Tiu ĉi elektronika versio baziĝas sur Interreta teksto disponigita de la verkinto mem ĉe ftp://ftp.stack.nl/pub/esperanto/incoming/Fajron.txt.
Proksimuma verkojaro: 1990
Kreis la Esperantan tekston: Matthias
Ne tiom oft•e oni aŭdac•as mal•ferm•e parol•i pri la intern•a•j problem•o•j de la propr•a komplik•a person•ec•o, sincer•e esprim•i si•n, mal•kovr•i en si la hom•o•n — tiu•n, kiu bezon•as am•o•n kaj kiu kapabl•as am•i.
Tradici•e, la ind•ec•o de la mal•ferm•a el•dir•o est•as pri•dub•at•a pli oft•e (ver•ŝajn•e pro la eduk•ad•o) inter pli aĝ•a•j hom•o•j aŭ, pli ĝust•e — inter laŭ•aĝ•a•j mens•e. En la verk•ar•o de William Auld ni trov•as la koncern•a•n respond•o•n al la simil•a•j skeptik•ul•o•j:
Laŭ mi, en ĉiu•j ter•angul•o•j
ni•n jun•a•j hom•o•j reg•i dev•as;
se l’ kriteri•o•n ni mal•lev•as,
ni vend•as ni•n al hom•a•j pul•o•j.
Nenio est•as pli bel•a ol est•i jun•a... kaj... parol•i Esperant•o•n, asert•as Manfred, la ĉef•a hero•o de la roman•o. Mi esper•as, ke tiu alt•nivel•a inter•naci•a inter•kompren•iĝ•o... iam far•iĝ•os mem•kompren•ebl•a afer•o por la tut•a hom•ar•o... Definitiv•e, tiam aper•os la ebl•ec•o pli profund•e ek•kon•i la problem•ar•o•n de hom•o el ie ajn mal•proksim•e situ•ant•a land•o, sam•e kiel mi, dank’ al hazard•a bon•ŝanc•o dum Esperant•a vojaĝ•o tra FRG, hav•is la ebl•ec•o•n leg•i la manuskript•o•n de tiu ĉi libr•o, kies en•hav•o sen•prokrast•e ek•de la komenc•o ĝis la fin•o firm•e absorb•is mi•a•n atent•o•n per la kolor•a gam•o de riĉ•a•j tra•viv•aĵ•o•j, el kiu•j mult•a•j re•spegul•as biografi•a•j•n spert•o•j•n de la aŭtor•o. Evident•e ankaŭ pro tio la roman•o son•as natur•e kaj konvink•ig•e, la esprim•plen•a•j bild•o•j, intens•ig•it•a•j per la specif•ec•o de akr•iĝ•int•a jun•ul•a mond•percept•o figur•e prezent•as la aspir•o•n al reciprok•a tener•a kor•inklin•o kontrast•e kun ne•sent•em•o kaj indiferent•ec•o. Mi pens•as, ke ankaŭ mult•a•j ali•a•j hom•o•j ne ĉiam est•as feliĉ•a•j, kaj ke mi ebl•e ne est•as la sol•a hom•o, kiu neniam kon•is iu•n, kiu li•n kompren•is..., skrib•as la ĉef•a hero•o en si•a artikol•o, kiu aper•as en la lern•ej•an•a gazet•o sub la titol•o “Inter ali•ul•o•j”.
Grand•a mister•o est•as ali•ul•o•j
...
Mi vag•as inter ili kvazaŭ cert•a
pri mi, pri ili, pri la univers•o —
ekster•e vigl•a kaj laŭ•ŝajn•e lert•a,
dum efektiv•e tem•as pri l’ invers•o.
...
Ĉu ili spert•as, kiel mi, sci•vol•o•n
ĉu ili si•n kompren•as reciprok•e?
En glor•o•n ili traf•as aŭ izol•o•n?
...
Ĝust•e tiu ĉi sufer•ig•a sent•o de izol•ec•o kaj la streb•o tamen kompren•i ĉi mister•a•j•n ali•ul•o•j•n (W.A.) inspir•is la rakont•ist•o•n delikat•e observ•i la scen•o•j•n el ĉiu•tag•a viv•o kaj instig•is li•n vid•ig•i si•a•j•n kaŝ•it•a•j•n tendenc•o•j•n almenaŭ per•e de la supr•e menci•it•a gazet•o. “Mi ne plu est•os sol•a, sed inter amik•o•j”, pens•as li, esper•ant•e je profund•a•j ŝanĝ•o•j en si•a viv•o post la aper•o de la artikol•o.
Kun psikologi•a analiz•em•o la aŭtor•o pri•konsider•as ekzist•ant•a•j•n mal•facil•aĵ•o•j•n en la inter•hom•a•j rilat•o•j kaj trov•as, ke unu•a•j oft•e konsekvenc•as el la damaĝ•o•j, rezult•int•a•j de eduk•ad•o. “Iom post iom mi abomen•is ĉia•n psik•a•n kaj fizik•a•n per•fort•o•n”, definitiv•e pri•taks•as li la eduk•manier•o•n “help•e de knut•o kaj kuk•o”: “Neces•as pri•lum•ig•i sufer•it•a•j•n kruel•aĵ•o•j•n, kiu•j•n hodiaŭ mult•a•j hom•o•j rigard•as sam•e sen•kritik•e kiel i•am•e la faŝism•o•n”. Ja sub•ten•o de tiran•ec•o en vast•a senc•o est•as si•a•vic•e lig•it•a kun la kondut•o kaj eduk•a•j metod•o•j en la esenc•e pli mal•larĝ•a medi•o: Apog•ant•o•j de nazi•ism•o ne kapabl•as respekt•i hom•a•j•n rajt•o•j•n ankaŭ en si•a famili•o, streb•ant•e sub•prem•i la ali•ec•o•j•n de ali•a•j, kvankam tio, kiel ni pov•as konklud•i el la libr•o, ne gvid•as al la famili•a bon•fart•o, sed mal•e, el•vok•as nur la frustr•a•n mal•kontent•o•n pro la mal•ebl•o real•ig•i si•a•j•n ide•o•j•n, sen•efekt•a•n rezist•o•n kontraŭ la sever•a rigor•a real•ec•o. “Vid•u, paĉj•o, jen la vir•o, kiu•n vi dezir•is...”, leg•as ni fraz•o•n plen•a•n de sen•iluzi•iĝ•o, kiel kulmin•o•n de la mal•bon•ŝanc•a sort•o. ”...Mi sent•as la freŝ•ig•a•n efik•o•n de larm•o•j dis•ŝmir•it•a•j en la vizaĝ•o...” — ”...Ja tiel mister•a est•as la land•o de larm•o•j...”, skrib•is Saint-Exupéry en si•a libr•o “La Et•a Princ•o”. Kiam sol•ec•o aper•os en gorĝ’ kiel bul•o, la mond•o ne ŝajn•as est•i “plen•a de ĝoj•o... mi ne vid•as la ĝoj•o•n. Ĉirkaŭ mi nur mal•hel•o, mal•plen•o kaj silent•o...”
-Sed kie est•as la hom•o•j? — re•memor•as mi la demand•o•n de la Et•a Princ•o. — Oni est•as iom sol•ec•a en la dezert•o.
-Oni est•as sol•ec•a ankaŭ inter la hom•o•j, — sekv•is respond•o.
La rakont•ist•o, cert•e, klar•e konsci•as, ke krom tiu•j ĉi subjektiv•a•j ekzist•as ankaŭ pli ĝeneral•a•j psik•a•j kaŭz•o•j de inter•hom•a•j barier•o•j. Mor•ar•o, tradici•a•j regul•o•j kaj kutim•a•j lim•o•j en la kondut•o, fleks•em•o aŭ rigid•ec•o, ment•al•ec•o kaj mult•o ali•a ankaŭ lud•as en tio si•a•n rol•o•n: “Iom post iom mi kompren•is, ke en Esperant•uj•o la hom•o•j ne est•as tiom mal•varm•a•j... Ver•ŝajn•e en mult•a•j land•o•j la hom•o•j ĝeneral•e pli em•as tuŝ•i, kares•i kaj kis•i unu la ali•a•n ol en FRG...”
Ne ĉiam est•as tiom sen•senc•a•j la simil•a•j “simpl•a•j gest•o•j de afabl•ec•o”. ”...kiam ni adiaŭ•as... per bel•a ambaŭ•flank•a rid•et•o, mi de•nov•e est•as eg•e feliĉ•a...” — konstat•as la rakont•ist•o. Li rimark•ig•as: “Iu magi•a, malic•a fort•o dev•ig•as mi•n de•nov•e serĉ•i vizaĝ•o•j•n por rigard•i, rid•et•i al ili”.
Ĉio ĉi ig•as ni•n en•pens•iĝ•i pri tio, ke kompat•em•o kaj kun•sent•em•o est•as pli human•a•j ol sen•anim•a sen•respond•ec•a ignor•ad•o, pli prefer•ind•a est•as pac•o ol milit•o•j kaj agres•em•o. En tiu rilat•o pri la pli•bon•iĝ•o de la mond•o kaj pri si•a laŭ•ebl•a kontribu•o al tio pens•as la ĉef•a hero•o en si•a filozofi•um•ad•o pri la viv•a senc•o: ”...Sed, se la mond•o est•us mal•bon•a, mi dev•us ŝanĝ•i ĝi•n. Mi do est•us bezon•at•a, mi•a viv•o hav•us senc•o•n, mi do dev•os plu•viv•i...”
Kaj, kvankam la viv•o ne ofert•as moment•e mult•e da ĝoj•o por li, la roman•o puŝ•as ni•n al la pens•o, ke ankaŭ tiu•j hom•o•j, tamen, pov•as est•i eg•e feliĉ•a•j, ĉar (ebl•e eĉ iom ne•konsci•e) ili posed•as en si•a destin•o pli da ŝanc•o•j por viv•spert•iĝ•i kaj pli riĉ•iĝ•i spirit•e: Ili•a, ŝajn•e, ne•evit•ebl•a mal•gaj•o, al•kutim•iĝ•o al la sol•ec•o pli valor•ig•as por ili la intern•a•n mond•o•n de hom•o, la alt•a•j•n ec•o•j•n kompar•e kun materi•a•j, fizik•a•j valor•aĵ•o•j, pli ebl•ig•as rivel•i si•a•j•n talent•o•j•n kaj kapabl•ec•o•j•n, ja laŭ la resum•o•j de psikolog•o•j kaj mult•a•j viv•a•j ekzempl•o•j la kondiĉ•o•j pas•ig•i la temp•o•n sol•a tre favor•ig•as la evolu•o•n de la kre•a•j kapabl•o•j. Ili akir•as tiu•n special•a•n stat•o•n de la anim•o, kiu ebl•ig•as el•ekster•e en•rigard•i en la ĉirkaŭ•a•n mond•o•n, pli signif•e ek•sent•i la fluktu•ad•o•n kaj ne•ripet•ebl•o•n de ĉiu viv•a moment•o, fulm•rapid•a•n kur•o•n de la nun•temp•o en la sen•lim•a sen•efemer•a etern•ec•o. Kaj, kvankam tiu•j hom•o•j kelk•foj•e kun bedaŭr•o konstat•as, ke nokt•e oft•e anstataŭ dorm•i ili mult•e pens•ad•as, tamen ja est•as kon•at•e, ke “la strig•o de la saĝ•ec•o el•flug•as nokt•e” kaj nobl•a alt•a melankoli•o — unu el la integr•a•j konsist•ant•o•j de viv•a ekvilibr•o — impuls•as al la klar•iĝ•o de pens•o•j, al la revelaci•o. Tio ĝerm•ig•as ĉe ni la esper•o•n, ke la abism•o dis•ig•ant•a ili•n de ali•a•j ne etend•iĝ•as fatal•e, la angor•a•j•n nub•o•j•n ebl•as for•blov•i spit•e al la sort•o per la fervor•o kaj fort•a vol•o, kaj ke en viv•a•j krepusk•o•j ili sen•dub•e hav•as ŝanc•o•n por admir•i magi•a•n ĝoj•ig•a•n supr•e•n•ir•o•n. Kun fajr•er•o de esper•o al la prosper•o en la viv•o•flam•o ek•lud•u la melodi•o de harmoni•o en ili•a•j anim•o•j, kie neniam esting•iĝ•u “intern•a fajr•o”!
La titol•o de la libr•o tuj al•proksim•ig•as ni•n al ĝi•a esenc•a kern•o, kiu transcend•e re•vok•iĝ•as en ni•a•j kor•o•j dank’ al kred•ind•a•j fakt•o•j kaj bel•a•j fantazi•o•j, liber•e flu•ant•a•j help•e de la klar•a kaj aŭdac•a lingv•aĵ•o. Impres•as ankaŭ la ampleks•o de la tem•ar•o, kiu komenc•e pov•as ŝajn•i specif•e moder•a, sed dank’ al metafor•o oni rimark•as, ke trans•e de la leg•ebl•a•j lim•o•j est•as star•ig•it•a•j mult•eg•a•j pli•a•j grav•a•j kaj etern•e pri•diskut•at•a•j demand•o•j.
Dank’ al Esperant•o la rakont•ist•o hav•as mult•a•j•n kontakt•o•j•n, kaj kun admir•ind•a kompren•o, vek•ant•e ekster•ordinar•a•n interes•o•n ĉe la leg•ant•o, aŭtentik•e pri•skrib•as ankaŭ la etos•o•j•n de divers•a•j inter•naci•a•j jun•ul•ar•a•j renkont•iĝ•o•j, si•a•j•n spert•o•j•n pri ekster•land•a•j vojaĝ•o•j.
Hom•o•j•n, kiu•j ŝat•us pli subtil•e ek•kon•i ne nur land•o•j•n, for•a•j•n kaj ekzotik•a•j•n, sed ankaŭ la proksim•a•j•n, ĉiam eĉ preskaŭ apud•e situ•ant•a•j•n mister•a•j•n “insul•o•j•n” de enigm•a kaj unik•a hom•a anim•o, atend•as ver•e kor•tuŝ•a kaj pens•instig•a “vojaĝ•o” en la mir•ind•a plur•ec•o de hom•a•j individu•o•j.
Re•e unu el tiu•j sen•fin•a•j nokt•o•j. Mi ne pov•as ek•dorm•i, ebl•e eĉ ne vol•as. Mi•a anim•o est•as kapt•it•a de mal•gaj•o, de iu sen•kaŭz•a, mal•plen•a mal•gaj•o. Melankoli•e mi filozofi•um•as, ne sci•ant•e, ĉu mi nur pens•ad•as, ĉar mi ne pov•as ek•dorm•i, aŭ ĉu mi ebl•e ankaŭ ne pov•as ekd pro mi•a pens•ad•o.
Ver•ŝajn•e est•as jam la kvar•a. Je la sep•a mi jam dev•os el•lit•iĝ•i kaj ir•i al la lern•ej•o. Tie mi ne vol•as de•nov•e est•i lac•a, sed vek•a kaj freŝ•a, por kontribu•i pli al la lecion•o•j. Mi•a•j buŝ•a•j not•o•j dev•os pli•bon•iĝ•i. “Manfred”, dir•is sinjor•o Hausmann, mi•a instru•ist•o pri histori•o, “vi•a ĝis•nun•a buŝ•a not•o est•as ‘mank•o•hav•a’.” Ver•ŝajn•e est•as bon•e, ke li dir•is tio•n, ĉar tio pov•as instig•i mi•n ŝanĝ•i mi•n mem. Mi ne plu vol•as est•i iu trankvil•a, pens•em•a knab•o, sed vigl•a kaj sprit•a, ŝat•at•a de la ali•a•j...
Mi dev•as ek•dorm•i nun, mi nepr•e dev•as. Ĉu ebl•e help•as fantazi•i? Antaŭ mi•a•j okul•o•j aper•as la vizaĝ•o de Mart•in•a. Mi vid•as ŝi•a•j•n bel•a•j•n blond•a•j•n har•o•j•n; mi imag•as ŝi•n apud mi, sur mi, sub mi. Mi•a•j brak•o•j prem•as ŝi•n al mi, mi•a brust•o sent•as ŝi•a•j•n mam•o•j•n, ŝi•a•n mol•ec•o•n, ŝi•a•n varm•o•n... Sed mi ne trov•iĝ•as en la ĝust•a anim•stat•o; mi•a ekscit•o ne adekvat•as al ŝi•a bel•ec•o. Tamen, mi lac•iĝ•as...
* * *
La vek•horloĝ•o sonor•as. Est•as jam la sep•a. Kelk•a•j•n minut•o•j•n ankoraŭ, kaj mi dev•os el•lit•iĝ•i. “Bon•a•n maten•o•n, panj•o... Jes, mi tuj lev•iĝ•os...”. La maten•manĝ•o rapid•e en•stomak•iĝ•as. Mi ir•as en la kel•o•n, supr•e•n•port•as mi•a•n bicikl•o•n kaj ek•vetur•as.
La klar•a, maten•a, somer•fin•a aer•o freŝ•ig•as mi•a•n spirit•o•n. Mi vetur•as laŭ la herb•ej•o•j apud la river•o Diemel al Warburg. Kelk•a•j•n minut•o•j•n antaŭ la ok•a mi ating•as la lern•ej•o•n, en•ir•as en la klas•ĉambr•o•n. Tuj mi ek•vid•as Mart•in•a. “Bon•a•n maten•o•n!”, mi dir•as al ŝi. — “Bon•a•n maten•o•n!”, ŝi reciprok•as. “Iom•et•e tim•e ŝi dir•is tio•n”, mi pens•as, ankoraŭ dum moment•o fiks•ant•e mi•a•n rigard•o•n sur ŝi•a•j okul•o•j. Ĝust•e pro tiu tim•em•o ŝi tiom rav•as mi•n; ĝust•e pro tiu simil•ec•o inter ni du mi trov•as ŝi•n tiom simpati•a. Mal•long•e mi salut•as kelk•a•j•n ali•a•j•n sam•klas•an•o•j•n, kaj fin•e la lecion•o komenc•iĝ•as.
Sinjor•in•o Keller, mi•a instru•ist•in•o pri la german•a, en•ir•as, kaj ĉiu met•as si•a•n libr•et•o•n “La elekt•a•j afin•ec•o•j” sur la tabl•o•n. Dum la ven•ont•a•j du hor•o•j ni de•nov•e parol•os pri tiu roman•o de Goethe. Mi ja leg•is ĝi•n, sed nur supr•aĵ•e, ĉar mi ne apart•e interes•iĝ•as pri la problem•o•j de hom•o•j antaŭ 200 jar•o•j. Mi hav•as mi•a•j•n propr•a•j•n zorg•o•j•n, kaj mi est•as ankoraŭ lac•a pro la mal•long•a dorm•o. Tamen, mi dev•as kontribu•i, kun•parol•i...
* * *
Je la fin•o de la du hor•o•j mi konstat•as, ke mi ne mult•o•n percept•is de la lecion•o•j. Mi•a•j pens•o•j ja de temp•o al temp•o okup•iĝ•is pri la roman•o, sed pli oft•e pri Mart•in•a kaj ali•a•j tem•o•j, kiu•j mi•n tuŝ•as pli. Kaj mi bedaŭr•ind•e de•nov•e silent•ad•is. Ĉe sinjor•in•o Keller tio ne grav•as; ŝi iel ŝat•as mi•n — ebl•e, ĉar mi neniam ĝen•as ŝi•n dum la instru•ad•o. Se ankaŭ mi•a•j ven•ont•a•j stil•ekzerc•o•j est•os bon•a•j, mi cert•e ricev•os ankaŭ de•nov•e la not•o•n “bon•e” en la atest•o. Tamen, se mi ne sukces•as pli vigl•e kontribu•i en ŝi•a•j lecion•o•j, mi ver•ŝajn•e ankaŭ ne sukces•os kontribu•i pli en la lecion•o•j de sinjor•o Hausmann. Kaj li ne don•as bon•a•j•n not•o•j•n al silent•em•a•j lern•ant•o•j, ĉar ja la buŝ•a•j not•o•j grav•as plej...
Pens•ant•e pri tiu ĉi problem•o, mi ir•as en la paŭz•ej•o•n, hal•o•n konsist•ant•a•n el du larĝ•a•j koridor•o•j, kie la lern•ant•o•j pas•ig•u la paŭz•o•j•n precip•e — sed ne nur — dum ekster•e pluv•as. Tra la vitr•a•j vand•o•j de la paŭz•ej•o mi vid•as la lern•ej•a•n kort•o•n, sur kiu kelk•a•j lern•ant•o•j amuz•iĝ•as per kapt•o•lud•o•j kaj futbal•o. Iam, antaŭ tri aŭ kvin jar•o•j, mi ankaŭ pas•ig•is mi•a•j•n paŭz•o•j•n tiel. Mi ŝat•is lud•i futbal•o•n per tenis•a pilk•o, kvankam la ŝvit•o est•is iom•et•e mal•agrabl•a en la komenc•o de la ven•ont•a lecion•o. Sed iam tio ĉes•is — ebl•e ĉar nun, en la 11•a klas•o, ni est•as jam preskaŭ plen•kresk•a•j. Mi•a•j sam•klas•an•o•j ne plu ŝat•as tio•n; ili pas•ig•as la paŭz•o•j•n ali•manier•e.
Mi vid•as grup•et•o•n da ili star•i kelk•a•j•n metr•o•j•n for de mi kaj ir•as al ili por iom•et•e kun•aŭskult•i. Neniu mi•n rimark•as, neniu ced•as lok•o•n al mi, tiel ke mi pov•u al•iĝ•i al la grup•et•o anstataŭ star•i ekster la rond•o. Dum kelk•a•j minut•o•j mi aŭskult•as. Ili parol•as pri motor•cikl•o•j kaj pri hom•o•j, kiu•j•n mi ne kon•as. Kelk•foj•e ili rid•as. Mi iom•et•e kun•rid•as, kvankam mi ne ver•e kompren•as, pri kio ili parol•as. Mi ne vid•as ebl•o•n en•miks•iĝ•i, mi sent•as mi•n ignor•at•a. Mi decid•as for•las•i la grup•et•o•n kaj vag•as sen•cel•e tra la paŭz•ej•o.
Mi mal•ŝat•as paŭz•o•j•n, precip•e tiu•j•n long•a•j•n, 20-minut•a•j•n, kiel nun. Abund•as lern•ant•o•j el ali•a•j klas•o•j, kies vizaĝ•o•j•n mi part•e jam kon•as, part•e ne. Kaj fin•e mi ek•vid•as mi•a•n sam•klas•an•o•n Peter kun li•a bel•aspekt•a amik•in•o. Mi observ•as ili•n dum moment•o, vid•as, kiel li ĉirkaŭ•brak•as kaj kis•as ŝi•n. “Li rajt•as tuŝ•i ŝi•n!”, mi pens•as, sed tuj konsci•iĝ•as pri tio, ke tiu pens•o est•as mal•bel•a. “Mi ja ĝoj•u pri la feliĉ•o de la ali•a•j hom•o•j!”, mi dir•as al mi. Sed kun bedaŭr•o mi konstat•as, ke moment•e mi tut•e ne inklin•as al ĝoj•o. Peter est•as mal•bon•a lern•ant•o; li ja eĉ ven•is al ni•a klas•o last•jar•e pro tio, ke li dev•is ripet•i ĝi•n. Kaj li eĉ ne aspekt•as pli bel•e ol mi. Nur ĉar li est•as pli parol•em•a...
Mi plu•ir•as, plu•vag•as, rigard•ant•e ĉirkaŭ•e•n. Ie sid•as Mart•in•a kaj inter•parol•as kun si•a amik•in•o Veronik•a. “Kial ne kun mi?”, mi demand•as mi•n, sci•ant•e ke la respond•o al tiu ĉi demand•o gvid•os mi•n al la radik•o•j de la mal•feliĉ•o, kiu•n mi sent•as.
Mi pri•pens•as. Inter•parol•o•j komenc•iĝ•as, se iu al•parol•as ali•a•n person•o•n. Se iu ne al•parol•as ali•a•j•n person•o•j•n, li tamen pov•as hav•i inter•parol•o•j•n. Ekzempl•e hom•o, kiu tut•e ne al•parol•as ali•a•j•n, dev•us hav•i preciz•e la du•on•o•n de la inter•parol•o•j ol li hav•us, se li hav•us normal•a•n al•parol•em•o•n. Kaj tio pov•us sufiĉ•i por tamen sent•i si•n bon•e. Sed ial tio ne ĝust•as. Mi dev•as esplor•i, kial.
Se iu hav•as io•n por dir•i, kiel li elekt•as la person•o•n, al kiu li dir•as tio•n? Cert•e grav•as la pri•pens•o, ĉu la ali•a person•o ŝat•as est•i al•parol•at•a. Oni prefer•e al•parol•as hom•o•j•n, ĉe kiu•j oni supoz•as, ke ili ĝoj•as pri tio. Kaj ver•ŝajn•e mult•a•j supoz•as, ke hom•o, kiu ne oft•e mem al•parol•as ali•a•j•n hom•o•j•n, ne ĝoj•as pri inter•parol•o•j, do ankaŭ ne ŝat•as est•i al•parol•at•a. Sed mi tamen ŝat•as est•i al•parol•at•a! Neces•as do dir•i tio•n al ili, por ke ili ŝanĝ•u tiu•n bild•o•n pri mi...
Inter•parol•o•j pov•as est•i supr•aĵ•a•j aŭ profund•a•j. Ĉe ĉi-last•a•j cert•e grav•as ankaŭ la konfid•o. Konfid•o est•iĝ•as per mal•ferm•ec•o. Neces•as do mal•ferm•i mi•n...
Dum tiu•j pens•o•j ankoraŭ okup•as mi•a•n cerb•o•n, gong•o•frap•o anonc•as la fin•o•n de la paŭz•o. Mi re•ir•as en la klas•ĉambr•o•n, kie komenc•iĝ•as la lecion•o de sinjor•o Hausmann pri histori•o. Rimark•ant•e, ke mi sent•as mi•n ankoraŭ lac•a kaj nun krom•e mal•trankvil•a pro la pens•o•j ek•ĝerm•int•a•j en mi, mi decid•as prokrast•i mi•a•n plan•o•n, jam ek•de hodiaŭ pli vigl•e kontribu•i al la lecion•o•j.
Post la fin•o de la lecion•o, en kiu mi do silent•is, komenc•iĝ•as 5-minut•a paŭz•o, kiu•n tiu•j, kiu•j ne el•ir•as por fum•i cigared•o•n, pas•ig•as en la klas•ĉambr•o. Mi iom•et•e observ•as Mart•in•a kaj vid•as, ke ŝi el•ig•as el si•a tornistr•o si•a•n matematik•a•n kajer•o•n. Mi memor•as, ke ni•a•j hejm•task•o•j ĉi-foj•e est•is relativ•e mal•facil•a•j. Tem•as pri pruv•o•j de matematik•a•j teorem•o•j per•e de indukt•o, kaj solv•ant•e tiu•j•n task•o•j•n hieraŭ post•tag•mez•e, mi supoz•is aŭ eĉ cert•is, ke neniu el mi•a•j sam•klas•an•o•j sukces•os solv•i ili•n. Hodiaŭ ni ne hav•as lecion•o•j•n pri matematik•o, sed morgaŭ, kaj mi sci•as, ke Mart•in•a, kiu neniam forges•as far•i si•a•j•n hejm•task•o•j•n, nepr•e vol•as far•i ankaŭ la nun•a•j•n.
Al ali•a•j hom•o•j mi nur mal•volont•e mal•kaŝ•as la solv•o•j•n — sed al ŝi... Kia plezur•o est•us, sent•i ŝi•a•n proksim•ec•o•n, spert•i, ke ŝi aŭskult•as mi•n, eĉ se tem•as nur pri matematik•o! Kia ĝoj•o, fin•fin•e iam inter•ŝanĝ•i kun ŝi pli da vort•o•j ol nur “Bon•a•n maten•o•n!”, “Salut•o•n!” kaj ”Ĝis!”...
Kaj fakt•e, ŝi demand•as Veronik•a, ĉu ŝi sci•as, kiel solv•i tiu•j•n matematik•a•j•n problem•o•j•n. “Ne”, respond•as Veronik•a, kaj al•don•as: “Demand•u Manfred!” Mi agrabl•e surpriz•iĝ•as, iĝ•as iom•et•e nervoz•a kaj nun eĉ pli atent•e observ•as ŝi•n. Mi rimark•as (aŭ kred•as rimark•i), ke ŝi iom•et•e ruĝ•iĝ•as, kaj konstat•as, ke ŝi eĉ ne risk•as rigard•i al mi. Se ŝi rigard•us, ŝi vid•us, ke mi star•as sol•a, do hav•as temp•o•n, kaj moment•e pov•us imag•i nenio•n pli bel•a•n ol montr•i al ŝi mi•a•n help•em•o•n, mi•a•n bon•a•n vol•o•n...
Mal•long•e post•e Mart•in•a re•met•as si•a•n kajer•o•n en la tornistr•o•n kaj el•pren•as si•a•j•n afer•o•j•n por la sekv•ant•a lecion•o de la latin•a. Mi iel ŝat•as tiu•j•n lecion•o•j•n, kvankam ili est•as ted•a•j. Sed mi ĉiam ĝoj•as, kiam doktor•o Kramer, kiu instru•as ni•n, dir•as: “Tio est•as fraz•o por vi, Manfred!” Tio signif•as, ke la fraz•o est•as apart•e mal•facil•a, kaj ke nur mi•n li opini•as kapabl•a traduk•i ĝi•n.
Post la fin•o de la lecion•o, en kiu mi nur iom•et•e mal•pli bon•e ol kutim•e traduk•is mi•a•j•n fraz•o•j•n, de•nov•e est•as pli long•a, 10-minut•a paŭz•o. Mi ir•as en la paŭz•ej•o•n, kaj de•nov•e enu•as vag•ant•e inter la kon•at•a•j kaj ne•kon•at•a•j lern•ant•o•j. De•nov•e mi vid•as Peter kun li•a amik•in•o, sed ĉi-foj•e iom pli fort•e ol antaŭ•e al•trud•iĝ•as la mal•nov•a fraz•o: “Li rajt•as tuŝ•i ŝi•n!”... Ili kares•as kaj kis•as unu la ali•a•n. “Kio•n signif•as ‘am•i’?”, mi demand•as mi•n. ‘Am•i’ signif•as prefer•i unu person•o•n al la ali•a•j, do mal•prefer•i ali•a•j•n person•o•j•n favor•e al unu! Ĉu am•o, aŭ pli ĝeneral•e, ĉu amik•ec•o ne ĉiam signif•as hav•i antaŭ•juĝ•o•j•n kontraŭ ali•a•j, la ne-am•at•o•j, la ne-amik•o•j? La antaŭ•juĝ•o•n, ke la ali•a•j ne est•us tiom bon•a•j amik•o•j kiel la favor•at•a person•o? Ne, mi ne ŝat•as tiu•j•n pens•o•j•n. Sed mi ne pov•as evit•i ili•n...
Mi plu•ir•as, vid•as hom•o•j•n, vizaĝ•o•j•n, kiu•j ne rimark•as mi•n. Io mut•e kri•as en mi: “Rigard•u!... Rigard•u mi•n, kiu•n vi ignor•as, mi•n, la sen•kulp•a•n mal•am•at•o•n...!” Sed neniu rigard•as. Iel ekscit•it•a, nervoz•a mi est•as. Feliĉ•e tiu ĉi paŭz•o ne daŭr•as tiom long•e. Tuj komenc•iĝ•os la lecion•o pri fizik•o. Est•as unu el mi•a•j plej bon•a•j fak•o•j...
* * *
Je la 12•a hor•o kaj du•on•o la instru•ad•o fin•iĝ•as. Mi vetur•as hejm•e•n, bicikl•ant•e tra la apud•river•a•j herb•ej•o•j. Sol•a. Mi pri•pens•as, kial mi vetur•as sol•a. Ankaŭ por la ali•a•j el mi•a urb•o la lecion•o•j ĵus fin•iĝ•is. Ankaŭ ili dev•os bicikl•i tra la herb•ej•o•j. Cert•e ankaŭ hodiaŭ kelk•a•j vetur•as kun•e, ver•ŝajn•e nur kelk•a•j•n minut•o•j•n post mi. Kial mi ne atend•as ili•n? Mi memor•as, ke hieraŭ mi vetur•is kun•e kun Karst•e•n al la lern•ej•o, ĉar ni hazard•e renkont•iĝ•is tie, kie ni•a•j voj•o•j kun•fand•iĝ•as. Li est•as tre parol•em•a, sed tamen li ne sukces•is el•ig•i mult•a•j•n vort•o•j•n el mi. Nur de temp•o al temp•o fraz•et•o•n, sed plej oft•e nur la vort•o•n “jes”.
Ĉu li rimark•is, ke mi tamen ĝoj•is pri la inter•parol•o? Aŭ ĉu li simpl•e opini•as mi•n ted•a, mal•interes•a konversaci•ant•o? Ĉu li est•ont•e evit•os mi•n, ĉar li prefer•as parol•i kun pli interes•a•j hom•o•j, tiel, ke mi neniam lern•os vigl•e inter•parol•i? Mi dev•as eskap•i el tiu ĉi diabl•a cirkl•o.
Mi al•ven•as hejm•e kaj tag•manĝ•as kun la famili•o. Mal•mult•a•j inter•parol•o•j, kiel kutim•e. Paĉj•o kritik•as, ke panj•o kuir•is la ruĝ•a•n brasik•o•n tro mol•a, tro kaĉ•a. Dirk, mi•a plej jun•a frat•o, konsent•as kaj al•don•as, ke ankaŭ la viand•o ne est•as bon•a.
Post la tag•manĝ•o mi ir•as en mi•a•n ĉambr•o•n kaj tuj pren•as la last•a•n numer•o•n de ni•a lern•ej•an•a gazet•o. Mi re•leg•as la antaŭ•parol•o•n, en kiu Ralf, la plej aktiv•a inter la redakci•an•o•j, plend•as pri la mal•grand•a kontribu•em•o de la lern•ant•o•j. Jam antaŭ preskaŭ du•on•a jar•o tiu numer•o aper•is, kaj jam tiam mi pens•is, ke ebl•e ankaŭ mi io•n verk•os pri tio, kio tuŝ•as mi•n. Sed nur nun mi•a•j plan•o•j iom konkret•iĝ•is. Ĝi pov•us est•i efik•a help•il•o por sci•ig•i al mi•a•j sam•klas•an•o•j, kio•n mi vol•as, dev•as dir•i al ili... Sur la du•a paĝ•o mi trov•as indik•o•n pri la el•don•kvant•o: 500 ekzempler•o•j. Ni•a gimnazi•o hav•as 900 lern•ant•o•j•n, do almenaŭ ĉiu du•a ĝi•n leg•as.
Mi plu tra•foli•um•as ĝi•n, serĉ•ant•e respond•o•n al grav•a demand•o: Ĉu tio akord•iĝ•us kun la rest•o de la gazet•o? Mi vid•as stult•a•j•n ŝerc•o•j•n, mal•serioz•a•j•n desegn•aĵ•o•j•n. Sed feliĉ•e mi trov•as ankaŭ serioz•a•j•n, emoci•a•j•n artikol•o•j•n de Ralf pri atom•energi•o kaj mal•arm•ad•o. Tamen, neniu parol•as pri si•a intern•aĵ•o, krom ebl•e Iren•e en si•a poem•o pri medit•o•j ĉe la bord•o de river•et•o. Sed mi ne vol•as verk•i vers•o•j•n, mi vol•as plej•ebl•e rekt•e dir•i io•n... Fin•fin•e mi ven•as al la konklud•o, ke malgraŭ ĉio ebl•as aper•ig•i io•n en ĝi.
Mi re•met•as la gazet•o•n sur la bret•ar•o•n kaj komenc•as far•i mi•a•j•n hejm•task•o•j•n. Post•e mi ir•as en la loĝ•o•ĉambr•o•n, por iom•et•e leg•i en gazet•o•j kaj revu•o•j.
Subit•e mi•a patr•o en•ir•as.
”Ĉu vi ankoraŭ bezon•as vi•a•n bicikl•o•n?”, li demand•as en mal•afabl•a ton•o.
“Ne, hodiaŭ ne plu.”
“Do en•met•u ĝi•n en la kel•o•n!”
“Ne neces•as. La bicikl•o est•as ŝlos•it•a.”
“En•met•u vi•a•n bicikl•o•n!”, li ordon•as koler•iĝ•ant•e.
“Kial mi en•met•u ĝi•n? Eĉ ne pluv•as.”
“Mi dir•is, ke vi en•met•u vi•a•n bicikl•o•n.”
“Jes, sed kial?”
”Ĉu vi en•met•os vi•a•n bicikl•o•n?”, li demand•as minac•e.
“Ne neces•as.”
Sed tio est•is tro por li. Li eksplod•as de koler•o, bat•as per la plat•a man•o kontraŭ mi•a post•krani•o, per la tut•a fort•o, unu•foj•e, du•foj•e. “Ne tiom fort•e, Karl!”, kri•as mi•a patr•in•o, sed mi jam ek•kri•as, ek•plor•eg•as, trem•as per la tut•a korp•o, sent•as perturb•o•n en mi•a cerb•o, rimark•as tamen post moment•o, ke ankoraŭ ĉio funkci•as. Mi pov•as ek•star•i, re•tir•iĝ•i al mi•a ĉambr•o por plu•plor•eg•i en kviet•o. Kun iu•spec•a kontent•o mi rimark•as, ke mi plor•eg•as sen•hont•e, kvankam paĉj•o ĉiam mal•ŝat•eg•is la “plor•aĉ•ad•o•n” de si•a•j fil•o•j. Ili ja ne est•as knab•in•o•j, ne, vir•o•j ili far•iĝ•u, vir•o•j!
Mi rimark•as la bon•fart•ig•a•n efik•o•n de la plor•ad•o kaj ĉirkaŭ•rigard•as per la ankoraŭ mal•sek•a•j okul•o•j en mi•a ĉambr•o. Ĉio aspekt•as iom•et•e mal•klar•e, sed... nenio ŝanĝ•iĝ•is, ĉio rest•is sam•e kiel antaŭ•e. Sur mi•a apud•lit•a ŝrank•et•o star•as ankoraŭ mi•a plej ŝat•at•a pluŝ•best•o, la blank•a urs•id•o, kiu•n mi pren•as kaj kares•as. Mi palp•as ĝi•a•n fel•o•n, prem•as ĝi•n al mi•a vang•o. Ĝi est•is mi•a krist•nask•a donac•o, kiam mi hav•is kvin jar•o•j•n... Mi sent•as mi•n lac•a kaj decid•as en•lit•iĝ•i. Post iom da temp•o ven•as panj•o. “Ho, ĉu jam en•lit•e?”, ŝi demand•as, kaj al•don•as per mild•a, kompat•em•a voĉ•o: “Vi ja ne ĉiam dev•as spit•i vi•a•n patr•o•n!” Sed mi ŝajn•ig•as, ke mi ne rimark•as ŝi•n. Mi ja ne plu est•as infan•o.
Rapid•e mi en•dorm•iĝ•as.
* * *
La tag•o•n post•e mi•n okup•as iom•et•e ali•a•j pens•o•j ol la antaŭ•a•n. Mi sent•as mi•n bon•e, sed rimark•as, ke mi tamen ne kapabl•as ŝanĝ•i mi•n tiel, ke mi far•iĝ•as pli vigl•a ekster•e, pli parol•em•a. Jam antaŭ•e mi pens•is pri tio, ke ver•ŝajn•e mi•a eduk•ad•o far•is mi•n tim•em•a — sed nun mi cert•as pri tio. La fakt•o, ke el•dir•o•j de mi pov•is kaŭz•i koler•o•n de mi•a patr•o, ig•is mi•n silent•em•a. Eĉ mi•a•n patr•o•n mi iel tim•as, kaj des pli la mal•pli kon•at•a•j•n hom•o•j•n, do la instru•ist•o•j•n kaj ankaŭ la sam•klas•an•o•j•n...
En tiu tag•o mi en•lit•iĝ•as fru•e, sed ĉi-foj•e mi de•nov•e ne pov•as ek•dorm•i. Tro vigl•a•j est•as la pens•o•j, tro fort•a la dezir•o, esplor•i kaj klar•ig•i mi•a•n sort•o•n.
Mi pens•as pri mi•a patr•o. Jam de la komenc•o mi tim•is li•n, ĉar li insult•is, minac•is... kaj, ne tre oft•e, tamen, ebl•e unu- aŭ du•foj•e jar•e, li plen•e perd•as la mem•reg•ad•o•n, far•iĝ•as ebri•a de koler•o. Mi memor•as, ke jam antaŭ kelk•a•j jar•o•j okaz•is situaci•o kiel hieraŭ, kaj mi•n terur•is la kruel•a mal•just•aĵ•o, kiu•n mi spert•is. Mi ne plu vol•is viv•i en tia mond•o, vol•is mort•ig•i mi•n. Sed mi konsider•is, ke tiam mi neniam plu pov•us dir•i al la mond•o, kio•n mi sufer•is, dum, se mi plu•viv•as, mi pov•os rakont•i, skrib•i pri tio, help•i ŝanĝ•i la mond•o•n, kiu•n mi sent•is tiom sen•kor•a, mal•just•a, kruel•a. La mond•o, kiel, ebl•e, Di•o ĝi•n kre•is, aŭ, pli bon•e, kiel ni ĝi•n trov•as, don•us al la hom•o•j ĉio•n por far•iĝ•i feliĉ•a, se ili trakt•as unu la ali•a•n bon•e.
Sed paĉj•o ne kapabl•as far•i tio•n, ĉar li mem spert•is kruel•a•n eduk•ad•o•n! Mi memor•as, ke li oft•e dir•is, kiam li•a•j infan•o•j ne obe•as: “Se mi est•us dir•int•a tio•n al mi•a patr•o, mi est•us ricev•int•a bat•o•j•n, bat•eg•o•j•n!”, kaj li riproĉ•is si•n mem: “Sed mi, mi est•as tro indulg•a, tro indulg•a mi est•as!”
Mi memor•as la vizaĝ•o•n de mi•a av•o. Li est•is nazi•o, konvink•it•a nazi•o ĝis si•a mort•o antaŭ tri jar•o•j. Ĉiu•dimanĉ•e ni•a famili•o vizit•is li•n. Oft•e ni, la infan•o•j, enu•is tie. Iam mi pren•is mal•nov•a•n libr•o•n de sur li•a bret•ar•o, ĉar sur ĝi•a dors•o mi leg•is la vort•o•j•n “Mi•a batal•o”. Tio memor•ig•is mi•n pri Adolf Hitler, pri kiu mi jam mult•o•n aŭd•is, kaj fakt•e tem•is pri tiu fam•a libr•o. Mal•ferm•int•e ĝi•n, mi leg•is la dediĉ•o•n: “Al la lok•a kamp•ar•an•a gvid•ant•o Ferdinand Brinkmann agnosk•ant•e li•a•j•n merit•o•j•n pri la german•a popol•o” aŭ simil•e, mi ne plu bon•e memor•as. Sekv•is la vort•o•j “Heil Hitler!” kaj la sub•skrib•o•j de iu•j distrikt•a•j gvid•ant•o•j. Mi•a av•o — jen adept•o de ideologi•o, kiu predik•is sever•ec•o•n, rigor•ec•o•n, kruel•o•n! Kaj iam, kiam la tele•vid•o raport•is pri iu•j batal•o•j en Palestin•o, mi eĉ aŭd•is li•n dir•i, ke “Adolf est•us dev•int•a gas•mort•ig•i eĉ mult•e pli da jud•o•j”! Tiom mal•alt•a•n respekt•o•n pri la hom•a viv•o li hav•is! Ne mir•ind•e, ke ankaŭ paĉj•o est•as iel kruel•a!
Kaj panj•o? Ĉu ankaŭ ŝi est•as mal•human•a? Mi memor•as, ke hieraŭ ŝi kri•is: “Ne tiom fort•e, Karl!” — do ne “Ne tuŝ•u li•n, Karl!”, ne, bat•i li rajt•as, nur ne tro fort•e! Ŝi ja eĉ mem bat•is mi•n kelk•foj•e, ne tro fort•e, sed tamen! Kaj ŝi oft•e koler•iĝ•is pro bagatel•o•j. Kiam mi hav•is kvin jar•o•j•n, mi pas•ig•is semajn•o•n ĉe onkl•in•o Ing•e. Mi neniam forges•is, kiel mi tie renvers•is plen•a•n glas•o•n da lakt•o. Mi hont•is, tim•is, atend•is pun•o•n kaj ek•plor•is. Sed kio•n far•is onkl•in•o Ing•e? Ŝi dir•is: “Ne grav•as!”, for•viŝ•is la lakt•o•n kaj konsol•is mi•n: “Vi ja ne dev•as plor•i, Manfred...” Mi mir•is, kred•is, ke mi ne plu kompren•as la mond•o•n! Ŝi ne bat•is mi•n, eĉ ne insult•is! ”Ŝi est•as mal•just•a!”, mi pens•is, ”Ŝi ja dev•as pun•i mi•n!” Sed post•e mi kompren•is, ke ne ĉiu•j vir•in•o•j est•as kiel panj•o.
Ĉu panj•o mem tra•viv•is kruel•a•n eduk•ad•o•n? Ebl•e ne tiom. Sed ŝi rakont•is, ke avinj•o oft•e vesper•e pel•is ŝi•n kaj ŝi•a•j•n ge•frat•o•j•n per baston•o en la lit•o•n, kaj ke tiam ili ek•tim•is... Eĉ mi neniam ŝat•is avinj•o•n. Tiam, kiam nask•iĝ•is Dirk, mi•a plej jun•a frat•o, panj•o dev•is ir•i en hospital•o•n. Ni, la tri pli aĝ•a•j frat•et•o•j, do dev•is ir•i al avinj•o, por ke ŝi zorg•u pri ni. Bedaŭr•ind•e ŝi hav•is nur unu mal•grand•a•n lit•o•n, kaj tiu est•is por Martin, la plej jun•a el ni tri. Mi do dev•is dorm•i en grand•a lit•o — sed ne vol•is. Mi neniam antaŭ•e dorm•is en grand•a lit•o. Mi rifuz•is, kri•is! Kaj tiam avinj•o koler•iĝ•is. Ŝi pren•is baston•o•n kaj ek•bat•is, rapid•e kvin- aŭ dek•foj•e sur la pug•o•n. Mi kri•is, plor•eg•is... kaj fin•e lac•iĝ•is, ek•dorm•is. En la grand•a lit•o.
Mi pov•as ekzakt•e kalkul•i, ke tiam mi hav•is tri jar•o•j•n kaj du monat•o•j•n. Ver•ŝajn•e tio est•as mi•a unu•a memor•o. Tiel komenc•iĝ•as mi•a•j memor•o•j, mi•a viv•o! Dum la tut•a viv•o mi ne plu am•is avinj•o•n. Ĉiu•j kred•is, ke ŝi eĉ ne kapabl•is mort•ig•i muŝ•o•n. Ne mult•e mank•is, kaj ankaŭ mi est•us kred•int•a tio•n. Kaj mi est•us plor•int•a apud ŝi•a tomb•o, kiel far•is Stefan, mi•a tiam 12-jar•a kuz•o.
Mal•gaj•o kaj sam•temp•e iu•spec•a ĝoj•o aper•as en mi kaj miks•iĝ•as. Mi pri•pens•as, kiom ampleks•a est•as la problem•o ĵus mal•kovr•it•a de mi. Mi memor•as, ke paĉj•o oft•e envi•as si•a•j•n koleg•o•j•n cit•ant•e ili•n: “Hoffmann dir•as: ‘Se mi•a•j ge•fil•o•j ne obe•as, ili tuj ricev•as bat•eg•o•j•n!’” Kaj li prov•as el•vok•i per tio la impres•o•n, kiom mild•a, indulg•a li est•as kompar•e kun ali•a•j patr•o•j. Sed eĉ, se ĉe•est•as iu el li•a•j koleg•o•j, dum li insult•as si•a•j•n infan•o•j•n, tiu neniam en•miks•iĝ•as por mild•ig•i li•n, por montr•i al la infan•o•j, ke li est•as mal•just•a, mal•human•a...
Pov•as est•i, ke mank•as al tiu•j koleg•o•j nur la kapabl•o kun•sent•i, kiel sens•iv•a infan•o sufer•as pro la insult•o•j. Sed ver•ŝajn•e ankaŭ ili est•as rigor•a•j, kruel•a•j...
Ŝajn•as, ke la problem•o ver•e est•as eg•e ampleks•a. Ĉu ebl•e ankaŭ Mart•in•a sufer•is? Ĉu ŝi est•as tim•em•a pro la sam•a kial•o kiel mi? Mi dev•as kontakt•i ŝi•n. Mi pov•as trans•don•i leter•o•n al ŝi... aŭ, pli bon•e, mi pov•us, se mi kuraĝ•us. Ver•ŝajn•e ĉiam iu vid•us tio•n. Mi do prefer•e send•u ĝi•n poŝt•e. Sed tio aspekt•us strang•e, ĉar mi ja ĉiu•tag•e vid•as ŝi•n person•e. Sed... jen pli bon•a ide•o: Post kelk•a•j tag•o•j ja komenc•iĝ•os la aŭtun•a•j feri•o•j. Tiam mi ne vid•os ŝi•n dum tut•a semajn•o. Do, tiam send•i leter•o•n al ŝi poŝt•e aspekt•us mal•pli strang•e. Ebl•e tio far•iĝ•os sukces•o... Kaj mi imag•as ŝi•n apud mi, ni brak•um•as unu la ali•a•n...
* * *
La post•a•n maten•o•n mi vid•as sur la afiŝ•tabul•o de la lern•ej•o la anonc•o•n, ke ni•a lern•ej•an•a gazet•o baldaŭ re•aper•os. Du semajn•o•j•n post la aŭtun•a•j feri•o•j est•os la redakt•o•fin•o, kaj oni invit•as ĉiu•j•n al la redakci•a•j kun•sid•o•j. Mi en•kap•ig•as la dat•o•j•n.
Mi dev•as verk•i io•n. Akumul•iĝ•is tro da ne•dir•it•a•j vort•o•j, tro da ne•esprim•it•a•j sent•o•j. Sed unu•e mi skrib•u al Mart•in•a. Post•e mi verk•os la artikol•o•n. Ebl•e mi tiam jam est•os feliĉ•a kaj vid•os ĉio•n pli raci•e anstataŭ el la perspektiv•o de mal•feliĉ•ul•o.
Hejm•e mi komenc•as skrib•i manuskript•o•n por la leter•o al Mart•in•a. Ne mank•as ide•o•j, sed mal•facil•as elekt•i la bon•a•j•n el ili kaj ord•ig•i ili•n...
Kelk•a•j•n tag•o•j•n post•e la manuskript•o est•as pret•a. Mi do pov•as skrib•i la definitiv•a•n leter•o•n. Komenc•int•e ĝi•n, mi rimark•as, ke mi•a skrib•o ne est•as tiel bel•a kiel mi dezir•as. Mi do re•komenc•u...
Du hor•o•j•n post•e kuŝ•as antaŭ mi la definitiv•a leter•o:
Kar•a Mart•in•a!
Unu•e mi vol•as sci•ig•i al vi, ke mi skrib•as tiu•n ĉi leter•o•n por sci•ig•i al vi, kiel mi pens•as pri vi, por for•ig•i mal•ĝust•a•j•n imag•o•j•n de vi pri mi kaj por instig•i vi•n al pri•pens•ad•o, se vi hav•as la neces•a•n mal•ferm•ec•o•n por kritik•e analiz•ad•i vi•a•n propr•a•n situaci•o•n.
Mult•a•j pens•as, ke mi est•as nur iu ambici•ul•o, kiu la tut•a•n tag•o•n lern•as por ek•hav•i la plej bon•a•j•n not•o•j•n kaj kiu est•as silent•em•a kaj do nek vol•as nek bezon•as mult•e inter•parol•i kun ali•a•j hom•o•j. Sed ili tut•e preter•vid•as, ke mi•a streb•ad•o por bon•a•j not•o•j origin•as nur el la dezir•o est•i ŝat•at•a kaj agnosk•at•a, dum mult•a•j diabl•a•j cirkl•o•j ig•is mi•n, kiu fakt•e est•as komunik•em•a hom•o, preskaŭ ne plu dir•i io•n.
Mi est•as sens•iv•a, impres•iĝ•em•a hom•o, kaj sekv•e mi fort•e sent•as kritik•o•j•n, ofend•o•j•n kaj insult•o•j•n, dum la ali•a•j hom•o•j pro mank•o da delikat•sent•a kompren•em•o ne sci•as, kia•n aflikt•o•n ili kaŭz•as. Tio rilat•as precip•e — sed ne nur — al mi•a•j ge•patr•o•j, kiu•j ne rimark•is, kiel ili damaĝ•is mi•n per si•a psik•a kaj fizik•a per•fort•o. Rimark•ant•e la fakt•o•n, ke ĉiu sen•pri•pens•a el•dir•o de mi, eĉ se ĝi ne est•is mal•bon•intenc•a, pov•is el•vok•i la ĉagren•o•n kaj la koler•o•n de mi•a patr•o, mi perd•is la konfid•o•n al ali•a•j hom•o•j kaj prefer•is silent•i. Mi mut•iĝ•is.
Spert•int•e tio•n kaj tamen est•ant•e ne•kompren•at•a, mi nun rigard•as mi•a•j•n kun•hom•o•j•n kiel terur•e supr•aĵ•a•j•n; mi dev•as konstat•i, ke ili ne pov•as ne direkt•i si•a•n atent•o•n nur al supr•aĵ•a•j interes•o•j, ke ili ne kapabl•as ver•e liber•e kaj mal•ferm•e pens•i, parol•i kaj skrib•i pri si, ĉar mank•as al ili la al•ir•o al tia•j problem•o•j, ekzempl•e ĉar ili ne sci•as, kiom turment•a pov•as est•i la sent•o de izol•ec•o.
Al•don•iĝ•as la sent•o est•i tut•e indiferent•a por ili; por mult•a•j la ĝoj•o est•as la sol•a cel•o de ili•a ag•ad•o, dum apenaŭ iu ek•hav•as la ide•o•n, ke por spert•i senc•o•n en la viv•o neces•as sent•i abomen•o•n kontraŭ ĉia pasiv•a driv•ad•o kaj raci•e al•streb•i klar•a•n kaj ampleks•a•n kompren•o•n de tiu ĉi mond•o.
Mi•a em•o kompren•i tiu•n ĉi mond•o•n direkt•iĝ•as unu•a•vic•e al mi mem — ne, ĉar mi est•as ego•ist•o, sed ĉar mi pens•as, ke la kompren•o de mi mem est•as grav•a baz•o por la kompren•o de la ali•ul•o•j. Sed mi tamen ankaŭ mult•e pens•as pri ali•a•j hom•o•j, kaj precip•e pri vi.
Mi rimark•is, ke ankaŭ vi iam perd•is la konfid•o•n al ali•a•j hom•o•j, ke ankaŭ vi•n reg•as sent•o•j de tim•o kaj hont•em•o. Sam•e kiel mi diligent•e streb•as por bon•a•j not•o•j, ankaŭ vi far•as tio•n, kiel plej impres•e montr•is vi•a sep-paĝ•a protokol•o pri la last•a kemi•a lecion•o, pri kiu ja eĉ rid•is sinjor•o Majer, kiam li kontrol•is tiu•n hejm•task•o•n — ver•ŝajn•e ankaŭ por est•i ŝat•at•a kaj agnosk•at•a, cel•o•j, kiu•j•n vi cert•e klopod•as ating•i ankaŭ per vi•a apart•e al•log•a ekster•aĵ•o, kiu rav•is mi•n jam tiam, kiam mi unu•a•foj•e vid•is vi•n, tiu•temp•e en la kvin•a klas•o.
Nun, ĉe la fin•o de tiu ĉi leter•o, mi vol•as dir•i al vi, ke vi tut•e ne dev•as tim•i mi•n, sed ke ni pov•as kun•e venk•i problem•o•j•n kaj kontribu•i al la feliĉ•o de ni kaj de la mond•o.
Amik•a•j•n salut•o•j•n
vi•a Manfred
P.S.: Mi eg•e ĝoj•us, se vi respond•us al tiu ĉi leter•o, sed vi tut•e ne dev•as sent•i vi•n dev•ig•at•a far•i tio•n. Mi ĉiu•kaz•e plen•e akcept•os kaj toler•os vi•a•n re•ag•o•n (aŭ ne-re•ag•o•n).
Mi en•kovert•ig•as la leter•o•n kaj ir•as al la poŝt•kest•o. Est•as la du•a tag•o de la feri•o•j, do bon•a temp•o. Ebl•e ŝi kompren•os mi•n. Est•iĝ•os konfid•o. Ni pov•os liber•e inter•parol•i. Ekzist•os nenio plu ĉe mi, kio mal•plaĉ•as al ŝi... Mi en•ĵet•as la leter•o•n. Nun nenio plu est•as ŝanĝ•ebl•a. Miks•iĝ•as en mi ĝoj•a atend•ad•o kun la tim•o, ke la leter•o est•as verk•it•a iel mal•lert•e...
En la ven•ont•a•j tag•o•j mi ĉiu•maten•e sci•vol•e mal•ferm•as la leter•kest•o•n de ni•a famili•o. De•nov•e nenio por mi... Mi decid•as tamen jam ek•verk•i la artikol•o•n por la lern•ej•an•a gazet•o. Mi ja hav•as sufiĉ•e da temp•o nun. Iam, ĝis antaŭ mal•mult•a•j jar•o•j, mi est•is dum la aŭtun•a•j feri•o•j ĉiam okup•it•a. Unu•e, ĉar mi mult•e lud•is futbal•o•n kun mi•a•j frat•o•j kaj la najbar•a•j knab•o•j. Sed post•e la najbar•a•j knab•o•j far•iĝ•is pli aĝ•a•j kaj komenc•is interes•iĝ•i nur pri motor•cikl•o•j, rok•muzik•o kaj knab•in•o•j. Krom•e, sur la herb•ej•o, kie ni ĉiam lud•is, oni ek•konstru•is dom•o•n...
La du•a okup•o est•is mal•pli agrabl•a. Jam ek•de la ok•a jar•o de mi•a viv•o mi dev•is mult•e help•i en la rikolt•ad•o de la ter•pom•o•j kaj furaĝ•bet•o•j sur la bien•o de mi•a onkl•o, kiu trans•pren•is ĝi•n de mi•a av•o. Ĉiu•aŭtun•e dum dek•o•j da post•tag•mez•o•j, kaj en la feri•o•j ankaŭ maten•e. La salajr•o alt•iĝ•is de 50 pfenig•o•j tra unu mark•o kaj du mark•o•j iom post iom al kvin mark•o•j por unu post•tag•mez•o — ĝis fin•e mi•a onkl•o decid•is rikolt•i tiu•j•n frukt•o•j•n per maŝin•o. Tio ne ĝoj•ig•is mi•a•n patr•o•n, kiu ĉiam ŝat•is vid•i si•a•j•n fil•o•j•n far•i “vir•a•j•n” labor•o•j•n kiel la help•ad•o•n en la rikolt•ad•o.
Sed mi ja ĝoj•is pri tio, ĉar tiu dev•ig•o subit•e ne plu ekzist•is. Kaj mi nun hav•as temp•o•n — temp•o•n, kiu•n mi pov•as, dev•as util•ig•i. Mi•a korp•o est•as nur kombin•aĵ•o de organ•o•j, kiu•j mem est•as kombin•aĵ•o•j de ĉel•o•j konsist•ant•a•j el molekul•o•j. Ĉio ĉi est•as mal•stabil•a, difekt•iĝ•em•a. Kapt•u do la okaz•o•n, el•uz•u la temp•o•n, ĝis ĉio detru•iĝ•os!
Mi ek•verk•as la artikol•o•n. De•nov•e montr•iĝ•as la problem•o, ke mult•a•j ide•o•j, kiu•j unu•e entuziasm•ig•is mi•n, subit•e ne plu plaĉ•as al mi. Long•e mi sid•as antaŭ blank•a•j foli•o•j...
Iu•n vesper•o•n kelk•a•j famili•an•o•j sid•as en la loĝ•ĉambr•o, kiam paĉj•o en•ir•as kaj mal•bon•humor•e plend•as: “Dum la tut•a tag•o ili sid•aĉ•as hejm•e! Kvar vir•o•j! Se oni tio•n rakont•us al iu!”
Kaj li demand•as mi•n en mal•afabl•a ton•o: ”Ĉu vi ne pov•as pas•ig•i la vesper•o•n kun vi•a•j amik•o•j? Ha, vi ne hav•as amik•o•j•n? Nek amik•o•n, nek amik•in•o•n? Mi dir•as al vi, kial: Ĉar vi ne pov•as sub•met•iĝ•i al ali•a•j hom•o•j!”
“Tio ne ĝust•as!”, mi kri•as ĉagren•e, profund•e vund•it•a de asert•o, kiu tiom kontraŭ•as mi•a•j•n antaŭ•a•j•n esplor•o•j•n.
“Kial do vi ne hav•as amik•o•j•n?”
Mi kolekt•as kuraĝ•o•n, sukces•as venk•i fort•a•n rezist•o•n en mi kaj dir•as: ”Ĉar vi tiom mi•n sub•prem•as!”
“Li dev•as est•i kompren•int•a tio•n!”, mi pens•as. Mi sent•as mi•n sen•ŝarĝ•it•a, iel ĝoj•a.
Sed paĉj•o•n tio ne mult•e tuŝ•as: “Mi kaj sub•prem•i! Ha, rigard•u ali•a•j•n patr•o•j•n, tiam vi sci•as, ĉu mi vi•n sub•prem•as!”
Mal•ĝoj•e mi en•lit•iĝ•as. Mi est•as sen•potenc•a, mal•super•a...
* * *
Je la fin•o de la feri•o•j kuŝ•as antaŭ mi manuskript•o, kiu sufiĉ•e kontent•ig•as mi•n. La plej grav•a•j ide•o•j ja est•as en•e, detal•o•j ne tiom grav•as!
La maten•o•n post la fin•o de la feri•o•j mi vetur•as al la lern•ej•o kun miks•it•a•j sent•o•j. Mart•in•a ja ne respond•is, sed post kelk•a•j minut•o•j mi re•vid•os ŝi•n. Mi tim•as iom•et•e... Mi en•ir•as en la klas•ĉambr•o•n kaj ek•vid•as Mart•in•a, sid•ant•a•n ĉe si•a tabl•o. Nur iom•et•e mal•fru•e ŝi rimark•as mi•n. Ŝi rigard•as supr•e•n, ek•vid•as mi•a•n vizaĝ•o•n kaj — ek•tim•as. Et•a ŝok•o traf•as ŝi•n kaj trans•iĝ•as al mi. Iom pli hezit•e kaj nervoz•e ol antaŭ•e mi el•dir•as la kutim•a•n “Bon•a•n maten•o•n!”, kiu•n ŝi reciprok•as.
Dum la ven•ont•a•j hor•o•j ŝi rilat•as al mi kiel antaŭ•e, kvazaŭ ŝi tut•e ne est•us ricev•int•a mi•a•n leter•o•n. Ĉu pov•us est•i tiel? Subit•e mi komenc•as dub•i, ĉu ver•e ŝi ek•tim•is pli ol kutim•e. Pov•us est•i, ke tiu ŝok•o, kiu•n mi sent•is, ne est•iĝ•is en ŝi, sed en mi, ĉar mi tim•is re•vid•i ŝi•n! Tamen, ge•patr•o•j ja kutim•e plu•don•as leter•o•j•n al si•a•j ge•fil•o•j; ŝi do ver•ŝajn•e ricev•is ĝi•n. Ebl•e mi neniam ek•sci•os, kiu supoz•o ĝust•as...
* * *
Du semajn•o•j•n post•e mi vetur•as al la redakci•a kun•sid•o de ni•a lern•ej•a gazet•o. Mi sci•as: Hodiaŭ est•as la redakt•o•fin•o. Mi do nepr•e dev•as part•o•pren•i en ĝi. Kiu sci•as, kiam la post•ven•ont•a numer•o aper•os?
Jam antaŭ unu semajn•o mi vol•is ir•i al tiu kun•sid•o. Mi ek•bicikl•is, eĉ kun•port•is la artikol•o•n, sur sep man•skrib•it•a•j foli•o•j. Sed sur•voj•e aper•is dub•o•j, kiu•j mal•trankvil•ig•is mi•n pli kaj pli. Nepr•e mi dev•as ŝanĝ•i ankoraŭ unu aŭ du aline•o•j•n, ver•ŝajn•e eĉ pli. Ĉu eĉ pov•as est•i, ke ĉio, kio•n mi skrib•is, est•as nur frenez•aĵ•o, el•ĵet•aĵ•o de mal•san•a cerb•o? Kiel re•ag•os la redakci•an•o•j? Krom•e ja est•us pli bon•e, se mi unu•e tajp•us ĉio•n. Ĉu ne ebl•as send•i la artikol•o•n poŝt•e al la redakci•o aŭ al iu redakci•an•o — ebl•e eĉ anonim•e? Ankaŭ tiu•kaz•e mi pov•us pri•pens•ig•i la ali•ul•o•j•n. Sed mi ja vol•as pli! Kaj ebl•e ili eĉ ne aper•ig•us anonim•a•n artikol•o•n! Ating•int•e la lern•ej•o•n, mi unu•foj•e ĉirkaŭ•vetur•is ĝi•n kaj re•vetur•is hejm•e•n.
Post•e mi ŝanĝ•is kelk•a•j•n fraz•o•j•n kaj tajp•is la artikol•o•n. Kaj nun ĉio est•as pret•a por aper•ig•o. Est•as preciz•e kvar paĝ•o•j. Tio est•as bon•a, ĉar se la gazet•o jam est•as pli-mal•pli pret•a, ili pov•as simpl•e al•don•i unu foli•o•n, do kvar paĝ•o•j•n. Se ili ne vol•as, mi pov•us ofert•i pag•i al ili la krom•a•j•n pres•kost•o•j•n...
Trem•ant•e mi en•ir•as en la lern•ej•o•n. Mi vid•as, ke la pord•o de la ĉambr•o est•as mal•ferm•it•a. Mi•a kor•o bat•as fort•e kaj rapid•e. Mi en•ir•as — kaj ek•vid•as tri kon•at•a•j•n vizaĝ•o•j•n. Ralf, Iren•e kaj Klaus salut•as mi•n. ”Ĉu vi vol•as iom•et•e kun•help•i?”, demand•as mi•n Ralf. “Mi skrib•is io•n”, mi respond•as. “Ho, bon•e!”, dir•as Ralf, kaj mi el•pren•as la foli•o•j•n el mi•a sak•o. Mi don•as ili•n al Ralf, kiu tuj sci•vol•e ek•leg•as ili•n. Mi far•iĝ•as iom•et•e pli trankvil•a. La artikol•o dev•as plaĉ•i al li, ĉar ankaŭ Ralf est•as et•a revoluci•ul•o, kvankam ali•spec•a ol mi. Li aspekt•as ne•fleg•it•e, sovaĝ•e, kaj ĉiu en ni•a lern•ej•o sci•as pri li•a engaĝ•iĝ•o kontraŭ atom•energi•o, kontraŭ arm•ad•o, kontraŭ ni•a lern•ej•a sistem•o, kontraŭ ĉio.
Ralf leg•as la artikol•o•n:
Kelk•foj•e mi trov•iĝ•as, reg•at•a de sent•o de absolut•a sol•ec•o kaj profund•a mal•trankvil•o, ie en la klas•ĉambr•o kaj pens•as pri mi•a propr•a situaci•o — situaci•o, kiu•n karakteriz•as sufer•ig•a sent•o de izol•ec•o, ebl•ig•at•a de mank•o de delikat•sent•a kompren•em•o ĉe la ali•ul•o•j.
Ties mens•o•j•n ne okup•as la demand•o, ĉu iu est•as komunik•em•a aŭ ne — aŭ se jes, ili simpl•e el•ir•as de la supoz•o, ke nur tiu•j ŝat•as inter•parol•o•j•n, kiu•j mult•e parol•as, sed apenaŭ iu pens•as pri tio, ke mal•antaŭ ies tim•o al•parol•i ali•a•j•n hom•o•j•n pov•as kaŝ•iĝ•i la dezir•o pov•i komunik•iĝ•i kaj amik•iĝ•i kun ĉiu.
Dum la last•a•j jar•o•j — kaj ne nur dum tiu•j — mi pas•ig•is, part•e mal•volont•eg•e, grand•a•n pli•mult•o•n de la temp•o sol•a; mi parol•is esenc•e mal•pli ol ali•a•j hom•o•j; sed ebl•e ne pov•as mult•e util•i parol•i kun hom•o•j, kiu•j interes•iĝ•as pri motor•cikl•o•j, la rezult•o•j de futbal•a•j maĉ•o•j kaj simil•a•j bagatel•o•j.
Mi•a•j spert•o•j dum la last•a•j jar•o•j montr•as, ke ebl•as kontraŭ•vol•e en•iĝ•i en situaci•o•n, kiu•n karakteriz•as:
-la fakt•o hav•i — eĉ en la pli vast•a senc•o de tiu vort•o — neniu•j•n ge•amik•o•j•n,
-izol•ec•o ekzempl•e en la lern•ej•a•j paŭz•o•j, lig•it•a kun sufer•ad•o pro la sent•o, est•i ignor•at•a, kaj la frustr•a spert•o, ke “mal•ebl•as” tie al•iĝ•i al iu•j grup•et•o•j kaj kun•parol•i anstataŭ maksimum•e star•i ĉe la rand•o de la grup•o nur kun•aŭskult•ant•e, ne•rimark•it•e de la ali•ul•o•j,
-la fakt•o est•i invit•at•a al nenia•j fest•o•j (escept•e de klas•fest•o•j),
-iu “dev•ig•o” pas•ig•i semajn•fin•o•j•n kaj feri•o•j•n sen iu ajn kontakt•o kun la sam•klas•an•o•j.
Sed pli grav•a ol ĉio ĉi est•as por mi la sent•o de la mal•proksim•ec•o de mi•a unu•a am•rilat•o al knab•in•o.
La kaŭz•o•j•n de ĉiu•j ĉi problem•o•j mi serĉ•as precip•e en la eduk•ad•o, kiu•n mi spert•is. Mi•a mank•o da kuraĝ•o por al•parol•i ali•a•j•n hom•o•j•n rezult•as el la fakt•o, ke mi ven•as el famili•o, kie el•dir•o•j de mi est•is ne nur mis•kompren•at•a•j, sed ankaŭ mis•uz•at•a•j por sen•iĝ•i de akumul•iĝ•int•a koler•o, kaj kie mi ankoraŭ hodiaŭ est•as sen•potenc•a kontraŭ cert•a•j mal•ver•o•j kaj mal•prav•a•j riproĉ•o•j. Mi•n reg•as fort•a•j tim•o•j, kiu•j•n kaŭz•is aŭtoritat•a eduk•ad•o, kiu•n mi pro mi•a sens•iv•ec•o oft•e sent•is kruel•a.
Mi pens•as ekzempl•e pri
-event•o•j en mi•a fru•a infan•aĝ•o, kie la rifuz•o manĝ•i aĵ•o•j•n, kiu•j mal•bon•gust•is al mi, el•vok•is daŭr•a•j•n, terur•a•j•n minac•o•j•n, inkluziv•e de (kaj ĉi tie mi•a•j ge•patr•o•j escept•okaz•e sam•opini•is) la minac•o “en•konduk•i pli sever•a•n reĝim•o•n”, kiu pov•is signif•i nur pli fru•a•n ek•uz•o•n de fizik•a per•fort•o, kvankam mi trov•is jam la nun•temp•o•n kruel•a,
-kverel•o•j inter la infan•o•j, pro kio mi•a patr•o koler•iĝ•is tiom, ke li komenc•is bat•ad•i ĉiu•j•n,
-situaci•o•j, kiam ni kolekt•iĝ•is por vesper•manĝ•i kaj mi•a patr•o, la sol•a sen larm•o•j en la vizaĝ•o, prov•is kompren•ig•i al la ceter•a•j famili•an•o•j, kiom mal•labor•em•a•j, stult•a•j, mal•dank•em•a•j kaj mal•bon•intenc•a•j ili est•as kaj kiom malic•e ili trakt•as li•n, kaj predik•is tio•n al ili, daŭr•e ripet•ant•e ĉio•n, en naŭz•a ton•o, dum al mi ŝajn•is, ke tiu•j riproĉ•o•j ne cel•is pozitiv•a•j•n ŝanĝ•o•j•n, sed origin•is nur el la em•o ankoraŭ pli detru•i si•a•n famili•o•n.
Dum mi•a patr•in•o bat•is mi•n nur relativ•e mal•oft•e kaj pro kompren•ebl•a kial•o kaj ŝi•a•j bat•o•j kaŭz•is ne mult•e da fizik•a, sed preskaŭ nur psik•a•n dolor•o•n (el•rev•ig•o!), mi•a patr•o kutim•is pun•i mi•n jam en okaz•o•j, kiu•j ŝajn•is al mi tut•e bagatel•a•j, precip•e ĉe prov•o•j protest•i, bat•ant•e mi•n per la plat•a man•o tiom fort•e kontraŭ la post•krani•o, ke mi, sent•ant•e ne•pri•skrib•ebl•a•j•n dolor•o•j•n, dezir•is rest•ant•a•j•n damaĝ•o•j•n kiel “pruv•o•n”, kaj fin•e, kiam mi ne pov•is trov•i tia•j•n, de•ten•is mi•n, trem•ant•a per la tut•a korp•o, sed ankoraŭ ne ver•e konsci•a pri kulp•o, de mem•mort•ig•o nur la pens•o pri la ebl•o post•e skrib•i pri tiu•j okaz•aĵ•o•j.
Al tiu sufer•ad•o pro•famili•a•j konflikt•o•j al•don•iĝ•is sufer•ad•o pro mank•o da inter•hom•a•j kontakt•o•j. Mi pens•as, ke ankaŭ mult•a•j ali•a•j hom•o•j ne ĉiam est•as feliĉ•a•j, kaj ke mi ebl•e ne est•as la sol•a hom•o, kiu neniam kon•is iu•n, kiu li•n kompren•is. Neces•as pri•lum•i sufer•it•a•j•n kruel•aĵ•o•j•n, kiu•j•n hodiaŭ mult•a•j hom•o•j rigard•as sam•e sen•kritik•e kiel i•am•e la faŝism•o•n. Neces•as mal•ferm•e parol•i pri ili, ĉar tiel long•e, kiel mank•as al ni la kapabl•o aŭ la pret•ec•o parol•i pri damaĝ•o•j rezult•int•a•j el la eduk•ad•o, ni ne pov•as kontraŭ•batal•i ili•a•j•n kaŭz•o•j•n.
Tiu ĉi tekst•o est•as ne•matur•a, ĉar la pens•instig•o•j far•e de instruost•o•j kaj sam•aĝ•ul•o•j mal•abund•is. Ĝi ofert•as en•rigard•o•n en pens•o•j•n, kiu•j part•e jam de mult•a•j jar•o•j okup•as mi•n, sen ke mi pov•is parol•i pri ili, kaj kiu•j nun ankaŭ en moment•o•j de bon•fart•o ne plu ŝajn•as strang•a•j al mi.
“Bon•e!”, dir•as Ralf post leg•ad•o de la artikol•o. Tio ne est•as mult•e, sed li ja est•as tut•e ali•spec•a hom•o ol mi, kun tut•e ali•a•j pens•o•j kaj problem•o•j. Post•e ankaŭ Iren•e, la “poet•in•o”, kaj Klaus, kiu okup•iĝ•as pri la varb•anonc•o•j kaj la en•paĝ•ig•o, tra•leg•as ĝi•n, kaj esprim•as si•n sam•e kiel Ralf: “Bon•e!” Mi•a nervoz•ec•o preskaŭ tut•e mal•aper•is, mi sent•as mi•n cert•a•grad•e feliĉ•a.
Ralf propon•as, ke ni nun tra•serĉ•u iu•j•n kajer•o•j•n kaj libr•o•j•n por trov•i taŭg•a•j•n ŝerc•o•j•n kaj desegn•aĵ•o•j•n por la gazet•o. Mi volont•e konsent•as, kvankam mi konsci•as pri tio, ke tiu okup•o est•as supr•aĵ•a. Sed ial mi ĝoj•as, ke ni ne pli detal•e parol•as nun pri mi•a artikol•o. Dum tut•a hor•o mi trov•as preskaŭ neniu•n taŭg•a•n desegn•aĵ•o•n, sed tio nun ne tiom grav•as por mi. Antaŭ ol adiaŭ•i la ali•a•j•n, mi demand•as Ralf, kiam aper•os la gazet•o. “Post tri semajn•o•j”, li respond•as.
* * *
La ven•ont•a•n tag•o•n mi rigard•as mi•a•j•n sam•klas•an•o•j•n iom•et•e ali•e ol antaŭ•e. Mi rimark•as, ke ankaŭ ili•a•j okul•o•j ne aspekt•as tiom gaj•e... Ankoraŭ tri semajn•o•j, kaj ili ek•sci•os, ke tiu ĉi mond•o, en kiu oni kaŝ•as si•a•n sufer•ad•o•n, ne est•as la ver•a mond•o. Ili ek•sci•os, ke mi vol•as est•i ili•a kamarad•o, ili•a amik•o, kaj ke mi intern•e est•as parol•em•a, ŝat•us ver•e kon•at•iĝ•i kun ili. La mask•o•j fal•os; ili ek•sci•os, ke la gaj•ec•o est•as nur ŝajn•o, kaj ke ni ĉiu•j ĝis nun pri•silent•is io•n grav•a•n...
Sed... ĉu ne ekzist•as ankaŭ mal•avantaĝ•o•j? Mi ne plu est•os sol•a, sed inter amik•o•j. Mank•os al mi la trankvil•o kaj la temp•o por pri•pens•i. Mi star•os sen•ŝirm•e. Iel mi ŝat•is la sol•ec•o•n... Kaj kiel paĉj•o pens•os pri la artikol•o? Ebl•e li tut•e ne aŭd•os pri ĝi. Kaj se jes? Mi skrib•is nur la ver•o•n; tamen li pov•us koler•iĝ•i. Sed tio prav•ig•us mi•n...
* * *
Tri semajn•o•j•n post•e mi ir•as en la long•a paŭz•o en la paŭz•ej•o•n — kaj vid•as plur•a•j•n lern•ant•o•j•n ten•ant•a•j•n flav•a•j•n kajer•o•j•n en la man•o. Mi nervoz•iĝ•as... kaj ek•vid•as tabl•o•n, mal•antaŭ kiu star•as Ralf kaj Klaus, diligent•e vend•ant•e tiu•j•n kajer•o•j•n. Mi aĉet•as du ekzempler•o•j•n, pag•ant•e unu mark•o•n. Mi ir•as al kviet•a lok•o kaj risk•as mal•ferm•i la gazet•o•n. Mi ek•tim•as, kiam mi subit•e leg•as ie en ĝi la titol•o•n “INTER ALI•UL•O•J”. Jes, ĝi aper•is. Nun ĉio ŝanĝ•iĝ•os... Mi tuj re•ferm•as la gazet•o•n. Mi ne kuraĝ•as leg•i la artikol•o•n. Kaj mi ankaŭ ne kuraĝ•as, rigard•i la ali•ul•o•j•n, kies vizaĝ•o•j•n mi antaŭ•e ĉiam tiom volont•e observ•is. Mi sent•as mi•n sen•ŝirm•a, kvazaŭ mi for•don•is mi•n al ili•a dispon•o. Mi tim•as tio•n, kio•n mi antaŭ•e tiom ard•e aspir•is; mi plej ŝat•us fuĝ•i, por ke ili unu•e okup•iĝ•u sol•a•j pri la pens•instig•o•j liver•it•a•j de mi...
Ĉio aspekt•as mal•klar•e, nebul•e. Mi ne sci•as, kio•n far•i nun. Mi re•mal•ferm•as la gazet•o•n, sed zorg•e atent•as pri tio, ke mi ne vid•u la mal•ĝust•a•j•n, do “mi•a•j•n” paĝ•o•j•n. Mi iom•et•e leg•as en la rest•o de la gazet•o, sen pov•i ver•e koncentr•iĝ•i sur tiu•j tekst•o•j kaj ilustr•aĵ•o•j.
Feliĉ•e la paŭz•o jam fin•iĝ•as. Mi ir•as en la klas•ĉambr•o•n, kie tuj komenc•iĝ•os la lecion•o pri la latin•a. Tim•e mi ĉirkaŭ•rigard•as, evit•ant•e rigard•i la vizaĝ•o•j•n de mi•a•j sam•klas•an•o•j. Sur la tabl•o de Karst•e•n mi vid•as la gazet•o•n, kaj Johannes eĉ leg•as en ĝi! Feliĉ•e doktor•o Kramer jam en•ir•as. Ni traduk•as el la libr•o “La Gaŭl•a Milit•o” de Cezar•o, sed mi est•as tro nervoz•a por koncentr•iĝ•i sur la traduk•at•a•j fraz•o•j. Ĝust•e en tiu•j ĉi hor•o•j ja okaz•as profund•a•j ŝanĝ•o•j en mi•a viv•o...
Post la lecion•o de•nov•e est•as paŭz•et•o, kaj mi vid•as, ke Johannes re•mal•ferm•as la gazet•o•n kaj — li eĉ leg•as mi•a•n artikol•o•n! Subit•e li turn•as si•n al mi kaj al•parol•as mi•n. Sci•vol•e kaj sam•temp•e trem•ant•e mi aŭskult•as: “Kio•n signif•as ‘instruost•o•j?’”, li demand•as, montr•ant•e per la fingr•o sur vort•o•n ĉe la fin•o de mi•a artikol•o, kaj rid•et•as iom•et•e. “Instru•ist•o•j”, mi respond•as, sent•ant•e mi•n sam•temp•e sen•ŝarĝ•it•a kaj el•rev•ig•it•a. Ĉu tio est•as ĉio, kio•n li hav•as por dir•i pri mi•a artikol•o? Li est•as supr•aĵ•ul•o, jes, mi fakt•e ne kalkul•is je li en mi•a•j plan•o•j pli•bon•ig•i la mond•o•n...
* * *
Mi bicikl•as hejm•e•n tra la aŭtun•a pejzaĝ•o, konstat•ant•e kun bedaŭr•o, ke en la post•a•j lecion•o•j neniu plu al•parol•is mi•n pri mi•a artikol•o. Ver•ŝajn•e ili bezon•as iom pli da temp•o, por tra•leg•i kaj digest•i la artikol•o•n. Ĝi ja est•as part•e iom•et•e komplik•a, skrib•it•a en ebl•e tro pez•a stil•o, kaj ne ĉiu trov•is jam en la paŭz•o•j la neces•a•n temp•o•n kaj trankvil•o•n por okup•iĝ•i pri ĝi. Sed nun, ĉi-post•tag•mez•e, ili ek•leg•os...
Al•ven•ant•e hejm•e•n, mi re•vid•as paĉj•o•n, kaj pens•as: “Nun ĉiu•j sci•as, ke vi mal•prav•as. Ebl•e vi kred•us, ke mi vol•is ofend•i vi•n. Sed ver•ŝajn•e vi eĉ ne ek•sci•os, kio•n mi far•is. Aŭ se jes, tiu•kaz•e jam cent•o•j aŭ mil•o•j da hom•o•j est•os leg•int•a•j tio•n kaj est•os sur mi•a flank•o. Sed mi ja ne vol•is vi•n ofend•i, mi ne dezir•as mal•bon•o•n al vi...”
* * *
La ven•ont•a•n maten•o•n mi vetur•as iom•et•e mal•pli rapid•e ol kutim•e al la lern•ej•o. Mi vol•as al•ven•i preciz•e je la ok•a. Ne antaŭ•e. Mi vol•as evit•i ili•n; ili unu•e okup•iĝ•u mem pri tio. Mi tim•as ili•a•j•n re•ag•o•j•n aŭ... mi ne sci•as kio•n.
Sed kun bedaŭr•o mi konstat•as, ke ĉio est•as sam•e kiel antaŭ•e. Neniu mi•n al•parol•as, nek por dir•i io•n pri la artikol•o, nek pro la nov•e akir•it•a sci•o, ke mi ŝat•us tio•n. Ebl•e ili bezon•as pli da temp•o...
Du tag•o•j•n post•e ankoraŭ neniu al•parol•is mi•n, krom Johannes. Mi rimark•as, ke eĉ la izol•ec•o en la paŭz•o•j rest•as. Ili ne re•ag•is. Ili rilat•as al mi sam•e kiel antaŭ•e. Ili est•as blind•a•j, blind•eg•a•j. Jes, se mi sur•genu•iĝ•us antaŭ ili kaj plor•us kaj kri•us, ili ebl•e sent•us kompat•o•n, ili aŭskult•us — aŭ eĉ tiam ne. Ili simpl•e nom•us mi•n frenez•a.
Iam mi pens•is, ke mi cert•e neniam mem•mort•ig•os mi•n. Ĉar, se mi ŝat•us mort•ig•i mi•n, la mond•o est•us eg•e mal•bon•a. Sed, se la mond•o est•us mal•bon•a, mi dev•us ŝanĝ•i ĝi•n. Mi do est•us bezon•at•a, mi•a viv•o hav•us senc•o•n, mi do dev•os plu•viv•i... Mi tiam rimark•is, ke tiu konklud•o ne est•is tut•e ĝust•a. La mem•mort•ig•o mem pov•us est•i la plej efik•a metod•o por ŝanĝ•i la mond•o•n: Mi pov•us pri•pens•ig•i ili•n per tia far•o, skrib•ant•e adiaŭ•a•j•n leter•o•j•n...
Nun ĉiu•j ĉi konsider•o•j montr•iĝ•is rid•ind•a•j. Ne ebl•as ŝanĝ•i la mond•o•n. Mi est•us mort•ig•int•a mi•n van•e, aŭ van•e est•us plu•viv•int•a... Mi dev•as nov•e formul•i mi•a•j•n pens•o•j•n pri mem•mort•ig•o aŭ plu•viv•ad•o: Oni plu•viv•u, se oni est•as sufiĉ•e feliĉ•a en la nun•temp•o, aŭ se oni pov•as supoz•i, ke oni hav•os feliĉ•a•n est•ont•ec•o•n. Aŭ se oni est•as bezon•at•a, por ke ali•a•j hom•o•j rest•u aŭ far•iĝ•u feliĉ•a•j... La du•a el tiu•j kial•o•j, do la plu•viv•ad•o pro esper•o pri feliĉ•a est•ont•o, ŝajn•as est•i interes•a. Mi rimark•as, ke mi est•as san•a, almenaŭ fizik•e. Mi cert•e fin•os la lern•ej•o•n bon•e, trov•os bon•a•n labor•lok•o•n. Mi dis•iĝ•os de mi•a•j ge•patr•o•j, hav•os edz•in•o•n kaj infan•o•j•n. Kaj, kvankam la viv•o moment•e ne ofert•as mult•e da ĝoj•o al mi, mi pens•as, ke mi tamen kapabl•as sent•i feliĉ•o•n, am•o•n... Mi do plu•viv•u. Almenaŭ provizor•e.
* * *
Post iu lecion•o mi mal•supr•e•n•ir•as la ŝtup•ar•o•n hazard•e apud sinjor•in•o Keller, mi•a instru•ist•in•o pri la german•a. Est•as jam la tri•a tag•o post aper•o de mi•a artikol•o. Subit•e ŝi rigard•as mi•n riproĉ•e kaj ek•parol•as: “Dir•u, Manfred, kia•n strang•a•n artikol•o•n vi skrib•is en la lern•ej•an•a gazet•o?” Dum moment•o ni silent•as, ĝis ŝi, sci•ant•e, ke al tiu demand•o mi ne sci•as respond•o•n, daŭr•ig•as: “Sci•u, ankaŭ mi est•is bat•it•a, sed tio est•is bon•a por mi. Kaj mi kon•as vi•a•n patr•o•n kaj sci•as, ke ankaŭ li cel•is nur vi•a•n bon•fart•o•n!” — “Mi mal•konsent•as!”, mi dir•as, kaj ni dis•iĝ•as. Ĝust•e kontraŭ tia•j danĝer•a•j opini•o•j mi vol•is batal•i... Ŝi ne kompren•is, ne vol•as kompren•i, ne pov•as kompren•i... Feliĉ•e ŝi kritik•is nur tio•n, pri kio mi est•as plej firm•e konvink•it•a!
La post•a tag•o est•as sen•lecion•a sabat•o, en kiu mi rest•as hejm•e. Mi pas•ig•as la maten•o•n en mi•a ĉambr•o, leg•as kaj lern•as iom•et•e. Subit•e panj•o en•ir•as: “Jen leter•o por vi”, ŝi dir•as, kaj mi surpriz•iĝ•as leg•ant•e sur la kovert•o mi•a•n adres•o•n skrib•it•a•n en man•skrib•o, kiu•n mi jam de•long•e kon•as: “Mart•in•a!”, mi pens•as fulm•rapid•e, kaj fakt•e: Sur la dors•flank•o trov•iĝ•as ŝi•a nom•o. Torent•o da varm•o tra•kur•as mi•a•n korp•o•n; mi sent•as ĝoj•o•n, feliĉ•o•n! Ankoraŭ dum kelk•a•j minut•o•j mi rigard•as la kovert•o•n, vid•as, ke la leter•o est•as mal•dik•a, sed ŝajn•as, ke tiu unu foli•o, kiu•n ĝi en•ten•as, est•as plen•skrib•it•a de ŝi...
Fin•fin•e mi aŭdac•as mal•ferm•i ĝi•n kaj ek•leg•as. Subit•e mi•a•j ĝoj•o kaj feliĉ•o mal•aper•as, rest•as sci•vol•em•o, tim•o kaj mir•o.
Salut•o•n Manfred!
Kiam en la aŭtun•a•j feri•o•j mi ricev•is vi•a•n leter•o•n, mi sufiĉ•e sen•iluzi•iĝ•is, ĉar mi neniam est•us kred•int•a, ke tiel aspekt•as vi•a intern•aĵ•o. Ju pli oft•e mi leg•is vi•a•n leter•o•n, des pli mi ĉagren•iĝ•is, pro du kial•o•j: unu•e, ĉar mi sent•is mi•n observ•it•a de vi, kaj du•e, ĉar vi mult•rilat•e mal•ĝust•e (!) pri•juĝ•is mi•n.
Kaj nun, kiam aper•is vi•a artikol•o en la lern•ej•an•a gazet•o, mi decid•is skrib•i leter•o•n al vi, ĉar mi rimark•is divers•a•j•n afer•o•j•n, kiu•j•n mi mi•a•opini•e sci•ig•u al vi: Sam•e kiel en vi•a leter•o al mi, tiel ankaŭ en tiu artikol•o vi kondamn•as vi•a•j•n kun•hom•o•j•n, kiu•j est•as tiom supr•aĵ•a•j, interes•iĝ•as nur pri bagatel•o•j, kaŝ•iĝ•as mal•antaŭ hipokrit•a•j mask•o•j kaj ne percept•as vi•n kaj vi•a•j•n problem•o•j•n.
Sed mi pens•as, ke interes•iĝ•o pri motor•cikl•o•j, rezult•o•j de futbal•a•j maĉ•o•j ktp. ne dev•as eksklud•i la kapabl•o•n help•i ali•a•j•n hom•o•j•n ĉe ili•a•j problem•o•j. Mi ekzempl•e ŝat•as okup•iĝ•i pri muzik•o kaj tamen opini•as mi•n kapabl•a parol•i kun ali•a•j hom•o•j pri ties problem•o•j. Kaj krom•e vi ne pov•as postul•i, ke ali•a•j hom•o•j help•u vi•n venk•i vi•a•j•n problem•o•j•n, se vi ne kontakt•as ali•a•j•n hom•o•j•n por help•i ili•n ĉe ili•a•j problem•o•j.
Sed plej mal•plaĉ•as al mi la fakt•o, ke vi serĉ•as la kulp•o•n pri vi•a•j problem•o•j ĉiam nur ĉe la ali•a•j hom•o•j kaj neniam ĉe vi mem.
Mi pet•as vi•n, bon•vol•u pens•i pri tio, kio•n mi skrib•is al vi.
Ĝis,
Mart•in•a
El•rev•iĝ•int•e mi re•leg•as la leter•o•n; mi rigard•as ŝi•a•n mal•dekstr•e•n klin•it•a•n man•skrib•o•n, kiu•n mi nun trov•as mal•bel•a kaj infan•ec•a. Kompren•ebl•e mi dev•os respond•i al ŝi, ke ŝi nur mis•kompren•is mi•n; ni ja fakt•e hav•as la sam•a•j•n cel•o•j•n — nom•e la for•ig•o•n de problem•o•j, ne nur de mi•a•j propr•a•j... Leg•ant•e la unu•a•j•n fraz•o•j•n de•nov•e, mi subit•e hav•as ide•o•n por la komenc•o de mi•a respond•leter•o:
Kar•a Mart•in•a,
vi ne pov•as imag•i, kiom mi ĝoj•is pri vi•a leter•o — antaŭ ol mal•ferm•i ĝi•n...
Sed tiu sprit•aĵ•o ne pov•is for•ŝov•i la mal•gaj•o•n, kiu•n mi sent•as. Vund•is mi•n precip•e la asert•o, ke mi serĉ•as la kulp•o•n ĉiam nur ĉe ali•a•j hom•o•j. Ĝust•e tio•n mi ĉiam riproĉ•as al paĉj•o... Ĉu panj•o prav•is dir•ant•e, ke mi “far•iĝ•os tut•e sam•a al mi•a patr•o”? Ŝi dir•is tio•n iam, kiam mi sen•pri•pens•e riproĉ•is io•n al ŝi. Mi tuj pent•is tio•n, tamen...
Tiam mi pens•is: Se panj•o prav•us, mi dev•us mort•ig•i mi•n, ĉar mi ĉiu•rimed•e dev•us evit•i tia•n sam•ec•o•n... Sed feliĉ•e mi est•is sufiĉ•e konvink•it•a pri tio, ke mi est•as profund•e en mi•a intern•aĵ•o tut•e ali•a hom•o kaj neniam pov•os far•iĝ•i sam•a al mi•a patr•o. Mi est•as konsci•a pri mi mem, kapabl•as ek•kon•i ĉiu•j•n mi•a•j•n mal•bon•a•j•n em•o•j•n kaj kondut•o•j•n kaj sukces•e kontraŭ•batal•i ili•n... Sed nun ankaŭ Mart•in•a dir•is tio•n, ebl•e eĉ ne tut•e mal•prav•e.
Ĉu pov•as est•i, ke oni en la infan•aĝ•o aŭtomat•e trans•pren•as mal•bon•a•j•n ec•o•j•n de si•a•j ge•patr•o•j kaj post•e ne plu pov•as liber•iĝ•i de ili, sen•de•pend•e de tio, kiom fort•e oni barakt•as? Mi jam rimark•is rilat•e mi•a•n parol•em•o•n, ke ne ebl•as ŝanĝ•i si•n mem. Ĉu mi est•as nur•a ŝarĝ•o por la hom•ar•o, pro la mal•bon•a•j em•o•j kaj ec•o•j, kiu•j•n mi sen•vol•e, aŭtomat•e akir•is, kiam mi est•is et•a infan•o? Ĉu mi las•u tiu•n ĉi mond•o•n al tiu•j, kiu•j est•as ver•e bon•vol•em•a•j kaj gaj•a•j, por ke la hom•ar•o far•iĝ•u pli feliĉ•a?
Jam oft•e okup•is mi•n pens•o•j pri mem•mort•ig•o, sed nun aper•is nov•a motiv•o, kiu•n mi antaŭ•e neniam trakt•is serioz•e. Mi pri•pens•as, ĉu mi ver•e ne pov•as liber•iĝ•i de la mal•bon•a•j ec•o•j, kiu•j•n mi trans•pren•is de mi•a patr•o. Kaj subit•e aper•as radi•et•o de esper•o: Mi memor•as, ke iam, antaŭ mult•a•j jar•o•j, Dirk rifuz•is manĝ•i si•a•n krisp•a•n brasik•o•n dum la tag•manĝ•o. “Li dev•as est•i bat•at•a!”, mi dir•is al panj•o. “Ven•ont•foj•e!”, dir•is panj•o, kaj, ĉar paĉj•o ne ĉe•est•is, ŝi simpl•e re•met•is li•a•n brasik•o•n en la pot•o•n. ”Ĉiam nur ven•ont•foj•e”, mi plend•is ĉagren•e, ”ĉiam nur ven•ont•foj•e!”
Sed nun est•as tut•e klar•e por mi, ke ge•patr•o•j ne bat•u si•a•j•n infan•o•j•n. Io do ŝanĝ•iĝ•is en mi. Mi do klopod•u sen•iĝ•i ankaŭ de ĉiu•j ali•a•j mal•bon•a•j konvink•o•j, em•o•j kaj kondut•o•j, kiu•j•n mi trans•pren•is de mi•a patr•o. Fizik•a•n per•fort•o•n mi ĉiu•kaz•e jam abomen•is; nun mi ĉes•u ankaŭ insult•i. Mi abomen•u ĉiu•spec•a•j•n riproĉ•o•j•n. Est•is mal•bon•e, skrib•i en mi•a leter•o al Mart•in•a, ke mi•a•j kun•hom•o•j est•as supr•aĵ•a•j, kaj kritik•i en mi•a artikol•o hom•o•j•n, kiu•j interes•iĝ•as pri “bagatel•o•j”. Fakt•e mi nur envi•is ili•n, kaj tiu kritik•o ne est•is bon•a rimed•o por akir•i ili•a•n simpati•o•n. Per afabl•ec•o oni oft•e ating•as pli...
Kaj mi de•nov•e sent•as mi•n iel feliĉ•a. Mi decid•as skrib•i eg•e afabl•a•n leter•o•n al Mart•in•a, sci•ig•ant•e al ŝi, ke ŝi•a leter•o fakt•e pri•pens•ig•is mi•n.
En la ven•ont•a nokt•o mi tamen ne plu sukces•as rev•i pri en•am•iĝ•o al ŝi.
* * *
Komenc•iĝ•as la decembr•o. La tag•o•j far•iĝ•is mal•long•a•j; tra mal•lum•o kaj mal•varm•o mi bicikl•as maten•e al la lern•ej•o. Mi frost•as sur•voj•e. En la klas•ĉambr•o traf•as mi•n varm•o, kiu sufiĉ•as por degel•ig•i mi•a•j•n man•o•j•n kaj pied•o•j•n, sed las•as mi•a•n kor•o•n ne•tuŝ•it•a. En iu paŭz•o mi, kiel kutim•e, star•as sol•a, kiam subit•e al•parol•as mi•n Kerstin — knab•in•o, kiu ŝat•as fest•o•j•n kaj diskotek•o•j•n, mi do ne hav•as apart•e alt•a•n imag•o•n pri ŝi. “En vi•a artikol•o mi kompren•is neniu•n vort•o•n”, ŝi dir•as. “Vi est•as hom•o kaj mi est•as hom•o kaj vi do pov•as al•parol•i mi•n kaj ali•a•j•n hom•o•j•n...” — “Jes”, mi respond•as, kvankam mi ne ver•e konsent•as. Sed mi ne sci•as, kio•n dir•i... Ni silent•as, kaj post moment•o ŝi plu•ir•as.
En mi•a kap•o est•iĝ•as anekdot•o:
Ir•as pacient•o al psikiatr•o: “Mi hav•as problem•o•j•n kontakt•i ali•a•j•n hom•o•j•n.” Dir•as la psikiatr•o: “Ne grav•as, simpl•e al•parol•u ili•n!” Kaj ek•de tiam la pacient•o est•as feliĉ•a kaj kontent•a...
Ial tiu pens•ad•o dev•as est•i mal•ĝust•a. Mi prov•is klar•ig•i tio•n en mi•a artikol•o, sed ŝajn•as, ke neniu kompren•is.
Ĉe la komenc•o de la krist•nask•a•j feri•o•j mi memor•as, ke mi ja skrib•is en mi•a artikol•o, ke mi mal•ŝat•as pas•ig•i mi•a•j•n feri•o•j•n sen iu kontakt•o kun mi•a•j sam•klas•an•o•j. Ĉu ili leg•is tio•n? Kial ili ne ag•is por ŝanĝ•i tio•n?
Iam Krist•nask•o est•is interes•a fest•o, kie renkont•iĝ•is la tut•a parenc•ar•o. Kun la tut•a famili•o mi•a•j onkl•o•j kaj onkl•in•o•j ven•is al ni•a urb•et•o por vizit•i mi•a•j•n ge•av•o•j•n — kaj tiu•j•n de la patr•a flank•o, kaj tiu•j•n de la patr•in•a. Kelk•a•j el ili rest•is por tut•a semajn•o, kaj inter la mult•eg•a•j nov•a•j lud•o•j kaj lud•il•o•j, kiu•j•n ricev•is mi, mi•a•j frat•o•j kaj mi•a•j ge•kuz•o•j, ĉiam est•is plur•a•j, per kiu•j ni amuz•iĝ•is ĝis la fin•o de la feri•o•j. Sed inter•temp•e ĉiu•j mi•a•j ge•av•o•j mort•is, krom unu av•o — sed li ne vol•as hav•i tiom da “tumult•o” en si•a dom•o. Mi•a•j ge•kuz•o•j pli•aĝ•iĝ•is kaj hav•as si•a•j•n propr•a•j•n interes•o•j•n. Kaj panj•o ne plu ŝat•as donac•i lud•il•o•j•n, sed “praktik•e util•ig•ebl•a•j•n” aĵ•o•j•n. Mi•a anticip•a ĝoj•o pri Krist•nask•o est•as mal•grand•a...
* * *
La tag•o•n antaŭ Krist•nask•o panj•o de•nov•e don•as leter•o•n al mi. “Jen por vi!”, ŝi dir•as. De•nov•e rigard•o sur la adres•o•n sufiĉ•as por ek•sci•i, kiu send•is ĝi•n: Tiu•j bel•a•j, grand•a•j, rond•et•a•j liter•o•j memor•ig•as mi•n pri Veronik•a. Mi tre ĝoj•as pri tiu leter•o, sed — kontrast•e kun dum ricev•o de tiu de Mart•in•a — mi ne sent•as mi•n feliĉ•a pro ĝi. Mi ja ĉiam admir•is la matur•ec•o•n kaj human•ec•o•n de Veronik•a, sed bedaŭr•ind•e ŝi est•as iom alt•a kaj ne aspekt•as tut•e bel•a laŭ mi•a gust•o. Mi nur mal•facil•e pov•as imag•i ŝi•n kiel am•at•in•o•n... Sci•ant•e, ke tiu leter•o sen•dub•e est•as afabl•a (ali•kaz•e ŝi ja cert•e ne est•us skrib•int•a ĝi•n ĵus antaŭ Krist•nask•o!), mi kun agrabl•a sent•o mal•ferm•as ĝi•n kaj ek•leg•as:
Kar•a Manfred,
van•e mi klopod•is respond•i al vi•a artikol•o en la lern•ej•an•a gazet•o. Prov•ant•e tio•n, mi rimark•is, kiom mal•facil•e est•as ord•ig•i propr•a•j•n pens•o•j•n kaj vort•ig•i ili•n tiel, ke oni ne est•u mis•kompren•at•a.
Tio cert•e est•us okaz•int•a, ĉar mi•n kapt•is la tent•o koncentr•iĝ•i tro sur detal•o•j. Pro tio mi prefer•is rezign•i pri tiu plan•o.
Tamen mi vol•as simpl•e dir•i al vi, ke mi leg•is vi•a•n artikol•o•n kaj ke ĝi est•is por mi instig•o por pri•pens•ad•o. Iom sku•is mi•n la konstat•o, ke mi fakt•e nenio•n sci•is pri vi, kvankam ni jam tre long•e kon•as unu la ali•a•n.
Mi ne vol•as far•i mult•a•j•n fraz•o•j•n, sed prefer•as nun el•kor•e dezir•i al vi, ke vi far•iĝ•u kontent•a en vi•a viv•o.
Ĝis — kaj ĝoj•a•n Krist•nask•o•n
vi•a Veronik•a
“Ne est•as mult•o, kio•n ŝi dir•as”, mi pens•as. Tamen la leter•o est•as ĝoj•ig•a; mi rimark•as, ke en tiu de Mart•in•a tut•e mank•as bon•dezir•o•j...
* * *
Du•on•a•n jar•o•n post•e mi resum•as la re•ag•o•j•n al mi•a artikol•o. Est•is en•tut•e sep. Tiu•j de Johannes, de sinjor•in•o Keller, de Kerstin, la leter•o•j de Mart•in•a kaj Veronik•a... Bedaŭr•ind•e Mart•in•a ne respond•is al mi•a du•a leter•o, sed al•don•iĝ•is du pli•a•j re•ag•o•j: Mi•a patr•o aŭd•is pri la artikol•o per•e de sinjor•in•o Keller kaj ankaŭ de unu aŭ du pli•a•j person•o•j. Li ne vol•is leg•i ĝi•n, sed li rakont•is, ke ili ĉiu•j est•as sur li•a flank•o; li nur dev•as hont•i pri tio, ke li hav•as tiom mal•dank•em•a•n fil•o•n.
Kaj al•don•iĝ•is inform•o de Ralf, kiu sci•ig•is al mi io•n interes•a•n: Sinjor•o Lindner, instru•ist•o pri evangeli•a religi•o, trakt•is en iu naŭ•a klas•o mi•a•n artikol•o•n dum du hor•o•j. Mi ĝoj•is; kaj mi tiam demand•is Ralf pri la re•aper•o de la lern•ej•an•a gazet•o. “Ver•ŝajn•e ĝi tut•e ne plu aper•os”, dir•is Ralf, “vi ja ebl•e jam ek•sci•is, ke Klaus for•las•is la lern•ej•o•j•n...” Est•is do unik•a prov•o en mi•a viv•o, est•i kompren•at•a. Kaj tiu prov•o fiask•is...
“Ebl•e mi neniam trov•os iu•n kompren•em•a•n hom•o•n”, mi pens•is, ĝis iu•n somer•a•n post•tag•mez•o•n mi kon•at•iĝ•as kun Erik.
Ankoraŭ 16-jar•a, mi promen•as tra la pied•ir•a zon•o de Warburg. Preter•pas•ant•e la vitrin•o•j•n de kin•ej•o, mi mal•long•e rigard•as la afiŝ•o•j•n... ĝis al•parol•as mi•n iu mez•aĝ•a vir•o:
“Salut•o•n — ĉu io interes•a?”
“Mi ne sci•as”, mi respond•as, “mi nur rigard•as.”
“Tiu film•o ‘La mev•o Jon•at•a•n’ est•as tre bel•a kaj interes•a — mi jam vid•is ĝi•n kaj tamen tre ŝat•us rigard•i ĝi•n de•nov•e... Ĉu ni en•ir•u?”
“Ne...”
“Kial ne?”
Mi silent•as. “Vi ŝajn•as est•i tre trankvil•a hom•o”, li daŭr•ig•as la konversaci•o•n, “tiom silent•em•a... kial?”
“Mi ne sci•as...”
“Mi est•as Erik”, li dir•as, “kaj vi?”
“Mi est•as Manfred.”
”Ĉu vi loĝ•as ĉi tie en Warburg?”
“Ne, en Ossendorf, la najbar•a urb•o. Sed ĉi tie mi ir•as al la lern•ej•o.”
”Ĉu al la gimnazi•o?”
“Jes. Kaj vi, kiu•n profesi•o•n vi hav•as, sinjor•o?”
“Ne dir•u ‘sinjor•o’, dir•u ‘Erik’”, li pet•as mi•n kaj rid•et•as.
Mi est•as surpriz•it•a pro tio, ke li pet•is mi•n al•parol•i li•n per li•a antaŭ•nom•o, kvankam li est•as jam ĉirkaŭ 50-jar•a, bon•e vest•it•a, kaj li•a•j mal•long•a•j, ord•e komb•it•a•j har•o•j jam griz•iĝ•is. Sed rapid•e li akir•as mi•a•n konfid•o•n...
“Mi est•as aĉet•ist•o ĉe grand•a firma•o”, li respond•as al mi•a demand•o.
Ni ankoraŭ star•as antaŭ la kin•ej•o, kiam li fin•e demand•as mi•n: ”Ĉu ni en•ir•u — mi pag•os!” Mi konsent•as kaj kun•ir•as. Ĉe la kin•ej•a kas•o li montr•as al mi si•a•n mon•uj•o•n kun ar•o da cent•mark•a•j bilet•o•j, kaj pag•as per unu el ili. Post en•ir•o de la kin•ej•a salon•o li pet•as mi•n sid•iĝ•i apud li en la last•a vic•o. “De tie oni vid•as plej bon•e”, li dir•as.
La kin•ej•a salon•o tiu•post•tag•mez•e est•as preskaŭ mal•plen•a kaj rest•as tia, kiam mal•long•e post•e la film•o komenc•iĝ•as. Ni, la fremd•a, sed evident•e tre kompren•em•a vir•o kaj mi, do pov•as sen•ĝen•e daŭr•ig•i ni•a•n inter•parol•o•n.
Li demand•as mi•n pri mi•a•j plej ŝat•at•a•j lern•ej•a•j fak•o•j, mi•a•j hobi•o•j, mi•a•j rilat•o•j al mi•a•j ge•patr•o•j, mi•a•j problem•o•j — kaj ankaŭ pri mi•a financ•a situaci•o. “Mi ne mult•o•n ricev•as”, mi respond•as, “sed ankaŭ ne bezon•as mult•o•n...”
“Mi hav•as mult•eg•e da mon•o, mi•a firma•o don•as al mi tro”, li dir•as, evident•e ne por fanfaron•i, sed sent•ig•ant•e al mi, ke li trov•as tio•n mal•just•a.
Post•e li direkt•as al mi demand•o•n, kiu ŝajn•as est•i grav•a por li:
”Ĉu ni ebl•e hav•as komun•a•j•n interes•o•j•n?”
“Mi ne sci•as... kiu•j est•as vi•a•j interes•o•j, sinjor•o?”
Li rid•et•as, kaj mi kompren•as: “Pardon•u — Erik!”
”Ŝajn•as, ke ni ankoraŭ ne tut•e kompren•is unu la ali•a•n”, li fin•e respond•as al mi•a demand•o.
Dum moment•o ni silent•as. Mi tamen ne pov•as ĝu•i la film•o•n, ĉar mi•a•j pens•o•j okup•iĝ•as nur pri li.
Subit•e mi sent•as li•a•n man•o•n sur mi•a femur•o. Mi ek•kompren•as... Nu, neniam iu plen•kresk•ul•o parol•is kun mi pri seks•a•j afer•o•j, sed feliĉ•e mi leg•is en mi•a biologi•a lern•o•libr•o la interes•eg•a•j•n ĉapitr•o•j•n, kiu•j•n mi•a instru•ist•in•o preter•las•is en la lecion•o•j, tiom fund•e, ke mi sci•as: Li est•as sam•sek•sam•a. Kaj mi eĉ kon•as la fak•a•n termin•o•n: homoseksual•a.
Iam, kiam mi hav•is ses aŭ sep jar•o•j•n, mi•a patr•in•o avert•is mi•n pri tiel nom•at•a•j “kar•a•j onkl•o•j”, kiu•j sur•strat•e al•parol•as infan•o•j•n promes•ant•e al ili bombon•o•j•n aŭ pec•o•n da ĉokolad•o. “Ne en•ir•u en ili•a•j•n aŭt•o•j•n, nepr•e ne!”, dir•is panj•o. Sed ŝi ne klar•ig•is al mi kial. Ĉu ebl•e tiu•j “kar•a•j onkl•o•j” est•as hom•o•j kiel Erik, kaj ĉu nun mi, 16-jar•a, far•iĝ•is viktim•o de unu el ili? Mi ĉagren•e rigard•as la vizaĝ•o•n de Erik, postul•ant•e de li klar•ig•o•n, konfes•o•n...
“Jes, mi est•as bia”, dir•as Erik. Mi est•as kaj-kaj, mi hav•as edz•in•o•n kaj tri fil•in•o•j•n. Sed nun mi en•am•iĝ•is al vi.”
Mi silent•as.
”Ĉu ĝis nun neniam iu vir•o en•am•iĝ•is al vi?”, li demand•as, ŝajn•ig•ant•e mir•o•n.
“Neniam.”
“Ankoraŭ oft•e okaz•os, ke vir•o en•am•iĝ•os al vi.”
”Ĉu vi nun kompren•as, kial mi parol•is pri ‘komun•a•j interes•o•j’?”
“Jes.”
“Kaj — ĉu ni do hav•as?”
“Ne, ni ne hav•as. Mi est•as normal•a...”
“Esper•ebl•e li nun for•pren•as si•a•n man•o•n de mi•a femur•o”, mi pens•as. Sed ne — li daŭr•ig•as:
“Tio ne grav•as... mi oft•e vetur•as al Pariz•o, kaj tie mi kon•as kelk•a•j•n simpati•a•j•n knab•in•o•j•n, kiu•j tre ŝat•us far•i kun vi io•n...” Li si•n klin•as al mi kaj parol•as preskaŭ flustr•ant•e, kaj mi sent•as, ke nun ni parol•as pri io sekret•a, konfidenc•a... ”Ĉu vi jam iam far•is tio•n kun knab•in•o?”
“Ne...”
“Sed ĉu vi ŝat•us far•i...?”
Ni iom•et•e rid•et•as, sed kompren•ebl•e mi trov•as li•a•n ofert•o•n iom strang•a...
“Mi mult•e vojaĝ•as pro profesi•a•j kial•o•j”, li daŭr•ig•as. “Vi pov•as kun•vetur•i kun mi al Munken•o, al Vien•o, al London•o aŭ... al Pariz•o. Ĉu ne ekzist•as urb•o, kiu•n vi jam de•long•e ŝat•us vizit•i?”
“Ne.”
“Tamen, jen bon•a okaz•o. Vi eĉ ne bezon•as mon•o•n, mal•e, mi pov•as don•i iom al vi, vi ja sci•as, mi hav•as tro...”
“Mi ne pov•as simpl•e for•ir•i de mi•a•j ge•patr•o•j — kaj ankaŭ ne vol•as.”
“Tamen, mi pens•as, mi pov•us post•e, ĉe ni•a adiaŭ•o, don•i al vi iom, iu•n bilet•o•n cent•mark•a•n... vi cert•e pov•as util•ig•i ĝi•n, ĉu ne?”
“Mi ne sci•as...”
Dum•e li kares•as mi•a•n femur•o•n, ĝu•e ŝov•ant•e si•a•n man•o•n de ties supr•a part•o ĝis la genu•o kaj re•e•n.
“Mi ne ŝat•as akcept•i mon•o•n de fremd•ul•o”, mi pens•as.
“Tamen, se oni tia•manier•e pov•as gajn•i iom da mon•o — ne, est•as mal•bel•a pens•o...”
Dum la proces•o•j en mi•a cerb•o ankoraŭ ne kaŭz•is klar•a•n decid•o•n kaj re•ag•o•n, li met•as si•a•n man•o•n inter mi•a•j•n gamb•o•j•n. Mi mov•iĝ•as for de li ĝis la dekstr•a part•o de mi•a seĝ•o kaj met•as mi•a•n mal•dekstr•a•n gamb•o•n sur la dekstr•a•n.
“Ne, las•u mi•n, mi pet•as vi•n, kun•lud•u!”, dir•as Erik, sed mi jam sent•as iom da naŭz•o kaj de•nov•e rigard•as li•n ĉagren•e.
“Mi dev•as ir•i al la neces•ej•o”, dir•as Erik, kaj for•ir•as. Mi sent•as mi•n mal•ŝarĝ•ig•it•a, ĉar mi tia•manier•e ja gajn•is iom da temp•o por pri•pens•ad•o.
Mi ankoraŭ ne rigard•as la film•o•n, sed pens•as pri Erik kaj atend•as li•a•n re•ven•o•n. Mi atend•as 5, 10, 15, 20 minut•o•j•n — sed van•e. Fin•e mi kompren•as: Ver•ŝajn•e li tim•is, ke mi memor•ig•us li•n pri la cent mark•o•j... Mi sent•as mi•n tromp•it•a, kvankam mi ver•ŝajn•e eĉ ne est•us akcept•int•a tiu•n mon•o•n.
Kvankam la film•o ankoraŭ ne fin•iĝ•is, mi decid•as for•las•i la kin•ej•o•n. Spir•ant•e la freŝ•a•n aer•o•n kaj percept•ant•e la varm•a•j•n somer•a•j•n sun•radi•o•j•n sur•strat•e, mi sent•as mi•n iom pli spert•a, iom pli plen•kresk•a. En mi•a kap•o rest•as la kompliment•o “Ankoraŭ oft•e vir•o en•am•iĝ•os al vi”, sed mi ne sci•as, ĉu mi ĝoj•u aŭ mal•ĝoj•u pri ĝi...
* * *
Ĉio do rest•as kiel antaŭ•e. Ankoraŭ du jar•o•j•n, kaj mi est•os abiturient•o kaj pov•os ek•stud•i; mi ne plu loĝ•os ĉe mi•a•j ge•patr•o•j...
Mi ek•stud•as. Nov•a part•o de mi•a viv•o komenc•iĝ•is. Mi elekt•is matematik•o•n. Nek filozofi•o•n, nek psikologi•o•n, nek sociologi•o•n. Kun la cel•o far•iĝ•i ne instru•ist•o, sed diplom•it•a matematik•ist•o. Por hav•i plej bon•a•n ŝanc•o•n trov•i labor•lok•o•n, ver•ŝajn•e ie en la ekonomi•o. Sed aper•is dub•o•j: Ĉu tio signif•as, ke mi far•iĝ•os nur rad•et•o en la mekanism•o de la ekonomi•o? Mi•a intern•a vigl•ec•o, mi•a ribel•em•o, mi•a serĉ•ad•o pri senc•o, pri am•o — ĉu ĉio ĉi ne plu dis•volv•iĝ•os, sed pere•os?
Mi elekt•is iom for•a•n urb•o•n: Stuttgart. Sol•a mi star•as en la nov•a ĉirkaŭ•aĵ•o. Antaŭ•e mi ĉiam ne•is, kiam iu dir•is, ke matematik•ist•o•j est•as silent•em•a•j kaj mal•varm•kor•a•j. Ĉar mi ne vol•is, ke oni atribu•u tiu•j•n ec•o•j•n al mi. Sed nun mi mem est•as inter student•o•j pri matematik•o. Kun•e kun 300 ali•a•j hom•o•j mi sid•as en grand•a aŭditori•o, aŭd•ant•e lekci•o•n pri algebr•o. Preskaŭ nur knab•o•j.
Mi al•parol•as student•o•n apud mi: ”Ĉu vi jam far•is la hejm•task•o•j•n?” “Jes”, li respond•as, “ili est•as facil•a•j!” Kaj ni silent•as. Mi ne sci•as, kio•n dir•i plu, sed pens•as pri li•a respond•o: “Ver•ŝajn•e vi nun esper•as, ke mi trov•as la task•o•j•n mal•facil•a•j kaj konklud•as, ke vi est•as inteligent•a hom•o, ĉar por vi ili ja est•as facil•a•j. Sed mi ne demand•is vi•n por ek•sci•i, kiom inteligent•a vi est•as, sed por ebl•e kun•labor•i kun vi. Vi ja aŭd•is, ke ni•a profesor•o rekomend•is al ni solv•i tiu•j•n task•o•j•n kun•e. Krom•e mi mal•ŝat•as tiu•n anonim•ec•o•n, serĉ•as amik•o•j•n en mi•a nov•a ĉirkaŭ•aĵ•o...” Mi plu•silent•as, mal•ĝoj•a pri la ĵus fiask•int•a prov•o kon•at•iĝ•i kun iu.
Iu•n dimanĉ•a•n vesper•o•n mi ir•as al la katolik•a student•a komun•um•o por part•o•pren•i kun•e kun ĉirkaŭ 50 pli•a•j student•o•j di•serv•o•n kaj la post•a•n komun•a•n vesper•manĝ•o•n. Dum tiu vesper•manĝ•o mi kuraĝ•as al•parol•i student•o•n sid•ant•a•n apud mi: “Kio•n vi stud•as?” — “De kie vi ven•as?” — “Kiel vi nom•iĝ•as?” kaj — fin•o. Mi rimark•as, ke ankoraŭ mank•as al mi la kapabl•o daŭr•ig•i inter•parol•o•j•n tiel, ke la konversaci•o far•iĝ•u interes•a. Post•e mi plu•sid•as kaj plu•manĝ•as, sent•ant•e mi•n kiel en la student•a manĝ•ej•o, kie mi ĉiam demand•as mi•n, ĉu ebl•as kaj konven•as al•parol•i iu•n...
Hejm•e mi komenc•as skrib•i leter•o•n al Veronik•a:
Kar•a Veronik•a,
se mi skrib•us al vi, ke ĉi tie en mi•a nov•a ĉirkaŭ•aĵ•o ĉio eg•e plaĉ•as al mi, vi ver•ŝajn•e kred•us tio•n. Mi eĉ sent•as iu•n dev•ig•o•n skrib•i tio•n al vi, ĉar mi sci•as, ke vi ĝoj•us ek•sci•ant•e, ke mi fart•as bon•e...
Sed mi for•strek•as tiu•j•n fraz•o•j•n, decid•as ne skrib•i al ŝi. Mi memor•as, ke iam iu dir•is al mi, ke la student•a•j jar•o•j est•as la plej bel•a•j jar•o•j de la viv•o. Iu, kiu mem ne stud•is...
Mal•gaj•e mi en•lit•iĝ•as, pren•as en mi•a•j•n man•o•j•n la blank•a•n urs•id•o•n, la pluŝ•best•o•n...
* * *
La ven•ont•a•n tag•o•n mi decid•as telefon•i al la psikologi•a konsult•ej•o de mi•a universitat•o. Jam de•long•e mi vol•is ek•sci•i, ĉu mi•a•j mal•facil•aĵ•o•j kontakt•iĝ•i kun ali•a•j hom•o•j est•as nur “normal•a” problem•o, aŭ ĉu mi ebl•e est•as psik•e mal•san•a. Mi ir•as al telefon•bud•o por fiks•i dat•o•n por konsult•a inter•parol•o... kaj decid•as prokrast•i la plan•o•n ĝis morgaŭ, por unu•e formul•i kelk•a•j•n fraz•o•j•n pri la kial•o de mi•a telefon•al•vok•o.
Kaj fakt•e, la tag•o•n post•e mi — bon•e prepar•it•a — kuraĝ•as telefon•i.
“Psikologi•a konsult•ej•o de la Universitat•o Stuttgart”, si•n anonc•as vir•in•a voĉ•o.
“Mi ŝat•us hav•i dat•o•n por konsult•a inter•parol•o”, mi dir•as. Post iom da silent•ad•o la vir•in•a voĉ•o demand•as: ”Ĉu konven•as al vi la post•ven•ont•a ĵaŭd•o, je la 14•a?”
“Jes, konsent•it•e.”
“Vi•a nom•o?”
“Manfred Brinkmann.”
“Do, bon•e. Ĝis re•vid•o ven•ont•semajn•e ĵaŭd•e!”
”Ĝis re•vid•o!”
Iom sen•ŝarĝ•it•a mi sent•as mi•n pro tio, ke ŝi tut•e ne demand•is mi•n pri la preciz•a•j problem•o•j, pro kiu•j mi pet•is tia•n inter•parol•o•n. Mi do van•e not•is mi•a•j•n fraz•o•j•n.
La koncern•a•n ĵaŭd•o•n mi al•ven•as ĉe la konsult•ej•o akurat•e je la 14•a hor•o. “Est•as ĉe sinjor•in•o Gerke, en ĉambr•o 103, en la unu•a etaĝ•o”, dir•as al mi la vir•in•o en la akcept•ej•o. Mi rapid•e trov•as la ĝust•a•n pord•o•n. “Dipl. psik. Johann•a Gerke”, mi leg•as apud ĝi. “Feliĉ•e ĉi tie mi ne dev•as tim•i est•i nervoz•a”, mi pens•as. Mi frap•as...
“Jes, en•ir•u!”
“Bon•a•n tag•o•n”, mi dir•as post en•ir•o, vid•ant•e ĉirkaŭ 40-jar•a•n vir•in•o•n.
“Bon•a•n tag•o•n.”
“Mi est•as Manfred Brinkmann. Mi hav•as inter•parol•o•n je la 14•a.”
“Jes. Sid•iĝ•u!”, ŝi dir•as, kaj montr•as al brak•seĝ•o. Ŝi mem sid•iĝ•as tri metr•o•j•n antaŭ ĝi.
Reg•as silent•o. Sinjor•in•o Gerke rigard•as mi•n, kvazaŭ ŝi atend•us io•n de mi. Post unu aŭ du minut•o•j, kiu•j ŝajn•as al mi long•eg•a•j, mi komenc•as: “Mi ven•is, ĉar mi hav•as problem•o•j•n kontakt•i ali•a•j•n hom•o•j•n. Mi est•as nov•a ĉi tie en Stuttgart; mi ĵus komenc•is stud•i...”
Vid•ant•e, ke ŝi ne em•as inter•romp•i mi•n, mi daŭr•ig•as: “Mi•n ĝen•as, ke mi sid•as sol•a dum la preleg•o•j kaj en la student•a manĝ•ej•o. Mi tim•as al•parol•i ali•a•j•n hom•o•j•n kaj hav•as mal•facil•aĵ•o•j•n daŭr•ig•i inter•parol•o•j•n tiel, ke ili far•iĝ•as interes•a•j.”
Ni de•nov•e silent•as. Mi ne ŝat•as far•i monolog•o•j•n. Almenaŭ iu•n konfirm•a•n “jes” ŝi pov•us el•dir•i. Mi plu•silent•as, atend•ant•e, ke fin•fin•e ŝi el•dir•u io•n.
Kaj fakt•e: “Mi ankoraŭ tut•e ne kon•as vi•n. Vi pov•as ekzempl•e rakont•i, kio•n vi stud•as, kiel vi loĝ•as, ĉu vi hav•as ge•frat•o•j•n...” “Mi stud•as matematik•o•n, loĝ•as sol•a, privat•e. Kaj mi hav•as tri frat•o•j•n. Unu est•as pli aĝ•a ol mi kaj stud•as kemi•o•n; la ali•a•j du ankoraŭ loĝ•as ĉe mi•a•j ge•patr•o•j en la proksim•ec•o de Warburg en Orient•a Vestfali•o. Mi•a•j rilat•o•j al mi•a•j ge•patr•o•j ne est•as tiom bon•a•j. Mank•as ver•a konfid•o. Mi ja iel ŝat•as mi•a•n patr•in•o•n, sed mi•a•n patr•o•n mal•pli. Mi est•is bat•it•a...”
De•nov•e reg•as silent•o. “Ne est•us bon•e, se mi nur far•us demand•o•j•n. Vi dev•as mem pri•pens•i, kio•n dir•i. Ĝust•e tio•n vi ja vol•as lern•i.”
Mi do pri•pens•as kaj daŭr•ig•as: “Kaj nun mi preskaŭ dis•iĝ•is de mi•a•j ge•patr•o•j. Mi vizit•as ili•n ebl•e unu•foj•e monat•e por semajn•fin•o; en la feri•o•j ver•ŝajn•e pli oft•e. Sed bedaŭr•ind•e mi ne bon•e sukces•is trov•i ge•amik•o•j•n en mi•a nov•a ĉirkaŭ•aĵ•o. Nek en la universitat•o, nek en la katolik•a student•a komun•um•o, al kiu mi ir•is.”
Subit•e ŝi ek•parol•as: “Vi do est•as la du•a infan•o en la famili•o?”
“Jes.”
“Pri•pens•u: Se la unu•a infan•o en famili•o est•as knab•o, la patr•in•o dezir•as, ke la du•a far•iĝ•u... knab•in•o. Ŝi do trakt•is vi•n kvazaŭ knab•in•o•n, de•pren•ant•e de vi ĉiu•j•n decid•o•j•n kaj iniciat•o•j•n.” Mi surpriz•iĝ•as. Pri tio mi ankoraŭ tut•e ne pens•is. Jes, fakt•e panj•o ŝat•is mi•n ĉiam iom•et•e pli ol mi•a•j•n frat•o•j•n; paĉj•o eĉ las•is ŝi•n elekt•i mi•a•n nom•o•n...
Kvankam nun, almenaŭ el vid•punkt•o de sinjor•in•o Gerke, ĉio est•as klar•a, ni•a konsult•a inter•parol•o ankoraŭ ne fin•iĝ•as. Mal•e, sinjor•in•o Gerke komenc•as nov•a•n tem•o•n:
“Ver•ŝajn•e mank•as al vi amik•in•o.”
“Jes”, mi dir•as, kaj pens•as: Kiom sagac•a! Sed la plej mult•a•j hom•o•j eĉ tio•n ne rimark•as. Neniu serioz•e interes•iĝ•as pri tio, ĉu mi ver•e est•as feliĉ•a...
Kaj subit•e ŝi komenc•as vigl•e demand•i mi•n: ”Ĉu vi ŝat•as vid•i pornografi•a•j•n film•o•j•n?”
“Ne, ne tre...”
”Ĉu vi masturb•as?”
“Hm”, mi dir•as, kaj pri•pens•as, ĉu nur simpl•a ekscit•ad•o per la man•o, kio•n mi fakt•e ne ver•e praktik•as, est•as masturb•ad•o, aŭ ĉu ebl•e ankaŭ iu•j pli bel•a•j kutim•o•j...
“Kiel?”
Mi silent•as, pri•pens•ant•e, kiel mi komenc•u mi•a•n respond•o•n...
“Iel tio ja dev•as el•iĝ•i”, ŝi daŭr•ig•as kuraĝ•ig•e, kaj demand•as: “Pri kio vi pens•as, dum vi masturb•as?”
Mi de•nov•e hezit•as, sed fin•e kuraĝ•as el•dir•i io•n, kio ver•ŝajn•e plaĉ•as al ŝi: “Pri knab•in•o•j.”
“Aha”, ŝi dir•as, kaj ŝajn•as est•i iom pli kontent•a ol antaŭ•e. “Sed est•as mal•facil•e por vi parol•i pri tio. Kiel oni seks•e kler•ig•is vi•n?”
“Mi leg•is ĉapitr•o•n en mi•a biologi•a lern•o•libr•o.”
“Aha.”
De•nov•e ni silent•as. Fin•e ŝi dir•as: “Ven•is temp•o por konklud•i.
Do, ĉu vi dezir•as terapi•o•n?”
“Mi ne sci•as. Mi ja ne pov•as pri•juĝ•i tio•n.”
“Sed est•as vi•a decid•o...”
“Tamen, mi ven•is ĉi tie•n por ek•sci•i de vi, ĉu terapi•o est•us oportun•a. Kio•n do vi pens•as pri tio?”
“Nu... mi pens•as, ke vi ankoraŭ ne sufiĉ•e klar•e sci•as, kio•n vi fakt•e vol•as. Pro tio terapi•o ne est•as konsil•ind•a. Krom•e mi pens•as, ke pro vi•a mem•star•ec•o kaj pens•manier•o vi pov•us sukces•i venk•i vi•a•j•n problem•o•j•n mem.”
Tiu•j vort•o•j ĝoj•ig•as mi•n. Atent•e mi aŭskult•as kelk•a•j•n konsil•o•j•n de ŝi: “Vi dev•as unu•e al•kutim•iĝ•i al vi•a nov•a ĉirkaŭ•aĵ•o. Ir•u plu al la student•a komun•um•o, part•o•pren•u en labor•grup•o•j tie. Kaj prov•u trov•i kontakt•o•j•n en la universitat•o. Kaj, se vi ebl•e post kelk•a•j monat•o•j klar•e sci•os, kio•n vi vol•as, aŭ hav•os de•nov•e iu•j•n problem•o•j•n, vi telefon•os al ni. Dir•u, ke vi vol•as hav•i inter•parol•o•n kun sinjor•in•o Gerke.”
“Bon•e”, mi dir•as, kaj ni adiaŭ•as.
Kvankam ŝi don•is al mi la impres•o•n, ke mi mem rajt•as decid•i pri ĉio, mi sent•is mi•n eg•e mal•super•a. Mi memor•as ŝi•a•j•n konsil•o•j•n kaj tim•as, ke ili ne mult•e help•os al mi. Tio•n ankaŭ mi•a av•in•o est•us pov•int•a dir•i al mi... krom la fraz•o: “Iel tio ja dev•as el•iĝ•i.” Ĉu tiu kuraĝ•ig•o help•os?
Feliĉ•e mi ne sent•as mi•n sen•iluzi•ig•it•a, ĉar mi ven•is tie•n ĉef•e pro sci•vol•em•o kaj ne, ĉar mi pens•is, ke tia inter•parol•o pov•us ŝanĝ•i mi•a•n viv•o•n.
Mi ankoraŭ pens•as pri ŝi•a teori•o, ke mi•a patr•in•o de•pren•is de mi ĉiu•j•n decid•o•j•n kaj iniciat•o•j•n. Ĝi tiom surpriz•is mi•n, ke mi ne kontraŭ•is ŝi•n. Tamen, mi ne est•as mal•diligent•a, sed tim•em•a. La inform•o, ke mi est•is bat•it•a, tut•e ne interes•is ŝi•n...
Ĉu mi, malgraŭ la spert•o, ke ankaŭ la psikologi•o evident•e ne pov•as mult•e help•i al mi, sukces•os trov•i sufiĉ•e da kontakt•o•j en mi•a nov•a ĉirkaŭ•aĵ•o?
* * *
Preskaŭ unu jar•o•n post mi•a ek•stud•ad•o mi konstat•as, ke ne mult•e ŝanĝ•iĝ•is. Jes, mi est•as kelk•foj•e kun•e kun grup•et•o de kvar aŭ kvin ali•a•j student•o•j, kaj ni kun•e solv•as ni•a•j•n hejm•task•o•j•n. Du aŭ tri foj•o•j•n ni eĉ ir•is kun•e al la naĝ•ej•o. Tamen mi est•as ankoraŭ relativ•e oft•e sol•a.
Iu•n sabat•a•n maten•o•n mi vid•as en la urb•a bibliotek•o afiŝ•o•n: “German-Franc•a Jun•ul•ar•a Renkont•iĝ•o en Ludwigsburg”. La detal•o•j ŝajn•as est•i interes•a•j: 5000 ge•jun•ul•o•j el FRG kaj Franc•i•o renkont•iĝ•os en la kastel•o de Ludwigsburg okaz•e de la 25-jar•a dat•re•ven•o de la sam•lok•a parol•ad•o de Charles de Gaulle. En tiu parol•ad•o de Gaulle pled•is por amik•ec•o kaj kun•labor•o inter la antaŭ•e mal•amik•a•j ŝtat•o•j German•i•o kaj Franc•i•o kaj invit•is la jun•ul•ar•o•n engaĝ•iĝ•i por tio. Kaj nun parol•ad•os Kohl kaj Chirac; jun•ul•ar•a•j asoci•o•j aranĝ•os inform•stand•o•j•n...
Mi rigard•as la dat•o•n: Hodiaŭ! El•ir•ant•e el la bibliotek•o mi rimark•as la bel•eg•a•n somer•fin•a•n veter•o•n. Mi memor•as, ke mi ĝis nun neniam vid•is la kastel•o•n de Ludwigsburg, nek kancelier•o•n Kohl nek ĉef•ministr•o•n Chirac. Kaj mi ankoraŭ neniam ver•e hav•is okaz•o•n aplik•i mi•a•j•n sci•o•j•n pri la franc•a lingv•o...
Mi ek•bicikl•as, kaj post unu hor•o kaj du•on•o mi ating•as la urb•o•n Ludwigsburg, kie grand•a nombr•o da afiŝ•o•j, flag•o•j kaj ruband•o•j anonc•as la aranĝ•o•n. Mi park•as mi•a•n bicikl•o•n, en•ir•as en la kastel•a•n kort•o•n kaj vid•as tie mil•o•n aŭ eĉ plur•a•j•n mil•o•j•n da hom•o•j. Ĉe la rand•o de tiu kort•o star•as du•dek•o da inform•stand•o•j, el kiu•j preskaŭ la du•on•o aspekt•as for•las•it•e.
Ĉe kelk•a•j ali•a•j stand•o•j mi vid•as ofert•o•j•n, kiu•j ŝajn•as al mi komerc•a•j: Du semajn•o•j•n da lingv•o•lern•a•j feri•o•j en Franc•i•o por nur 1200 german•a•j mark•o•j... Subit•e mi ek•vid•as pli interes•a•n stand•o•n: “ESPERANT•O — la Inter•naci•a Lingv•o”, mi leg•as, skrib•it•e en blank•a•j liter•o•j sur verd•a ruband•o, kaj ir•as tie•n. Jam antaŭ ol ating•i tiu•n stand•o•n, iu knab•o en•man•ig•as al mi oranĝ•a•n flug•foli•o•n kun la titol•o: “Inter•kompren•iĝ•o sen lim•o•j”. Mi iom mir•as, ĉar ĝis nun mi pens•is, ke Esperant•o est•as nur iu ŝat•okup•o de kelk•a•j plej•part•e mal•jun•a•j hom•o•j, sed nenio serioz•a. Iam mi vid•is en tele•vid•a nov•aĵ•el•send•o mal•long•a•n raport•o•n pri iu Esperant•o-kongres•o, kaj iam mi supr•aĵ•e leg•is en iu gazet•o artikol•o•n pri tiu lingv•o kun fot•o pri la mal•jun•a barb•ul•o, kiu invent•is ĝi•n.
Sed mi vid•as, ke grup•o da ge•jun•ul•o•j vigl•e engaĝ•iĝ•as por tiu lingv•o... dev•as do est•i interes•a afer•o. Mi iom•et•e rigard•as la stand•o•n de cert•a distanc•o, vid•as kelk•a•j•n libr•o•j•n kaj gazet•o•j•n, sed decid•as unu•e retro•paŝ•i iom•et•e kaj tra•leg•i la flug•foli•o•n. Mi leg•as io•n pri inter•naci•a•j jun•ul•ar•a•j renkont•iĝ•o•j, en kiu•j oni parol•as nur Esperant•o•n, kaj ek•sci•as io•n pri la lingv•o mem: ke ĝi hav•as simpl•a•n gramatik•o•n sen escept•o•j kaj vort•far•ad•a•n sistem•o•n; ĝi do est•as facil•e lern•ebl•a. Est•iĝ•as en mi la ide•o, ke tiu lingv•o pov•us est•i bon•a solv•o por la lingv•a problem•o en la mond•o. Sed, se ĝi est•as, kial oni ankoraŭ ne instru•as ĝi•n pli vast•e? Se ĝi ne est•as, kial tiu•j ge•jun•ul•o•j tiom entuziasm•e engaĝ•iĝ•as por ĝi? Ver•ŝajn•e tiu lingv•o simpl•e est•as ankoraŭ ne sufiĉ•e kon•at•a. Ekzempl•e mi ja preskaŭ nenio•n sci•is pri ĝi ĝis nun.
Mi de•nov•e al•proksim•iĝ•as al la stand•o kaj komenc•as rigard•i la titol•paĝ•o•j•n de la libr•o•j, gazet•o•j kaj lern•o•libr•o•j kuŝ•ant•a•j tie. Subit•e al•parol•as mi•n knab•in•o star•ant•a mal•antaŭ la stand•o: “Esperant•o est•as lingv•o, kiu•n oni parol•as ĉie en la mond•o. Ĝi est•as facil•e lern•ebl•a kaj mult•manier•e aplik•ebl•a. Ni uz•as ĝi•n en inter•naci•a•j jun•ul•ar•a•j renkont•iĝ•o•j, kaj ekzist•as list•o, per kiu vi pov•as sen•kost•e tra•nokt•i ĉe hom•o•j en 54 land•o•j...” Kaj ŝi montr•as al mi verd•a•n adres•libr•o•n, kiu•n mi mal•long•e tra•foli•um•as, rigard•ant•e precip•e la map•o•j•n ĉe la fin•o.
Fin•e ŝi dir•as io•n en tiu lingv•o al nigr•a•har•ul•o star•ant•a apud mi. Tiu al•parol•as mi•n, demand•ant•e mi•n franc•lingv•e, ĉu mi kompren•as la franc•a•n. “Iom•et•e”, mi respond•as sam•lingv•e, kaj ni iom inter•parol•as pri ni•a•j nom•o•j, loĝ•lok•o•j kaj post•e pri Esperant•o. Vid•ant•e mi•a•j•n mal•facil•aĵ•o•j•n esprim•i mi•n en la franc•a, mi dir•as: “L’ Espéranto est plus facile.”, kaj ni rid•et•as iom•et•e. Envi•e mi rigard•as, kiel flu•e la knab•in•o mal•antaŭ la stand•o inter•parol•as kun tiu franc•o.
Subit•e amas•o da hom•o•j kolekt•iĝ•as ĉe unu flank•o de la kastel•a kort•o, kaj rigard•ant•e tie•n, mi kompren•as kial: Komenc•iĝ•as la parol•ad•o•j de la politik•ist•o•j. Sur la podi•o•n paŝ•as Helmut Kohl, la federaci•a kancelier•o, kaj ek•parol•as. Li fier•e resum•as la ĝis-nun•a•j•n ating•aĵ•o•j•n sur la kamp•o de la german-franc•a amik•ec•o kaj daŭr•ig•as:
“Iu•n tag•o•n vi, kiu•j hodiaŭ star•as antaŭ la decid•a•j turn•o•punkt•o•j de vi•a viv•o, ebl•e est•os demand•at•a•j de vi•a•j infan•o•j, kiel vi demand•as la antaŭ•a•n generaci•o•n: ‘Kio•n vi far•is por Eŭrop•o, por la Eŭrop•o de la civit•an•o•j?’” Kaj li emfaz•as ĉi-last•a•n demand•o•n tiom, ke mi preskaŭ forges•as la iom komplik•a•n kun•tekst•o•n kaj rigard•as ĝi•n kiel provok•a•n instig•o•n al ag•o. Sed mi rimark•as, ke konkret•a•j instig•o•j por ni ge•jun•ul•o•j ĝis nun tut•e mank•is en la parol•ad•o de Kohl. Ebl•e ili ja ankoraŭ ven•os... Kaj fakt•e, Kohl komenc•as konkret•ig•i si•a•j•n ide•o•j•n:
“Sed fin•fin•e est•as afer•o de la jun•ul•ar•o mem — est•as vi•a afer•o, el•uz•i la ŝanc•o•n de la german-franc•a kun•labor•o. Al tio aparten•as precip•e ankaŭ la lingv•o•kon•o•j. Komunik•iĝ•i est•as mult•e, sed kompren•iĝ•i est•as pli. Pro tio mi pet•as vi•n: Lern•u la lingv•o•n de la ali•a. Hodiaŭ ĉiu jun•a hom•o hav•as la ebl•ec•o•n lern•i en German•i•o la franc•a•n kaj en Franc•i•o la german•a•n — ĉu en la lern•ej•o, ĉu en kler•ig•a•j instituci•o•j por plen•kresk•ul•o•j. El•uz•u tiu•n ĉi ŝanc•o•n. La lingv•o est•as la ŝlos•il•o por la kompren•o de la kultur•a ident•ec•o. Ĝi est•as la pont•o, kiu ebl•ig•as la kompren•o•n de la pens•o•j, sent•o•j kaj ag•o•j de ali•a•j hom•o•j.”
Do, la aŭskult•ant•o•j nun sekv•os la ordon•o•n “Lern•u la lingv•o•n de la ali•a!” kaj la german-franc•a amik•ec•o prosper•as. Dank’ al Kohl. Ĉio est•as tiom facil•a... Tamen la engaĝ•iĝ•o de tiu•j ge•jun•ul•o•j pli plaĉ•as al mi ol la rekomend•o•j de Kohl. Mi ja mem lern•is la franc•a•n de la 7•a ĝis la 10•a klas•o, kaj kvankam mi ne est•is mal•bon•a lern•ant•o...
Nun Jacques Chirac ir•as sur la podi•o•n. “Ebl•e li ja hav•as pli por dir•i”, mi pens•as. Mi atent•e aŭskult•as li•n, aŭ pli bon•e: li•a•n interpret•ist•in•o•n, kiu post ĉiu fraz•o traduk•as ĝi•n. Ankaŭ li parol•as pri la grav•ec•o de la german-franc•a amik•ec•o: “La intens•ig•o de la kun•labor•o inter Franc•i•o kaj German•i•o sur la kamp•o de la sekur•ec•o lud•os decid•a•n rol•o•n en la est•iĝ•o de ver•a eŭrop•a defend•a potenc•o. Pro tio ni akcept•is kun interes•o la iniciat•o•n de kancelier•o Kohl koncern•e eventual•a•n german-franc•a•n brigad•o•n...”
Mal•ĝoj•e mi konstat•as, ke pli-mal•pli la tut•a parol•ad•o de Chirac tem•as pri arme•a kun•labor•o, kvazaŭ la german-franc•a amik•ec•o grav•us nur pro tio, ke ĝi ebl•ig•as mort•ig•i en la ven•ont•a mond•milit•o pli da rus•o•j. Kompar•e kun tiu ĉi parol•ad•o mi eĉ prefer•as tiu•n de Kohl, ĉar ĉi-last•a ja nur est•is sen•en•hav•a. “La ide•o engaĝ•iĝ•i por ‘la Eŭrop•o de la civit•an•o•j’ ja est•as bon•a.”, mi pens•as, kaj mi re•ir•as al la Esperant•o-stand•o. Mi inform•iĝ•as pri la ebl•ec•o lern•i tiu•n lingv•o•n kaj aĉet•as lern•o•libr•o•n. Mi vol•as aparten•i al ili, vol•as est•i unu el tiu•j, kiu•j aplik•as tiu•n interes•a•n manier•o•n de la inter•naci•a inter•kompren•iĝ•o...
Kontent•e mi vetur•as hejm•e•n kaj jam la sam•a•n vesper•o•n mi entuziasm•e ek•lern•as tiu•n lingv•o•n.
Unu jar•o•n post•e mi parol•as Esperant•o•n jam tut•e flu•e. Vast•e mal•ferm•iĝ•is al mi nov•a, ne•kon•at•a mond•o. Mi part•o•pren•is en inter•naci•a•j jun•ul•ar•a•j Esperant•o-aranĝ•o•j, kaj mi aktiv•iĝ•is por tiu lingv•o, kio ofert•as al mi la agrabl•a•n sent•o•n, ke mi est•as bezon•at•a kaj ke mi•a viv•o hav•as senc•o•n. Mi komenc•is dediĉ•i mult•e da temp•o al Esperant•o, kvankam mi•a stud•ad•o iom sufer•as pro tio. “Ekzist•as sufiĉ•e da matematik•ist•o•j”, mi pens•as, “sed tro mal•mult•e da hom•o•j, kiu•j aktiv•as por Esperant•o.”
Mi•a komenc•a supoz•o, ke oni dev•us nur iom dis•kon•at•ig•i Esperant•o•n kaj la afer•o jam eg•e progres•us, montr•iĝ•is mal•ĝust•a. Tio•n mi rimark•is, kiam mi ofert•is Esperant•o-kurs•o•n en la katolik•a student•a komun•um•o. Kvankam mi sekv•is la fort•a•n rekomend•o•n de spert•a grup•an•o, ke mi varb•u ĉef•e per menci•o de la praktik•a valor•o de Esperant•o, ven•is nur kvin hom•o•j. Du el ili jam la du•a•n vesper•o•n ne plu ven•is, kaj ankaŭ la ali•a•j est•is iom mal•pli entuziasm•a•j ol mi esper•is. Tamen mi•a•j klopod•o•j cert•e ne est•as van•a•j, ekzempl•e Stefan•i•e bon•eg•e progres•as en la lern•ad•o. Ŝi bedaŭr•ind•e ne vol•as membr•iĝ•i en ni•a nov•e fond•it•a jun•ul•ar•a Esperant•o-grup•o, sed ebl•e tio ne tiom grav•as. Mi ĝoj•as, kiam ŝi iu•n sabat•a•n post•tag•mez•o•n en novembr•o part•o•pren•as en ni•a grup•a kun•ven•o.
Dek•du•o da esperant•ist•o•j kolekt•iĝ•is ĉirkaŭ la loĝ•ĉambr•a tabl•o de famili•o Jung. Krom Bernd kaj Gis•el•a Jung, gast•am•a ge•edz•a par•o, kaj ili•a fil•et•o Udo ĉe•est•as kelk•a•j aktiv•ul•o•j, kelk•a•j “normal•a•j esperant•ist•o•j” kaj kelk•a•j ĉiam•a•j komenc•ant•o•j. Mi vid•as inter ali•e Anj•a, kiu ek•lern•is Esperant•o•n jam kiel infan•o, Stefan•i•e, mi•a plej bon•a kurs•an•in•o, kaj Thomas — 16-jar•a lern•ant•o, kiu ek•lern•is la lingv•o•n en kurs•o por mem•lern•ad•o. Je ni•a ĝoj•o ankaŭ Georg ĉe•est•as — iam•a aktiv•ul•o, kiu post la IJK en Eringerfeld preskaŭ tut•e ĉes•is okup•iĝ•i pri Esperant•o.
Ni manĝ•as kuk•o•n, trink•as kaf•o•n kaj te•o•n, kaj inter•parol•as german•lingv•e pri Esperant•o kaj ĉio ajn. Mi sent•as mi•n bon•e en tiu atmosfer•o. Subit•e Georg, kiu last•foj•e ĉe•est•is tia•n grup•a•n kun•ven•o•n antaŭ tri jar•o•j, far•as demand•o•n al la ĉe•est•ant•o•j: “Mi ŝat•us sci•i, ĉu vi kred•as, ke Esperant•o iam far•iĝ•os du•a lingv•o por ĉiu•j.”
Kiel la unu•a ek•parol•as Bernd: “Esperant•o cert•e ne venk•os en la ven•ont•a•j 50 jar•o•j. Eĉ la aŭstr•i•a prezident•o Jon•as kaj la jugoslav•i•a prezident•o Tit•o est•is esperant•ist•o•j. Kaj ĉar ili ne sukces•is en•konduk•i Esperant•o•n, ni vid•as, ke tio dev•as okaz•i de mal•supr•e. Kaj tio daŭr•os long•e, se tio en•tut•e sukces•os.”
Post•e Anj•a el•dir•as si•a•n opini•o•n: “Mi ne kred•as, ke iam ĉiu•j hom•o•j parol•os Esperant•o•n. Jam ek•de pli ol cent jar•o•j ĝi ekzist•as, kaj kiom da hom•o•j parol•as ĝi•n? Kaj mi pens•as, ke tio est•as eĉ ne dezir•ind•a, ĉar ni•a komun•um•o tut•e mal•aper•os.”
Fin•e Georg respond•as mem al si•a demand•o: “Iam mi kred•is, ke Esperant•o est•as grav•a afer•o. Sed hodiaŭ mi pens•as, ke Esperant•o ne venk•os kaj pov•as est•i nur•a hobi•o. Esperant•o-grup•o ne est•as pli ol kegl•a klub•o.”
Mi silent•as. Kompat•e mi rigard•as al Thomas: “Mi sci•as, ke ankaŭ vi lern•is Esperant•o•n pro ideal•ism•o. Ĉar ankaŭ vi rev•as pri pli bel•a mond•o. Mi esper•as, ke tiu•j el•dir•o•j ne konfuz•as vi•n. Vi lern•as tiu•n lingv•o•n kontraŭ la vol•o de vi•a•j ge•patr•o•j, kaj ŝajn•as ke eĉ mult•a•j esperant•ist•o•j ne don•as al vi la kuraĝ•ig•o•n kaj apog•o•n, kiu•n vi bezon•as. Mi•n nenio plu pov•as ŝancel•i, ĉar mi mem spert•is, ke Esperant•o ebl•ig•as al mi pli alt•nivel•a•n inter•kompren•iĝ•o•n ol la ali•a•j lingv•o•j, kiu•j•n mi lern•is en la lern•ej•o. Sed vi ankoraŭ ne pov•is spert•i tio•n... La pens•o•j de Bernd, Anj•a kaj Georg est•as strang•a•j kaj eĉ danĝer•a•j, ĉar ili mal•help•as la mond•o•n al dezir•ind•a progres•o. Est•as tut•e legitim•e kred•i, ke frenez•aĵ•o ĉes•as — la frenez•aĵ•o, ke oni en la inter•naci•a komunik•ad•o kutim•e ne uz•as la plej taŭg•a•n komunik•il•o•n...”
Formul•ant•e tiu•j•n pens•o•j•n, mi rimark•as, ke al•ven•as Stefan kaj Susanne; kaj ni tuj komenc•as parol•i pri ali•a•j tem•o•j.
Stefan kun•port•is si•a•n gitar•o•n, kaj post la kuk•manĝ•ad•o ni komenc•as kant•i Esperant•o-kant•o•j•n. Mi ŝat•as est•i kun•e kun ali•a•j hom•o•j kaj kant•i; ebl•e en inter•naci•a rond•o en jun•ul•ar•a Esperant•o-renkont•iĝ•o eĉ iom•et•e pli ol ĉi tie. Antaŭ mi•a esperant•ist•iĝ•o mi neniam tra•viv•is tia•n agrabl•a•n atmosfer•o•n, ke ge•jun•ul•o•j sid•as kun•e kaj kant•as, akompan•at•a•j de gitar•o...
Iam en la mal•fru•a vesper•o la kun•ven•o fin•iĝ•as. Mi hejm•e•n•bicikl•as kun•e kun Stefan•i•e, kiu dum la diskut•o pri la est•ont•ec•o de Esperant•o silent•ad•is, sam•e kiel mi. Ŝi ek•parol•as: “Kompren•ebl•e mi trov•as Esperant•o•n interes•a, kaj la kun•ven•o est•is agrabl•a. Sed la vort•o•j ‘mov•ad•o’ kaj ‘esperant•ist•o•j’ ig•as mi•n skeptik•a. Mi ne vol•as al•iĝ•i al vi•a jun•ul•ar•a grup•o, eĉ ne en la kategori•o sen kotiz•o. Ĉu vi kompren•as tio•n?”
“Jes, mi kompren•as tio•n. Kaj mi ankaŭ akcept•as tio•n.” Sed mi tuj rimark•as, ke ŝi•a el•dir•o eg•e klar•e kontraŭ•as al mi•a pens•manier•o. Post ni•a adiaŭ•o mi pri•pens•as, kio•n mi plej volont•e est•us ankoraŭ dir•int•a al ŝi: “Mi tamen vid•as ĉio•n ĉi iom ali•e ol vi. Ŝajn•as, ke vi hav•is feliĉ•a•n infan•aĝ•o•n kaj nun est•as kontent•a pri la mond•o tia, kia ĝi est•as. Vi est•as help•em•a, vi kapabl•as sent•i kompat•o•n. Sed vi ne vol•as ŝanĝ•i la mond•o•n; la tem•o ‘lingv•a•j problem•o•j’ ne tuŝ•as vi•n tiom fund•e, ke ĝi incit•as vi•n al engaĝ•iĝ•o. Pens•o•j, kiu•j koncern•as la tut•a•n mond•o•n, ne ver•e interes•as vi•n...” Sed Stefan•i•e ver•ŝajn•e jam est•as hejm•e.
Mi pri•pens•as, ĉu mi ebl•e jam oft•e sub•prem•is mi•a•j•n ver•a•j•n pens•o•j•n, silent•ant•e aŭ el•dir•ant•e io•n ali•a•n... Kaj mi memor•as la el•dir•o•n de Anj•a, kiu dir•is, ke ŝi “ne hav•as temp•o•n” por kun•labor•i ĉe ni•a inform•stand•o en la urb•o•centr•o, eĉ sen•de•pend•e de la dat•o. Sed mi sci•as, kio•n signif•as tiu•j vort•o•j “Mi ne hav•as temp•o•n”. Ili signif•as: “Mi fiks•as ali•a•j•n prioritat•o•j•n.” Ŝi hav•as temp•o•n por tele•vid•i kaj por ir•i en diskotek•o•n; ŝi tiam nur ne kuraĝ•is dir•i, ke la dis•vast•ig•o de Esperant•o est•as mal•grav•a afer•o por ŝi.
Kaj fin•e, kiam Bernd kaj mi tamen far•is la inform•stand•o•n, iu vir•in•o demand•is ni•n: “Mi jam parol•as la angl•a•n, la franc•a•n kaj la hispan•a•n. Por kio mi do bezon•as Esperant•o•n? Kio•n tio util•as al mi?” Bernd emfaz•is la util•o•n de Esperant•o por kon•at•iĝ•i kun hom•o•j en orient•a eŭrop•o, kaj mi silent•is. Nur post•e mi ek•hav•is la ide•o•n, ke mi est•us pov•int•a demand•i ŝi•n, ĉu ŝi dir•us io•n simil•a•n ankaŭ ĉe stand•o de Amnesti•o Inter•naci•a. Ĉu ŝi respond•us al la pet•o “Engaĝ•iĝ•u por la hom•a•j rajt•o•j!” ankaŭ per la vort•o•j “Kio•n tio util•as al mi?”, dir•ant•e, ke ŝi•a•j•n hom•a•j•n rajt•o•j•n oni ja respekt•as, oni ja ne tortur•as ŝi•n?
Tiu•j pens•o•j instig•as mi•n medit•i pri tio, ĉu engaĝ•iĝ•o por Esperant•o ver•e pov•as est•i tiel nobl•a afer•o kiel engaĝ•iĝ•o por la hom•a•j rajt•o•j.
Mi memor•as, ke esperant•ist•o•j, argument•ant•e por si•a lingv•o, oft•e menci•as nur ĝi•a•j•n avantaĝ•o•j•n kompar•e kun la angl•a — nom•e, ke Esperant•o est•as neŭtral•a kaj relativ•e facil•a. Kelk•a•j eĉ ekzakt•e kalkul•is, kiom da mon•o pov•as ŝpar•i la Eŭrop•a Komun•um•o per en•konduk•o de Esperant•o. Sed neces•as ankaŭ esplor•i pli profund•e, kia•manier•e la en•konduk•o de neŭtral•a, relativ•e facil•e lern•ebl•a lingv•o kiel du•a lingv•o por ĉiu pov•as util•i al la hom•ar•o.
Tio ja signif•us iu•spec•a•n revoluci•o•n, post kiu la inter•naci•a•j kontakt•o•j mult•obl•iĝ•os. Est•iĝ•os pli dens•a ret•o de person•a•j amik•ec•o•j trans•lim•a•j, kaj tio util•os divers•rilat•e: al la sekur•ig•o de la pac•o, al la for•ig•o de naci•a•j ego•ism•o•j favor•e al la bon•fart•o de la tut•a hom•ar•o kaj al reciprok•a kultur•a pli•riĉ•ig•o. Hom•o•j en evolu•int•a•j land•o•j sent•os pli da solidar•ec•o kun tiu•j en la evolu•land•o•j. Ek•est•os pli fort•a em•o al ekonomi•a kun•labor•o kun evolu•land•o•j kaj pli bon•a•j kondiĉ•o•j por real•ig•i tio•n — favor•e al la bon•fart•o de la hom•o•j en ĝis nun mal•riĉ•a•j land•o•j.
Okaz•os ver•a kaj ne nur unu•direkt•a kultur•a inter•ŝanĝ•o. Modern•a•j “okcident•a•j” konvink•o•j kiel la egal•rajt•ec•o de vir•o•j kaj vir•in•o•j aŭ la for•ig•end•ec•o de la mort•o•pun•o pli facil•e penetr•os ekzempl•e en arab•a•j•n land•o•j•n, dum invers•e en ni•a•n iom mal•varm•a•n, material•ism•a•n okcident•a•n soci•o•n penetr•os pli da valor•a•j instig•o•j el ali•a•j kultur•o•j je la bon•fart•o de la tut•a hom•ar•o, ĉar bon•a•j, human•a•j instig•o•j est•as pli volont•e akcept•at•a•j ol mal•bon•a•j. Mal•human•a•j konvink•o•j kiel ekzempl•e la neces•o de tortur•o•j apenaŭ hav•as ŝanc•o•n est•i akcept•at•a•j ĉe ni.
Sed la en•konduk•o de du•a lingv•o por ĉiu hav•us ankaŭ pli•a•n, iom mal•pli facil•e esprim•ebl•a•n avantaĝ•o•n: Est•iĝ•os la ebl•ec•o help•i al ĉiu kaj amik•iĝ•i kun ĉiu. Mal•aper•os mal•agrabl•a•j, embaras•a•j situaci•o•j, en kiu•j hom•o•j ne pov•as inter•kompren•iĝ•i. Tio signif•us pli•alt•ig•o•n de la ne•material•a part•o de la viv•nivel•o.
Pens•ant•e pri tio, mi ek•hav•as la impres•o•n, ke eĉ mult•a•j esperant•ist•o•j ne sufiĉ•e konsci•as la valor•o•n de si•a ag•ad•o. Iam, en la komenc•o de mi•a entuziasm•o por Esperant•o, mi pens•is, ke cert•e neniam iu aktiv•a esperant•ist•o mem•mort•ig•us si•n. Li•a viv•o ja hav•as senc•o•n, ĉar li labor•as por la real•ig•o de grand•a ide•o. Post•e mi aŭd•is pri mem•mort•ig•o•j de jun•a•j Esperant•o-aktiv•ul•o•j el Berlin•o, Brit•i•o, Dan•i•o kaj Finn•land•o. Kaj mi dev•is konstat•i, ke mi mult•o•n preter•vid•is: La engaĝ•iĝ•o por Esperant•o pov•as signif•i krom•a•n streĉ•o•n en la viv•o, kaj ne nur la ne•esperant•ist•o•j, sed ankaŭ mult•a•j esperant•ist•o•j ne sufiĉ•e konsci•as pri la valor•o de ili•a ag•ad•o.
Eĉ se iu ne kred•as pri est•ont•a venk•o de Esperant•o, li dev•us laŭd•i la engaĝ•iĝ•o•n de la esperant•ist•o•j, ĉar labor•i por la inter•naci•a inter•kompren•iĝ•o ĉiu•kaz•e est•as valor•e. Sed Georg far•as eĉ ne tio•n. Mi iom pens•as pri li kaj memor•as, ke li stud•as germanistik•o•n. Kvankam oni preskaŭ ne plu bezon•as german•ist•o•j•n. Kaj li eĉ ne sci•as, kio•n li vol•as far•i post•e. Li do cert•e ne vol•as util•i al la hom•ar•o, sed stud•as, ĉar tio est•as relativ•e agrabl•a. Ne est•as mir•ind•e, ke li ne plu aktiv•as por Esperant•o. Mank•as al li ver•a human•ec•o. Kaj li•a afabl•ec•o est•as nur ekster•a, mank•as al li ver•a bon•kor•ec•o...
Ankaŭ Anj•a est•as ego•ism•a. Kiom mal•grand•a est•as la nun•a kontribu•o de Esperant•o al la bon•fart•o de la hom•ar•o kompar•e kun tiu en temp•o, kiam ne nur kelk•a•j cent•mil•o•j, sed plur•a•j miliard•o•j da hom•o•j ver•e profit•os el tiu lingv•o!
Sed Anj•a tamen iel prav•as. Ĝust•e hodiaŭ la pozitiv•a influ•o de Esperant•o sur la evolu•o•n de person•ec•o pov•as est•i apart•e grav•a. Mi pens•as pri mi mem, memor•as mi•a•n unu•a•n Esperant•o-renkont•iĝ•o•n, la IJF-o•n en Ital•i•o. Tie Dor•ot•a, jun•a pol•in•o, rid•et•is al mi. Mi tiam nur mir•e rigard•is ŝi•n, ĉar mi ne pov•is kred•i, ke tiu rid•et•o cel•is mi•n. Ebl•e iom post•e, kiam ŝi de•nov•e rid•et•is, mi iom•et•e reciprok•is ĝi•n... mi ne sci•as.
Kaj en mi•a du•a Esperant•o-renkont•iĝ•o, la IJK en Zagreb, okaz•is io strang•a. Mal•long•e post mi•a al•ven•o mi re•vid•is kaj salut•is Gianna, kiu•n mi jam kon•is pro la IJF. Ŝi montr•is al mi si•a•n vang•o•n, kaj mi est•is tut•e sen•konsil•a. Post moment•o de embaras•o mi supr•aĵ•e brak•um•is ŝi•n. Mal•long•e post•e mi vid•is, kiel ŝi las•is si•n kis•i de ali•a part•o•pren•ant•o dum la re•vid•o. Ĉu ŝi ebl•e plan•is tio•n ankaŭ kun mi? Mi dub•is. Mi trov•is mi•n tiom mal•mult•e am•ind•a. Ŝi ja pov•as ŝat•i mi•n maksimum•e pro tio, ke mi parol•as Esperant•o•n — sed tio•n sci•pov•as ja milion•o da pli•a•j hom•o•j en Eŭrop•o...
Iom post iom mi kompren•is, ke en Esperant•uj•o la hom•o•j ne est•as tiom mal•varm•a•j kiel en FRG. La kis•o dum la salut•ad•o kaj adiaŭ•o simpl•e est•as bel•a gest•o de afabl•ec•o, kiu ne apart•e mult•o•n signif•as. Ver•ŝajn•e en mult•a•j land•o•j la hom•o•j ĝeneral•e pli em•as tuŝ•i, kares•i kaj kis•i unu la ali•a•n ol en FRG, kie mult•a•j ge•patr•o•j tuŝ•as si•a•j•n infan•o•j•n nur dum bat•ad•o.
* * *
Fin•e, en renkont•iĝ•o en Kiev en Ukrain•i•o, mi renkont•iĝ•as kun Joanna — pol•in•o el Wrocław, kiu je la unu•a vid•o est•as simpati•a al mi kaj... ŝi rid•et•as! Ĉiu•n foj•o•n, kiam ni vid•as unu la ali•a•n, mi iom pli kuraĝ•e reciprok•as tiu•n rid•et•o•n. Dum•e mi ek•sci•as, ke ŝi baldaŭ edz•in•iĝ•os al pol•o. Tio iom sen•iluzi•ig•as mi•n, sed ni•a simpati•o rest•as. La last•a•n vesper•o•n ni plen•e ĝu•as la plezur•o•n rigard•i unu la ali•a•n. Ni danc•as kun•e, laŭ mal•rapid•a muzik•o, sent•ant•e la proksim•ec•o•n kaj la varm•o•n de la ali•a... Ni rid•et•as unu al la ali•a, kaj ŝi•a rid•et•o vek•as en mi ĝoj•o•n, kiu ĝoj•ig•as ankaŭ ŝi•n ktp. — ni•a ĝoj•o far•iĝ•as sen•lim•a...
* * *
Post la re•ven•o de tiu renkont•iĝ•o mi rimark•as, ke io ŝanĝ•iĝ•is en mi. Mi rigard•as simpati•a•j•n hom•o•j•n ne plu tim•e, sed rid•et•ant•e. Ver•ŝajn•e iam, en mi•a fru•a infan•aĝ•o, mi•a patr•in•o kelk•foj•e rid•et•is al mi, kaj mi reciprok•is tio•n. Sed post•e tiu kapabl•o mi•a fal•is al forges•o. Mi trans•pren•is la em•o•n de mi•a patr•o rigard•i ali•a•j•n hom•o•j•n kun serioz•a kaj skeptik•a mien•o... Sed nun mi re•akir•is mi•a•n iam•a•n kapabl•o•n, dank’ al Joanna.
* * *
Du semajn•o•j•n post•e, en semajn•fin•a kaf•o•klaĉ•o de Esperant•o-Jun•ul•ar•o Frankfurt, mi trov•as bon•eg•a•n okaz•o•n aplik•i mi•a•n re•lern•it•a•n kapabl•o•n. Kiam mi al•ven•as en la loĝ•ej•o de famili•o Seifert, kiu invit•is al tiu aranĝ•o, mi trov•as dek•o•n da ge•jun•ul•o•j kolekt•iĝ•int•a•j ĉirkaŭ grand•a tabl•o. Mi salut•as la kon•at•a•j•n kaj ne•kon•at•a•j•n part•o•pren•ant•o•j•n kaj rigard•as rav•it•e la vizaĝ•o•n de blond•har•a knab•in•o. “Mi est•as Manfred”, mi prezent•as mi•n en Esperant•o. “Mi est•as Sandr•a”, ŝi respond•as, kaj mi ĝoj•as, ke mi pov•as sid•iĝ•i sur seĝ•o vid-al-vid•e de ŝi.
De temp•o al temp•o mi iom•et•e rid•et•as al ŝi, kio•n ŝi reciprok•as per afabl•a rigard•o. Ŝi ne montr•iĝ•as mal•inklin•a... Plur•foj•e dum tiu tag•o tiu lud•o ripet•iĝ•as. Mi ŝat•as mal•grand•a•j•n Esperant•o-aranĝ•o•j•n, se part•o•pren•as almenaŭ unu person•o, kiu•n mi trov•as tre simpati•a. Oni daŭr•e re•vid•as unu la ali•a•n, sid•as proksim•e aŭ vid-al-vid•e al la ali•a...
La dimanĉ•a•n maten•o•n ni kun•e ir•as en park•o•n por lud•i tie dum bel•eg•a printemp•a veter•o. Sur•voj•e mi agrabl•e surpriz•iĝ•as, kiam Sandr•a al•parol•as mi•n demand•ant•e pri mi•a profesi•o. Iom•et•e ni inter•parol•as pri ni•a•j stud•fak•o•j, ni•a•j loĝ•lok•o•j, ni•a•j famili•o•j, ni•a lern•ad•o de Esperant•o kaj part•o•pren•o en Esperant•o-aranĝ•o•j. Feliĉ•e ankaŭ ŝi al•iĝ•is jam al la IJK en Ker•krad•e post du monat•o•j...
Post la tag•manĝ•o ni ankoraŭ iom•et•e sid•as kun•e, kaj mi aŭd•as Sandr•a rakont•i al ali•a part•o•pren•ant•in•o, ke jam post du•on•a hor•o ŝi dev•os for•vetur•i. Mi de•nov•e rid•et•as al ŝi — kaj jen... ŝi ver•e reciprok•as. Kvankam ŝi•a rid•et•o aspekt•as iel mal•larĝ•a, mi sent•as mi•n sufiĉ•e gaj•a kaj feliĉ•a. Iom post•e Sandr•a adiaŭ•as ni•n. ”Ĝis re•vid•o en Ker•krad•e!”, mi dir•as post la adiaŭ•a kis•o, sen est•i mal•gaj•a, ĉar en mi jam nask•iĝ•is plan•o...
Feliĉ•e ni kompil•is kaj fot•o•kopi•is list•o•n de la part•o•pren•ant•o•j. Tuj post mi•a re•ven•o mi komenc•as skrib•i leter•o•n:
Kar•a Sandr•a,
nun, kelk•a•j•n hor•o•j•n post mi•a re•ven•o de la kaf•o•klaĉ•o en Frankfurt, mi iom bedaŭr•as, ke tie ni du nur tre mal•long•e inter•parol•is. Pri tio kulp•as ĉef•e mi, ĉar fakt•e ja est•is vi, kiu komenc•is la sol•a•n ver•a•n inter•parol•o•n inter ni. Kvankam ie profund•e en mi ĉiam est•as mult•eg•e da pens•o•j, ide•o•j kaj sent•o•j, mi ne pov•as facil•e al•parol•i ali•a•j•n hom•o•j•n kaj daŭr•ig•i la konversaci•o•n tiel, ke ĝi far•iĝ•u vigl•a kaj interes•a. Tiu problem•o montr•iĝ•as precip•e tiam, kiam mi ne est•as kun•e kun nur unu ali•a person•o, sed kun pli da hom•o•j en grup•o.
Tamen dank’ al Esperant•o mi nun hav•as mult•a•j•n kontakt•o•j•n; mi sent•as mi•n agnosk•at•a kaj ŝat•at•a de ĉiu•j. Sed unu grand•a dezir•o ankoraŭ rest•is ne•plen•um•it•a: la rev•o ver•e kon•at•iĝ•i kun simpati•a knab•in•o, ek•hav•i plen•a•n, reciprok•a•n konfid•o•n kaj kares•i unu la ali•a•n...
Kaj ĉi-rilat•e mi nun — pardon•u al mi la mal•ferm•ec•o•n! — pens•as pri vi. Mi trov•as vi•n, vi•a•n aspekt•o•n, vi•a•n karakter•o•n kaj kondut•o•n eg•e rav•a kaj ĉarm•a. Ver•ŝajn•e ankaŭ vi memor•as la mal•long•a•n, tamen bel•eg•a•n kaj ambaŭ•flank•a•n rid•et•o•n inter ni du en la loĝ•ej•o de famili•o Seifert, mal•long•e antaŭ vi•a for•vetur•o. Por mi ĝi est•as la plej bel•a re•memor•o pri tiu kaf•o•klaĉ•o. Kaj kvankam mi ankoraŭ ne mult•o•n sci•as pri vi, mi pens•as, ke ni tre bon•e harmoni•as laŭ ni•a•j interes•o•j kaj pens•manier•o•j...
Mi ankoraŭ al•don•as mult•e da klar•ig•o•j, impres•o•j, opini•o•j, inform•o•j... kaj fin•e, ankoraŭ la sam•a•n vesper•o•n, mi bicikl•as al la ĉef•a poŝt•ofic•ej•o por for•send•i la fin•fin•e 6-paĝ•a•n leter•o•n. Mi plu sent•as mi•n feliĉ•a; mi ĝoj•e atend•as la ven•ont•a•j•n tag•o•j•n. Ĉio plaĉ•as al mi. Kvankam la universitat•a•j preleg•o•j est•as ted•a•j kaj sek•a•j kiel antaŭ•e, mi subit•e trov•as ili•n agrabl•a•j kaj eĉ pov•as iom•et•e pli bon•e koncentr•iĝ•i ol kutim•e. La manĝ•aĵ•o•j en la student•a manĝ•ej•o gust•as pli bon•e ol iam ajn antaŭ•e.
Re•ven•ant•e de la universitat•o, mi ĉiu•tag•mez•e mal•plen•ig•as mi•a•n leter•kest•o•n kaj ĉiu•foj•e far•iĝ•as iom pli mal•gaj•a, ĉar ne trov•iĝ•as en ĝi leter•o de Sandr•a. Post unu semajn•o mi sent•as mi•n jam mult•e pli mal•feliĉ•a ol kutim•e. La leter•o ja cert•e est•is de la komenc•o ĝis la fin•o afabl•a, sed tamen ebl•e io en ĝi mal•plaĉ•is al ŝi. Ver•ŝajn•e mi est•is tro mal•ferm•a.
Mi ne plu ĝoj•as, sed tim•as re•vid•i ŝi•n en la IJK en Ker•krad•e. Ŝi pov•us est•i ofend•it•a aŭ eĉ iom•et•e koler•i kontraŭ mi. Feliĉ•e mi unu•e vetur•os al la jun•ul•ar•a renkont•iĝ•o en Ostr•av•a en Ĉeĥ•i•o. Ebl•e mi ja tie en•am•iĝ•os, kaj en Ker•krad•e ĉio ne plu grav•os por mi...
* * *
Kelk•a•j•n semajn•o•j•n post•e mi part•o•pren•as en la renkont•iĝ•o en Ostr•av•a. En la unu•a vesper•o mi ĝoj•as re•vid•i ge•amik•o•j•n de antaŭ•a•j renkont•iĝ•o•j — precip•e kelk•a•j•n soveti•an•o•j•n, kiu•j•n mi jam kon•as pro la aranĝ•o en Kiev — kaj kon•at•iĝ•as kun nov•a•j hom•o•j. Ir•ant•e de mi•a ĉambr•o al la herb•ej•o, sur kiu okaz•u la inter•kon•a•j lud•o•j, mi renkont•as knab•in•o•n, kiu•n mi je la unu•a vid•o trov•as eg•e simpati•a. Ni tuj rid•et•as unu al la ali•a.
“Salut•o•n... Mi est•as Manfred, el FRG.”
“Mi est•as Beata el Pol•land•o”, ŝi respond•as, kaj post mal•long•a silent•ad•o ŝi rakont•as: “Mi est•as ankoraŭ komenc•ant•in•o... Mi stud•as en Wrocław.”
Tiu urb•o•nom•o tuj memor•ig•as mi•n pri Joanna, kun kiu mi inter•ŝanĝ•is jam plur•a•j•n afabl•a•j•n leter•o•j•n post la renkont•iĝ•o en Kiev. Sed antaŭ ol mi pov•as demand•i ŝi•n, ĉu ŝi kon•as Joanna, Beata jam daŭr•ig•as: “Joanna rakont•is al mi pri vi.”
Mi mir•as, sed memor•as, ke mi ja skrib•is al Joanna, ke mi ven•os al Ostrava, kie ŝi bedaŭr•ind•e ne pov•as part•o•pren•i. Kaj sci•vol•e, pli ŝerc•e ol serioz•e, mi demand•as Beata: “Kaj kio•n ŝi rakont•is pri mi?”
Beata long•e pri•pens•as kaj fin•e respond•as: ”Ŝi dir•is... ke bon•e.”
Ni de•nov•e rid•et•as unu al la ali•a; post•e ni inter•parol•as iom•et•e pri ni•a•j stud•fak•o•j, ni•a•j est•ont•a•j profesi•o•j... Sed kun grand•a bedaŭr•o mi vid•as, kiom mal•facil•e est•as ankoraŭ por ŝi esprim•i si•n en Esperant•o.
“Mi lern•as Esperant•o•n... tri monat•o•j.”, ŝi dir•as.
“Post ses semajn•o•j mi vetur•os al vi•a land•o”, mi rakont•as mal•rapid•e. ”Ĉu ankaŭ vi part•o•pren•os en la renkont•iĝ•o en Toruń?”
“Ho, jes!”, ŝi dir•as, kaj mi hav•as la agrabl•a•n impres•o•n, ke ankaŭ ŝi ĝoj•as pri tio, ke ni tie re•vid•os unu la ali•a•n, kaj ebl•e tie pov•os jam pli bon•e inter•kompren•iĝ•i...
Fin•e sur la herb•ej•o komenc•iĝ•as la lud•o•j, kaj ni dis•iĝ•as.
Dum la tut•a semajn•o ni ne plu ver•e inter•parol•as. Beata pas•ig•as la temp•o•n kun•e kun ali•a•j pol•o•j, kaj mi hav•as sufiĉ•e da kontakt•o•j kun soveti•an•o•j, hungar•o•j, GDR-an•o•j kaj ĉeĥ•o•j. Sed ĉiam, kiam ni vid•as ni•n reciprok•e, ni rid•et•as unu al la ali•a — kvazaŭ ni ambaŭ sci•us, ke tio est•as ni•a sol•a ebl•ec•o esprim•i afabl•a•j•n sent•o•j•n sen risk•i mis•kompren•o•n. Mi ŝat•eg•as ŝi•a•n bel•eg•a•n, vast•a•n, varm•a•n, el•kor•a•n rid•et•o•n, kaj antaŭ•ĝoj•as re•vid•i ŝi•n kaj ver•e inter•parol•i kun ŝi en Pol•land•o. Kaj mi plan•as antaŭ•e surpriz•i ŝi•n per leter•o...
En la antaŭ•last•a tag•o mi memor•as, ke mi ankoraŭ ne hav•as ŝi•a•n adres•o•n. Post la vesper•manĝ•o ni ĉiu•j kolekt•iĝ•as por far•i grup•a•n fot•o•n, kaj tiam mi subit•e vid•as bon•a•n okaz•o•n... Mi ir•as al ŝi, el•poŝ•ig•as skrib•il•o•n kaj paper•pec•o•n, kaj demand•as ŝi•n: “Beata, ĉu vi pov•us don•i al mi vi•a•n adres•o•n?”
“Ho, jes!”, ŝi respond•as gaj•e, kvazaŭ tio est•us io, kio•n ni nepr•e ne rajt•is forges•i. Ŝi ek•skrib•as kaj fin•e re•don•as al mi la paper•pec•o•n. Mi don•as al ŝi jam prepar•it•a•n slip•o•n kun mi•a adres•o, kaj ni dank•as unu al la ali•a.
“Mi tut•cert•e skrib•os al vi, Beata”, mi pens•as, vid•ant•e ŝi•a•n ĝoj•o•n pri tiu adres•inter•ŝanĝ•o. Sed mi prefer•as ne mal•kaŝ•i tiu•n intenc•o•n al ŝi. Kontent•e mi rigard•as ŝi•a•n adres•o•n, skrib•it•a•n per bel•a, dekstr•e•n klin•it•a, flu•a kaj bon•e leg•ebl•a man•skrib•o. “Est•is bon•a ide•o al•iĝ•i al la renkont•iĝ•o en Toruń.”
* * *
Tri tag•o•j•n post•e komenc•iĝ•as la IJK en Ker•krad•e. Sandr•a inter•temp•e far•iĝ•is iom indiferent•a por mi. Ŝi ja neniel est•as kompar•ebl•a kun Beata. Ŝi•a•j avantaĝ•o•j est•as, ke ŝi est•as german•in•o kaj loĝ•as pli proksim•e al mi... Sed pli grav•as la kor•o de la hom•o•j. Dum du monat•o•j mi van•e atend•is respond•o•n al mi•a leter•o; unu•e sen•pacienc•e, post•e mi ne plu aŭdac•is esper•i...
Mi al•ven•as en la kongres•ej•o kun•e kun grup•et•o de ali•a•j FRG-an•o•j, kiu•j•n mi hazard•e renkont•is en la staci•dom•o de Aachen. Kaj tuj mi ek•vid•as Sandr•a. Ŝi rigard•as mi•n afabl•e; ŝi neniel koler•as al mi! Eĉ mal•e! “Salut•o•n, Manfred!”, ŝi dir•as en gaj•a, iel entuziasm•a ton•o, kvazaŭ ŝi ver•e ĝoj•us re•vid•i mi•n. Ni mal•long•e kis•as unu la ali•a•n, kaj fin•e Sandr•a salut•as kelk•a•j•n ali•a•j•n hom•o•j•n kaj iom•et•e inter•parol•as kun ili.
Mi rest•as en la proksim•ec•o, rigard•ant•e ŝi•n iom•et•e. Fin•e, post kiam ŝi fin•is la salut•ad•o•n, Sandr•a rigard•as al mi. Vid•ant•e, ke neniu ni•n observ•as, ŝi subit•e al•parol•as mi•n: “Mi ja est•is tre surpriz•it•a, kiam mi ricev•is vi•a•n leter•o•n!”
“Kia•manier•e surpriz•it•a?”, mi demand•as ŝi•n por ek•sci•i, ĉu ŝi est•is almenaŭ agrabl•e surpriz•it•a.
“Surpriz•it•a, ĉar mi tut•e ne supoz•is, ke vi skrib•us al mi.”
“Kaj kiel vi pens•as pri tiu leter•o?”
“Mi fakt•e ja vol•is re•skrib•i al vi. Sed mi ne hav•is mult•e da temp•o tiam. Est•as mal•facil•e dir•i tio•n nun... sed: Mi ne bezon•as amik•o•n. Krom•e mi ja ankoraŭ preskaŭ ne kon•as vi•n.”
“Jes, mi akcept•as tio•n...”
Kaj ni dis•iĝ•as. Ŝi•a•j vort•o•j ne apart•e mal•ĝoj•ig•as mi•n, ĉar mi ja ne plu atend•is de ŝi tia•n re•ag•o•n, kia•n mi origin•e esper•is. Mi sent•as mi•n sen•ŝarĝ•it•a pro tio, ke ŝi•a re•ag•o est•as almenaŭ afabl•a. Ankoraŭ long•e mi pens•as pri ŝi•a fraz•o “Mi ne bezon•as amik•o•n.”: Mi ne postul•as, ke vi neglekt•u vi•a•j•n propr•a•j•n bezon•o•j•n kaj dezir•o•j•n. Sed esper•ebl•e vi pens•as ankaŭ pri tiu•j de ali•a•j hom•o•j. Ne grav•as nur, ĉu vi bezon•as amik•o•n, sed ankaŭ, ĉu iu bezon•as vi•n...
Tamen tiu•j pens•o•j ne ver•e plaĉ•as al mi.
* * *
Post mi•a re•ven•o de la IJK en Ker•krad•e mi tuj komenc•as skrib•i leter•o•n al Beata. Mi memor•as, ke est•as relativ•e mal•facil•e skrib•i leter•o•n al person•o, kun kiu oni ankoraŭ ne mult•e inter•parol•is kaj ne hav•as mult•a•j•n komun•a•j•n tra•viv•aĵ•o•j•n. Mi pov•as rakont•i al Beata iom pri mi; mi pov•as sci•ig•i al ŝi mi•a•j•n impres•o•j•n pri la IJK en Ker•krad•e. Ne est•as konsil•ind•e jam nun klar•e dir•i al ŝi, ke mi eg•e ŝat•us en•am•iĝ•i al ŝi. Tiom ĉarm•a knab•in•o ja ebl•e — aŭ eĉ ver•ŝajn•e — jam hav•as amik•o•n en Pol•land•o, aŭ pov•us facil•e ek•hav•i tia•n amik•o•n. Ŝi ver•ŝajn•e ankaŭ ne ŝat•as efemer•a•j•n am•rilat•o•j•n por la daŭr•o de unu renkont•iĝ•o, sed prefer•as long•daŭr•a•n, profund•a•n amik•ec•o•n. Tie mal•help•as la distanc•o inter FRG kaj Pol•land•o, dum ŝi cert•e est•us tro modest•a por prefer•i am•at•o•n el riĉ•a land•o...
Mi do nur iom•et•e al•lud•u, ke mi trov•as ŝi•n simpati•a kaj ke mi ne hav•as amik•in•o•n...
Kar•a Beata,
post mi•a re•ven•o de la IJK en Ker•krad•e mi nun trov•is la neces•a•n temp•o•n por real•ig•i mi•a•n dezir•o•n skrib•i leter•o•n al vi — dezir•o•n, kiu•n mi kompren•ebl•e jam hav•is, kiam mi en Ostr•av•a pet•is vi•n pri vi•a adres•o.
Tie en Ostr•av•a ni ja bedaŭr•ind•e ne mult•e inter•parol•is. Unu el la kaŭz•o•j ebl•e est•is, ke vi tiam ankoraŭ ne tut•e flu•e parol•is Esperant•o•n; sed ekzist•as ankaŭ ali•a, ver•ŝajn•e pli grav•a kial•o: Kiel vi cert•e rimark•is, mi est•as tre trankvil•a hom•o. Tiu problem•o koncern•as mi•n jam ek•de mi•a infan•aĝ•o kaj ankoraŭ hodiaŭ kelk•foj•e mal•help•as al mi ver•e kon•at•iĝ•i kun hom•o•j, kiu•j•n mi trov•as simpati•a•j...
Tamen, en•tut•e mi est•as relativ•e kontent•a pri la renkont•iĝ•o en Ostr•av•a. Mi ja hav•is sufiĉ•e da long•a•j inter•parol•o•j kun ali•a•j (plej•part•e parol•em•a•j) part•o•pren•ant•o•j kaj do ne oft•e sent•is mi•n sol•a. Kaj vi•a bel•eg•a, varm•a rid•et•o aparten•as al mi•a•j plej bel•a•j re•memor•o•j pri tiu aranĝ•o.
La post•a IJK iom•et•e mal•pli plaĉ•is al mi...
Mi skrib•as ankoraŭ iom pri la kongres•o kaj pri mi, ĝis fin•e mi en•poŝt•ig•as la leter•o•n. Rest•as kvar semajn•o•j ĝis ni•a re•vid•o, kaj leter•o de FRG al Pol•land•o aŭ invers•e kutim•e bezon•as du semajn•o•j•n. Ver•ŝajn•e mi do ne pov•os ricev•i respond•o•n de ŝi jam antaŭ ni•a re•vid•o...
Semajn•o•n post•e mi trov•as en mi•a leter•kest•o poŝt•kart•o•n kun “kor•a•j salut•o•j el Wrocław”. Ŝi do tuj post si•a re•ven•o pens•is pri mi! Kaj fin•e, post du pli•a•j semajn•o•j, mi trov•as leter•o•n. Ĉu ŝi ver•e jam respond•is? Mi mal•ferm•as ĝi•n sci•vol•e kaj ek•leg•as:
Kar•a Manfred,
mi ricev•is hodiaŭ vi•a•n leter•o•n. Ĝi est•as por mi eg•e plezur•a surpriz•o, ĉar mi skrib•is al vi nur poŝt•kart•o•n kaj ricev•as de vi long•a•n kaj tre agrabl•a•n leter•o•n.
Ankaŭ laŭ mi•a opini•o rest•ad•o en Ostr•av•a est•is tre agrabl•a, sed por mi grand•a mal•help•o est•is mank•o de lingv•o•kon•o. Do, nun mi lern•as iom•et•e... iom•et•e, ĉar nun mi pas•ig•as temp•o•n hejm•e kaj mi hav•as mal•mult•e da temp•o. Mi•a•j ge•patr•o•j hav•as grand•a•n ĝarden•o•n.
Vi skrib•as, ke vi est•as tre trankvil•a hom•o kaj ke tio est•as por vi problem•o. Sed mi pens•as, ke problem•o•j oft•e ne ekzist•as. Mi ekzempl•e ŝat•as trankvil•a•j•n hom•o•j•n (kaj ne nur mi). Vi est•as iom•et•e ne•kuraĝ•a hom•o, sed ŝajn•as al mi, ke vi est•as interes•a kaj tre simpati•a. Vi pov•as facil•e kon•at•iĝ•i kun ali•a•j ne•kuraĝ•a•j, sed interes•a•j hom•o•j. Do vi vid•as, ke ne•kuraĝ•o ne ĉiam est•as mal•avantaĝ•o! Ne est•u mal•gaj•a. La mond•o est•as plen•a de ĝoj•o, ni nur ne rimark•as ĝi•n.
Ĉu mi iom•et•e konsol•is vi•n?
Ho, est•as jam tre mal•fru•e! Mi dev•as fin•i mi•a•n leter•o•n. Mi tim•as, ke bedaŭr•ind•e mi ne skrib•as sen errar•o•j. Tamen mi kalkul•as je vi•a kompren•o. Ankoraŭ•foj•e mi dank•as al vi kaj
ĝis la re•vid•o
Mir•ig•it•e mi re•leg•as la plej interes•a•j•n fraz•o•j•n. “Mi ekzempl•e ŝat•as trankvil•a•j•n hom•o•j•n.” Neniam mi aŭd•is io•n tia•n en German•i•o. Mal•e, ĉi tie ĉiu•j dir•is, ke mi dev•as ŝanĝ•i mi•n. Eĉ mi•a patr•in•o, kiu de la unu•a ĝis la dek•a klas•o ĉiam ir•is al la konsult•a•j hor•o•j por ge•patr•o•j kaj ĉiam dev•is aŭd•i la sam•o•n. Ĉu en la element•a lern•ej•o, ĉu en la gimnazi•o — la instru•ist•o•j ĉiam dir•is, ke mi est•as bon•a lern•ant•o, sed tro trankvil•a. Mi dev•as pli•vigl•iĝ•i. Kaj la sam•klas•an•o•j, kiu•j ĉiam sent•ig•is al mi, ke ili ŝat•as nur parol•em•a•j•n, sprit•a•j•n hom•o•j•n, kiu•j pli•bon•ig•as la etos•o•n...
Mi spert•is, kiom dolor•ig•a — ĉar van•a — pov•as est•i la prov•o ŝanĝ•i si•a•n karakter•o•n. Kaj nun tiu pol•in•o skrib•as simpl•e, ke ŝi ŝat•as trankvil•a•j•n hom•o•j•n! Ŝi ŝat•as mi•n tia, kia mi est•as! Kaj kiom bel•a est•as la fraz•o “La mond•o est•as plen•a de ĝoj•o, ni nur ne rimark•as ĝi•n!” Ĝis nun mi ĉiam vid•is la negativ•a•j•n flank•o•j•n de ĉio — do ne est•as mir•ind•e, ke mi ne sent•is mi•n feliĉ•a!
Kaj kun plej grand•a interes•o mi re•leg•as la fraz•o•n “Vi est•as iom•et•e ne•kuraĝ•a hom•o, sed ŝajn•as al mi, ke vi est•as interes•a kaj tre simpati•a.” Tio est•as bel•eg•a kompliment•o. Ĉu mi eĉ pov•as konklud•i el tio, ke ŝi pov•us imag•i en•am•iĝ•i al mi, se mi hav•us la kuraĝ•o•n por far•i la neces•a•j•n paŝ•o•j•n? Mi ne sci•as... Sed neniam tiom ĝoj•ig•is mi•n leter•o. Ŝi vort•ig•as si•a•j•n pens•o•j•n traf•e kaj elegant•e; ŝi skrib•as per pli bon•a stil•o ol mult•a•j pol•o•j, kiu•j parol•as Esperant•o•n jam ek•de kvin aŭ dek jar•o•j! La tim•o est•i far•int•a “errar•o•j•n” kred•ig•as al mi, ke ŝi ver•e verk•is la leter•o•n tut•e sol•a.
Kaj kiom rapid•e ŝi respond•is! Bedaŭr•ind•e tamen ne rest•as sufiĉ•e da temp•o por re•skrib•i. Jam post unu semajn•o ni re•vid•os unu la ali•a•n. Neniam mi tiom antaŭ•ĝoj•is pri Esperant•o-renkont•iĝ•o!
Post preskaŭ sen•dorm•a nokt•o en kuŝ•vagon•o mi vendred•e maten•e al•ven•as en la staci•dom•o “Berlin Zoo”, kie mi dev•as ŝanĝ•i en trajn•o•n al Pol•land•o. Mi pens•is, ke por tiu trajn•o ne neces•as rezerv•i sid•lok•o•n. Est•as ja trajn•o sen rezerv•o•dev•o, kaj ver•ŝajn•e fin•e de aŭgust•o ne mult•a•j hom•o•j vetur•as al Pol•land•o...
Sed, vid•ant•e la hom•amas•o•n, kiu star•as kun•e kun mi ĉe la kaj•o atend•ant•e la en•vetur•o•n de la trajn•o al Varsovi•o, mi ek•hav•as mal•bon•a•n antaŭ•sent•o•n. Ĉar mi star•as ĉe oportun•a lok•o, mi rapid•e pov•as en•trajn•iĝ•i — kaj trov•as iom da spac•o en la koridor•o. Sed tiu spac•o daŭr•e mal•pli•iĝ•as... Jam star•as kvin•dek•o da pol•o•j kun•e kun mi en la koridor•o. Mi vid•as, ke mult•a•j el ili kun•port•as kvin aŭ eĉ pli da grand•a•j kofr•o•j aŭ karton•skatol•eg•o•j el la okcident•o.
Mal•long•e post la for•vetur•o ni ating•as la orient•berlin•a•n staci•dom•o•n “Berlin Friedrichstraße”, kie okaz•as la kontrol•o de la pasport•o•j. “Tie ni ne pov•as tra•ir•i”, dir•as GDR-a dogan•ist•o al si•a koleg•o. Tiu en•ir•as kaj kri•as al mi kaj la pol•o•j star•ant•a•j apud mi en la koridor•o: “Ekster•e•n! Ĉio ekster•e•n! Kun paszport ekster•e•n! Bagaz rest•as en•e!”
Ekster•e ĉe la kontrol•o ali•a dogan•ist•o mir•ig•it•e rigard•as mi•n, ek•vid•ant•e mi•a•n FRG-a•n pasport•o•n: ”Ĉu vi ankaŭ star•as en la koridor•o?” — “Jes.” — “Sed tiam mi ja est•us el•ĵet•int•a la pol•o•j•n. Vi ja cert•e hav•as lok•bilet•o•n!” Tio ankaŭ ne tut•e plaĉ•as al mi, sed feliĉ•e li ne est•as tiom mal•afabl•a.
Mi re•ir•as en la koridor•o•n. Iam tiu•j kontrol•o•j mal•aper•os. Ver•ŝajn•e mi ankoraŭ tra•viv•os temp•o•n, kiam ĉio est•os tiel, kiel dum hodiaŭ•a trajn•a vetur•o de FRG al Franc•i•o aŭ Ital•i•o: Kutim•e ĉiu trov•as sid•lok•o•n, oni ne plu bezon•as viz•o•n kaj oft•e eĉ ne dev•as montr•i la pasport•o•n. Kaj ebl•e mi tiam pov•os inter•parol•i en Esperant•o kun mi•a•j fremd•a•j pol•a•j kun•vojaĝ•ant•o•j...
Ankoraŭ ses hor•o•j•n ĝis la al•ven•o en Poznań, kie mi de•nov•e dev•os ŝanĝ•i la trajn•o•n. Apud mi mult•a•j pol•o•j fum•as cigared•o•j•n; malgraŭ la mal•ferm•it•a•j fenestr•o•j la fum•o est•as preskaŭ ne el•ten•ebl•a. Nur de temp•o al temp•o iu sukces•as prem•i si•n tra la koridor•o — por konstat•i al•ven•ant•e ĉe la neces•ej•o, ke ĝi ne est•as uz•ebl•a, ĉar oni vol•e-ne•vol•e mis•uz•as ĝi•n kiel pak•aĵ•ej•o•n.
Sed la mal•afabl•ec•o, la dens•a star•ad•o, la fum•o kaj la inter•puŝ•iĝ•o ne tiom grav•as por mi. Mi pens•as pri la bel•a, varm•a rid•et•o de Beata, pri ŝi•a eg•e afabl•a, eĉ geni•a leter•o, kaj mi rev•as pri la re•vid•o kun ŝi. Mi est•as jun•a, san•a. Mi kapabl•as sent•i feliĉ•o•n, tener•o•n, am•o•n. Nenio est•as pli bel•a ol est•i jun•a kaj parol•i Esperant•o•n.
* * *
Vesper•e je la ok•a mi al•ven•as en la “Hotel Studencki”, kie ni•a renkont•iĝ•o okaz•as. Tuj mi re•vid•as Joanna kaj kelk•a•j•n ali•a•j•n ge•amik•o•j•n. Mi ek•sci•as, ke ni•a dom•o est•as student•hejm•o, kiu•n oni uz•as en la somer•a•j feri•o•j kiel student•a•n hotel•o•n. Kaj mi kon•at•iĝ•as kun kelk•a•j pol•o•j: “Mi est•as Rom•a•n.” — “Mi est•as Andrzej.”, si•n prezent•as du pol•o•j al mi, kaj post mal•long•a inter•parol•o ili propon•as: “Vi pov•as tra•nokt•i en ni•a ĉambr•o — ĉu bon•e?” — “Jes, konsent•it•e.” — “Simpl•e dir•u ĉe la akcept•ej•o, ke vi vol•as tra•nokt•i en ĉambr•o 105.”
Mi anonc•as mi•n en la akcept•ej•o kaj post•e de•met•as mi•a•j•n aĵ•o•j•n en mi•a ĉambr•o. En la koridor•o mi renkont•as Ewelina kaj Renata, kiu•j•n mi jam kon•as pro la renkont•iĝ•o en Ostr•av•a. Ni salut•as, kis•et•as unu la ali•a•n, kaj rid•et•as. “Ven•u al ni•a ĉambr•o!”, dir•as Ewelina. En la ĉambr•o mi re•vid•as Dawid, Izabela kaj Marek, kun kiu•j mi ankaŭ jam kon•at•iĝ•is en antaŭ•a•j renkont•iĝ•o•j. “Sid•u kun ni!”, dir•as Ewelina, kaj ni tuj inter•parol•as pri mi•a vojaĝ•o, pri antaŭ•a•j renkont•iĝ•o•j, pri la ven•ont•a IS kaj ĉio ajn, ĉe glas•o da te•o. Mi sent•as mi•n bon•e inter ili.
Subit•e la pord•o mal•ferm•iĝ•as kaj en•ir•as... Beata! Mi supr•e•n•rigard•as al ŝi, ek•star•as. Ni rid•et•as, salut•as kaj mal•long•e kis•as unu la ali•a•n. Mi sent•as mi•n eĉ mult•e pli gaj•a ol antaŭ•e, feliĉ•a eĉ.
”Ĉu vi ricev•is mi•a•n leter•o•n?”, demand•as Beata.
“Jes, kaj mi eg•e ĝoj•is pri ĝi!”
”Ĉu ankaŭ vi ŝat•us ir•i nun al la diskotek•o?”
“Jes, volont•e!”, mi respond•as, kaj eg•e ĝoj•as pri tio, esper•ant•e okaz•o•n est•i sol•a kun ŝi. Fakt•e mi ja ne tiom ŝat•as diskotek•o•j•n... Mi ĝis•as al la ali•a•j kaj ir•as kun•e kun ŝi el la ĉambr•o kaj el la dom•o. Jam krepusk•iĝ•is. Sur la universitat•a teren•o, tra kiu ni ir•as, blov•et•as frisk•a vent•o.
“Vi•a leter•o eg•e plaĉ•is al mi.”, mi dir•as al ŝi. “Vi hav•as tre ĉarm•a•n optimism•o•n!”
Post moment•o Beata demand•as mi•n: ”Ĉu mi far•is mult•a•j•n erar•o•j•n en ĝi?”
“Ne, tut•e ne! Nur la vort•o•n ‘errar•o•j’ vi skrib•is per du•obl•a ‘r’. Krom•e ĉio est•is ĝust•a, eĉ ĉiu•j akuzativ•o•j. Kaj mi rimark•is, ke vi skrib•is per bon•eg•a stil•o. Vi•a leter•o ne aspekt•is kiel leter•o de komenc•ant•in•o, sed de verk•ist•in•o. Vi cert•e skrib•as ankaŭ en la pol•a per bon•eg•a stil•o!”
Kaj mi rimark•as, ke Beata iom ĝoj•as pri tiu kompliment•o.
“Jen la diskotek•o!”, dir•as Beata fin•e, kaj klar•ig•as al mi: ”Ĝi nom•iĝ•as ‘Czerwony Pajak’. Tio signif•as ‘ruĝ•a arane•o’”.
Ni en•ir•as. En•e mi rimark•as, ke ĉio est•as iom•et•e ali•spec•a ol en la diskotek•o•j de okcident•a•j Esperant•o-renkont•iĝ•o•j. La muzik•o est•as mal•rapid•a, kaj la ge•jun•ul•o•j ne danc•as sol•a•j, sed du•op•e. Tio ĝoj•ig•as mi•n des pli, ĉar mi ne dev•as pri•pens•i, ĉu mi aŭdac•u pet•i iu•n knab•in•o•n al danc•ad•o kaj kiu•n... Apud mi star•as Beata, kiu respond•as al mi•a demand•o ”Ĉu ni danc•u?” tuj per “Jes, volont•e!”
Mi pren•as ŝi•a•j•n man•o•j•n, ĝu•as ŝi•a•n proksim•ec•o•n kaj ĉiam ĝoj•as, kiam ŝi supr•e•n•rigard•as al mi por iom•et•e rid•et•i aŭ io•n dir•i.
“Mi ŝat•as danc•i.”, ŝi rakont•as.
“Mi ankaŭ. Bedaŭr•ind•e mi ne sci•as bon•e danc•i.”
“Mi ankaŭ ne.”
De temp•o al temp•o unu el ni de•nov•e al•parol•as la ali•a•n, kaj ni iom•et•e inter•parol•as pri ni•a•j famili•o•j, ni•a stud•ad•o, ni•a•j lingv•o•kon•o•j, la viv•o en FRG kaj Pol•land•o, pri la land•o•j, en kiu•j ni jam est•is...
“Printemp•e mi est•is en GDR”, rakont•as Beata, dum ni ankoraŭ danc•as kun•e. “Tie mi ek•hav•is la impres•o•n, ke la german•o•j prefer•as danc•i sol•a•j. Sed mi prefer•as danc•i du•op•e.”
“Mi ankaŭ prefer•as danc•i du•op•e”, mi dir•as. Kaj ni rid•et•as unu al la ali•a.
Mi rimark•as, ke Beata — kvankam ŝi lern•as Esperant•o•n nur ek•de mal•pli ol du•on•a jar•o — inter•temp•e parol•as ĝi•n jam tre bon•e kaj preskaŭ sen•erar•e.
“Vi bon•eg•e progres•is en la lern•ad•o de Esperant•o.”
“Ne, nur iom•et•e.”
“Vi parol•as tre konsci•e, pri•pens•e. Vi preskaŭ ne far•as erar•o•j•n.”
Post iom da temp•o Beata dir•as: “Mi est•as lac•a. Ĉu ni sid•iĝ•u?”
Komun•e ni ir•as al tabl•o, ĉirkaŭ kiu trov•iĝ•as kelk•a•j brak•seĝ•o•j. Ni sid•iĝ•as, kaj mi inter•kon•at•iĝ•as kun la pol•o kaj du pol•in•o•j, kiu•j jam sid•is ĉirkaŭ tiu tabl•o.
”Ĉu vi dezir•as trink•i io•n?”, demand•as mi•n Beata.
“Jes, ekzempl•e glas•o•n da limonad•o.”
Beata ir•as al la bufed•o kaj re•ven•as kun du glas•o•j da oranĝ•a limonad•o. Nur post iom da persvad•o (“Por mi tio est•as preskaŭ nenio.”) ŝi akcept•as, ke mi pag•as almenaŭ mi•a•n glas•o•n. Ni iom ripoz•as, kaj de temp•o al temp•o ŝi aŭ mi iom•et•e inter•parol•as kun la pol•o•j ĉirkaŭ ni•a tabl•o. Sed plej plaĉ•as al mi la inter•parol•o•j kun ŝi. Ŝi montr•as sur la mur•o•n, kie est•as pentr•it•a grand•eg•a arane•o en si•a ret•o. “Tie vi vid•as, kial oni nom•as tiu•n ĉi diskotek•o•n ‘ruĝ•a arane•o’.”
Fin•e, post du•on•a hor•o da sid•ad•o, ni rigard•as unu al la ali•a, kaj mi demand•as: ”Ĉu ni plu danc•u?” — “Jes, volont•e!”
De•nov•e mi ĝu•as pren•i ŝi•a•j•n man•o•j•n — sam•e kiel la mi•a•j iom•et•et•e el•uz•it•a•j pro labor•o — kaj ĝoj•as sent•i ŝi•a•j•n proksim•ec•o•n kaj varm•o•n, mov•iĝ•ant•e kun•e kun ŝi laŭ mal•rapid•a muzik•o. Mi rimark•as, ke kelk•a•j pol•o•j ĉirkaŭ ni ne normal•e ten•as si•a•n partner•in•o•n, sed met•is si•a•j•n brak•o•j•n trans ŝi•a•j•n ŝultr•o•j•n, por sent•i pli sen•per•a•n proksim•ec•o•n, pli da varm•o... Post iom da pri•pens•ad•o mi kuraĝ•as far•i la sam•o•n ĉe Beata kaj rimark•as, ke ŝi volont•e konsent•as. Mi ĝu•as tiu•n brak•um•ad•o•n... Bedaŭr•ind•e dum tia danc•ad•o ne plu ebl•as inter•parol•i. Mi do ne pov•as dir•i al ŝi, kiom ŝi•a proksim•ec•o signif•as por mi, se mi en•tut•e kuraĝ•us far•i tio•n. Nur en la paŭz•et•o•j inter la kant•o•j tio ebl•us, sed ŝi ja cert•e mem rimark•is mi•a•n feliĉ•ec•o•n...
“Mi nun vol•as en•lit•iĝ•i.”, dir•as Beata, kaj mi respond•as per “Mi ankaŭ.”. Rigard•ant•e sur mi•a•n horloĝ•o•n, mi rimark•as, ke est•as jam post la unu•a. Antaŭ ol ir•i al la el•ir•ej•o, ŝi ir•as al kelk•a•j pol•o•j por adiaŭ•i ili•n. Mi rimark•as, ke ankaŭ ili ŝat•as for•ir•i, kaj fakt•e: Fin•e ni el•ir•as en grup•et•o de ses person•o•j. Ĉe mi•a brust•o, ventr•o kaj pelv•o post•rest•as la agrabl•a sent•o de ŝi•a korp•o, kvazaŭ ni ankoraŭ danc•us. Sed mi iom•et•e bedaŭr•as, ke mi nun ne est•as sol•a kun ŝi; ŝi inter•parol•as eĉ ne kun mi, sed kun la ali•a•j, pol•lingv•e. Sed kiam ni, ating•int•e ni•a•n student•a•n dom•o•n, adiaŭ•as ne nur per la vort•o•j “Bon•a•n nokt•o•n!”, sed ankaŭ per bel•a ambaŭ•flank•a rid•et•o, mi de•nov•e est•as eg•e feliĉ•a.
Mi en•lit•iĝ•as. Mi est•as mal•trankvil•a, ebri•a de agrabl•a•j sent•o•j. Torent•o da pens•o•j kaj fantazi•o•j tra•kur•as mi•a•n cerb•o•n kaj mal•ebl•ig•as al mi ek•dorm•i. Mi am•as Beata, mi am•eg•as ŝi•n. Sed mi ne dir•is tio•n al ŝi. Ĉar mi ĉiu•kaz•e est•is feliĉ•a. Nur nun, kiam mi kuŝ•as ĉi tie sol•a, mi tim•as, ke ni•a rilat•o est•as nur efemer•a. Ebl•e post mi•a re•ven•o al FRG ĉio est•os kiel antaŭ•e. De temp•o al temp•o ŝi ankoraŭ skrib•os al mi — unu•e oft•e, post•e pli kaj pli mal•oft•e. Ŝi en•am•iĝ•os al pol•o, edz•in•iĝ•os... Kaj mi rest•os sol•a, aŭ trov•os nur vir•in•o•n, kiu ne est•os kompar•ebl•a kun ŝi. Mi do dev•as dir•i al ŝi, ke mi am•as ŝi•n, ke mi dezir•eg•as serioz•a•n am•rilat•o•n kun ŝi, kvankam tio pov•as ŝajn•i frenez•a, pro la distanc•o. La fantazi•o•j pri en•am•iĝ•o konkret•iĝ•as...
* * *
La ven•ont•a•n maten•o•n mi hazard•e renkont•as Beata jam sur•voj•e al la manĝ•ej•o. Mi•a kor•o bat•eg•as rapid•e.
”Ĉu vi bon•e dorm•is?”, demand•as mi•n Beata.
“Jes, bon•eg•e. Kaj vi?”
“Ankaŭ tre bon•e.”
“Ni ja jam hieraŭ mult•e inter•parol•is”, mi dir•as nervoz•e, “sed mi ŝat•us ankoraŭ pli kon•at•iĝ•i kun vi.”
Kun grand•a ĝoj•o mi rimark•as, ke Beata respond•as al tiu ĉi propon•o per rid•et•o, kiu est•as eĉ pli varm•a kaj intim•a ol kutim•e.
“Mi vol•as kon•at•iĝ•i kun vi, ĉar mi trov•as vi•n eg•e simpati•a.”
“Mi ankaŭ trov•as vi•n eg•e simpati•a”, ŝi dir•as, kaj ni de•nov•e rid•et•as.
Fin•e ni ating•as la manĝ•ej•o•n, kie ni unu•e pren•as ni•a•j•n manĝ•aĵ•o•j•n kaj post•e serĉ•as lok•o•n.
”Ĉu ni ir•u al iom pli for•a lok•o?”, mi demand•as ŝi•n.
“Jes, bon•e!”
Ni sid•iĝ•as, vid-al-vid•e. Antaŭ ol ek•manĝ•i, ni long•e rid•et•as unu al la ali•a. “Est•as ver•a plezur•o rigard•i vi•n”, mi dir•as.
La maten•manĝ•o gust•as bon•eg•e al mi, kvankam la bulk•o•j est•as sufiĉ•e sek•a•j.
”Ĉu vi post•e vol•as ir•i al la konversaci•a kurs•o aŭ al la preleg•o pri la Esperant•o-kultur•o?”, mi demand•as Beata.
“Mi vol•is ir•i al la konversaci•a kurs•o.”
Mi ĝoj•as pri la vort•o “vol•is” kaj mem dir•as mi•a•n fraz•o•n en la preterit•o: “Kaj mi plan•is ir•i al la preleg•o pri la Esperant•o-kultur•o.”
Ni silent•as iom•et•e, ĝis mi al•don•as: “Sed mi ne vol•as dis•iĝ•i nun de vi.”
“Mi ankaŭ ne vol•as dis•iĝ•i nun de vi. Ni pov•as ir•i kun•e al la preleg•o pri la Esperant•o-kultur•o.”, ŝi propon•as.
“Jes. Sed ni pov•us ir•i ankaŭ al mi•a ĉambr•o por plu inter•parol•i. Mi pens•as, ke Rom•a•n kaj Andrzej nun ir•as al la konversaci•a kurs•o. Ni do est•os sol•a•j...”
“Bon•e”, dir•as Beata. ”Ĉu vi est•as jam pret•a?”
“Jes”, mi respond•as. Ni lev•iĝ•as, re•don•as ni•a•j•n manĝ•il•ar•o•j•n kaj kun•e el•ir•as el la manĝ•ej•o. La maten•a sun•o bril•as, sed ankoraŭ ne ver•e varm•ig•is la ter•o•n. Grup•et•o da ne•esperant•ist•o•j preter•pas•as ni•n, ne sci•ant•e pri la ĝerm•int•a feliĉ•o, kiu lig•as ni•n du. ”Ĉu mi rajt•as?”, mi demand•as Beata, kaj pren•as ŝi•a•n man•o•n, dum ni ir•as unu apud la ali•a. Rid•et•ant•e ŝi supr•e•n•rigard•as al mi.
Ni al•ven•as en mi•a ĉambr•o kaj konstat•as, ke ĝi ver•e est•as mal•plen•a. Beata ek•sid•as sur mi•a lit•o, dum mi al•port•as seĝ•o•n por sid•iĝ•i antaŭ ŝi, vid-al-vid•e.
“La program•o komenc•iĝ•is jam antaŭ kvar•on•a hor•o”, mi dir•as, “neniu ni•n ĝen•os ĝis tag•mez•o.”
“Bon•e!”, dir•as Beata. Ŝi•a•j grand•a•j brun•a•j okul•o•j ekspekt•o•plen•e rigard•as mi•n.
“Beata... mi am•as vi•n!”, mi dir•as, kaj pren•as ŝi•a•j•n mol•a•j•n man•o•j•n, kiu•j•n mi palp•as, kares•as kaj frot•as per la mi•a•j.
“Mi ankaŭ am•as vi•n... Est•as nur unu problem•o: la distanc•o.”
“Ankaŭ mi pens•is pri tio, kompren•ebl•e. Sed mi pens•as, ke ni pov•us klopod•i plej•ebl•e oft•e renkont•iĝ•i en Esperant•o-aranĝ•o•j. Mi volont•e invit•us vi•n al mi•a urb•o, aŭ pov•us vizit•i vi•n en Wrocław aŭ ĉe vi•a•j ge•patr•o•j en Leg•nic•a.”
“Jes, ankaŭ mi volont•e invit•us vi•n. Mi kaj mi•a famili•o tre ŝat•as gast•ig•i. Sed mi pens•as, ke am•o trans tia distanc•o ne pov•as daŭr•i long•e.”
“Ebl•e vi prav•as. Sed nenio est•as mal•ebl•a. Ni pov•us pas•ig•i komun•a•n kaj cert•e feliĉ•a•n est•ont•ec•o•n en FRG.”
“Est•as tre grav•a problem•o. En FRG hom•o•j ne am•as pol•o•j•n.”
“Problem•o•j oft•e ne ekzist•as. Mi ekzempl•e ŝat•as pol•o•j•n. Kaj ne nur mi...”
Ni rid•as. Sed fakt•e tiu•j fraz•o•j ne ver•e plaĉ•as al mi.
“La hom•o ne viv•as sol•a, sed en la konkret•a soci•o. Tial mi hav•as mult•e da tim•o•j.”
“Ne est•u mal•gaj•a. La mond•o est•as plen•a de ĝoj•o. Ni nur ne rimark•as ĝi•n.”
De•nov•e ni rid•as, sed ĉi-foj•e eĉ pli melankoli•e. Mi rimark•as, ke mi prefer•e pren•u ŝi•a•j•n problem•o•j•n serioz•e.
“Viv•i en FRG est•us sen•dign•ig•e por mi. Antaŭ unu jar•o mi est•is en Okcident•a Berlin•o. Tie mi rimark•is, ke german•o•j ne ŝat•as pol•o•j•n. Pro la el•migr•ad•o, sed ankaŭ ĉar ili pens•as, ke ni est•as mal•diligent•a•j.”
“Jes, mi kompren•as vi•n. Vi ne tut•e mal•prav•as. Ankaŭ mi jam aŭd•is mult•a•j•n antaŭ•juĝ•o•j•n de german•o•j kontraŭ pol•o•j. Ke ili est•as mal•labor•em•a•j, ego•ism•a•j, mensog•em•a•j aŭ eĉ iel insid•em•a•j... Mi ne sci•as preciz•e, mi mem ja ne hav•as tiu•j•n antaŭ•juĝ•o•j•n. Mult•a•j hom•o•j pens•as, ke Pol•land•o est•as mal•riĉ•a ne nur pro la politik•a sistem•o. Kaj mal•jun•a•j german•o•j oft•e prov•as prav•ig•i si•a•j•n antaŭ•juĝ•o•j•n per si•a•j spert•o•j kun pol•a•j milit•kapt•it•o•j.”
”Ĉu vi do konsent•as kun mi?”, demand•as Beata.
“Part•e jes. Mi konsent•as pri tio, ke mult•a•j german•o•j ne ŝat•as pol•o•j•n. Ili hav•as antaŭ•juĝ•o•j•n; ili kritik•as kelk•a•j•n ec•o•j•n de la pol•o•j. Sed, kio•n ajn ili kritik•as ĉe la pol•o•j — neniu•n el tiu•j ec•o•j vi hav•as! Ver•ŝajn•e mult•a•j german•o•j eĉ ne rimark•us, ke vi est•as pol•in•o. Vi ja kontent•ig•e parol•as la german•a•n, kaj ebl•e eĉ iam perfekt•e. Vi pov•us nom•i vi•n Beate, Beate Brinkmann.”
Beata rid•et•as. Mi ankoraŭ frot•as ŝi•a•j•n har•o•j•n kaj nun komenc•as kares•i ŝi•a•j•n har•ar•o•n kaj ŝultr•o•n.
Mi daŭr•ig•as: “Ekzist•as ankaŭ mult•a•j german•o•j, kiu•j ŝat•as pol•o•j•n. Mi ekzempl•e ŝat•as ili•a•n afabl•ec•o•n, ili•a•n bon•kor•ec•o•n, ili•a•j•n gast•am•o•n kaj kontakt•em•o•n. Oft•e mi aŭd•is de pol•o•j, ekzempl•e ankaŭ hieraŭ ĉi tie, fraz•o•j•n kiel ‘Ven•u al ni•a ĉambr•o!’ aŭ ‘Sid•u kun ni!’. Pol•o•j ŝat•as kant•i, rid•et•as oft•e, trans•don•as mal•grand•a•j•n donac•et•o•j•n... Ĉe ni en okcident•o tio est•as ali•a. La hom•o•j est•as pli ferm•it•a•j. Ĉar mi ne ŝajn•as est•i parol•em•a, ili prefer•as las•i mi•n en trankvil•o. Precip•e dum mi•a•j lern•ej•a•j jar•o•j tio kaŭz•is mult•e da sufer•o al mi — la sent•o•n est•i mal•ŝat•at•a kaj ignor•at•a...
Bedaŭr•ind•e mult•a•j hom•o•j ne kon•as tiu•j•n pozitiv•a•j•n ec•o•j•n de la pol•o•j. Plej oft•e, ĉar ili tut•e ne hav•as person•a•j•n kontakt•o•j•n kun pol•o•j; ili ja kutim•e eĉ ne pov•as inter•kompren•iĝ•i kun ili. Aŭ ili est•as tiom mal•varm•kor•a•j, ke ili ne kapabl•as rimark•i kaj ĝu•i tiu•j•n ec•o•j•n.
Sed ali•a pozitiv•a ec•o de la pol•o•j est•as pli kon•at•a: ili•a•j religi•em•o kaj fid•o je Di•o. Ver•ŝajn•e ankaŭ vi est•as religi•em•a, ĉu ne?”
“Jes. Mi ir•as ĉiu•dimanĉ•e en la preĝ•ej•o•n.”
“Mi pens•as, ke vi hav•as ĉiu•j•n pozitiv•a•j•n ec•o•j•n de la pol•o•j kaj neniu•n el la negativ•a•j. Se vi ven•os al FRG, vi pov•as mem kontribu•i al tio, ke la bild•o de german•o•j pri pol•o•j pli•bon•iĝ•os. Ekzempl•e ankaŭ mi•a•j ge•patr•o•j ne tiom ŝat•as pol•o•j•n. Mi•a av•o eĉ ĉiam riproĉ•is al ili, ke el Silezi•o, la iam•a ‘Gren•ej•o de German•i•o’, ili far•is ‘mal•riĉ•ul•ej•o•n’. Sed mi tut•e cert•as, ke mi•a•j ge•patr•o•j post kon•at•iĝ•o kun vi hav•os eg•e pozitiv•a•n bild•o•n pri vi, sam•e kiel mi trov•is vi•n je la unu•a vid•o eg•e simpati•a, tiam en la renkont•iĝ•o en Ostr•av•a. Plaĉ•os al ili vi•a afabl•ec•o, la varm•o kaj la viv•ĝoj•o, kiu•j radi•as el vi. Kaj ankaŭ vi•a•n religi•em•o•n ili ŝat•os.”
”Ĉu vi ankaŭ est•as religi•em•a hom•o?”, demand•as mi•n Beata.
“Jes. Mi hav•is tre religi•a•n eduk•ad•o•n. Ĉu mi rakont•u al vi interes•a•n tra•viv•aĵ•o•n el mi•a infan•aĝ•o?”
“Jes, bon•e.”
“Kiam mi hav•is kvin jar•o•j•n kaj du•on•o•n, mi ir•is kun•e kun mi•a patr•in•o kaj mi•a•j ge•frat•o•j tra la urb•o. Est•is antaŭ Krist•nask•o, kaj ni kun•e rigard•is la montr•o•fenestr•o•j•n de lud•il•vend•ej•o. Tie mi vid•is eg•e bel•a•n pluŝ•best•et•o•n: blank•a•n urs•o•n. Mal•long•e antaŭ•e mi•a grand•a frat•o montr•is al mi en iu libr•o bild•o•n pri tia best•o. Li rakont•is, ke tiu•j blank•a•j urs•o•j viv•as ĉe la nord•a polus•o, kie est•as ĉiam eg•e mal•varm•e. Ili•a dik•a, varm•a fel•o protekt•as ili•n kontraŭ la mal•varm•o. Kaj nun tie est•is tia urs•o — ne iu brun•a kun nur du gamb•o•j, kia•n hav•as ĉiu•j infan•o•j, sed bel•a blank•a urs•o kun kvar gamb•o•j, kiu aspekt•as preciz•e kiel tiu en la bild•libr•o!
“Panj•o, tiu•n mi vol•as hav•i!”, mi dir•is, kvankam mi ne kred•is, ke tiu dezir•o real•iĝ•os. Kutim•e Krist-Infan•o ja mem elekt•as la donac•o•j•n.
”Ĉu la blank•a•n urs•id•o•n?”
“Jes, panj•o, tiu•n mi vol•as hav•i.”
“Ebl•e Krist-Infan•o ja al•port•os ĝi•n. Se vi est•as ĉiam obe•em•a, ĝi ebl•e plen•um•os vi•a•n dezir•o•n.”
Mal•long•e post•e est•is la tag•o antaŭ Krist•nask•o. “Je la 18•a hor•o ven•os Krist-Infan•o”, dir•is panj•o. “Vi pov•as ir•i kun paĉj•o en la urb•o•n; mi dev•as rest•i hejm•e.” Ni, la kvar knab•et•o•j, do ir•is kun paĉj•o en la urb•o•n. Ĉie kuŝ•is blank•a neĝ•o. Est•is mal•varm•e. Sed ni est•is bon•humor•a•j. Kio•n ni ricev•os? Sen•pacienc•e ni atend•is la moment•o•n, kiam panj•o vok•os, ke Krist-Infan•o ven•is...
Ni re•ven•is hejm•e•n kaj renkont•is panj•o•n. “Mi ir•as rigard•i, ĉu Krist-Infan•o jam ven•is. Vi rest•u en la kuir•ej•o!” Post mal•long•a temp•o panj•o re•ven•is kaj vok•is gaj•e: “Krist-Infan•o ven•is!” Tuj kvar knab•et•o•j kur•is en la loĝ•ĉambr•o•n kaj serĉ•is si•a•n donac•o•n. “Tio est•as vi•a, Manfred!”, dir•is panj•o kaj don•is al mi pak•aĵ•et•o•n, en kiu mi sent•is io•n mol•a•n. Et•a•j man•o•j for•ig•is la donac•paper•o•n, kaj grand•a•j infan•a•j okul•o•j mir•eg•is kaj radi•is pro ĝoj•o: La blank•a urs•id•o! Mi•a blank•a urs•id•o! Ne iu blank•a urs•id•o, sed ekzakt•e tiu el la montr•o•fenestr•o! Mi preciz•e memor•as, ke est•as ekzakt•e la sam•a! Mi•a blank•a urs•id•o!
Sur la krist•arb•o bril•is la kandel•o•j; sur ni•a•j krist•nask•a•j teler•o•j kuŝ•is keks•o•j, nuks•o•j, mandarin•o•j, bombon•o•j kaj ĉokolad•a•j figur•o•j. Ni sid•is kun•e, kant•is la krist•nask•a•n kant•o•n: Feliĉ•eg•a vi, ĉarm•o•plen•a vi, / Krist•o•fest’, ben•o por homar’! / Mond•o perd•iĝ•is, Krist•o nask•iĝ•is, / ĝoj•u, ĝoj•u ho krist•an•ar’!
Mi kares•is la fel•o•n de mi•a urs•id•o, sent•is dank•o•n al Krist-Infan•o, la kar•a Krist-Infan•o. Sed ne est•is la urs•id•o mem, pro kio plen•iĝ•is mi•a kor•o per ĝoj•o kaj mir•o. Pli grav•is la konstat•o, ke grand•eg•a dezir•o plen•um•iĝ•is. Se oni nur sufiĉ•e fort•e dezir•as io•n, Krist-Infan•o aŭskult•as kaj plen•um•as la pet•o•n. Mi sent•is mi•n bon•e en tiu ĉi mond•o, feliĉ•a, am•at•a de la grand•a mister•o, kiu ni•n ĉirkaŭ•as...
Eĉ ne unu jar•o•n post•e panj•o sci•ig•is al mi io•n kruel•a•n:
“Manfred, vi nun jam est•as lern•ej•an•o. Vi nun dev•as ek•sci•i unu afer•o•n: Ĝis nun vi kred•is, ke Krist-Infan•o al•port•as la krist•nask•a•j•n donac•o•j•n. Sed tio ne est•as ĝust•a. Tio•n far•as ni, vi•a•j ge•patr•o•j.”
“Mi ne kred•as!”, mi vok•is.
“Sed tio est•as ver•a. Kaj la Pask•a Lepor•o ankaŭ ne ekzist•as. La ov•o•j•n kaj la nest•o•j•n ni kaŝ•as mem. Kaj ankaŭ Sankt•a Nikola•o ne al•port•as la teler•o•j•n kun la dolĉ•aĵ•o•j. Ankaŭ tio•n far•as ni.”
“Mi ne kred•as, panj•o!”
“Sed tio est•as ver•a. Ne est•u mal•gaj•a, vi ja plu ricev•as la donac•o•j•n. Mi nur pet•as vi•n, ke vi ne plu•dir•as tio•n al Martin kaj Dirk; est•as ja tiom bel•e, se infan•o•j kred•as je tio.”
Mi tamen est•is mal•gaj•a. Ne grav•is por mi, ĉu mi plu ricev•os la donac•o•j•n. Mi•a•n tut•a•n mond•o•bild•o•n ŝi detru•is! Ĉio est•is mensog•o, tromp•o!
Vesper•e panj•o ven•is kiel ĉiam al ni•a ĉambr•o kaj laŭt•leg•is preĝ•o•n el verd•a libr•et•o. “Panj•o”, mi demand•is, ”ĉu la kar•a Di•o ekzist•as?”
“Jes, la kar•a Di•o ekzist•as. Ni nur ne pov•as vid•i li•n. Sed li vid•as ĉio•n.”
Mi ne ver•e kred•is al panj•o. Mi hav•is pruv•o•j•n, ke ekzist•as Krist-Infan•o, la Pask•a Lepor•o kaj Sankt•a Nikola•o. Sed ili ne ekzist•as, almenaŭ ili ne ven•as al ni. Sed Di•o ekzist•as, kvankam mi ne hav•as pruv•o•j•n pri li•a ekzist•o?! Panj•o ne est•as honest•a. Oni ne pov•as konfid•i al ŝi, kaj ankaŭ ne al la ali•a•j plen•kresk•ul•o•j. Mi dev•as mem el•trov•i, kio est•as ver•o kaj kio est•as mensog•o...
Mi plu ir•is al la preĝ•ej•o ĉiu•dimanĉ•e, ĉar mi dev•is; sed mi ne pov•is ver•e kred•i je Di•o. Sur la preĝ•ej•a•j benk•o•j mi enu•is kaj util•ig•is la temp•o•n por pri•pens•i. Hejm•e, en la lit•o, mi daŭr•ig•is la pens•ad•o•n. Ĉu pov•as est•i, ke la plen•kresk•ul•o•j sci•as la senc•o•n de la viv•o? Ver•ŝajn•e ili nur ne mal•kaŝ•as tio•n al mi. Aŭ ebl•e nur iu alt•a est•aĵ•o sci•as tiu•n senc•o•n. Pov•as est•i, ke ĉiu•j ali•a•j est•aĵ•o•j est•as nur inspir•it•a materi•o, kiu•n gvid•as tiu alt•a est•aĵ•o. Aŭ ĉu ili konsci•as pri la rol•o, kiu•n ili lud•as? Ebl•e la tut•a mond•o ekzist•as nur por mi, kiu dev•as akir•i spert•o•j•n por la viv•o en ali•a, est•ont•a mond•o...
Mult•e mi pens•is pri tia•j demand•o•j. Temp•o•j, en kiu•j mi pri•dub•is ĉio•n, altern•is kun temp•o•j, en kiu•j mi sent•is mi•n krist•an•o. Kelk•foj•e mi kapabl•is est•i devot•a, ver•e pi•a, kiel panj•o. Post•e, dum mi•a puber•iĝ•o, la dub•o•j pli•fort•iĝ•is. Mi interes•iĝ•is pri ĉio, kio tem•is pri la senc•o de la viv•o. Mi leg•is pri ekzistencialism•o, material•ism•o, pozitiv•ism•o ktp.”
“Kaj nun?”, demand•as Beata.
“Iom post iom mi de•nov•e komenc•is kred•i je Di•o. De temp•o al temp•o mi ir•as en preĝ•ej•o•n, ebl•e ĉiu•n du•a•n aŭ tri•a•n semajn•o•n. Sed ŝajn•as, ke mi nun, ĉi tie, re•akir•is ver•a•n kred•o•n, ver•a•n konfid•o•n je Di•o. Imag•u, antaŭ ses semajn•o•j mi vid•is knab•in•o•n, kiu•n mi eg•e ŝat•is je la unu•a vid•o. Mi dezir•eg•is hav•i ŝi•n kiel amik•in•o•n. Kaj nun ŝajn•as, ke tiu grand•eg•a dezir•o plen•um•iĝ•is, kvazaŭ iu alt•a est•aĵ•o el•aŭd•is mi•a•n el•kor•a•n pet•o•n. Mi sent•as mi•n feliĉ•a, am•at•a de la grand•a mister•o, kiu ni•n ĉirkaŭ•as...”
“Sed est•as la problem•o...”
“Mi sci•as. Sed mi pens•as, ke ni bon•eg•e harmoni•as, tiom bon•e, ke ĉiu•j problem•o•j ne grav•as. Vi ne pov•as imag•i, kiom vi signif•as por mi. Neniam mi tiom entuziasm•e ŝat•is knab•in•o•n. Vi est•us mi•a unu•a amik•in•o.”
”Ĉu ver•e? Sed vi jam hav•as 22 jar•o•j•n...”
“Mi neniam sent•is ver•a•n tener•o•n. Tio sufer•ig•is mi•n ne nur pro la sci•o, ke am•o signif•as plezur•o•n, kiu•n mi do ne hav•is — pli grav•is la sent•o est•i mal•pli am•ind•a ol la ali•a•j knab•o•j, valor•i mal•pli ol ili...”
Beata pri•pens•as. “Mi am•as vi•n”, ŝi dir•as subit•e, “mi ver•e eg•e am•as vi•n...”
Mi re•pren•as ŝi•a•j•n man•o•j•n, palp•as kaj frot•as ili•n, dum varm•ig•as mi•a•n kor•o•n la plej varm•a kaj intim•a rid•et•o, kiu•n mi iam ajn spert•is. Ni ek•star•as; mi brak•um•as ŝi•n, ni kares•as kaj kis•as unu la ali•a•n...
Post iom da temp•o Beata demand•as mi•n en mal•gaj•a ton•o: ”Ĉu vi ver•e pov•as rest•i nur ĝis ĵaŭd•o?”
“Jes. Vi ja sci•as, ke ek•de vendred•o mi dev•os gvid•i semajn•fin•a•n Esperant•o-kurs•o•n ĉe mi•a popol•a alt•lern•ej•o.”
“Vi mult•e aktiv•as por Esperant•o, ĉu ne?”
“Jes. Ĉar mi esper•as, ke tiu alt•nivel•a inter•naci•a inter•kompren•iĝ•o, kiel ni du nun spert•as ĝi•n, iam far•iĝ•os mem•kompren•ebl•a afer•o por la tut•a hom•ar•o...”
* * *
Kaj tiel fin•iĝ•as mi•a•j fantazi•o•j, far•it•a•j en la unu•a nokt•o en Toruń. Je la ok•a maten•e mi konstat•as, ke mi tut•e ne dorm•is en tiu nokt•o. Jam oft•e mi ne pov•is ek•dorm•i fru•e, ĉar mi est•is nervoz•a, sed almenaŭ je la kvar•a aŭ kvin•a mi tamen en•dorm•iĝ•is. Sed hodiaŭ mi dum la tut•a nokt•o kuŝ•is nur sen•dorm•e en la lit•o, mal•trankvil•e sed esper•o•plen•e pens•ant•e pri Beata. Mi•a•j fantazi•o•j fin•iĝ•is, kaj mi konsci•as: La real•o kutim•as est•i mal•pli gaj•a.
Mi el•lit•iĝ•as, lav•as mi•n, vest•iĝ•as kaj ek•ir•as al la manĝ•ej•o. Al•ven•ant•e tie, mi tuj ek•vid•as Beata — sed bedaŭr•ind•e ŝi sid•as kun•e kun tri ge•pol•o•j ĉe mal•grand•a tabl•o, kaj ne plu est•as lok•o por mi. Ni iom•et•e rid•et•as, kaj fin•e mi ĉirkaŭ•rigard•as por serĉ•i lok•o•n por mi. Mi ja prefer•as elekt•i lok•o•n ĉe hom•o•j, kun kiu•j mi pov•as bon•e inter•parol•i...
Dum mi ankoraŭ hezit•as, du pol•o•j rigard•as al mi, kaj unu dir•as: “Sid•iĝ•u ĉe ni!” Mi ek•sid•as kaj ĝoj•as pri tiu afabl•ec•o kaj kontakt•em•o de la pol•o•j. Sed tiu ĝoj•o iom post iom mal•aper•as, ĉar ili vigl•e plu inter•parol•as pol•e. Kvazaŭ mi tut•e ne ĉe•est•us. Kaj post mal•long•a temp•o ili for•ir•as, ĉar ili fin•is manĝ•i. Ili las•as mi•n sid•i sol•a, vid-al-vid•e al la mur•o, tiel, ke mi eĉ ne pov•as vid•i Beata sen turn•i mi•n...
La bulk•o•j gust•as mal•freŝ•e kaj sek•e; mi manĝ•as mal•rapid•e. Fin•manĝ•int•e mi vid•as, ke Beata ne plu est•as en la manĝ•ej•o. Ver•ŝajn•e ŝi jam ir•is al la konversaci•a kurs•o. Mi decid•as tamen ir•i ne tie•n, sed al la preleg•o pri la Esperant•o-kultur•o, ĉar mi ja jam tut•e flu•e parol•as Esperant•o•n.
Tag•mez•e mi ir•as al la manĝ•ej•o kaj vid•as Beata ven•i renkont•e al mi. De•nov•e ŝi est•as kun•e kun kelk•a•j pol•o•j, tiel ke ni nur mal•long•e dir•as “Salut•o•n!”. Ebl•e mi neniam trov•os okaz•o•n por dir•i al ŝi tio•n, kio•n mi vol•as, dev•as dir•i al ŝi...
Post la tag•manĝ•o mi decid•as util•ig•i la tag•mez•a•n paŭz•o•n por skrib•i leter•o•n al Beata. Rest•as preskaŭ du hor•o•j, ĝis je la tri•a post•tag•mez•e ni ek•vetur•os al la urb•o•centr•o por vizit•i la urb•o•dom•o•n kaj la dom•o•n de Kopernik•o. Mi ankoraŭ iom•et•e sent•as ŝi•a•n korp•o•n antaŭ mi, pro la hieraŭ•a danc•ad•o. Mi ir•as en mi•a•n ĉambr•o•n kaj ek•skrib•as:
Kar•a Beata,
vi cert•e jam rimark•is, ke mi est•as feliĉ•a ĉi tie en Toruń. Eg•e feliĉ•a eĉ. Mi hav•as sufiĉ•e da amik•a•j kontakt•o•j; mi est•as iom•et•e nervoz•a, sed sent•as mi•n plen•a de agrabl•a•j pens•o•j kaj fantazi•o•j...
Iom pli ol unu hor•o•n post•e mi hav•as antaŭ mi kvar•paĝ•a•n manuskript•o•n, kiu preskaŭ kontent•ig•as mi•n. Rest•as du•on•a hor•o ĝis la tri•a. Ebl•e tio sufiĉ•as por skrib•i la definitiv•a•n leter•o•n... Inter•temp•e mi sent•as mi•n jam iom•et•e mal•pli gaj•a. Mi komenc•as:
Kar•a Beata,
vi cert•e rimark•is, ke mi sent•as mi•n relativ•e feliĉ•a ĉi tie. Mi hav•as sufiĉ•e da amik•a•j kontakt•o•j...
De temp•o al temp•o mi halt•as ĉe iu fraz•o kaj pri•pens•as, ĉu mi ŝanĝ•u ĝi•n. Pro tio mi dev•as konstat•i je la tri•a hor•o, ke la leter•o est•as nur du•on•e pret•a. Mi ir•as kun•e kun la ali•a•j al la bus•halt•ej•o, kaj ni en•bus•iĝ•as. Mal•long•e post•e mi al•ven•as en la urb•o•centr•o. Mi oft•e vid•as Beata, sed ne sci•as, kio•n dir•i al ŝi... Mi neniam lern•is ver•e komunik•iĝ•i kun ali•a•j hom•o•j, ĉar mi preskaŭ ĉiam est•is sol•a. Bedaŭr•ind•e Beata plej oft•e est•as kun•e kun ali•a•j pol•o•j, kaj mi tut•e ne sci•as, kiel al•parol•i ŝi•n tiam...
Vesper•e mi al•ven•as iom pli mal•gaj•e hejm•e. Mi leg•as sur afiŝ•o, ke vesper•a program•o konsist•os el du vide•o•film•o•j: Je la 8•a oni montr•os la film•o•n “Esperant•o” kaj je la 10•a la film•o•n “Mefist•o”. Ĉar mi vid•is la unu•a•n film•o•n jam en FRG, mi decid•as rigard•i nur la du•a•n kaj util•ig•i la temp•o•n ĝis tiam por fin•skrib•i mi•a•n leter•o•n al Beata. Mi re•leg•as la jam skrib•it•a•j•n du paĝ•o•j•n kaj rimark•as, ke la komenc•o ne plu ĝust•as. Mi ne plu sent•as Beata antaŭ mi•a brust•o kaj fart•as iom mal•pli bon•e... Mi re•skrib•as la tut•a•n leter•o•n:
Kar•a Beata,
vi cert•e rimark•is, ke mi fart•as relativ•e bon•e ĉi tie en Toruń. Mi hav•as sufiĉ•e da amik•a•j kontakt•o•j; mi est•as iom•et•e nervoz•a, sed sent•as mi•n plen•a de agrabl•a•j pens•o•j kaj fantazi•o•j. Sed mal•antaŭ mi star•as kvazaŭ glav•o de Damokl•o la konsci•o, ke jam baldaŭ, post mi•a re•ven•o al FRG, de•nov•e turment•os mi•n mal•agrabl•a sent•o de sol•ec•o.
Ebl•e tio est•as ne•evit•ebl•a. Tamen, inter ĉiu•j tim•o•j kaj esper•o•j ie ek•ĝerm•is en mi la dezir•o sci•ig•i al vi ĉio•n pri mi, kio pov•us est•i interes•a aŭ grav•a por vi. Mi vol•as rakont•i al vi, kiel mi pens•as pri vi, kaj daŭr•ig•i ni•a•n korespond•ad•o•n jam ĉi tie, por ke vi pov•u jam nun tuj re•ag•i al mi•a•j pens•o•j — iel ajn, kiel vi vol•as.
Ankoraŭ bon•e mi memor•as, kiam mi renkont•is vi•n en la unu•a vesper•o de la renkont•iĝ•o en Ostr•av•a. Kun plezur•o kaj fascin•o mi spert•is, kun kia varm•o vi salut•is mi•n: Tuj evident•iĝ•is, ke tem•as ne nur pri iu ekster•a ĝentil•ec•o, sed pri afabl•ec•o ven•ant•a profund•e el vi•a kor•o.
Post mi•a re•ven•o mi send•is leter•o•n al vi. Skrib•i ĝi•n ne est•is facil•e, ĉar ĝis tiam ni ankoraŭ ne mult•e inter•parol•is. Mi fakt•e vol•is dir•i per tiu leter•o nur unu afer•o•n: Ke mi trov•as vi•n eg•e simpati•a kaj ŝat•us pli kon•at•iĝ•i kun vi. Sed si•n•gard•e mi kaŝ•is tio•n en la ĝeneral•a konstat•o, ke mi•a trankvil•ec•o “kelk•foj•e mal•help•as al mi ver•e kon•at•iĝ•i kun hom•o•j, kiu•j•n mi trov•as simpati•a”. Sam•temp•e mi vol•is test•i vi•a•n kompren•em•o•n, parol•ant•e pri mal•nov•a problem•o de mi. Vi•a tre afabl•a kaj mir•ig•e rapid•a respond•o montr•is, ke vi sukces•is en tiu test•o. Mi jam laŭd•is la ĉarm•a•n optimism•o•n, kiu radi•as el vi•a leter•o (kaj ne nur el ĝi!).
Iom•et•e pli ni inter•kon•at•iĝ•is hieraŭ vesper•e, kaj tiam frap•is mi•a•n atent•o•n la simil•ec•o inter ni•a•j interes•o•j kaj pens•manier•o•j. Pli•fort•iĝ•is en mi la konvink•o, ke ni bon•e harmoni•as.
Skrib•int•e tio•n, al•trud•iĝ•is en mi la em•o rakont•i al vi iom pri mi. Prav•e vi konstat•is, ke mi est•as “iom•et•e ne•kuraĝ•a hom•o”. Jam mult•e mi okup•iĝ•is pri la kial•o•j, kaj mi serĉ•is ili•n precip•e en mi•a infan•aĝ•o.
Tiam sen•pri•pens•a•j el•dir•o•j aŭ far•o•j de mi oft•e kaŭz•is ĉagren•o•n de mi•a patr•o, kiu ne mal•oft•e perd•is la kapabl•o•n reg•i si•n mem. Li insult•is, bat•is... kaj mi•a infan•a anim•o prov•is evit•i tia•j•n turment•o•j•n per evit•ad•o de tia•j el•dir•o•j aŭ far•o•j. Mi mal•kuraĝ•iĝ•is.
Feliĉ•e mi sufiĉ•e klar•e tra•vid•as ĉio•n por ne trans•pren•i la si•n•ten•o•j•n de mi•a patr•o. Mal•e, mi iom post iom abomen•is ĉia•n psik•a•n kaj fizik•a•n per•fort•o•n kaj vid•is pli kaj pli, ke mi eĉ mem sufiĉ•e bon•e sukces•as evit•i ĉio•n tia•n. Mi kompren•is, ke ebl•as solv•i konflikt•o•j•n oft•e plej bon•e per afabl•ec•o, kaj komenc•is ag•i laŭ tiu konstat•o.
Tamen mi•a viv•o ne far•iĝ•is ver•e feliĉ•a. Ebl•e lig•e kun tio, ke mi pli klopod•is ag•i pri•pens•e ol far•iĝ•i kuraĝ•a, mi sufer•is pro sol•ec•o kaj la ne•plen•um•it•a sopir•o pri am•o de knab•in•o.
Kaj nun en mi•a viv•o aper•is vi. Jam nun vi iom•et•e plen•ig•is mi•a•n oft•e mal•gaj•a•n kaj mal•plen•a•n anim•o•n per ĝoj•o kaj optimism•o, kaj ju pli firm•a est•os la rilat•o inter ni, des pli fort•a far•iĝ•os tiu pozitiv•a influ•o. Kaj mi esper•as, ke ankaŭ invers•e mi pov•os kontribu•i al vi•a feliĉ•o. Ĉi tie mi fin•fin•e vol•as far•i al vi demand•o•n, kiu ebl•e ŝajn•as al vi frenez•a: Ĉu vi pov•us imag•i en•am•iĝ•i al mi?
Kompren•ebl•e mi jam mult•e pens•is pri tiu demand•o kaj la ver•ŝajn•e ĉef•a mal•help•o: la grand•a distanc•o inter FRG kaj Pol•land•o. Sed el mi•a vid•punkt•o ĉio est•as ebl•a... Ni pov•us klopod•i plej•ebl•e oft•e part•o•pren•i komun•e en inter•naci•a•j Esperant•o-aranĝ•o•j, pov•us vizit•i unu la ali•a•n, kaj (el mi•a vid•punkt•o) teori•e eĉ ebl•us komun•a (kaj cert•e feliĉ•a!) est•ont•ec•o en FRG...
Se vi ŝat•us esprim•i vi•a•j•n pens•o•j•n pri la fin•fin•e sufiĉ•e klar•e form•ul•it•a esenc•o de tiu ĉi leter•o, vi sci•u, ke mi plen•e toler•os kaj akcept•os vi•a•n re•ag•o•n ĉiu•kaz•e.
Kun amik•a•j salut•o•j
Mi fin•skrib•as la leter•o•n kaj rimark•as, ke est•as ankoraŭ sufiĉ•e fru•e por ir•i al la du•a film•o. Mi en•poŝ•ig•as la leter•o•n kaj ir•as al la koncern•a salon•o en ali•a konstru•aĵ•o. Kun ĝoj•o mi vid•as ankaŭ Beata tie. Mi sid•iĝ•as du vic•o•j•n mal•antaŭ ŝi.
Post la fin•o de la film•o mi vid•as, ke Beata adiaŭ•as kelk•a•j•n pol•o•j•n kaj ir•as al la el•ir•ej•o, kvankam oni anonc•is ankoraŭ pli•a•n, mal•pli long•a•n film•o•n pri la urb•o Bialistoko. Mi ankaŭ ek•star•as kaj ir•as al ŝi. Kiel kutim•e ni rid•et•as unu al la ali•a.
”Ĉu vi jam ir•as dorm•i?”, mi demand•as ŝi•n.
“Jes. Mi est•as lac•a.”
“Mi ankaŭ vol•as ir•i dorm•i nun”, mi dir•as, kaj ni el•ir•as kun•e. Mi ĝoj•as est•i kun•e kun ŝi. Kun•e ni ir•as tra la nokt•o, sub la stel•plen•a ĉiel•o. Mi pri•pens•as, ĉu mi el•uz•u la okaz•o•n por esprim•i al ŝi mi•a•n simpati•o•n aŭ ĉu mi far•u tio•n kiel plan•it•e per mi•a leter•o. Mi decid•as prefer•i la du•a•n ebl•ec•o•n kaj demand•as al ŝi nur io•n supr•aĵ•a•n: ”Ĉu vi vid•is ambaŭ film•o•j•n?”
“Jes. Kaj vi?”
“Mi vid•is nur al du•a•n. La film•o•n ‘Esperant•o’ mi jam vid•is en renkont•iĝ•o en FRG. Sed ankaŭ ĝi est•as interes•a.”
Kaj mi kuraĝ•as al•don•i: “Dum vi rigard•is tiu•n film•o•n, mi skrib•is io•n por vi.”
Mi el•ig•as la leter•o•n el mi•a poŝ•o kaj don•as ĝi•n al ŝi: “Tio est•as por vi!”
“Kio est•as tio?”, ŝi demand•as nervoz•e.
“Est•as leter•o kun kelk•a•j mal•ferm•a•j pens•o•j.”
“Aha. Skrib•i est•as pli facil•e.”, ŝi dir•as, kaj mi ĝoj•as, ke ŝi kompren•is mi•n. “Ankaŭ mi hav•as donac•o•n por vi”, ŝi al•don•as, kaj trans•don•as al mi du bild•kart•o•j•n pri si•a hejm•urb•o Leg•nic•a.
“Dank•o•n... kaj bon•a•n nokt•o•n!”
“Bon•a•n nokt•o•n!”
* * *
La ven•ont•a•n maten•o•n mi sen•pacienc•e atend•as la re•vid•o•n kun Beata. Kaj fakt•e... mi renkont•as ŝi•n sur•voj•e al la manĝ•ej•o. Ŝi•a rigard•o aspekt•as afabl•e, sed mank•as la ambaŭ•flank•a rid•et•o, kiu ĝis nun ĉiam est•iĝ•is, kiam ni ek•vid•is unu la ali•a•n.
“Mi leg•is vi•a•n leter•o•n. Vi ne est•as ne•kuraĝ•a hom•o!”
Ni rid•et•as iom•et•e. Post paŭz•et•o ŝi al•don•as: “Tio tre bon•e est•us ebl•a, se ne est•us unu problem•o: Mi jam hav•as amik•o•n. Li nom•iĝ•as Krzysztof...”
Ni bezon•as iom da temp•o por digest•i la dir•it•aĵ•o•n. Mi atent•e aŭskult•as Beata: “Sed vi prav•as, ankaŭ mi trov•as, ke ni bon•e harmoni•as laŭ ni•a pens•manier•o. Mi vol•as, ke ni rest•u ge•amik•o•j, ge•amik•o•j en la pli vast•a senc•o. Se mi hav•os problem•o•j•n, mi skrib•os al vi, se vi hav•os problem•o•j•n, vi skrib•os al mi...”
Kaj ŝi al•don•as: “Ceter•e, mi hav•as la impres•o•n, ke vi iom•et•e ideal•ig•as mi•a•n person•o•n. Mi est•as nur ordinar•a vir•in•o.” Mi pri•pens•as kaj fin•e respond•as mal•gaj•e: “Por mi vi neniam est•os nur ordinar•a vir•in•o!”
* * *
Kvar tag•o•j•n post•e mi hejm•e•n•vetur•as. En Poznań mi ŝanĝ•as la trajn•o•n. Post en•ir•o en la ekspres•a•n trajn•o•n “Orient•o-Okcident•o” mi de•nov•e dev•as star•i en la koridor•o — ĉi-foj•e ne pro tio, ke mi ne trov•is neces•e aĉet•i lok•bilet•o•n, sed ĉar tiu•j est•is el•ĉerp•it•a•j ĝis post kvar semajn•o•j. Kvankam ni nun star•as mal•pli dens•e ol dum la vetur•o tie•n, mi ne sent•as mi•n pli bon•e — mal•e, melankoli•e mi re•memor•as, ke okaz•is ĝust•e tio, kio•n mi tim•is. La sent•o de feliĉ•o, kiu•n mi hav•is dum la danc•ad•o kun Beata en la unu•a vesper•o, est•as for; ĉio ŝajn•as al mi kiel bel•a sonĝ•o. Kiam mi pov•os re•ven•i al Pol•land•o? Ver•ŝajn•e nur ven•ont•somer•e okaz•os aranĝ•o simil•a al la ĵus pas•int•a.
Iom•et•e konsol•as mi•n la fakt•o, ke mi al•iĝ•is ankaŭ al kvar•a unu•semajn•a jun•ul•ar•a Esperant•o-aranĝ•o, la German-Franc•a Jun•ul•ar•a Renkont•iĝ•o en Majenc•o. Sed mi•a•j esper•o•j ne est•as grand•a•j. Al•ven•as la konduktor•in•o. “Lok•bilet•o?”, ŝi demand•as. “Ni•e ma!”, mi respond•as, memor•ant•e la pol•a•n esprim•o•n, per kiu la vir•in•o en la vojaĝ•ofic•ej•o daŭr•e klar•ig•is al mi kaj Iwona, kiu help•is mi•n tie, ke la lok•bilet•o•j est•as el•ĉerp•it•a•j. “Kvin mark•o•j•n”, dir•as la konduktor•in•o, kaj mi volont•e pag•as al ŝi tiu•n et•a•n pun•mon•o•n, kvankam mi ne sent•as mi•n ver•e kulp•a. Ĉe la lim•o inter Pol•land•o kaj GDR la kontrol•o pov•as ĉi-foj•e okaz•i en la trajn•o. GDR-a dogan•ist•o en•ir•as kaj brusk•e al•parol•as pol•o•n star•ant•a•n apud mi: “For•iĝ•u!” Bedaŭr•ind•e mi ne pov•as traduk•i tio•n al li en la pol•a•n. La dogan•ist•o dev•as kri•i al li pli laŭt•e: “For•iĝ•u, por ke mi pov•u tra•ir•i!”
Ne nur ni FRG-an•o•j hav•as ni•a•j•n turk•o•j•n...
Bon•ŝanc•e en Berlin•o sufiĉ•e da hom•o•j el•ir•as, kaj mi trov•as sid•lok•o•n, sur kiu mi pas•ig•as la nokt•o•n. Maten•e mi al•ven•as hejm•e kaj prepar•as mi•n por la semajn•fin•a Esperant•o-kurs•o. Dimanĉ•e vesper•e, post la fin•o de tiu kurs•o, mi komenc•as not•i pens•o•j•n por mi•a leter•o al Beata, memor•ant•e ŝi•a•j•n last•a•j•n vort•o•j•n dum ni•a adiaŭ•o en Toruń: “Skrib•u al mi!” Sed mi rimark•as, ke mi hav•as jam mal•pli por skrib•i al ŝi ol dum la renkont•iĝ•o. Ebl•e ŝi pov•as per apart•e ĉarm•a kaj en•hav•o•riĉ•a respond•o ig•i ni•a•n korespond•ad•o•n eĉ pli interes•a ol antaŭ•e. Sed mi tim•as, ke ne. Ven•ont•somer•e mi re•vid•os ŝi•n... Tamen, ver•ŝajn•e ni•a amik•ec•o iom post iom mort•os.
Feliĉ•e jam post•morgaŭ komenc•iĝ•os la renkont•iĝ•o en Majenc•o...
“Mi ŝat•as mal•grand•a•j•n Esperant•o-aranĝ•o•j•n, se part•o•pren•as almenaŭ unu person•o, kiu•n mi trov•as tre simpati•a.” Tiu•n fraz•o•n mi re•memor•as en la du•a vesper•o de la renkont•iĝ•o en Majenc•o. Est•as la diskotek•a vesper•o. La muzik•o ankoraŭ ne komenc•iĝ•is. La part•o•pren•ant•o•j star•as aŭ sid•as en la salon•o; kelk•a•j inter•parol•as. Mi star•as ie kaj ĉirkaŭ•rigard•as, pri•pens•ant•e, ĉu ekzist•as tia “tre simpati•a” person•o ĉi tie. Preter•pas•as mi•n Monique. Mi rid•et•as al ŝi. “Salut•o•n!”, ŝi dir•as afabl•e, kaj plu•ir•as. Mi memor•as, kiel en la renkont•iĝ•o en Kiev mi sid•is kun•e kun kvar aŭ kvin soveti•an•o•j. Ni kant•is, kaj kelk•a•j klak•is per la man•o•j. “Ne far•u tio•n”, dir•is Nataŝa tiam, “est•as pli bel•e ĝu•i la kant•o•n sen klak•i”. Ebl•e io simil•a valid•as ankaŭ por rid•et•o•j...
Mi vid•as, ke Katharina sid•as sol•a. Mi rid•et•as ankaŭ al ŝi. Ŝi vid•as mi•n, sed ne re•ag•as. Mi pri•pens•as, ĉu mi ek•sid•u apud ŝi. Fin•e Brigitte ir•as al mi. Ŝi al•parol•as mi•n: ”Ĉu vi sci•as, kiam la diskotek•o komenc•iĝ•os?”
“Laŭ la program•o je la naŭ•a. Sed ja oft•e io mal•fru•iĝ•as.”
”Ĉu ankaŭ vi stud•as?”
“Jes, matematik•o•n, ek•de tri jar•o•j. Kaj vi?”
“Mi stud•as arkeologi•o•n, en Lion•o.”
Kaj ŝi komenc•as rakont•i pri tiu stud•fak•o. Mi ne bon•e aŭskult•as, sed rigard•as ŝi•n. Ŝi•a•j okul•o•j, ŝi•a buŝ•o, ŝi•a naz•o, ŝi•a tut•a vizaĝ•o — ĉio aspekt•as bel•e. Mi rid•et•as iom•et•e. Ŝi plu•parol•as; nenio•n ŝi rimark•as. De temp•o al temp•o mi dir•as “jes”, sen ver•e aŭskult•i al ŝi. Mi de•nov•e rid•et•as iom•et•e. Neniu re•ag•o. Ŝi•a vizaĝ•o rest•as iel sen•mov•a, kvankam ŝi ankoraŭ parol•as. ”Ŝi hav•as la ĉarm•o•n de fiŝ•o”, mi pens•as. “Est•as bel•e rigard•i ŝi•n, sed...”
La muzik•o komenc•iĝ•as. Mi ek•danc•as. Sol•a. “Ni pol•o•j prefer•as danc•i du•op•e”, dir•is Beata. Sed unu•e ĉi tie ne est•as pol•o•j (krom Robert, kiu viv•as jam de•long•e en FRG), kaj du•e ĉi tie ni est•as 20 knab•o•j, sed eĉ ne dek knab•in•o•j. Mi vid•as Ute danc•i antaŭ mi. Mi rigard•as ŝi•n, rid•et•as. Ŝi re•rigard•as mir•ig•it•e. Mi vid•as Annegret danc•ant•e. Ŝi•a vizaĝ•o aspekt•as, kvazaŭ ŝi ŝat•us reciprok•i rid•et•o•j•n. Mi rid•et•as al ŝi. Kaj ver•e, io mov•iĝ•as en ŝi•a vizaĝ•o... sed: Ŝi iel grimac•as, kvazaŭ ŝi vol•us re•puŝ•i atak•o•n de mi.
Mi plu serĉ•as, kapt•as vizaĝ•o•j•n. Mi sent•as mi•n al•trud•iĝ•em•a. Mal•estim•e mi rigard•as al Brigitte, la fiŝ•in•o. Mi ne ver•e am•as ili•n, ĉiu•j•n. Post preskaŭ unu hor•o da danc•ad•o mi lac•iĝ•as. Ebl•e pli pro la pens•ad•o ol pro la danc•ad•o. Mi sid•iĝ•as. Sol•a. Kial ne ĉe la ali•a•j? Mi ne sent•as em•o•n inter•parol•i kun ili. Kial ne? Ĉu, ĉar mi•a em•o al komunik•ad•o cel•as nur kontent•ig•i mi•a•j•n seks•a•j•n bezon•o•j•n? Ĉu nur esper•o pri en•am•iĝ•o pov•as vek•i en mi la em•o•n al•parol•i iu•n? Ankoraŭ iom•et•e mi sid•as sol•a, ĝis fin•e mi decid•as en•lit•iĝ•i.
* * *
La ven•ont•a•n tag•o•n mi de•nov•e sent•as mi•n iel mal•bon•e. Ĉe la vesper•manĝ•o mi pri•pens•as, kie mi sid•iĝ•u. Fin•e mi decid•as sid•iĝ•i vid-al-vid•e de Ute. Ŝi inter•parol•as kun Derk, nederland•an•o sid•ant•a apud ŝi. Ankaŭ la ali•a•j part•o•pren•ant•o•j ĉe mi•a tabl•o inter•parol•as; mi iom sub•aŭskult•as. Ute kaj Derk dum moment•o silent•as, ĝis Ute subit•e al•parol•as mi•n: ”Ĉu vi el•ten•as vi•a•n silent•ad•o•n?”, ŝi demand•as mi•n afabl•e, ne riproĉ•e.
“Jes.” Kaj post moment•o mi al•don•as: “Mi al•kutim•iĝ•is.”
Sed tuj aper•as skrupul•o•j. Kia stult•aĵ•o dir•i tio•n. Mi dev•us dir•i io•n ali•a•n: “Kelk•foj•e mi el•ten•as mi•a•n silent•ad•o•n — nom•e, kiam en mi est•as sufiĉ•e da agrabl•a•j pens•o•j kaj fantazi•o•j, kiu•j•n mi ŝat•us evolu•ig•i en kviet•o. Bedaŭr•ind•e tiu stat•o est•as tre mal•oft•a. Kutim•e silent•ad•o est•as por mi io sufer•ig•a, ĉar turment•as mi•n mal•agrabl•a sent•o de sol•ec•o...”
Sed mi•a buŝ•o rest•as ferm•it•a. Mal•ĝoj•e mi konstat•as, ke est•as tro mal•fru•e por el•dir•i io•n tia•n: Ute jam plu•parol•as kun Derk pri tut•e ali•a•j afer•o•j...
Post la vesper•manĝ•o rest•as iom da liber•a temp•o. La nokt•a migr•ad•o komenc•iĝ•os nur je la naŭ•a... Ĉe tabl•o sid•as grup•et•o da jun•a•j german•o•j, franc•o•j kaj nederland•an•o•j. Mi sid•iĝ•as ĉe ili. Ili inter•parol•as pri politik•o. Mi vid•as Katharina sid•ant•a inter ili. Uwe ven•as kaj komenc•as kares•i ŝi•a•j•n ŝultr•o•j•n. De mal•antaŭ•e. Katharina mal•long•e retro•rigard•as al li, kaj simpl•e toler•as tio•n. “Ne est•as ver•a am•o inter ili”, mi pens•as. “Tia•n rilat•o•n mi ankaŭ pov•us hav•i.” Mal•gaj•e mi konstat•as, ke mi tamen envi•as ili•n.
Mi aŭskult•as la diskut•o•n. Ili vigl•e inter•parol•as pri la rilat•o•j inter FRG kaj GDR. Almenaŭ ili diskut•as en Esperant•o. Sed io ne plaĉ•as al mi. Ili ne rimark•as mi•n. Mi mal•ŝat•as mi•a•n silent•ad•o•n kaj pens•as: “Ili ne inter•parol•as, por pli bon•e kompren•i si•n reciprok•e, sed por konvink•i unu la ali•a•n pri si•a propr•a opini•o.”
“Ven•u al la en•ir•hal•o”, vok•as unu el la organiz•ant•o•j. Ni kolekt•iĝ•as por la nokt•a migr•ad•o. Mi star•as inter la ali•a•j part•o•pren•ant•o•j, sen inter•parol•i kun iu. Iu magi•a, malic•a fort•o dev•ig•as mi•n de•nov•e serĉ•i vizaĝ•o•j•n por rigard•i, rid•et•i al ili. Mi ek•vid•as Annegret, rid•et•as al ŝi. De•nov•e ŝi grimac•as... Mi ek•vid•as Petr•a, rid•et•as ankaŭ al ŝi. “Kial vi rid•as?”, ŝi demand•as mi•n subit•e. Mi silent•as.
Ni el•ir•as. Jam mal•hel•iĝ•is. Ni ir•os al ruin•o de kastel•o. Du hor•o•j•n tie•n, du hor•o•j•n re•e•n. Mi tim•as io•n. Est•iĝ•as grup•et•o•j. Kelk•a•j du•op•o•j, kelk•a•j pli grand•a•j grup•et•o•j. Mi klopod•as rest•i ĉe la pli grand•a•j, sub•aŭskult•ant•e ili•a•j•n inter•parol•o•j•n. Kelk•foj•e ankaŭ mi dir•as io•n. Ni ir•as tra arb•ar•o; la voj•o supr•e•n•iĝ•as, kaj fin•e ni ating•as la kastel•ruin•o•n. Iom•et•e ni paŭz•as tie. Kelk•a•j grimp•as sur iu•j•n mur•o•j•n.
Ni re•ir•as. “Est•as tre facil•e: Ir•u ĉiam rekt•e antaŭ•e•n, ĝis vi est•os sur la grand•a strat•o, kaj tie vi ir•os dekstr•e•n”, dir•as unu el la organiz•ant•o•j. Sur•voj•e de•nov•e est•iĝ•as grup•et•o•j; kelk•a•j ir•as mal•pli rapid•e ol la ali•a•j. Mi de•nov•e klopod•as rest•i kun iu pli grand•a grup•et•o. Sed tiu grup•et•o dis•fal•as pli kaj pli. Fin•e ni est•as kvin•op•e. “Kvin est•as mal•bon•a nombr•o, ĉar mal•par•a”, mi pens•as. Kaj fakt•e, nun ankaŭ Uwe kaj Katharina ir•as pli rapid•e; ili dis•iĝ•as de ni. Mi decid•as rest•i ĉe la ali•a•j du, ĉe Reinhard kaj Anne, ĉar ver•ŝajn•e Uwe kaj Katharina prefer•as rest•i du•op•e. Mi nur ĝen•us ili•n. La dekliv•o fin•iĝ•as; la voj•o far•iĝ•as eben•a. Reinhard kaj Anne inter•parol•as. Mi ne. Mi jam sent•as mi•n en stat•o, en kiu mi eĉ ne pov•us dir•i io•n, se mi hav•us io•n interes•a•n por rakont•i. Ver•ŝajn•e ili ne rimark•us, se mi ne plu ir•us kun•e kun ili. Aŭ eĉ ĝoj•us pri tio, ĉar cert•e ankaŭ ili prefer•us est•i sol•a•j. Mi ir•as mal•pli rapid•e. Kaj fakt•e: Ili ne rigard•as re•turn•e•n. Ili ne rimark•as, ke mi ne plu ir•as kun•e kun ili. Aŭ ili simpl•e pens•as, ke mi atend•as por ir•i kun ali•a grup•et•o. Sed mal•antaŭ mi est•as neniu.
Mi ir•as sol•a tra la arb•ar•o, sent•ant•e mi•n sol•ec•a, mal•ŝat•at•a, mal•kapabl•a komunik•iĝ•i. Melankoli•e mi pens•as pri la renkont•iĝ•o en Pol•land•o. Tie reg•is iu kontakt•em•o; tie ebl•is rid•et•i sen sent•i si•n al•trud•iĝ•em•a. Mi memor•as la fraz•o•n de Beata: “La mond•o est•as plen•a de ĝoj•o, ni nur ne rimark•as ĝi•n.” Sed mi ne vid•as ĝoj•o•n. Ĉirkaŭ mi nur mal•hel•o, mal•plen•o kaj silent•o, krom la muĝ•et•ad•o de la vent•o en la arb•o•supr•o•j. Mi vid•as voj•kruc•iĝ•o•n kaj ir•as mal•dekstr•e•n. Neniu rimark•as, ke mi mank•as... Post iom da temp•o mi vid•as benk•o•n kaj sid•iĝ•as. Mi sent•as la freŝ•ig•a•n efik•o•n de larm•o•j dis•ŝmir•it•a•j en la vizaĝ•o kaj rigard•as antaŭ•e•n, iom•et•e supr•e•n: “Vid•u paĉj•o, jen la vir•o, kiu•n vi dezir•is...”