La bazan tekston origine enkomputiligis Sten Johansson.
Proksimuma verkojaro: 1996
Kreis la Esperantan tekston: Johansson
La krokodil•o•j, kiel vi sen•dub•e sci•as, est•as pra-pra-nev•o•j de la dinosaŭr•o•j. Sed ĉu vi kon•as la origin•o•n de la krokodil•ad•o? Tiu grav•a demand•o est•as unu el la prioritat•a•j fak•o•j ĉe la Akademi•o de Verd•a Etnologi•o, fond•it•a antaŭ ne•long•e en la sved•a urb•et•o Grönköping. La verd•a•j etnolog•o•j okup•iĝ•as pri ĉiu•j branĉ•o•j de esperant•a folklor•o, ek•de disting•ad•o kaj map•ad•o de la divers•a•j vari•aĵ•o•j de la kant•o Ĉiu ĉiu ĉiu ĉiu — ĝis serĉ•ad•o kaj arkiv•ad•o de la plej antikv•a•j, aŭtent•a•j kaj arkaik•a•j inkunabl•o•j, palimpsest•o•j kaj prototip•o•j de la inter•naci•a lingv•o. La plej grav•a esplor•kamp•o de la Akademi•o de Verd•a Etnologi•o tamen est•as la histori•a kaj aplik•at•a krokodilologi•o, kiu•n gvid•as la estim•at•a docent•o pri am•fi•biologi•o doktor•o Kajmán Faŭkonyi.
Jam de•long•e la scienc•ul•o•j divid•iĝ•as en du skol•o•j•n koncern•e la origin•o•n de la krokodil•ad•o. Ambaŭ skol•o•j temp•e lok•as la origin•o•n en la 1930-a•j•n jar•o•j•n, tamen akr•e mal•konsent•as pri la lok•a origin•o.
La Pariz•a skol•o atribu•as al jun•a ital•a kelner•o en Pariz•a kaf•ej•o la honor•o•n est•i iniciat•int•o de la esprim•o “krokodil•i”. Vid•ant•e en la kaf•ej•o kelk•a•j•n mal•jun•ul•o•j•n, kiu•j si•n nom•is esperant•ist•o•j, kvankam ili babil•is nur franc•e, li trov•is tiu•n kondut•o•n mal•ind•a kaj mal•nobl•a, kaj vol•is insult•i ili•n per la kon•at•a franc•a mok•vort•o “reptiles”. La kelner•o, port•ant•a la nom•o•n Ferrari, tamen ne preciz•e memor•is ĉu tiu vort•o en esperant•o est•as reptil•o, reptili•o aŭ ebl•e ramp•ul•o, kaj tial li kapt•is la pli sekur•a•n krokodil•o, kaj jen est•iĝ•is nov•a esprim•o. Oni pov•us atend•i, ke la humur•o de tia ŝerc•o rapid•e pal•iĝ•us kaj post du semajn•o•j jam est•us forges•it•a, sed iel ĝi ŝajn•e ŝtop•is vak•a•n lok•o•n en la esperant•a kultur•o, kaj do plu•viv•is kaj dis•ramp•is en la mond•o•n; ne per flug•il•o•j de facil•a vent•o, sed ebl•e per babil•o•j de stabil•a ventr•o.
Kontraŭ tiu histori•a analiz•o protest•as la Ĉe•a skol•o. Laŭ tiu, la krokodil•ad•o nask•iĝ•is en ver•e inter•naci•a, preskaŭ mit•a medi•o, nom•e la esperant•o•kurs•o•j de Andre•o Cseh. Li•a metod•o de lingv•o•instru•ad•o star•is sur du pied•o•j — la ekskluziv•a uz•ad•o de esperant•o, sen klar•ig•o•j aŭ traduk•o•j en ali•a lingv•o, kaj la aplik•ad•o de ar•o da pli-mal•pli amuz•a•j objekt•o•j kiu•j•n la instru•ist•o montr•ad•is por ke la kurs•an•o•j nom•u ili•n en esperant•o. Unu el la objekt•o•j, kiu•j•n Andre•o Cseh tren•ad•is kun si tra la mond•o, est•is verd•a krokodil•o. Kiam iu•j kurs•an•o•j mal•respekt•is la regul•o•n parol•i nur esperant•e, Cseh lev•is la krokodil•o•n, montr•is al ĝi•a mal•bel•a faŭk•o kaj al la mov•iĝ•ant•a•j makzel•o•j de la pek•ant•o•j, kaj demand•is: “Kio est•as tio?” La hont•ant•a•j kurs•an•o•j do dev•is ĥor•e recit•i: “Tio est•as verd•a krokodil•o” dum laŭt•a rikan•ad•o de la sam•kurs•an•o•j. Per tiu pedagogi•a mani•o de Cseh, la noci•o “verd•a krokodil•o” est•is cementit•a al la hom•o•j parol•ant•a•j naci•lingv•e en esperant•ist•a medi•o.
Sed kial do ĝust•e krokodil•o? Neniu el la skol•o•j don•as kontent•ig•a•n motiv•o•n por tiu apart•a elekt•o. Kial ne simi•o? Simi•o•j ja est•as kon•at•a•j (inter ne-simi•o•j) pro si•a sen•ĉes•a ne•kompren•ebl•a (al ne-simi•o•j) babil•ad•o. Aŭ kial ne kornik•o? Aŭ meleagr•o? Aŭ, se neces•as iu best•o verd•a, ĉar tiu est•as la kolor•o de esperant•ist•o•j, kial ne ran•o? La kvak•ant•a•j ran•o•j, kiu•j tiel konven•e rim•as kun ge•sam•ide•an•o•j, jam est•as kon•at•a•j el la Ran-kvartet•o de Baghy.
Por respond•i al tiu demand•ar•o neces•as turn•i si•n al la sub-disciplin•o psik•o•krokodilologi•o, kaj penetr•i la spirit•a•n viv•o•n de tiu ĉi mal•estim•at•a best•o.
Laŭ la popol•a saĝ•o, krokodil•o•j•n karakteriz•as du esprim•manier•o•j: Plej kon•at•a•j est•as la krokodil•a•j larm•o•j, per kiu•j la krokodil•o log•as al si sen•kulp•a•j•n infan•o•j•n, kiu•j•n ĝi post•e manĝ•as. Du•e tem•as pri la ŝajn•ig•it•a rid•et•o de ĝi•a ferm•it•a buŝ•o, kiu en mal•pli ol sekund•o trans•form•iĝ•as al la plej tim•ig•a dent•riĉ•a faŭk•eg•o. Pro tio oni atribu•as al la krokodil•o antaŭ ĉio la spirit•a•j•n kvalit•o•j•n hipokrit•o kaj fals•ec•o. Tial, kiam oni pens•is renkont•i fals•a•j•n, hipokrit•a•j•n pseŭdo-esperant•ist•o•j•n, ŝajn•is natur•e nom•i ili•n laŭ tiu fi•a best•o. Ran•o tut•e ne prezent•is atent•ind•a•n alternativ•o•n; aŭ ĉu vi iam aŭd•is pri hipokrit•a ran•o? La sol•a ebl•a konkur•ant•o est•us la vulp•o, kiu ja est•as kon•at•a pro si•a sagac•o kaj fals•ec•o. Sed kontraŭ la vulp•o argument•as ĝi•a kolor•o; la ruĝ•a fel•o pov•us eventual•e don•i al ĝi lok•o•n inter la SAT-an•o•j, sed ceter•e la verd•a krokodil•o si•n trud•is en la rol•o•n.
Tamen, ĉu ni•a modern•a scienc•o dev•as kapitulac•i al tia superstiĉ•o kaj ezop•a mal•saĝ•o? Ni ja sci•as, ke la krokodil•a•j larm•o•j tut•e ne esprim•as hipokrit•o•n, sed est•as la sol•a manier•o de tiu•j estim•at•a•j mis•kon•at•o•j por el•ig•i super•flu•o•n de sal•o. Prov•u mem foj•e ŝvit•i tra tia kiras•o! (Tio ebl•e klar•ig•as la fenomen•o•n, ke eĉ inter hom•o•j la ŝvit•ant•o•j neniam port•as krokodil•a•n led•o•n!?) Kaj la sardon•a rid•et•o tut•e ne est•as kaŭz•at•a de fals•ec•o, sed de la bedaŭr•ind•a fakt•o, ke la nombr•o de dent•ist•o•j kiu•j akcept•as krokodil•o•j•n kiel klient•o•j•n ial daŭr•e mal•kresk•as!
Do, en la Akademi•o de Verd•a Etnologi•o en Grönköping lanĉ•iĝ•is plan•o por rehabilit•i kaj re•honor•ig•i la krokodil•o•j•n kaj re•don•i al ili•a verd•a kolor•o ĝi•a•n merit•a•n bril•o•n. Ni memor•u, ke antaŭ 1887 ni ĉiu•j est•is krokodil•o•j, kaj eĉ hodiaŭ ni dev•us agnosk•i ni•a•n origin•o•n kiel fier•a•j krokodil•id•o•j. Do, viv•u la krokodil•o•j, kaj ĝis re•vid•o, krokodil•id•o!