kovács.
Ni ĝoj•as, ke vi san•as tiel bon•eg•e kaj ke vi far•is tia•j•n progres•o•j•n en Esperant•o.
Hieraŭ mi ricev•is la dezir•it•a•n leter•o•n de la Deleg•it•o el Belgrad•o. Mi est•is pet•int•a li•n esplor•i por mi kiel est•as la plen•a•j nom•o•j, la dat•o•j kaj lok•o•j de nask•iĝ•o de ge•sinjor•o•j Kovács, kiu•j ge•edz•iĝ•is la 30•a•n de Mart•o 1895a (laŭ la tag•libr•o) en unu el la katolik•a•j preĝ•ej•o•j de Belgrad•o. Mi pet•is tio•n, kiam mi ne est•is kon•at•iĝ•int•a kun vi, ali•e ĝi est•us ja super•flu•a. La Deleg•it•o respond•is al mi la jen•a•n:
“Laŭ la edz•iĝ•o•libr•o de la — — preĝ•ej•o ge•edz•iĝ•is en Belgrad•o la 31•a•n de Mart•o 1895a:
Eduard•o Kovács, nask•it•a en Pisek, la l4•a•n de Januar•o 1877a kaj Amalia Sedlák, nask•it•a en Belgrad•o, la 3•a•n de Juni•o 1875a.
Tuj post la ricev•o de tiu sci•ig•o mi send•is du•a•n leter•o•n al tiu Deleg•it•o, pet•ant•e inform•o•j•n, ĉu en li•a urb•o loĝ•as ankoraŭ famili•o Sedlák kaj ĉu tiu famili•o pov•as don•i nov•aĵ•o•n pri si•a parenc•in•o Amalia, kiu mal•aper•is el Belgrad•o la 31•a•n de Mart•o 1895a.
Post semajn•o mi esper•as ricev•i la respond•o•n.
Hav•u pacienc•o•n, mi antaŭ•vid•as, ke ĉio far•iĝ•os bon•a.
Estim•at•a Sinjor•o Johan•o.
Mi dank•as pro vi•a last•a leter•o. Ĝi don•is al mi esper•o•n kaj kuraĝ•o•n. Di•o vol•u, ke mi re•vid•u mi•a•n Amali•o•n.
Morgaŭ mi atend•os vi•n; tiam mi pov•os for•ir•i el tiu ĉi dom•o, la doktor•o jam promes•is.
Ses•op•e ni star•is sur la verd•a “Dig•o” kaj rigard•is la antaŭ ni stern•iĝ•ant•a•n mar•o•n. Nur du ŝip•et•o•j kun blank•a•j vel•o•j si•n montr•is sur la horizont•o. Iom pli proksim•e ni disting•is du insul•et•o•j•n. La pli grand•a est•is Borkum, aparten•ant•a al German•uj•o, la ali•a est•is Rottumeroog, la insul•o, kie mi pas•ig•is la unu•a•j•n jar•o•j•n de mi•a viv•o.
Ne•esprim•ebl•a emoci•o ek•kapt•is mi•n, ĉar post tri aŭ kvar hor•o•j mi met•us la pied•o•j•n sur “la Haven•o•n”, kaj kelk•a•n moment•o•n post•e mi re•vid•us mi•a•n dom•o•n, kiu•n mi antaŭ tiom da jar•o•j est•is for•las•int•a kun mi•a fidel•a Jafet.
Mi•a emoci•o tiel prem•is mi•a•n kor•o•n, ke larm•o•j flu•is sur mi•a•j vang•o•j, kaj moment•o•n mi dev•is de•turn•i la okul•o•j•n.
Mi re•vid•us fin•e mi•a•n Insul•o•n, sed ĉu mi re•vid•us mi•a•n patr•o•n (mi ebl•e posed•us nun du patr•o•j•n) kaj mi•a•n patr•in•o•n? (Mi ebl•e posed•us nun du). Ĉu ili (tiu•j de la Insul•o) viv•us ankoraŭ? Ĉu ili mi•n re•kon•us? Tiu•j demand•o•j kaj mult•a•j ali•a•j vol•e-ne•vol•e plen•ig•is mi•a•n kap•o•n, kaj ver•ŝajn•e mi est•us rest•int•a tie ankoraŭ mult•e pli long•e sur “la Dig•o”, nur rigard•ant•e mi•a•n Insul•o•n, se Johan•o ne est•us far•int•a fin•o•n al ĉio tio ĉi.
— Antaŭ•e•n, mi•a kar•a! — li dir•is, — la boat•o ni•n atend•as; est•as la du•a hor•o, post tri aŭ kvar ni trov•os ni•n tie, (kaj li etend•is la man•o•n al la Insul•o) kaj tiam vi pov•os rigard•i ĝi•n ĝis•sat•e.
— Ankoraŭ moment•et•o•n mi vol•as rigard•i “la Dig•o•n” —, mi dir•is, kaj mi rigard•is, mir•eg•ant•e pro la grand•a diferenc•o inter “la Dig•o”, sur kiu mi est•is star•ant•a, kaj “la Dig•o”, kiu•n mi pli ol mil foj•o•j•n est•is rigard•int•a de la Insul•o. Ĉiam mi tiam imag•is, ke ĝi est•as brun•a; mi nun vid•is, ke mi•a•j okul•o•j tromp•is mi•n antaŭ•e, ĉar kie•n ajn mi direkt•is la rigard•o•n, ĉie “la Dig•o” est•is verd•a, ĉar verd•a freŝ•a herb•o, sur kiu si•n paŝt•is tie kaj tie ĉi ar•et•o•j da ŝaf•o•j, kovr•is ĝi•n ĉe ambaŭ flank•o•j kaj sur la supr•o, kaj tiel mal•proksim•e, kiel mi•a•j okul•o•j pov•is sekv•i ĝi•n.
Mi turn•is mi•a•n dors•o•n al la mar•o kaj vid•is la tur•o•j•n de la vilaĝ•o•j Warfum kaj Uskvert, tiu•j•n sam•a•j•n tur•o•j•n, kiu•j•n mi ĉiam rigard•is kiel lum•tur•o•j•n.
Antaŭ mi kuŝ•is bel•a•j herb•ej•o•j inter la mult•a•j long•fos•et•o•j, don•ant•a•j al ili la form•o•j•n de kvadrat•o•j, paralelogram•o•j kaj ali•a•j geometri•a•j figur•o•j, sur kiu•j si•n paŝt•is bov•in•o•j, bov•o•j, ĉeval•o•j kaj ŝaf•o•j. Mir•ind•e bel•a kaj pentr•ind•a est•is la panoram•o si•n etend•ant•a tie antaŭ la pied•o de “la Dig•o”, kaj mi•a•j okul•o•j ne pov•is sat•iĝ•i admir•ant•e ĝi•n; sed de•nov•e Johan•o vok•is mi•n.
— Antaŭ•e•n! ni ne pov•as atend•i pli long•e.
Mi for•viŝ•is la larm•o•j•n el mi•a•j okul•o•j kaj sekv•is Johan•o•n, mi•a•j•n frat•o•j•n, mi•a•n patr•o•n (strang•e, re•foj•e mi•n ek•frap•is la ek•pens•o, ke mi ebl•e posed•us du patr•o•j•n), Ivan•o•n kaj Maksim•o•n Bjelski.
Kvin minut•o•j•n post•e ni sid•is en la boat•o, kiu•n lu•don•is al ni la kluz•o•gard•ist•o loĝ•ant•a apud “la Dig•o” ĉe la kanal•et•o.
Johan•o supr•e•n•tir•is la vel•o•n, Ivan ek•kapt•is la direkt•il•o•n, kaj ni ek•glit•is inter la mark•il•o•j, inter tiu•j sam•a•j mark•il•o•j, kiu•j•n mi antaŭ tiom da jar•o•j tiel oft•e rigard•ad•is, sed de la ali•a flank•o. Ili kuŝ•is, aŭ pli ĝust•e dir•it•e: star•is laŭ du kurb•a•j lini•o•j, form•ant•a•j kvazaŭ gigant•a•n falĉ•il•o•n, kies ankoraŭ ne•vid•ebl•a pint•o nun direkt•iĝ•is al la haven•o de mi•a Insul•o.
La veter•o est•is bel•eg•a, la vent•o blov•et•is el la sud•o, plen•ig•ant•e la vel•o•n, kaj jen ni glit•ad•is sur la ond•et•o•j.
Ĉi tiu•n foj•o•n la boat•o ne tra•ir•is la lim•o•j•n de la falĉ•il•o (glit•ant•e inter du mark•il•o•j), kaj ni ne perd•iĝ•is en la mar•o, ĉar lert•a•j man•o•j nun manovr•is vel•o•n kaj direkt•il•o•n. Iom post iom “la Dig•o” mal•aper•is post ni, dum la Insul•o far•iĝ•is pli kaj pli grand•a, ĝis fin•e mi vid•is “la Haven•o•n”.
Ni parol•is mal•mult•e. Mi est•is tro emoci•iĝ•int•a por parol•i. Mi sent•is mi•n kiel vag•ul•o, kiu post mult•a•j jar•o•j de for•est•o est•is re•ven•ant•a en si•a•n patr•uj•o•n, ĉar mi•a patr•uj•o ja est•is mi•a Insul•o, kiu•n mi al•proksim•iĝ•is post for•est•o de dek du jar•o•j; kaj dek du jar•o•j, kvankam mal•mult•a•j ili est•as, ŝajn•as tamen mult•a•j, kiam oni est•as en si•a jun•ec•o.
Mi pens•is re•foj•e pri la patr•o kaj la patr•in•o, ĉu ili est•us viv•a•j, ĉu li est•us ankoraŭ tiu sam•a vir•o kiel antaŭ•e, ĉu li hav•us ankoraŭ tiu•j•n sam•a•j•n menton•har•o•j•n kiel ni•a kapr•in•o, ĉu mi•a patr•in•o port•us ankoraŭ tiu•n blank•a•n kuf•et•o•n, ĉu ŝi re•kon•us mi•n, kaj tiel plu. Mi ek•pens•is pri la papag•o; ĉu ĝi viv•us ankoraŭ?... Ebl•e ĝi viv•us, ĉar papag•o•j pov•as ja far•iĝ•i tre mal•jun•a•j. Ĉu ĝi dir•us kiel antaŭ•e: “Go til fanen?” kaj subit•e mi turn•is mi•n al Johan•o, demand•ant•e:
— Kio•n do signif•as “Go til fanen”?
Li laŭt•e ek•rid•is.
— Vi pens•as pri vi•a papag•o? — li respond•is.
— Jes, kio•n do signif•as tiu•j strang•a•j vort•o•j?
— Ir•u al la diabl•o! — li dir•is, rid•ant•e ankoraŭ pli laŭt•e.
Mi memor•is, ke mi dir•is tio•n sam•a•n al la doktor•o de l’ ŝip•o, per kiu mi vojaĝ•is Rus•uj•o•n, kaj mi jam ne mir•is, kial mi•a dir•aĵ•o est•is kaŭz•int•a tiom da rid•ad•o je la mar•ist•o•j.
Ni al•proksim•iĝ•is pli kaj pli al la Insul•o. Ar•o•j da mar•bird•o•j ŝveb•flug•is super ni kaj ili el•ig•is laŭt•a•j•n kri•o•j•n. Ĉu ili tim•is pro si•a•j ov•o•j? Ili tamen ne bezon•is tim•i, mi nun ne for•pren•us ili•n el la nest•o•j.
La “Haven•o”, kiu aspekt•is tut•e sam•e kiel en la maten•o, kiam mi el•vel•ir•is el ĝi kun la boat•o de mi•a patr•o, est•is nun tre proksim•a. Mi•a kor•o ek•bat•eg•is...; tie, cent paŝ•o•j•n pli mal•proksim•e star•is la dom•o, kaj mi vid•is ĝi•a•n tut•a•n form•o•n (ĝi simil•is je ŝton•a kub•o, ĉar pint•a•n tegment•o•n ĝi neniam hav•is) aper•ant•a•n de supr•e mal•supr•e•n.
Ni al•bord•iĝ•is, el•salt•is el la boat•o kaj star•is sur la Insul•o. Mi ĵet•is rigard•o•n ĉirkaŭ•e; nenio ŝanĝ•iĝ•is, ĉio est•is, kiel mi ĝi•n vid•is last•foj•e antaŭ dek du jar•o•j. Est•is al mi, kvazaŭ mi neniam est•us for•las•int•a la Insul•o•n kaj kvazaŭ la jar•o•j de mi•a for•est•o est•us pas•int•a•j kiel en sonĝ•o. Re•foj•e ek•reg•is mi•n ne•pri•skrib•ebl•a emoci•o. Johan•o tio•n ek•vid•is kaj li dir•is:
— Vi tim•as, ke ili jam ne viv•as, ĉu ne ver•e?
— Jes, la ne•cert•ec•o turment•as mi•n.
— Kio•n ni far•os? — li demand•is. — Ĉu mi ir•os tie•n (li etend•is la man•o•n al la dom•o), aŭ ĉu vi prefer•as, ke ni ir•u kun•e?
— Ni ir•u du•op•e —, mi respond•is. — La ali•a•j ja pov•os atend•i tie ĉi.
Ni ir•is du•op•e laŭ ĉirkaŭ•voj•o por evit•i la fenestr•o•n, ĉar mi vol•is surpriz•i la ge•patr•o•j•n, se ili viv•us ankoraŭ.
Nenie mi vid•is viv•ant•o•j•n, nek hom•o•j•n nek kvar•pied•ul•o•j•n, kaj terur•a ek•tim•o ek•prem•is mi•a•n kor•o•n. Ĉu la Insul•o far•iĝ•is sen•hom•a kaj sen•best•a? Ni ĉirkaŭ•ir•is la dom•o•n kaj ek•halt•is antaŭ la pord•o. Ĝi est•is ne•ferm•it•a kaj mi en•ir•is. Mi en•ir•is si•n•gard•e kiel ŝtel•ist•o, kiu en•ŝtel•iĝ•as en ĉambr•o•n, kaj Johan•o sekv•is mi•n. La stal•o est•is sen best•o•j, sed fojn•o kuŝ•is en la sam•a lok•o kiel antaŭ•e. Tio don•is al mi kuraĝ•o•n kaj esper•o•n; la Insul•o ne est•is sen best•o•j, sekv•e ankaŭ hom•o•j dev•us viv•i tie. La pord•o de la unu•nur•a ĉambr•o est•is ferm•it•a. Mi aŭskult•is. Nenia bru•o aŭd•iĝ•is. Kun trem•ant•a man•o mi mal•ferm•is la pord•o•n kaj rigard•is intern•e•n. Unu sol•a rigard•o sufiĉ•is por dir•i al mi, ke unu el “la ge•patr•o•j” viv•as, ĉar tuj traf•is mi•n la kabal•a•j figur•o•j el sabl•o, kiu•j•n mi•a “patr•in•o” est•is ŝut•int•a sur la plank•o•n. Ŝi sekv•e loĝ•is ankoraŭ en la dom•o, sed ĉar mi ne vid•is la long•a•j•n strek•o•j•n el brun•a kraĉ•aĵ•o inter kaj tra la desegn•aĵ•o•j de mi•a “patr•in•o”, mi ne est•is cert•a, ĉu “li” viv•as.
Mi en•ir•is kaj post mi Johan•o, kiu ferm•is la pord•o•n. Rid•et•ant•e li rigard•is ĉirkaŭ si•n, montr•is la plank•o•n, la bild•o•j•n pri Vilhelm•o Tell, la portret•o•j•n sur la mur•o kaj flustr•is:
— Ili viv•as, sed kie ili est•as?
Mi ek•sid•is kaj pri•pens•is kvazaŭ en delir•o.
— Jes, ambaŭ viv•as —, mi dir•is, — nur rigard•u tio•n! — kaj mi montr•is par•o•n da bot•o•j flank•e de la pord•o, kaj laŭt•e mi ek•plor•is.
Johan•o kompren•is, kial mi plor•as, kaj li las•is mi•n far•i.
— Sed “li” ne est•as sur la Insul•o —, li dir•is post moment•o.
— Kial vi sci•as tio•n?
— La boat•o ja ne kuŝ•as en la haven•o.
— Tio•n mi ne atent•is, sed vi prav•as, ĝi mal•est•as. Li sen•dub•e ir•is hieraŭ vilaĝ•o•n, kaj ebl•e re•ven•os ĉi tiu•n vesper•o•n. Sed kie do est•as “ŝi”?
— Ŝi est•as melk•ant•a, la sitel•o ne star•as sur si•a ordinar•a lok•o.
— Ankaŭ tio•n mi ne atent•is.
— Kompren•ebl•e; vi est•as tro nerv•em•a, sed nun sek•ig•u vi•a•j•n larm•o•j•n kaj montr•u ĝoj•a•n vizaĝ•o•n.
Mi obe•is kaj ni aŭskult•is.
— Jam ne est•as hund•o sur la Insul•o —, mi dir•is, aŭskult•int•e kelk•a•n temp•o•n.
— Jes, hund•o est•as tie ĉi.
— Kiel vi sci•as?
— Pro la post•sign•o•j sur la plank•o; jen, rigard•u.
— Vi est•as prav•a; vi rimark•as ĉio•n, mi nenio•n.
Johan•o rid•et•is, sed ne respond•is. Kviet•e li sid•is, unu krur•o trans la ali•a, kaj li rigard•is antaŭ si•n.
— Mi sent•as kvazaŭ mi neniam for•las•is tiu•n ĉi dom•o•n —, mi dir•is post moment•o, — ĉio est•as kiel antaŭ•e.
— Jes, sed el knab•o vi far•iĝ•is jun•a vir•o; jen la diferenc•o.
Mi rigard•is Johan•o•n kaj subit•e mi rimark•is, ke sam•e kiel la tut•a ĉirkaŭ•aĵ•o ankaŭ li tut•e ne ŝanĝ•iĝ•is de post tiu•j pas•int•a•j dek du jar•o•j; li est•is la sam•a vir•o, li•a•j trajt•o•j est•is la sam•a•j, ĉar nenia sulk•et•o kur•is sur li•a frunt•o nek laŭ la buŝ•angul•o•j; li•a•j dent•o•j bril•is kiel ĉiam, kaj li•a•j blond•a•j har•o•j hav•is ankoraŭ la sam•a•n kolor•o•n.
Li ne atent•is mi•a•j•n pens•o•j•n, li•a•j rigard•o•j est•is nun fiks•it•a•j sur la pord•o; li aŭskult•is kun streĉ•it•a atent•o.
— Ŝi ven•as —, li flustr•is.
Ekster•e ven•is iu en lign•a•j ŝu•o•j, kiu•j klak•et•ad•is sur la mal•mol•a argil•a plank•o de la stal•o; tuj post•e hund•et•o laŭt•e ek•boj•is. La ven•ant•o met•is io•n (ebl•e sitel•o•n, ĉar mi aŭd•is bru•o•n de fer•a fal•ant•a ten•il•o) sur la plank•o•n. La hund•et•o salt•is kontraŭ la pord•o, ĝi•a•j ung•o•j grat•is sur la lign•o, kaj la boj•ad•o far•iĝ•is pli kaj pli laŭt•a.
— Kuŝ•u!! — ordon•is vir•in•a voĉ•o (tiu de mi•a patr•in•o, mi tuj re•kon•is ĝi•n), sed la grat•ad•o ne ek•halt•is, nek la boj•ad•o; la best•o flar•is, ke person•o•j est•as en la ĉambr•o.
— Kuŝ•u do!!
Sed la hund•et•o ne obe•is.
— Kio do en•est•as? — mal•laŭt•e dir•is al si la vir•in•o, kaj la pord•o mal•ferm•iĝ•is mal•rapid•e. Mi•a “patr•in•o” en•ir•is, kaj ek•vid•ant•e du vir•o•j•n, ŝi est•is el•ig•ont•a ek•kri•o•n de surpriz•o, sed la buŝ•o, kiu jam mal•ferm•iĝ•is, subit•e dir•is:
— Johan•o!! — kaj ŝi rigard•is li•n; tiam ŝi turn•is la okul•o•j•n sur mi•n, ŝi•a•j man•o•j alt•iĝ•is, kaj post kiam la re•ten•it•a ek•kri•o son•is tra la ĉambr•o, ŝi dir•is:
— Ĉiel•o ... la knab•o! — Tiam ŝi las•is fal•i la brak•o•j•n, kaj fal•is mem ĉe mi•a•j pied•o•j. Ŝi sven•is.
Johan•o lev•is kaj sid•ig•is ŝi•n sur seĝ•o ĉe mi•a flank•o.
— Akv•o•n! — li dir•is al mi.
Mi el•ir•is por al•port•i ĝi•n kaj mal•sek•ig•is ŝi•a•n frunt•o•n. Ŝi mal•ferm•is la okul•o•j•n, rigard•is mi•n kaj ĝem•plor•is.
— Ho, mi•a knab•o ... ĉu ĝi est•as vi?
Mi ne kapabl•is parol•i; mi pren•is ŝi•n en mi•a•j•n brak•o•j•n; tiam mi balbut•e dir•is:
— Jes ... patr•in•o... mi re•ven•is.
Ŝi re•konsci•iĝ•is tut•e, kaj dum ŝi•a kap•o kuŝ•is sur mi•a brust•o, ŝi lev•is la okul•o•j•n al la mi•a•j kaj flustr•is:
— Di•o! Di•o!... Kie do vi rest•is tiel long•e?... Kiom mi sufer•ad•is pro vi.
— Pardon•u al mi, patr•in•o; mi ne dev•us for•las•i vi•n tiel, sed mi ne pov•is rest•ad•i pli long•e.
— Mi sci•as, mi•a knab•o, mi sci•as; “li” est•is kulp•a en ĉio; mil•o•j•n da foj•o•j mi kulp•ig•is kaj riproĉ•is li•n pro tio; sed ne kred•u, ke li est•as malic•a, li eĉ ne est•is mal•bon•a kontraŭ vi, kiam li rifuz•is, ke vi li•n akompan•u al la vilaĝ•o; li ne kuraĝ•is ag•i ali•e.
— Mi sol•a est•is kulp•a —, dir•is Johan•o. — Sed jam ne pens•u pri tio, ĉio far•iĝ•is bon•a. Vi re•trov•is unu la ali•a•n, do est•u kontent•a•j.
— Kiam re•ven•os “li”? — mi demand•is.
— Li ir•is hieraŭ vilaĝ•o•n, li re•ven•os hodiaŭ vesper•e, ebl•e tre baldaŭ.
— Ĉu vi ambaŭ san•as bon•e?
— Jes, tre bon•e... Kiel li•n surpriz•os vi•a re•ven•o, kaj kiel li ĝoj•os, kvankam li ne montr•os tio•n; tia ja est•as li•a karakter•o.
La hund•et•o, kiu jam forges•is pri si•a furioz•ec•o, re•foj•e ek•boj•is kaj kur•is ekster•e•n. Mi•a patr•in•o sekv•is ĝi•n per la okul•o•j.
— Ankoraŭ ali•a•j vir•o•j sur la Insul•o!? — ŝi demand•is.
— Jes, ankoraŭ kvin; jen ili ven•as.
Paŝ•o•j aŭd•iĝ•is en la stal•o kaj mi•a•j frat•o•j en•ir•is. Mi•a patr•in•o imag•is vid•i fantom•o•j•n kaj est•is de•nov•e sven•ont•a.
— Mi•a•j frat•o•j! — mi dir•is klar•ig•e.
— Vi•a•j!?
— Mi•a•j frat•o•j.
— De kie ven•as ili?
— Mi ja rakont•os tio•n tuj..., re•kviet•iĝ•u...
— Mi jam re•kviet•iĝ•as —, ŝi dir•is, rigard•ant•e mi•a•j•n frat•o•j•n kaj mi•n... — Kiel strang•a tio est•as, ja ne est•as diferenc•o inter vi.
— Ni est•as tri•nask•it•o•j —, mi dir•is.
En•ir•is Ivan kaj Kovács.
— Kaj jen mi•a amik•o Ivan, kiu est•as unu el mi•a•j sav•int•o•j, post kiam mi•a boat•o perd•iĝ•is sur la mar•o... Kaj jen mi•a patr•o —, mi dir•is plu•e.
— Vi•a patr•o!?
— Jes.
— Go til fanen! — ek•kri•is voĉ•o post mi. Mi turn•is la kap•o•n kaj vid•is la papag•o•n.
— Ĝi do viv•as ankaŭ! — mi dir•is.
— Jes; ni ĉiu•j viv•as ankoraŭ.
Pro mank•o de seĝ•o•j en la ĉambr•o ni ĉiu•j ne pov•is ek•sid•i, sed Johan•o sci•is, kiel hav•ig•i al ni art•e•far•it•a•n benk•o•n. Li pren•is tabul•o•n el la stal•o kaj per•e de ĝi kaj du seĝ•o•j far•is long•a•n benk•o•n kaj ni ĉiu•j sid•iĝ•is.
Mi•a patr•in•o, kiu neniam hav•is gast•o•j•n (krom Johan•o nenia fremd•ul•o iam est•is en•ir•int•a ŝi•a•n dom•o•n), ne sci•is kiel kondut•i kun ili. Ŝi sid•is, rigard•ant•e ni•n kaj si•n trov•is en grand•a embaras•o. Opini•ant•e tamen, ke ne dec•as silent•ad•i tiel long•e, ŝi fin•e dir•is al Johan•o:
— Mi dezir•as, ke “li” jam est•u hejm•e.
— Li ja ven•os baldaŭ.
— Vi tut•e ne ŝanĝ•iĝ•is —, ŝi dir•is plu•e. — Mi tuj vi•n re•kon•is.
— Strang•a rid•et•o glit•is sur la vizaĝ•o de la filozof•o.
— Mi ja rest•os ĉiam la sam•a, li dir•is.
— Ĉiam!?
— Jes, mi ne est•as ordinar•a vir•o.
Mi•a patr•in•o ne kompren•is la real•a•n senc•o•n de tiu dir•aĵ•o, sed ŝi ne pet•is klar•ig•o•n, kaj si•n turn•ant•e al Ivan, ŝi demand•is en si•a insul•a dialekt•o:
— Ĉu vi sav•is la knab•o•n, sinjor•o?... Kiel do tio okaz•is?
La kuir•ist•o rid•is grimac•e, alt•ig•is la alt•a•j•n ŝultr•o•j•n tiel, ke li•a kap•o preskaŭ mal•aper•is inter ili, rigard•is ŝi•n, tiam mi•n, kaj respond•is german•e:
— Mi ne kompren•as.
Mi dev•is serv•i kiel traduk•ist•o, ĉar el ni ĉiu•j nur Mose•o, mi•a “patr•in•o” kaj mi mem parol•is la dialekt•o•n, parol•at•a•n en la nord•o de la provinc•o Groningen kaj sur la Insul•o Rottumeroog, kaj nur nun mi ek•sci•is, ke Mose•o ankaŭ parol•is tiu•n dialekt•o•n.
Kiam per mal•mult•a•j vort•o•j mi kontent•ig•is ŝi•a•n sci•vol•ec•o•n rilat•e al la manier•o, laŭ kiu la rus•a•j mar•ist•o•j mi•n sav•is de cert•a mort•o, mi dir•is:
— Post la re•ven•o de “patr•o” mi rakont•os al vi ambaŭ pri ĉio, kio okaz•is kun mi.
— Nu bon•e! — ŝi dir•is; tiam ek•star•ant•e, ŝi el•ir•is la ĉambr•o•n.
— Kie•n vi ir•as? — mi demand•is, kaj ŝi respond•is:
— Li ven•as, mi ir•os renkont•e al li por rakont•i, ke vi est•as tie ĉi.
Dum mi rakont•is pri mi•a•j aventur•o•j, ŝi de temp•o al temp•o est•is ĵet•int•a rigard•o•n tra la fenestr•o, ĝis kiam ŝi vid•is aper•i “li•n”.
Per rapid•a•j paŝ•o•j ŝi direkt•is si•n al la Haven•o.
Est•as hom•o•j, kiu•j posed•as ne•konstern•ebl•a•n karakter•o•n. Ili•a ĉiam•a flegm•ec•o est•as tia, ke nenia sci•ig•o kapabl•as konstern•i aŭ emoci•i ili•a•n anim•o•n. Se vi rakont•us al ili, ke subit•e ili far•iĝ•is riĉ•a•j kiel Rotŝild•o, ili akcept•us la sci•ig•o•n kun kviet•a mien•o kaj kvazaŭ io tut•e natur•a est•us okaz•int•a. Se vi rakont•us al ili, ke subit•e ili far•iĝ•is mal•riĉ•a•j kiel Hiob•o, tiam ili sam•manier•e aŭskult•us vi•n kun tiu sam•a kviet•a mien•o kaj ankaŭ kvazaŭ nenio ekster•ordinar•a est•us far•iĝ•int•a. Tia•j hom•o•j akcept•as ĉiu•j•n bat•o•j•n de la sort•o kaj ĉiu•j•n favor•o•j•n de Fortun•o kun la sam•a kviet•a rigard•o, dum eĉ ne unu trajt•o sur ili•a vizaĝ•o montr•as ili•a•n intern•a•n emoci•o•n.
Tia hom•o est•is “li”, mi•a adopt•int•o.
Kiam li en•ir•is kun si•a edz•in•o en la ĉambr•o•n, kie li•n atend•is la re•aper•int•a knab•o, tiam li ne sven•is kiel ŝi est•is sven•int•a; li ne ek•plor•is pro ĝoj•o kiel ŝi est•is far•int•a; li tut•e simpl•e dir•is kiel ĉiam:
— Mi ven•is! — Tiam li est•is etend•ont•a la man•o•n al tiu re•aper•int•a knab•o, sed vid•ant•e tri knab•o•j•n, kiu•j simil•is si•n reciprok•e kiel tri har•o•j el li•a menton•barb•o si•n simil•is, tiam li ne etend•is ĝi•n, sed demand•is per si•a ordinar•a kviet•a voĉ•o:
— Kiu do est•as la knab•o?
— Ĉu vi ne re•kon•as mi•n? — mi demand•is.
— He, ĉu vi est•as la knab•o? — li dir•is, kaj fin•e etend•ant•e si•a•n man•o•n al mi sol•a, li dir•is plu•e:
— Mi ĝoj•as, ke vi fin•e re•ven•is. Est•u bon•ven•a —. Kaj salut•ant•e la ceter•a•j•n vizit•ant•o•j•n per kap•klin•o, li ek•sid•is.
Tiu•n vesper•o•n mi detal•e rakont•is al mi•a•j ge•adopt•int•o•j ĉio•n, kio•n la leg•ant•o jam leg•is. Mi•a “patr•in•o” aŭskult•is kun streĉ•it•a atent•o, sed ŝajn•is, kvazaŭ ni•a•j aventur•o•j far•is sur “li•n” nenia•n impres•o•n. Kiam mi fin•is rakont•i, mi demand•is, kiel do est•as mi•a nom•o.
— Vi•a nom•o!? — li dir•is.
— Jes, ĉar mi mem don•is al mi la nom•o•n de Jafet, sed kiu•n vi don•is al mi?
— Jafet est•is la nom•o de ni•a hund•o —, dir•is “li”, ne respond•ant•e mi•a•n demand•o•n.
— Jafet est•as nom•o el la Bibli•o —, dir•is ŝi.
— Sed kiel vi nom•is mi•n? — mi de•nov•e demand•is.
— Ni nom•is vi•n “knab•o” —, li dir•is kviet•e.
— Sed ĉiu knab•o ja hav•as special•a•n nom•o•n —, mi dir•is.
— Jes, ili hav•as, sed ĉar sur la Insul•o est•is nur unu knab•o, ni neniam pens•is pri tio, don•i al vi special•a•n.
— Sekv•e mi ne hav•is nom•o•n!?
— Ni nom•is vi•n “knab•o” —, li respond•is.
— Sed sub kiu nom•o vi en•skrib•ig•is mi•n?
— En ni•a Bibli•o? — li demand•is naiv•e.
— En la komun•um•a registr•o de la vilaĝ•o.
— Mi tut•e ne en•skrib•ig•is vi•n tie.
— Kial vi ne far•is tio•n?
— Pro tim•o, ke la vilaĝ•estr•o ne konsent•us, ke vi rest•us ĉe ni.
— Vi do dezir•is ten•ad•i mi•n ĉiam ĉe vi sur tiu ĉi Insul•o?
— Jes. Ni ne hav•is infan•o•j•n kaj decid•is adopt•i vi•n, kaj tio•n ni far•is.
— Sed kio•n vi intenc•is far•i kun mi post•e?
— Mi ne sci•as ... ni preskaŭ neniam pens•is pri tio.
— Valor•is tamen la pen•o•n, pens•i pri io tia.
— Mi pens•ad•is: tio aranĝ•iĝ•os per si mem.
— Sed est•is kontraŭ•leĝ•e ag•i tiel. Vi almenaŭ dev•us en•skrib•ig•i mi•n.
— Mi opini•is ke ne, ĉar oni est•is don•int•a vi•n al ni.
— Ĉu ... don•int•a!?
— Jes; mi vi•n trov•is en la kest•et•o, kiu•n ne•kon•at•ul•o est•is met•int•a sub la vel•o•n de mi•a boat•o; mi do rajt•is ag•i kun vi laŭ bon•trov•o kaj dezir•o.
— Sed pov•us est•i, ke oni est•is rab•int•a mi•n.
— Mi neniam pens•is pri tio. En ni•a land•o neniu rab•as infan•o•j•n.
— Ĉu vi posed•as ankoraŭ tiu•n kest•et•o•n?
— Jes.
Li ek•star•is, el•ir•is, supr•e•n•ir•is la ŝtup•ar•o•n en la stal•o kaj re•ven•is post moment•o kun la kest•et•o.
— Jen! — li dir•is kviet•e, met•ant•e ĝi•n sur la tabl•o•n.
— En sam•spec•a kest•et•o la sam•a fremd•ul•o al•port•is mi•n en Brej —, dir•is Mose•o, — sed sur la sub•a flank•o de la kovr•il•o star•is skrib•aĵ•o per krajon•o, kiu•n neniu pov•is deĉifr•i.
Kovács pri•pens•is moment•o•n, tiam li dir•is:
— Konfuz•e mi memor•as, ke mi skrib•is sur ĝi pet•o•n, ke oni zorg•u por la infan•o, kiu•n malic•a•j vir•o•j vol•is mort•ig•i. Mi redakt•is tiu•n pet•o•n en la ĉeĥ•a lingv•o, ne sub•skrib•ant•e la pet•o•n, ĉar mi tiam ne memor•is plu mi•a•n nom•o•n, nek la lok•o•n de mi•a nask•iĝ•o.
Ni•a vojaĝ•o al Brej kaj al la Insul•o hav•is pli ol unu motiv•o•n; ni vol•is ĉiu•j kon•at•iĝ•i kun Rika (kiu san•is ankoraŭ bon•e) kaj kun la pastr•o; du•e ni dezir•is vizit•i la Insul•o•n por esplor•i, ĉu mi•a•j ge•adopt•int•o•j viv•as ankoraŭ, kaj por hav•ig•i al ni la pruv•o•n, ke mi ver•e est•as fil•o de Kovács. La kest•et•o pruv•is sufiĉ•e.
Ni pas•ig•is agrabl•e la ceter•a•n vesper•o•n parol•ant•e pri ni•a•j aventur•o•j kaj pri la est•ont•o, kaj ĉar ni parol•is plej•part•e en Esperant•o (ni nun kapabl•is tio•n kaj spert•is ĝi•a•n ne•taks•ebl•a•n util•ec•o•n), mi•a•j ge•adopt•int•o•j part•o•pren•is nur mal•mult•e ni•a•n inter•parol•ad•o•n. De temp•o al temp•o Mose•o kaj mi konversaci•is kun la gast•ig•ant•o•j, ĉar ni parol•is ambaŭ la dialekt•o•n de la Insul•o, kaj ĉe tiu•j okaz•o•j Maksim•o Bjelski aŭskult•is kun grand•a interes•o; li tiam kompren•is, kial li antaŭ•e, kiam li far•iĝ•is mi•a instru•ist•o, far•is tiom da sen•frukt•a•j pen•o•j por traduk•i la al li strang•a•j•n vort•o•j•n, kiu•j•n mi parol•is. Li nun inform•iĝ•is pri: boks’m, böjn, maŭr, vōr, sik, kaj ali•a•j strang•a•j vort•o•j kaj ek•sci•is kun surpriz•o, frot•ant•e al si la man•o•j•n, ke ili signif•as: pantalon•o, sub•tegment•ej•o, patr•in•o, patr•o, kapr•in•o; kaj li plen•gorĝ•e rid•eg•is pro la lingv•aĉ•o, kiu•n li la unu•a•n foj•o•n aŭd•is parol•i en si•a patr•uj•o, kiam li far•is mi•a•n kon•at•iĝ•o•n.
Mi•a patr•o (la menton•barb•ul•o) dir•is, kiel laŭ•kutim•e, tre mal•mult•e, li nur esprim•is “parol•e” si•a•n kontent•ec•o•n kaj ĝoj•o•n, ke mi ne est•is dron•int•a post mi•a mal•aper•o, sed li•a vizaĝ•esprim•o tut•e ne montr•is, kiel grand•a est•is tiu ĝoj•o, ĉar li•a•j trajt•o•j rest•is kiel ili est•is. La plej mult•a•j•n vort•o•j•n li uz•is, kiam li rakont•is pri si•a embaras•o, kiu•n kaŭz•is al li la mal•aper•int•a boat•o.
— Kiel vi akir•is ali•a•n? — mi demand•is.
— Per fajr•a signal•o —, li respond•is.
Mose•o kaj mi est•is kun•port•int•a•j ni•a•j•n muzik•il•o•j•n, kaj mal•fru•e en la vesper•o ni el•pren•is ili•n el la uj•o•j kaj don•is koncert•o•n je honor•o de mi•a•j ge•adopt•int•o•j.
Est•is la unu•a foj•o, ke muzik•o aŭd•iĝ•is sur la Insul•o. Tie oni aŭd•is ĝis nun nenia•j•n son•o•j•n krom la muĝ•ad•o•n aŭ la murmur•ad•o•n de la vent•o, la unu•ton•a•n plaŭd•bru•o•n de la ond•o•j, la raŭk•a•j•n kri•o•j•n de la mar•bird•o•j kaj la blek•ad•o•n de la du kvar•pied•ul•o•j. Ni•a muzik•o tre rav•is mi•a•n “patr•in•o•n”. Kiam ŝi aŭd•is la “Kol-Nidrej” kaj la “Rev•ad•o”, ŝi ne pov•is re•ten•i la larm•o•j•n. Mi•a ”adopt•int•o” tamen est•is kiel ĉiam tut•e ne•konstern•ebl•a; li aŭskult•is, trov•is la muzik•o•n “bel•et•a” ... sed dir•is:
— Mi pli am•as la violon•o•n de la blind•a Petr•o, ĉar mi kon•as la melodi•o•j•n, kiu•j•n li lud•as.
Inter la aŭskult•ant•o•j est•is du, kiu•j laŭ tre mal•sam•a•j manier•o•j kon•ig•is si•a•n opini•o•n pri la koncert•o. Ili est•is la hund•o kaj la papag•o. La hund•o ek•sid•is inter la lud•ant•o•j, alt•ig•is la naz•o•n, rigard•is la plafon•o•n, kaj mal•ferm•ant•e la buŝ•o•n, el•ig•is tia•n penetr•ant•a•n kaj tir•ton•a•n blek•ad•o•n, ke ni dev•is for•ig•i la best•o•n, ĉar la akompan•o, per kiu ĝi vol•is honor•i la koncert•o•n, mal•bon•ig•is ĉio•n. Mi•a “patr•in•o” tial mal•ferm•is la pord•et•o•j•n de si•a lit•ŝrank•o, la hund•o mal•aper•is post ili kaj ni pov•is lud•i plu•e. La bird•o, kiu sid•is ĝis nun preskaŭ daŭr•e dorm•ant•a en si•a kaĝ•o, vek•iĝ•is post la unu•a•j son•o•j de la violonĉel•o, ek•star•is sur unu pied•o, kaj rigard•ant•e ni•n grav•e kun oblikv•e ten•at•a kap•o, aŭskult•ad•is kun vid•ebl•a atent•o kaj laŭt•e ek•fajf•is, kiam la muzik•o fin•iĝ•is. Tiam ĝi ek•kri•is: — Nu bon•e! — kaj re•foj•e ek•dorm•is.
Est•is mez•nokt•o, kiam ni ir•is kuŝ•iĝ•i. Mi dezir•is dorm•i tiu•n nokt•o•n en la sam•a ŝrank•o sur la sub•tegment•ej•o, kie mi est•is pas•ig•int•a ĉiu•j•n nokt•o•j•n de mi•a knab•ec•o; la ceter•a•j vizit•ant•o•j dev•is ripoz•i en la stal•o kaj kuŝ•iĝ•is sur pajl•o, ĉar lit•o•j est•is nur du en la dom•o, nom•e la mi•a kaj tiu de mi•a•j “ge•patr•o•j”.
Strang•a•j pens•o•j tra•ir•is mi•a•n kap•o•n, kiam mi post tiom da jar•o•j de for•est•o tiel subit•e kuŝ•is en mi•a antaŭ•a dorm•ej•o, kaj komenc•e la dorm•o ne vol•is ek•tuŝ•i mi•a•j•n okul•o•j•n. Mi pens•is pri la est•int•o kaj mir•is, ke ĉio far•iĝ•is tiel bon•a. Sub mi mi aŭd•is re•foj•e tiu•n sam•a•n mister•a•n “seg•ist•o•n”, sed fin•e li jam ne “labor•is”, kaj dum la unu•ton•a bru•ad•o de la ond•o•j (rul•iĝ•ant•a•j ĉiam de•nov•e ĉi tie•n kaj re•turn•e•n sur la bord•o de la Insul•o) iom post iom for•mort•is, mi•a•j okul•o•j ferm•iĝ•is, kaj mi ek•dorm•is.
Est•is ĉirkaŭ•e je la naŭ•a hor•o, kiam en la sekv•ant•a maten•o mi vek•iĝ•is. Mi salt•is el mi•a lit•o, vest•is mi•n kaj rigard•is ĉirkaŭ•e. Ĉio sur la sub•tegment•ej•o est•is kiel en mi•a jun•ec•o, kaj la ŝtup•ar•o star•is sur la sam•a lok•o, kvankam mi•a patr•in•o ebl•e util•ig•is ĝi•n neniam por esplor•i, ĉu “li” est•as ven•ant•a. Mi supr•e•n•ir•is al la tegment•a apertur•o kaj rigard•is ekster•e•n, tut•e sam•e kiel antaŭ dek du jar•o•j mi far•is por la last•a foj•o.
Nenio antaŭ mi nek post mi est•is ali•iĝ•int•a. La pec•o•j da ter•o (nom•e la najbar•a insul•o Borkum kaj la “Plat•aĵ•o”) el•star•is ankoraŭ ĉiam el la ond•o•j. Post mi la brun•a “Dig•o”, kiu•n mi la antaŭ•a•n tag•o•n por la unu•a foj•o est•is vid•int•a tuj de proksim•e, si•n etend•is dekstr•e•n kaj mal•dekstr•e•n, ĝis kiam ĝi perd•iĝ•is ambaŭ•flank•e por mi•a rigard•o. Mar•bird•o•j ŝveb•is ĉiu•lok•e, sed mi nun ne dir•is: nur atent•u, mi for•pren•os vi•a•j•n ov•o•j•n, ĉar ov•o•j•n mi ja ne plu serĉ•us. La vid•aĵ•o rav•is mi•n; la vent•o dis•blov•is mi•a•j•n har•o•j•n, kaj ĉio re•vok•is al mi•a memor•o la pas•int•a•j•n jar•o•j•n.
Sed mi ne pov•is rest•ad•i sur la ŝtup•ar•o por daŭr•e admir•i la bel•a•n panoram•o•n, kaj mi mal•supr•e•n•ir•is al la sub•tegment•ej•a plank•o. Sub mi en la stal•o son•is bru•o de paŝ•o•j, kaj mi aŭd•is la voĉ•o•n de Johan•o kaj de la ali•a•j vek•iĝ•int•a•j gast•o•j de mi•a•j ge•patr•o•j.
Neniam tiom da bru•o kaj tiom da mov•ad•o est•is plen•ig•int•a•j la dom•o•n.
Mi mal•supr•e•n•ir•is la du•a•n ŝtup•ar•o•n, tra•ir•is la stal•o•n, kie la best•o•j mal•est•is (ebl•e pro la bel•a veter•o), kaj mi en•ir•is la ĉambr•o•n.
La maten•manĝ•o star•is sur la tabl•o, kaj mi ek•sid•is inter la ali•a•j. Grand•a amas•o da ov•o•j, biskvit•o•j, mult•a pan•o, lakt•o kaj buter•o atend•is ni•n, kaj ni est•is manĝ•ont•a•j. Laŭ•kutim•e mi•a adopt•int•o kovr•is al si la vizaĝ•o•n per la ĉap•o (li•a•j long•a•j menton•har•o•j re•foj•e pend•is inter la du brak•o•j) kaj li preĝ•is. Preĝ•int•e, li sur•met•is la ĉap•o•n, dir•is: “bon•a•n apetit•o•n!” kaj ni maten•manĝ•is. Johan•o (ĉiam rid•et•ant•e) est•is pli elokvent•a ol iam antaŭ•e kaj rakont•is jen en la insul•a dialekt•o, jen en Esperant•o pri mult•a•j afer•o•j. Mi•a “patr•in•o”, kiu si•n sent•is ankoraŭ iom ĝen•at•a inter ĉiu•j tiu•j gast•o•j, parol•is mal•mult•e kaj “li” dir•is tut•e nenio•n, ne pro mal•kontent•ec•o, ne pro mal•bon•a humor•o (li•a humor•o est•is ĉiam la sam•a), sed ĉar tia est•is li•a karakter•o; neniam, eĉ nun li ne parol•is pli mult•e ol est•is absolut•e neces•e.
Post la manĝ•ad•o “li” re•foj•e preĝ•is, kaj Johan•o propon•is, ke mi kaj li montr•u la Insul•o•n al la vizit•ant•o•j. Mi•a patr•o komenc•is leg•i si•a•j•n gazet•o•j•n kaj mi•a patr•in•o dir•is: — Nu bon•e!
Mi el•ir•is kun Mose•o, Stanislas kaj Kovács. Post kelk•a•j moment•o•j sekv•is la ali•a•j, unu•a Maksim•o Bjelski kun Ivan kaj last•a Johan•o kun la hund•o, kiu jam far•iĝ•is li•a amik•o.
Ni•a•j ge•gast•ig•ant•o•j prefer•e rest•is hejm•e, ŝi por for•met•i la manĝ•il•ar•o•n kaj li por leg•i si•a•j•n gazet•o•j•n.
La veter•o est•is bel•eg•a. La bril•ant•a sun•o star•is alt•e sur la ĉiel•o, kaj kiam ni al•ven•is sur la dun•o•j, la kviet•a mar•o si•n etend•is antaŭ ni•a•j pied•o•j kiel arĝent•a spegul•o, ĉar ne unu sulk•et•o si•n mov•et•is sur la supr•aĵ•o. La bel•a vid•aĵ•o rav•is ni•n, kaj ni ek•sid•is moment•o•n sur la sabl•o por rigard•i kaj admir•i ĝi•n. Post kelk•a temp•o ni ek•promen•is laŭ•long•e de la tut•a mar•bord•o, de unu dun•o al ali•a, for•tim•ig•ant•e ar•et•o•j•n da mar•bird•o•j. Laŭt•e blek•ant•e ili flug•is ĉirkaŭ ni, ebl•e tim•ant•e, ke ni for•pren•us ili•a•j•n ov•o•j•n; sed kvankam mi montr•is kelk•a•j•n nest•o•j•n, ni ne el•pren•is la ov•o•j•n.
Ni ven•is al la sud•a flank•o de la Insul•o, kie kuŝ•is la ŝlim•aĵ•o, tra•ir•is tra ĝi kaj re•foj•e al•ven•is ĉe la dun•o•j.
Kvankam la lac•iĝ•o ni•n ek•pren•is (ĉar ni ne kutim•is marŝ•i alt•e•n kaj mal•alt•e•n sur la mol•a sabl•o), ni sur•ir•is de•nov•e la unu•a•n dun•o•n kaj ek•sid•is por ripoz•i.
Nur unu ŝip•o, vel•ŝip•o kun du mast•o•j est•is vid•ebl•a sur la mar•o. Ĝi ven•is el la okcident•o kaj si•n direkt•is al la Insul•o. Ĝi est•is simil•a al blank•a cign•o kaj al•proksim•iĝ•is majest•e sed mal•rapid•e, ĉar la vent•o est•is mal•fort•a.
Ni rigard•is la ŝip•o•n moment•o•n, kaj Johan•o ek•star•is.
Per la man•o li ŝirm•is al si la okul•o•j•n kontraŭ la sun•o por pli oportun•e rigard•i la ŝip•o•n; tiam strang•a, melankoli•a esprim•o, kiu•n mi preskaŭ neniam vid•is ĉe li, glit•is sur li•a vizaĝ•o. Ankoraŭ moment•o•n li atent•e ekzamen•is la vel•o•j•n, tiam li dir•is kvazaŭ al si mem:
— La Fantazi•o.
Mi ne kompren•is la ver•a•n signif•o•n de tiu•j vort•o•j, ne pov•ant•e imag•i, ke la al•proksim•iĝ•ant•a vel•ŝip•o port•as tiu•n nom•o•n, ĉar nenies okul•o, eĉ ne la li•a pov•us disting•i je tiu grand•a distanc•o, kiu nom•o star•as sur la antaŭ•kil•o de la ŝip•o.
— Ĉu vi re•kon•as ĉi tiu•n dun•o•n? — mi demand•is al Johan•o.
— Jes, ĉi tie mi al•ven•is al vi kiel nud•ul•o ... antaŭ dek du jar•o•j —, li respond•is.
Ni ek•silent•is moment•o•n, rigard•ant•e la ŝip•o•n; tiam li dir•is plu•e:
— Est•as temp•o de ven•o, kaj est•as ankaŭ temp•o de for•ir•o; tiel vol•as la sort•o, kaj neniu pov•as ŝanĝ•i tio•n... Kelk•foj•e la moment•o de for•ir•o est•as mal•agrabl•a kaj mal•ĝoj•ig•a, sed ni dev•as ni•n sub•met•i.
Mi ne kompren•is, kio•n li•a•j vort•o•j signif•as; ili ŝajn•is al mi strang•a•j; post moment•o li dir•is plu•e:
— Ĝi al•proksim•iĝ•as pli kaj pli — kaj li etend•is la man•o•n al la ŝip•o; mi tamen ne vid•is ĝi•n plu, ĉar mal•dens•a nebul•o ek•ĉirkaŭ•is ni•n subit•e. Ŝajn•is tamen al mi, ke Johan•o ĝi•n vid•as ankoraŭ, ĉar li•a•j rigard•o•j rest•is fiks•it•a•j sur la sam•a lok•o.
Strang•a tim•o, mi ne sci•is pro kio, subit•e ek•reg•is mi•n. Mi rigard•is Johan•o•n; li star•is kiel gigant•a statu•o super mi. Li•a•j•n trajt•o•j•n mi ne pov•is plu disting•i pro la pli•dens•iĝ•ant•a nebul•o. Apenaŭ mi pov•is disting•i mi•a•j•n krur•o•j•n, tuj post•e mi disting•is plu nenio•n. Kiam mi rigard•is re•foj•e supr•e•n al Johan•o, li est•is mal•aper•int•a, kvankam tuj antaŭ•e li star•is apud mi, eĉ tiel proksim•e, ke mi est•us pov•int•a tuŝ•i li•a•j•n krur•o•j•n. Mi pens•is, ke li est•is far•int•a kelk•a•j•n paŝ•o•j•n mal•supr•e•n en la direkt•o de la mar•o.
— Kie•n vi ir•as? — mi demand•is, sed ne ricev•is respond•o•n; mi aŭd•is nur bru•et•o•n kvazaŭ de io fal•ant•a sur la sabl•o•n kelk•a•j•n paŝ•o•j•n antaŭ mi. Du ... tri ... kvar•foj•e mi aŭd•is tiu•n sam•a•n bru•o•n, sed pro la dens•a nebul•o mi nenio•n disting•is.
Mi ramp•is antaŭ•e•n kaj trov•is vest•o•j•n. Mi rigard•is ili•n atent•e ... ili est•is la vest•o•j de Johan•o. Mi ek•mir•is kaj ek•tim•iĝ•is.
— Johan•o!! — mi ek•kri•is, sed ne ricev•ant•e respond•o•n, mi vok•is al mi la ali•a•j•n. Ni atend•is, esper•ant•e ke li re•ven•us aŭ respond•us, sed van•e. Fin•e la nebul•o supr•e•n•iĝ•is, ne iom post iom kiel ĝi est•is ven•int•a, sed subit•e, kaj jen antaŭ ni, je kelk•a•j paŝ•o•j da distanc•o ni li•n ek•vid•is. Ĝis la brust•o li star•is en la mar•o kvazaŭ por si•n ban•i, sed li tut•e ne intenc•is ban•i si•n. Serioz•e kaj grav•mien•e li rigard•is ni•n; tiam li don•is al ni sign•o•n per la man•o, kvazaŭ por pet•i ni•a•n atent•o•n, kaj ek•parol•is:
— Mi•a•j amik•o•j, aŭskult•u mi•n dum kelk•a•j moment•o•j; mi hav•as io•n por dir•i al vi ĉiu•j. Sci•u do, ke la temp•o de mi•a for•ir•o al•ven•as. Mi ne pov•as rest•ad•i tie ĉi pli long•e. Fakt•e mi ja tut•e ne aparten•as al la hom•ar•o, kaj tial mi ne hav•as la rajt•o•n viv•i inter la hom•o•j... Kiam mi al•ven•is sur ĉi tiu•n Insul•o•n antaŭ dek du jar•o•j, tiam mi ven•is por ord•ig•i tio•n, kio•n la sort•o est•is mal•ord•ig•int•a, ĉar ordinar•a hom•o ne pov•us tio•n far•i. Mi viv•is inter la hom•o•j sub mult•a•j strang•a•j cirkonstanc•o•j. Mi est•is jen riĉ•a, jen mal•riĉ•a, sed ĉiam feliĉ•a kaj kontent•a, ĉiam ag•ant•e laŭ cirkonstanc•o•j. Mi est•is kelner•o, mar•ist•o, fleg•ist•o de frenez•ul•o•j, pur•ig•ist•o de kamen•tub•o•j, aktor•o, promen•ant•a propagand•il•o, kaj eĉ re•san•ig•ist•o. Kiam mi est•is riĉ•a, mi for•don•is mi•a•n mon•o•n por help•i al mal•feliĉ•ul•o•j, kaj mi far•is bon•o•n al ĉiu, kiu ajn bezon•is tio•n. Tia hom•o ne pov•as ekzist•i en real•o, kaj li ne ekzist•as, ne ekzist•is kaj neniam ekzist•os; hom•o•j est•as nur hom•o•j.
Kiam mi rakont•is al la ge•adopt•int•o•j de Jafet, ke mi nask•iĝ•is en “la Urb•o”, tiam mi dir•is mal•ver•aĵ•o•n. Mi ne nask•iĝ•is en urb•o, nek en vilaĝ•o. Mi nask•iĝ•is en Fantazi•uj•o, kaj la Fantazi•o port•is mi•n ĉi tie•n, kaj per la Fantazi•o mi for•ir•os...
Li etend•is la brak•o•n al la ŝip•o, kiu nun est•is tiel proksim•a, ke ĝi•a nom•o est•is klar•e leg•ebl•a sur la antaŭ•kil•o, kaj li dir•is plu•e:
— Jen tiu sam•a Fantazi•o; per ĝi mi nun for•ir•as sen•re•ven•e. Antaŭ ol for•las•i vi•n, mi tamen vol•as don•i al vi bon•a•n konsil•o•n.
... Uz•u vi•a•j•n talent•o•j•n, kaj se iam la sort•o est•os kontraŭ•a al vi•a•j dezir•o•j, ne far•iĝ•u tiam fatal•ist•o•j, sed pens•u pri la pilgrim•ant•o, kiu kuir•is si•a•j•n piz•o•j•n. Tiam ĉio far•iĝ•os bon•a... Kaj nun... Adiaŭ! — — — —
Li ek•silent•is, adiaŭ•dir•is last•foj•e per la man•o, turn•is al ni la dors•o•n kaj naĝ•is for. Ni okul•e sekv•is li•n, ĝis kiam li supr•e•n•ramp•is la ŝnur•a•n ŝtup•ar•o•n de la ŝip•o; ni vid•is li•n salt•i trans la ŝirm•ferdek•o•n, kie li mal•aper•is por ĉiam.
Graci•e la Fantazi•o glit•is for tra la ond•et•o•j de la mar•o kaj kvar•on•a•n hor•o•n post•e ni ne vid•is ĝi•n plu...
Ni star•is kvazaŭ vek•iĝ•int•a•j el sonĝ•o. Fin•e mi klin•is mi•n por kolekt•i la vest•o•j•n de la mal•aper•int•a amik•o, sed ... ili est•is for, las•ant•a•j nur unu post•sign•o•n, ĉar sur la sabl•o mi trov•is ... li•a•n ĉen•o•n el mi•a•j arĝent•a•j mon•er•o•j.
Ni ir•is re•turn•e•n al la dom•o. Mi•a•j ge•adopt•int•o•j sid•is kviet•e ĉe la tabl•o, ŝi trik•ant•e je ŝtrump•o, li leg•ant•e gazet•o•n kaj kraĉ•ant•e ĉiu•lok•e•n si•a•n brun•a•n kraĉ•aĵ•o•n, ruin•ig•ant•e la bel•a•j•n figur•o•j•n el sabl•o, per kiu•j ŝi est•is ornam•int•a la plank•o•n de la ĉambr•o.
Sur la tabl•o kuŝ•is leter•o, post•las•it•a de Johan•o, kaj send•it•a de la Deleg•it•o el Belgrad•o. Ĝi est•is adres•it•a al Kovács en la “Sep Preĝ•ej•o•j de Rom•o”. Li mal•ferm•is la leter•o•n kaj ek•pal•iĝ•is, sed ne pro ek•tim•o, ĉar li leg•is:
“Mi•a kar•a Eduard•o,
Dank’ al Di•o, ni ĉiu•j (vi, la fil•o•j kaj mi) viv•as. — Dum danĝer•a mal•san•o atak•int•a mi•n en la cirk•a vetur•il•o, Mareau trans•port•ig•is mi•n al mal•san•ul•ej•o en Buda-Pest, kie mi rest•is kvin monat•o•j•n. Kiam mi est•is re•san•iĝ•int•a, la vetur•il•o kun Mareau kaj Stanislas est•is mal•aper•int•a kaj ĉiu•j pen•o•j re•trov•i ili•n, rest•is sen•frukt•a•j. Mi re•ir•is al mi•a•j ge•patr•o•j. Ili pardon•is al mi mi•a•n kondut•o•n, kaj mi rest•ad•is ĉe ili, pens•ant•e neniam re•vid•i vi•n kaj ni•a•j•n infan•o•j•n. Sed la sort•o decid•is, ke fin•e ni re•vid•us unu la ali•a•j•n. Ĉi tiu•n maten•o•n mi ek•vojaĝ•os vagon•ar•e al Hag•o; mi sci•as, en kiu hotel•o vi est•os, atend•u mi•n tie.
Mi•a patr•o (Kovács) en•man•ig•is al mi la skrib•aĵ•o•n, kaj mi leg•is ĝi•n voĉ•e, tiam mi dir•is:
— Johan•o est•is prav•a: Ĉio far•iĝ•is bon•a.
La post•a•n tag•o•n ni for•las•is la Insul•o•n.
Ivan est•is tre mal•ĝoj•a kaj melankoli•a pro la perd•o de si•a amik•o kaj far•is mult•a•j•n grimac•o•j•n por re•ten•i si•a•j•n larm•o•j•n.
— Kio•n far•i sen li!? — li dir•is. — Mi ĉiam kred•is li•n ne•ordinar•a hom•o, sed neniam mi atend•is, ke li tiel subit•e mal•aper•us ... ho ve! — kaj mi respond•is:
— Kuir•u ili•n, Ivan, kaj ĉio far•iĝ•os bon•a. Vi est•is la amik•o de Johan•o, sekv•e ankaŭ la ni•a, kaj ni zorg•os pri tio, ke vi pov•u re•ir•i al vi•a patr•in•o en Patersburg•o por rest•ad•i ĉe ŝi tiel long•e, kiel vi dezir•as.
Kaj al Maksim•o Bjelski mi dir•is:
— Vi rest•ad•u ĉe ni, kie•n ajn ni vojaĝ•os; ĉu vi konsent•as?
La vir•et•o frot•is al si la man•o•j•n kaj jes•e kap•klin•is; li est•is tro nerv•em•a por parol•i.
Ni•a boat•o, direkt•at•a de Ivan, glit•is antaŭ•e•n. La kontraŭ•aĵ•o•j de la sort•o, kiu•j•n ni spert•is ĝis nun, est•is forges•it•a•j, kaj dum en ni•a•j•n orel•o•j•n son•is ankoraŭ la last•a•j vort•o•j de Johan•o, ni ir•is renkont•e al la antaŭ ni kuŝ•ant•a Est•ont•o, plen•a•j je kuraĝ•o kaj plen•a•j je konfid•o kaj esper•o, kiel ver•a•j:
Id•o•j de Orfe•o.