La bazan tekston origine enkomputiligis Hirotaka Masaaki
La tekston poste korektis Simon Davies
Aperis kiel aparta broŝuro (en rusa lingvo kaj en Esperanto) 1906 en Sankt-Peterburgo (anonime) kiel “plibonigita kaj plikompletigita eldono de Dogmoj de Hilelismo”.
Proksimuma verkojaro: 1906
Kreis la Esperantan tekston: Zamenhof
La hom•ar•an•ism•o est•as cel•ad•o al pur•a hom•ec•o kaj al absolut•a inter•gent•a just•ec•o kaj egal•ec•o.
La ide•o de hom•ar•an•ism•o nask•iĝ•is de la antaŭ•e ekzist•int•a ide•o de “hilel•ism•o”, de kiu ĝi disting•iĝ•as nur per tio, ke la hilel•ism•o koncern•is nur unu hom•a•n grup•o•n, dum la hom•ar•an•ism•o koncern•as ĉiu•j•n popol•o•j•n kaj religi•o•j•n.
La hom•ar•an•ism•o est•as instru•o, kiu, ne de•ŝir•ant•e la hom•o•n de li•a natur•a patr•uj•o, nek de li•a lingv•o, nek de li•a religi•an•ar•o, don•as al li la ebl•o•n evit•i ĉia•n mal•ver•ec•o•n kaj kontraŭ•parol•o•j•n en si•a•j naci•a-religi•a•j princip•o•j kaj komunik•iĝ•ad•i kun hom•o•j de ĉiu•j lingv•o•j kaj religi•o•j sur fundament•o neŭtral•e-hom•a, sur princip•o•j de reciprok•a frat•ec•o, egal•ec•o kaj just•ec•o.
La hom•ar•an•o•j esper•as, ke per konstant•a reciprok•a komunik•iĝ•ad•o sur la baz•o de neŭtral•a lingv•o kaj neŭtral•a•j religi•a•j princip•o•j kaj mor•o•j la hom•o•j iam kun•fand•iĝ•os en unu neŭtral•e-hom•a•n popol•o•n, sed tio ĉi far•iĝ•ad•os iom-post-iom, ne•rimark•at•e kaj sen ia romp•ad•o.
Long•a•n temp•o•n la iniciator•o•j de la hom•ar•an•ism•o ne kuraĝ•is preciz•e formul•i si•a•j•n dogm•o•j•n, tim•ant•e, ke tio, kio teori•e ŝajn•is bon•a, en la praktik•o ebl•e montr•iĝ•os ne•plen•um•ebl•a. Sed en la jar•o 1905 okaz•is io, kio neni•ig•is ĉiu•j•n dub•o•j•n. En Aŭgust•o 1905 en la franc•a urb•o Boulogne-sur-Mer hav•is lok•o•n la unu•a tut•mond•a kongres•o de esperant•ist•o•j, kies sukces•o super•is ĉiu•j•n atend•o•j•n. Pli ol mil hom•o•j, kiu•j al•vetur•is el la plej divers•a•j land•o•j de la tut•a mond•o kaj aparten•is al 22 divers•a•j popol•o•j kaj al la plej divers•a•j religi•o•j kaj filozofi•a•j sistem•o•j, en la daŭr•o de tut•a semajn•o viv•is kun•e en la plej sincer•a amik•ec•o kaj frat•ec•o, parol•is inter si ekskluziv•e nur en neŭtral•a inter•naci•a lingv•o, konfes•is religi•a•j•n princip•o•j•n nur neŭtral•e-hom•a•j•n. Kiu aŭd•is la mult•e•nombr•a•j•n parol•o•j•n kaj diskut•o•j•n en la vast•a kaj plen•ig•it•a konstru•aĵ•o de la kongres•o, kiu ĉe•est•is en la teatr•a•j prezent•ad•o•j, en kiu•j la aŭskult•ant•o•j kaj plen•um•ant•o•j prezent•is per si miks•aĵ•o•n de ĉiu•j gent•o•j kaj popol•o•j, kiu vid•is tiu•n plen•a•n sen•ĝen•ec•o•n kaj tiu•n kor•tuŝ•ant•a•n frat•ec•o•n, kiu reg•is inter ĉiu•j part•o•pren•ant•o•j de la kongres•o, tiu al si mem ne kred•is, ke ĉiu•j tiu•j hom•o•j ankoraŭ hieraŭ est•is tut•e fremd•a•j unu•j al la ali•a•j, ke ili•n unu•ig•is nur neŭtral•a lingv•o kaj ke tiu•j kelk•a•j semajn•o•j, kiu•j•n ĉiu el ili dediĉ•is por la lern•ad•o de la fabl•e facil•a neŭtral•a lingv•o, far•is mirakl•o•n kaj, de•ŝir•ant•e neniu•n de li•a natur•a patr•uj•o, lingv•o aŭ religi•an•ar•o, don•is al hom•o•j de plej divers•a•j gent•o•j kaj religi•o•j la ebl•o•n viv•i inter si en la plej pac•a kaj sincer•a frat•ec•o.
La mir•ind•a sukces•o de la Bulonj•a kongres•o konvink•is la iniciator•o•j•n de la hom•ar•an•ism•o, ke absolut•a just•ec•o, egal•ec•o kaj frat•ec•o inter la popol•o•j en la praktik•o est•as plen•e ebl•a. Tial ili decid•is propon•i al ĉiu•j amik•o•j de inter•popol•a just•ec•o unu•iĝ•i en apart•a•n grup•o•n, kiu inter la amik•o•j de inter•naci•a lingv•o prezent•us apart•a•n sekci•o•n*.
La kur•ant•a•j far•iĝ•o•j en la patr•uj•o de la unu•a•j hom•ar•an•o•j dev•ig•is ili•n el•paŝ•i kun si•a program•o pli fru•e, ol ili intenc•is. En la cel•ad•o al liber•ec•o la popol•o•j komenc•is persekut•ad•i unu ali•a•n aŭ serĉ•ad•i pseŭdo-liberal•a•j•n kompromis•o•j•n inter la pli•mult•o kaj la mal•pli•mult•o, forges•ant•e, ke ĉiu•j kompromis•o•j est•as mal•just•a•j kaj ne•fortik•a•j, kaj ke honest•a kaj fortik•a liber•ec•o pov•as est•i ating•it•a nur per absolut•a just•ec•o kaj egal•ec•o, sed ne per modifik•ad•o de krud•a best•a fort•o, por kiu ekzist•as nur la demand•o “kiu kie super kiu kaj en kia grad•o dev•as reg•i”. Ĉar ekzist•as hom•o•j, kiu•j mez•e de la aper•int•a inter•grup•a ĥaos•o serĉ•as la ver•o•n kaj dezir•us sci•i unu pri la ali•a, tial la hom•ar•an•o•j decid•is publik•ig•i si•a•j•n dogm•o•j•n jam nun kaj propon•i al ĉiu•j amik•o•j de inter•gent•a egal•ec•o kaj frat•ec•o, kiel ajn mal•grand•nombr•a•j ili est•as, al•iĝ•i al ili.
La hom•ar•an•o•j far•as al si nenia•j•n iluzi•o•j•n kaj tial ili tim•as nenia•n dis•rev•iĝ•o•n. Ili konsci•as tre bon•e, ke ili•a voĉ•o long•e rest•os voĉ•o kri•ant•a en la dezert•o, ke long•a•n temp•o•n ili est•os tre mal•grand•nombr•a•j kaj la mond•o ili•n mok•ad•os kaj nomad•os ili•n utopi•ist•o•j, kiu•j batal•as por afer•o, kiu “ne hav•as eĉ la plej mal•grand•a•j•n ŝanc•o•j•n de sukces•o”. Sed la hom•ar•an•o•j•n tio ĉi tut•e ne mal•kuraĝ•ig•as. Ĉar la hom•ar•an•ism•o est•as ne “entrepren•o”, kies valor•o de•pend•as de ĝi•a atend•at•a sukces•o aŭ mal•sukces•o, sed nur “princip•ar•o”, kaj ĉiu hom•o fortik•e konserv•as si•a•n princip•ar•o•n tiel long•e, kiel ĝi est•as konsent•a kun li•a•j konvink•o•j, sen•de•pend•e de tio, ĉu ĝi hav•as mult•e da parti•an•o•j aŭ mal•mult•e.
La hom•ar•an•o•j est•as konvink•it•a•j, ke ili star•as sur fundament•o de absolut•a ver•o, kiu pli aŭ mal•pli fru•e dev•os venk•i, kiel ajn long•e la mond•o batal•us kontraŭ ĝi; ke ĉiu naci•a aŭ religi•a ŝovinism•o kaj ĉiu cel•ad•o de unu gent•o reg•i super ali•a•j gent•o•j, kiel baz•it•a sur mal•ver•o kaj rajt•o de pugn•o, pli aŭ mal•pli fru•e dev•os mal•aper•i; ke la hom•ar•an•ism•o, baz•it•a ne sur temp•a•j politik•a•j kondiĉ•o•j de la viv•o de tiu aŭ ali•a gent•o, ne sur el•pens•it•a•j religi•a•j dogm•o•j, ne sur temp•a•j mod•a•j doktrin•o•j kaj flu•o•j, sed sur ver•o absolut•a, ĉiu•lok•a kaj ĉiu•temp•a, est•as la sol•a politik•a-religi•a ideal•o, kiu•n pov•os hav•i la est•ont•a hom•ar•o, la sol•a ideal•o, kiu•n ĉiu patr•o kun pur•a konscienc•o pov•as trans•don•i al si•a•j infan•o•j sen tim•o, ke ŝanĝ•iĝ•int•a•j kondiĉ•o•j de la viv•o el•ŝir•os tiu•n ideal•o•n el ili•a brust•o kaj las•os ili•n en la mez•o de la voj•o de l’ viv•o sen ia program•o kaj spirit•a apog•o, kiel far•is kun ni divers•a•j mal•ver•fundament•a•j ideal•o•j trans•don•it•a•j al ni de ni•a•j pra•patr•o•j.
Ni, hom•ar•an•o•j, al neniu al•trud•as ni•a•j•n ideal•o•j•n kaj esper•o•j•n, ni dezir•as nur ke la mond•o sci•u pri ili, por ke tiu•j aŭ ali•a•j ni•a•j ag•o•j aŭ opini•o•j ne ŝajn•u al la mond•o strang•a•j. Ekzist•as moment•o•j en la viv•o de ĉiu naci•o, kiam ĉiu regn•an•o nepr•e dev•as star•iĝ•i sub iu•n difin•it•a•n standard•o•n. Ni publik•ig•as ni•a•j•n dogm•o•j•n por tio, ke ili pov•u serv•i al ni kiel mal•kaŝ•a standard•o kaj por ke, ag•ant•e en tia manier•o aŭ ali•a, ni ne dev•u sur ĉiu paŝ•o don•ad•i sen•fin•a•j•n klar•ig•o•j•n, sed ni pov•u simpl•e montr•i ni•a•n standard•o•n kaj dir•i “mi ag•as tiel, ĉar mi est•as hom•ar•an•o”.
Lig•ant•e si•n ne per la liter•o de si•a•j dogm•o•j, sed nur per ili•a komun•a spirit•o, la hom•ar•an•o•j rezerv•as al si la rajt•o•n per komun•a reciprok•a inter•konsent•o ŝanĝ•i kaj perfekt•ig•i si•a•j•n dogm•o•j•n, se tiu aŭ ali•a el ili montr•iĝ•os erar•a. Tial la mal•supr•e don•it•a•j dogm•o•j de la hom•ar•an•ism•o hav•as signif•o•n nur princip•a•n kaj ili•a definitiv•a tekst•o est•os fiks•it•a nur post•e, en unu el la kongres•o•j de la hom•ar•an•o•j.
Kiam oni mi•n demand•as, kiu mi est•as, kia•j est•as mi•a•j naci•a•j konvink•o•j, religi•a•j princip•o•j, mi•a cel•ad•o kaj ideal•o•j, mi respond•as: “Mi est•as hom•ar•an•o”. Tio ĉi signif•as, ke mi est•as hom•o, kiu si•n gvid•as per la sekv•ant•a•j dogm•o•j:
Mi est•as hom•o, kaj por mi ekzist•as nur ideal•o•j pur•e hom•a•j; ĉia•j•n ideal•o•j•n kaj cel•ad•o•n gent•e-naci•a•j•n mi rigard•as nur kiel grup•a•n ego•ism•o•n kaj hom•mal•am•o•n, kiu•j pli aŭ mal•pli fru•e dev•as mal•aper•i kaj kies mal•aper•o•n mi dev•as akcel•ad•i laŭ mi•a pov•o.
Mi kred•as, ke ĉiu•j popol•o•j est•as egal•a•j kaj mi taks•as ĉiu•n hom•o•n nur laŭ li•a person•a valor•o kaj ag•o•j, sed ne laŭ li•a de•ven•o. Ĉia•n ofend•ad•o•n aŭ persekut•ad•o•n de hom•o por tio, ke li nask•iĝ•is de ali•a gent•o, kun ali•a lingv•o aŭ religi•o ol mi, mi rigard•as kiel barbar•ec•o•n.
Mi kred•as, ke ĉiu land•o aparten•as ne al tiu aŭ ali•a gent•o, sed plen•e egal•rajt•e al ĉiu•j ĝi•a•j loĝ•ant•o•j, kia•n ajn lingv•o•n aŭ religi•o•n ili hav•as; la inter•miks•ad•o•n de la interes•o•j de land•o kun la interes•o•j de tiu aŭ ali•a gent•o, lingv•o aŭ religi•o mi rigard•as kiel rest•aĵ•o•n de la temp•o•j barbar•a•j, kiam ekzist•is nur rajt•o de pugn•o kaj glav•o.
Mi kred•as, ke en si•a famili•a viv•o ĉiu hom•o hav•as plen•a•n, natur•a•n kaj ne•disput•ebl•a•n rajt•o•n parol•i kia•n lingv•o•n aŭ dialekt•o•n li vol•as kaj konfes•i kia•n religi•o•n li vol•as, sed en komunik•iĝ•ad•o kun hom•o•j de ali•a de•ven•o li dev•as, kiom ĝi est•as ebl•a, uz•ad•i lingv•o•n neŭtral•e-hom•a•n kaj viv•i laŭ la princip•o•j de religi•o neŭtral•e-hom•a. Ĉiu•n cel•ad•o•n de unu hom•o al•trud•i al ali•a•j hom•o•j si•a•n lingv•o•n aŭ religi•o•n, mi rigard•as kiel barbar•ec•o•n.
Mi•a patr•uj•o mi nom•as tiu•n regn•o•n, en kiu mi nask•iĝ•is aŭ en kiu mi por ĉiam en•loĝ•iĝ•is. Tiu part•o de la regn•o, en kiu mi pas•ig•is mi•a•n infan•ec•o•n, aŭ kiu est•as loĝ•at•a precip•e de mi•a gent•o, pov•as est•i por mi pli kar•a, ol ĉiu•j ali•a•j part•o•j; sed nom•i mi•a patr•uj•o unu pec•o•n de mi•a aŭ tiom pli de fremd•a regn•o pro tio, ke tie plej•e loĝ•as aŭ iam reg•is mi•a gent•o, mi neniam dev•as, ĉar tio ĉi ne sol•e konduk•as al konstant•a•j disput•o•j, sed ĝi est•us ankaŭ kontraŭ•a al la moral•a leĝ•o pri la sen•gent•ec•o de la ter•o. Se tiu part•o de la patr•uj•o, en kiu mi loĝ•as, laŭ si•a geografi•a karakter•o aŭ laŭ si•a•j mor•o•j, tro mult•e diferenc•as de la ali•a•j part•o•j, tiam — por evit•i mal•kompren•iĝ•o•n — mi pov•as al la demand•o pri mi•a patr•uj•o nom•i apart•e tiu•n part•o•n de la regn•o, en kiu mi loĝ•as, sed mi dev•as tiam ĝi•n nom•i mi•a patr•uj•a land•o, por ke est•u klar•e, ke mi rigard•as ĝi•n ne kiel mi•a•n ekskluziv•a•n patr•uj•o•n, sed nur kiel part•o•n de mi•a patr•uj•o. Sed nek mi•a•n tut•a•n patr•uj•o•n, nek ĝi•a•j•n apart•a•j•n part•o•j•n mi dev•as nom•i per la nom•o de ia gent•o, sed mi dev•as ili•n nom•i nur per nom•o neŭtral•e-geografi•a, kiel est•as far•at•e en ĉiu•j plej nov•a•j regn•o•j; sed se mi•a regn•o aŭ land•o ne hav•as ankoraŭ neŭtral•a•n nom•o•n, mi dev•as ĉiam — almenaŭ en parol•ad•o kun hom•ar•an•o•j — nom•i mi•a•n regn•o•n kaj land•o•n per nom•o hom•ar•an•a, kiu konsist•as el la nom•o de ili•a ĉef•a urb•o kun la al•don•o de la fin•iĝ•o “io” por la tut•a patr•uj•o kaj “land•o” por la nom•o de ĝi•a part•o.
Ekzempl•o•j: Svis•uj•o, Belg•uj•o, Aŭstr•uj•o, Kanad•o, Meksik•o, Peru•o; Peterburg•i•o, Pariz•i•o; Alĝer•land•o, Varsovi•land•o.
Patriot•ism•o aŭ serv•ad•o al la patr•uj•o mi nom•as nur la serv•ad•o•n al la bon•o de ĉiu•j mi•a•j sam•regn•an•o•j, de kia ajn de•ven•o, lingv•o aŭ religi•o ili est•as; la serv•ad•o•n special•e al la gent•a•j interes•o•j, lingv•o aŭ religi•o de tiu loĝ•ant•ar•o, kiu en la land•o prezent•as la pli•mult•o•n, mi neniam dev•as nom•i patriot•ism•o. Konform•e al la princip•o, ke unu•j regn•an•o•j, eĉ se ili prezent•as en la land•o grand•eg•a•n pli•mult•o•n, ne hav•as moral•a•n rajt•o•n al•trud•i si•a•n lingv•o•n aŭ religi•o•n al la ali•a•j regn•an•o•j, mi dev•as pen•ad•i, ke en mi•a land•o ĉiu gent•o hav•u la rajt•o•n fond•i por si•a•j membr•o•j lern•ej•o•j•n kaj ali•a•j•n instituci•o•j•n kun si•a lingv•o kaj si•a religi•o, se ili tio•n ĉi dezir•as, sed ke en ĉiu•j publik•a•j instituci•o•j, ne destin•it•a•j sol•e por unu gent•o, reg•u nur lingv•o neŭtral•e-hom•a kaj fest•o•j neŭtral•e-hom•a•j aŭ regn•a•j. Tiel long•e, kiel la ating•o de tio ĉi est•os ne ebl•a, mi dev•as pen•ad•i, ke en mi•a land•o ekzist•u lern•ej•o•j kaj ali•a•j instituci•o•j kun lingv•o neŭtral•e-hom•a por tiu•j regn•an•o•j, kiu•j ne vol•as aŭ ne pov•as uz•i instituci•o•j•n kun tiu aŭ ali•a gent•a lingv•o; kaj de ĉia reciprok•a batal•ad•o de lingv•o•j aŭ religi•o•j pro reg•ad•o mi dev•as ten•i mi•n flank•e, ĉar ĝi est•as nur batal•ad•o inter unu mal•just•aĵ•o kaj ali•a.
Mi konsci•as, ke en tiu•j land•o•j, kie la loĝ•ant•ar•o est•as pli•mal•pli unu•gent•a, ĝi long•a•n temp•o•n ne kompren•os la mal•just•ec•o•n de reg•ad•o de unu lingv•o aŭ religi•o super la ali•a•j kaj ĝi per ĉiu•j fort•o•j batal•ad•os kontraŭ la egal•rajt•ig•o de ĉiu•j lingv•o•j kaj religi•o•j, kaj la defend•ant•o•j•n de tiu ĉi egal•rajt•ig•o ĝi persekut•ad•os kaj super•ĵet•ad•os per kot•o. Sed mi neniam konfuz•iĝ•os per tiu ĉi persekut•ad•o, memor•ant•e, ke mi batal•as pro absolut•a ver•o kaj just•ec•o, ke nenia popol•o pov•as sci•i, kio far•iĝ•os kun ĝi morgaŭ, ke la egal•rajt•ig•o de ĉiu•j lingv•o•j kaj religi•o•j for•ig•os la kaŭz•o•n de ĉiu•j milit•o•j kaj mal•pac•o•j inter la popol•o•j, ke ĉia ag•o kontraŭ la deviz•o “la regn•o por la regn•an•o•j” kaj ĉia per•fort•aĵ•o de unu•j regn•an•o•j kontraŭ ali•a•j rest•as ĉiam per•fort•aĵ•o, eĉ se ĝi est•as far•at•a de grand•eg•a pli•mult•o kontraŭ mal•grand•eg•a mal•pli•mult•o, kaj ke fortik•a feliĉ•o de la hom•ar•o est•as ebl•a nur tiam, kiam por ĉiu•j popol•o•j kaj land•o•j ekzist•os just•ec•o egal•a kaj absolut•a, de•pend•ant•a nek de lok•o, nek de temp•o, nek de fort•o, kaj kiam en ĉiu regn•o ekzist•os nur hom•o•j kaj regn•an•o•j kaj ne gent•o•j.
Mi•a naci•o mi nom•as la tut•ec•o•n de ĉiu•j hom•o•j, kiu•j loĝ•as mi•a•n patr•uj•o•n, de kia ajn de•ven•o, lingv•o aŭ religi•o ili est•as; sed al mi•a naci•a nom•o mi dev•as ĉiam al•don•i la vort•o•n “hom•ar•an•o”, por montr•i, ke mi al•kalkul•as mi•n al mi•a naci•o ne en senc•o ŝovinist•a. La ar•o•n de ĉiu•j hom•o•j, kiu hav•as sam•a•n de•ven•o•n kiel mi, mi nom•as mi•a gent•o. Mi•a•n naci•o•n mi ne dev•as nom•i per la nom•o de ia gent•o, mi dev•as ĉiam nom•i ĝi•n — almenaŭ en parol•ad•o kun hom•ar•an•o•j — per la neŭtral•e-geografi•a nom•o de mi•a regn•o aŭ land•o. Se mi•a inter•parol•ant•o dezir•as sci•i ne sol•e al kiu politik•e-geografi•a, sed ankaŭ al kiu etnografi•a grup•o mi aparten•as, tiam mi apart•e nom•as al li mi•a•n gent•o•n, lingv•o•n, religi•o•n k.t.p.
Ekzempl•o•j: Svis•o-hom•ar•an•o, Peterburg•i•a hom•ar•an•o, Varsovi•land•a hom•ar•an•o.
Mi•a lingv•o mi nom•as tiu•n lingv•o•n, kiu•n mi person•e plej bon•e sci•as kaj plej volont•e parol•as, sed al la nom•o de tiu ĉi lingv•o mi dev•as ĉiam al•don•i la vort•o•n “hom•ar•an•a”, por montr•i, ke mi•a•n lingv•o•n mi ne rigard•as kiel mi•a•n idol•o•n kaj ke mi•a ideal•o est•as lingv•o neŭtral•e-hom•a. En ĉiu•j hom•ar•an•a•j kun•ven•o•j kaj, kiom ebl•e, ankaŭ en ĉiu•j privat•a•j komunik•iĝ•o•j kun hom•ar•an•o•j mi dev•as uz•ad•i la lingv•o•n hom•ar•an•a•n. En mi•a famili•a viv•o mi pov•as uz•ad•i kiu•n lingv•o•n mi vol•as, sed mi dev•as ĝi•n nom•i ne mi•a naci•a, sed nur mi•a lingv•o famili•a. Kiam oni demand•as mi•n pri mi•a lingv•o naci•a, mi dev•as respond•i: “la ekzist•ad•o•n de lingv•o•j naci•a•j mi ne konfes•as, ĉar ĉiu naci•o nun•temp•a parol•as per mult•a•j lingv•o•j; sed mi•a lingv•o gent•a est•as jen•a (nom•e tiu lingv•o aŭ dialekt•o, kiu•n en mi•a patr•uj•o parol•as la pli•mult•o de mi•a gent•o, se eĉ mi mem tut•e ne posed•us tiu•n ĉi lingv•o•n).”
Rimark•o: Nov•a•j hom•ar•an•o•j, kiu•j ne posed•as ankoraŭ la lingv•o•n hom•ar•an•a•n, pov•as en la unu•a temp•o uz•ad•i en la kun•ven•o•j kia•n lingv•o•n ili vol•as, sed ili ne dev•as al•trud•i si•a•n lingv•o•n al la ali•a•j ĉe•est•ant•o•j. Ĉar en la nun•a temp•o ekzist•as nur unu neŭtral•a lingv•o, nom•e Esperant•o, tial la hom•ar•an•o•j akcept•as ĝust•e ĝi•n; tamen ili rezerv•as al si la rajt•o•n anstataŭ•ig•i iam post•e tiu•n ĉi lingv•o•n per ia ali•a lingv•o, se tio ĉi montr•iĝ•os util•a.
Mi•a religi•o mi nom•as tiu•n religi•o•n, en kiu mi nask•iĝ•is, aŭ al kiu mi est•as oficial•e al•skrib•it•a; sed al ĝi•a nom•o mi dev•as ĉiam al•don•i la nom•o•n “hom•ar•an•a”, por montr•i, ke mi konfes•as ĝi•n laŭ la religi•a•j princip•o•j de la hom•ar•an•ism•o, kiu•j konsist•as en jen•o:
a) Sub la nom•o “Di•o” mi kompren•as tiu•n al mi ne•kompren•ebl•a•n plej alt•a•n Fort•o•n, kiu reg•as la mond•o•n kaj kies esenc•o•n mi hav•as la rajt•o•n klar•ig•i al mi tiel, kiel dikt•as al mi mi•a saĝ•o kaj kor•o.
b) Kiel fundament•a•n leĝ•o•n de mi•a religi•o mi rigard•as la regul•o•n “ag•u kun ali•a•j tiel, kiel vi dezir•as ke ali•a•j ag•u kun vi, kaj aŭskult•u ĉiam la voĉ•o•n de vi•a konscienc•o”; ĉio•n ali•a•n en mi•a religi•o mi rigard•as nur kiel legend•o•j•n aŭ kiel religi•a•j•n mor•o•j•n, kiu•j est•as en•konduk•it•a•j de hom•o•j, por en•port•i en la viv•o•n difin•it•a•n program•o•n kaj spirit•a•n varm•o•n, kaj kies plen•um•ad•o aŭ ne•plen•um•ad•o de•pend•as de mi•a person•a dezir•o.
c) Mi konsci•as, ke ĉiu hom•o aparten•as al tiu aŭ ali•a tradici•a religi•o ne tial, ke ĝi la plej mult•e respond•as al li•a•j person•a•j konvink•o•j, sed nur tial, ke li en ĝi nask•iĝ•is, kaj ke la esenc•o de ĉiu•j religi•o•j est•as la sam•a, kaj ili disting•iĝ•as unu de ali•a nur per legend•o•j kaj mor•o•j, kiu•j ne de•pend•as de person•a elekt•o de hom•o. Tial mi konsci•as, ke oni neniu•n pov•as laŭd•i nek mal•laŭd•i por li•a tradici•a religi•o, kaj ke bon•a•j aŭ mal•bon•a•j ag•o•j de hom•o de•pend•as ne de li•a religi•o, sed nur de li mem kaj de la cirkonstanc•o•j de li•a viv•o. Kaj ĉar la religi•a•j mor•o•j, kiu•j prezent•as la sol•a•n diferenc•o•n inter unu religi•o kaj ali•a kaj la sol•a•n kaŭz•o•n de religi•a mal•am•o inter la hom•o•j, est•as don•it•a•j ne de Di•o, sed de hom•o•j, tial mi dev•as kun•help•i al tio, ke per konstant•a reciprok•a komunik•iĝ•ad•o de la hom•ar•an•o•j de divers•a•j religi•o•j la divers•form•a•j religi•a•j mor•o•j de ĉiu•j hom•ar•an•o•j iom post iom ced•u la lok•o•n al mor•o•j komun•a•j, neŭtral•e-hom•a•j.
Kiam en mi•a urb•o est•os fond•it•a templ•o hom•ar•an•a, mi dev•as kiel ebl•e pli oft•e vizit•ad•i ĝi•n, por frat•e kun•ven•ad•i tie kun hom•ar•an•o•j de ali•a•j religi•o•j, el•labor•ad•i kun•e kun ili mor•o•j•n kaj fest•o•j•n neŭtral•e-hom•a•j•n kaj tia•manier•e kun•help•i al la iom-post-iom•a el•labor•iĝ•o de filozofi•e pur•a, sed sam•temp•e bel•a, poezi•a kaj varm•a viv•o-regul•ig•a religi•o komun•e-hom•a, kiu•n ge•patr•o•j pov•os sen hipokrit•ec•o trans•don•i al si•a•j infan•o•j. En la templ•o hom•ar•an•a mi aŭskult•ad•os la verk•o•j•n de la grand•a•j instru•int•o•j de la hom•ar•o pri la viv•o kaj mort•o kaj pri la rilat•o de ni•a “mi” al la univers•o kaj al la etern•ec•o, filozofi•e-etik•a•j•n inter•parol•o•j•n, alt•ig•a•j•n kaj nobl•ig•a•j•n himn•o•j•n k.t.p. Tiu ĉi templ•o dev•as eduk•ad•i la jun•ul•o•j•n kiel batal•ant•o•j•n por la ver•o, bon•o, just•ec•o kaj ĉiu•hom•a frat•ec•o, el•labor•ad•i en ili am•o•n al honest•a labor•o kaj abomen•o•n por fraz•ist•ec•o kaj por ĉiu•j mal•nobl•a•j mal•virt•o•j; tiu ĉi templ•o dev•as don•ad•i spirit•a•n ripoz•o•n al la mal•jun•ul•o•j, konsol•o•n al la sufer•ant•o•j, don•i la ebl•o•n sen•ŝarĝ•ig•i si•a•n konscienc•o•n al tiu•j, ĉe kiu•j ĝi est•as ŝarĝ•it•a per io k.t.p. Tiel long•e kiel en mi•a urb•o ne ekzist•as templ•o hom•ar•an•a, mi dev•as kiel ebl•e plej oft•e kun•ven•ad•i por komun•a•j inter•parol•ad•o•j kun ali•a•j hom•ar•an•o•j de mi•a urb•o, kaj se tia•j ne ekzist•as, mi dev•as komunik•iĝ•ad•i leter•e kun hom•ar•an•o•j de ali•a•j urb•o•j.
Rimark•o: Pri la dogm•o 11, kiu krom la karakter•o societ•a hav•as ankoraŭ karakter•o•n teozofi•a•n, oni dev•as memor•i, ke ĝi parol•as nur pri tia•j instru•o•j, kiu•j ne kontraŭ•parol•as al la scienc•o, kaj ke ĝi rilat•as nur al la templ•o de la hom•ar•an•o•j, sed tut•e ne al la privat•a•j rond•et•o•j de la hom•ar•an•o•j. Tiu•j ĉi rond•et•o•j hav•as karakter•o•n ne religi•a•n, sed pur•e societ•a•n kaj serv•as por liber•a•j amik•a•j inter•parol•ad•o•j pri ĉiu•j ebl•a•j tem•o•j, laŭ la dezir•o de la part•o•pren•ant•o•j, kaj de ali•a•j rond•et•o•j ili disting•iĝ•as nur per tio, ke en ili part•o•pren•as hom•o•j, kiu•j hav•as neŭtral•e-hom•a•j•n, religi•a•j•n kaj naci•a•j•n princip•o•j•n, kaj ke la inter•parol•ad•o en ili est•as far•at•a precip•e en la lingv•o neŭtral•e-hom•a.
Hom•ar•an•o mi nom•as ĉiu•n hom•o•n, kiu sub•skrib•is la “Deklaraci•o•n de Hom•ar•an•o” kaj al•skrib•iĝ•is al iu el la ekzist•ant•a•j hom•ar•an•a•j templ•o•j aŭ rond•et•o•j.
Rimark•o: Ĉiu nov•a rond•et•o de hom•ar•an•o•j dev•as publik•ig•i si•a•n adres•o•n en iu el la gazet•o•j, kiu•j est•as el•don•at•a•j en la lingv•o inter•naci•a.