La bazan tekston origine enkomputiligis Hirotaka Masaaki
La tekston poste korektis laŭ la origina eldono Simon Davies
Proksimuma verkojaro: 1906
Kreis la Esperantan tekston: Zamenhof
Estim•at•a Sinjor•o! Ĉar Vi tre oft•e atak•as la hom•ar•an•ism•o•n, tial ni esper•as, ke Vi ne rifuz•os publik•ig•i en Vi•a estim•at•a gazet•o ankaŭ iom da vort•o•j de ni, hom•ar•an•o•j.
Ĉiu•j•n kritik•o•j•n ni akcept•as kun dank•o, ĉar ili, montr•ant•e al ni ni•a•j•n erar•o•j•n, help•as al ni•a perfekt•iĝ•o. Sed kelk•a•j lok•o•j en Vi•a•j artikol•o•j prezent•as ni•a•n afer•o•n al la leg•ant•o•j en mal•ĝust•a lum•o, kaj tial ni est•as dev•ig•it•a•j don•i kelk•a•n klar•ig•o•n. Ni tut•e ne intenc•as propagand•i ni•a•n ide•o•n per tiu ĉi ni•a leter•o, kaj tial ni tut•e ne parol•os pri la esenc•o de la hom•ar•an•ism•o kaj ni tut•e ne defend•os la divers•a•j•n detal•o•j•n de ni•a afer•o. Ni vol•as nur ĝust•ig•i kelk•a•j•n punkt•o•j•n ĝeneral•a•j•n.
1) Tut•e erar•e Vi dir•as, ke la hom•ar•an•o•j konstru•is si•a•n tut•a•n afer•o•n sur la sukces•o de la Bulonj•a kongres•o. La hom•ar•an•ism•o est•is prepar•at•a en la daŭr•o de tre mult•a•j jar•o•j, kaj la impres•o•j de la Bulonj•a kongres•o nur rapid•ig•is ni•a•n decid•o•n publik•ig•i ni•a•n Deklaraci•o•n.
2) Vi dir•as, ke ni naiv•e esper•as, ke la hom•ar•an•ism•o don•os al la hom•ar•o plen•a•n pac•o•n kaj feliĉ•o•n! Tio•n ĉi sam•a•n oni antaŭ 18–19 jar•o•j dir•is ankaŭ pri la esperant•ist•o•j. Sed kred•u al ni, ke ni tut•e ne est•as tiel naiv•a•j, kia•j Vi ni•n prezent•as al la leg•ant•o•j; ni sci•as tre bon•e, ke la hom•ar•an•ism•o ne far•os el la hom•o•j anĝel•o•j•n, tiel sam•e kiel la esperant•ist•o•j ĉiam sci•is tio•n ĉi pri Esperant•o. Ni tut•e ne esper•as ŝanĝ•i la kor•o•j•n de tiu•j hom•o•j, kiu•j ne vol•as pac•o•n, — ni vol•as nur: a) ebl•ig•i inter•gent•a•n just•ec•o•n kaj frat•ec•o•n al tiu•j tre mult•a•j person•o•j, kiu•j ĝi•n dezir•as kaj al kiu•j la ne•ekzist•ad•o de neŭtral•a lingv•o, religi•a kaj moral•a fundament•o ĝis nun far•is ĉia•n reciprok•a•n frat•iĝ•ad•o•n ne ebl•a; b) fiks•i (kaj per komun•a komunik•iĝ•ad•o konstant•e perfekt•ig•ad•i) preciz•e formul•it•a•j•n princip•o•j•n, per kiu•j pov•us si•n gvid•i tiu•j person•o•j, kiu•j en la kor•o sent•as la neces•ec•o•n de inter•gent•a egal•ec•o kaj frat•ec•o, sed konstant•e pek•as kontraŭ ĝi simpl•e nur pro ne•sufiĉ•a pri•pens•ad•o kaj pro ne•hav•ad•o de ia difin•it•a program•o.
3) Vi dir•as, ke inter la esperant•ism•o kaj la hom•ar•an•ism•o ekzist•as nenia parenc•ec•o! Sed en tia okaz•o kial do Vi ni•n tiel atak•as? Kial Vi tiel tim•as ke la mond•o inter•miks•os la ambaŭ ide•o•j•n? Tiu ĉi Vi•a tim•o ja tut•e klar•e dev•as pruv•i al Vi, ke Vi sen•konsci•e sent•as, ke inter la ambaŭ ide•o•j ekzist•as parenc•ec•o tre grand•a. Lingv•o Inter•naci•a hav•as la cel•o•n kre•i inter la gent•o•j neŭtral•a•n pont•o•n en rilat•o lingv•a, la hom•ar•an•ism•o vol•as kre•i tia•n sam•a•n pont•o•n en ĉiu•j rilat•o•j. La hom•ar•an•ism•o est•as nur pli•fort•ig•it•a esperant•ism•o, kaj ĉiu•j tio•n ĉi sent•as kvankam ne ĉiu•j vol•as tio•n ĉi laŭt•e dir•i. Sed ĉu la dezir•o kre•i neŭtral•a•n pont•o•n inter la gent•o•j est•as krim•o? Vi pov•as dir•i, ke la pont•o, kiu•n ni propon•as, hav•as en si divers•a•j•n erar•o•j•n, — tio•n ĉi ni tut•e ne ne•as, kaj ni kun dank•o akcept•as ĉiu•j•n montr•o•j•n de la erar•o•j, por ke ni pov•u ili•n for•ig•i. En la antaŭ•parol•o al ni•a broŝur•o est•as ja skrib•it•e tre klar•e kaj per grand•a•j kaj dik•a•j liter•o•j, ke la nun•a tekst•o de ni•a Deklaraci•o est•as nur provizor•a, por prezent•i la esenc•o•n de ni•a afer•o, kaj la tekst•o definitiv•a est•os fiks•it•a nur iam post•e, post matur•a komun•a inter•konsil•iĝ•o. Sed por kio atak•i la tut•a•n afer•o•n en princip•o?
Se kontraŭ la hom•ar•an•ism•o batal•as tia•j esperant•ist•o•j, kiu•j en Esperant•o vid•as nur rimed•o•n por inter•ŝanĝ•i ilustr•it•a•j•n poŝt•a•j•n kart•o•j•n aŭ por far•i bon•a•j•n negoc•o•j•n, aŭ eĉ por sukces•e milit•i inter si — ni ne mir•us, sed se kontraŭ la hom•ar•an•ism•o batal•as tia•j esperant•ist•o•j, kiu•j en esperant•o ĉiam vid•is ide•o•n kaj kiu•j por tiu ĉi ide•o mult•e kaj am•e labor•is, — tio ĉi ŝajn•as al ni strang•a.
Tiu ĉi strang•ec•o tamen pov•as est•i klar•ig•at•a. Unu•j esperant•ist•o•j aprob•as en Esperant•o la intern•a•n ide•o•n, sed aprob•as ĝi•n nur ĝis cert•a grad•o, kaj ili tim•as, ke la hom•ar•an•o•j tir•os ili•n tro mal•proksim•e•n; sed al tiu•j ĉi person•o•j ni pov•as respond•i: la hom•ar•an•ism•o est•as ja ni•a ideal•o privat•a, kiu•n ni al ali•a•j esperant•ist•o•j tut•e ne intenc•as al•trud•i. Ali•a•j en si•a kor•o aprob•as la ide•o•n en la plej alt•a grad•o, sed ili tim•as, ke la tut•ec•o de la ide•o ne est•as ating•ebl•a, ke cel•ad•o tro grand•a pov•as for•ŝir•i de ni la cel•o•n pli mal•grand•a•n kaj la hom•ar•an•ism•o pov•as pere•ig•i Esperant•o•n. Sed tiam ili dev•as tio•n ĉi dir•i tut•e mal•kaŝ•e, kaj anstataŭ atak•i aŭ mok•i ni•n per “profet•o•j” aŭ “verd•a•j rob•o•j sur•ŝut•it•a•j per or•a•j stel•o•j”, ili dev•us parol•i nur pri la danĝer•o. Tiam ni respond•us al ili: ni sci•as tre bon•e, ke se ni ne est•os sufiĉ•e si•n•gard•a•j, la hom•ar•an•ism•o pov•os al•port•i mal•util•o•n al Esperant•o; sed kred•u al ni, ke Esperant•o est•as por ni ne mal•pli kar•a ol por vi, ĝi est•as por ni eĉ du•obl•e kar•a, ĉar ne sol•e ni est•as varm•eg•a•j esperant•ist•o•j, sed ni ankaŭ konsci•as, ke kun la pere•o de la ide•o de lingv•o inter•naci•a dev•us pere•i la hom•ar•an•ism•o mem, kiu est•as ja plen•e baz•it•a sur ĝi. Tial kred•u al ni, ke ni ag•os sufiĉ•e si•n•gard•e. Ni•a•n broŝur•o•n ni ĝis nun ne dis•send•is al la ekster•esperant•a•j gazet•o•j, ni send•is ĝi•n nur al kelk•a•j gazet•o•j esperant•ist•a•j (al kelk•a•j ne-Esperant•a•j gazet•o•j ni far•is sci•ig•o•n pri ni•a afer•o nur kiel “prov•a•n balon•o•n”). Kun propagand•o pli grand•a kaj publik•a ni el•paŝ•os nur tiam, kiam post matur•a inter•konsil•iĝ•o pri la detal•o•j de la hom•ar•an•ism•o kaj pri la manier•o•j de propagand•o ni hav•os plen•a•n cert•ec•o•n, ke tiu propagand•o ne est•os danĝer•a por Esperant•o.
Se Vi tamen tim•as, ke ni est•os ne sufiĉ•e saĝ•a•j kaj far•os facil•anim•a•j•n paŝ•o•j•n, kiu•j kompromit•os Esperant•o•n en la okul•o•j de “saĝ•a•j” hom•o•j, tiam en Vi•a•j man•o•j rest•as ja ĉiam tre grav•a defend•il•o — la “Deklaraci•o pri la Esperant•ism•o” — kaj kun tiu ĉi Deklaraci•o en la man•o Vi pov•as tut•e klar•e montr•i al la mond•o, ke la hom•ar•an•ism•o est•as afer•o tut•e privat•a, kiu por la tut•a esperant•ist•ar•o tut•e ne est•as dev•ig•a, eĉ se la hom•ar•an•ism•o•n publik•e propagand•us la aŭtor•o de Esperant•o mem. Se oni riproĉ•os al Vi, ke inter la esperant•ist•o•j trov•iĝ•as person•o•j, kiu•j ne sol•e vol•as kre•i pont•o•n inter la gent•o•j, sed est•as eĉ tiel arogant•a•j, ke ili rev•as, ke tiu ĉi pont•o iom post iom, post mult•a•j jar•cent•o•j, al•konduk•os ebl•e al unu•iĝ•o de la hom•ar•o, — tiam respond•u trankvil•e: ĉiu esperant•ist•o hav•as la rajt•o•n hav•i privat•e ide•o•j•n kaj ideal•o•j•n, kia•j•n li vol•as, kaj por la frenez•a•j aŭ krim•a•j ideal•o•j de unu•j esperant•ist•o•j la ali•a•j ne respond•as, tiel sam•e kiel ekzempl•e oni ne pov•as kulp•ig•i la fer•voj•a•j•n inĝenier•o•j•n, se trov•iĝ•as person•o•j, kiu•j vol•as uz•i la fer•voj•o•n por ia•j cel•o•j “utopi•a•j”.
Kun respekt•o d-ro Aleksandr•o Naumann, sekretari•o de la Unu•a Grup•o Hom•ar•an•a.
Adres•o: Varsovi•o, str. Kosikova, № 7.