La bazan tekston origine enkomputiligis Sten Johansson
Proksimuma verkojaro: 1992
Kreis la Esperantan tekston: Johansson
Sen•dub•e vi jam aŭd•is pri la kongres•a akuŝ•o, almenaŭ se vi est•as veter•an•a esperant•ist•o. Tem•as pri event•o fam•a, aŭ fi•fam•a, dum la grand•a Nurenberg•a kongres•o en 1923, kiam kongres•an•in•o fervor•a kaj profund•e graved•a tiel insist•is part•o•pren•i en la kongres•a program•o ke ŝi dev•is ne•atend•it•e, mez•e de la salon•o Kab•e, subit•e nask•i fil•o•n, en la ĉe•est•o de kelk•a•j embaras•it•a•j sam•ide•an•o•j. Mi est•as la rezult•o de tiu kongres•a akuŝ•o. Mi do est•as, se ne de•nask•a esperant•ist•o, almenaŭ de•nask•a kongres•an•o. Sekv•e, la ĝust•a nombr•o de kongres•an•o•j en tiu rekord•a universal•a kongres•o ne est•as la oficial•a 4 963, sed 4 964, el kiu•j unu est•is kaŝ•e kaj sen•kotiz•e kontraband•it•a en la kongres•ej•o•n.
Mi•a patr•in•o est•is en la bon•ŝanc•a situaci•o hav•i asist•o•n de du profesi•ul•o•j, al•kur•int•a•j kiam la inform•o pri tiu okaz•ont•a event•o fulm•rapid•e ir•is tra la kongres•an•ar•o, per flug•il•o•j de facil•a vent•o. Unu est•is mal•jun•a finn•land•a akuŝ•ist•in•o, fraŭl•in•o Perkele Skålberg-Koskenkorva. La du•a est•is emerit•a kaj merit•a obstetrik•ist•o el Budapeŝt•o, doktor•o Isten Egésszégedre. Bedaŭr•ind•e, ili•a praktik•a help•o ne daŭr•is ĝis panj•o — kaj mi — ating•is la cel•o•n en glor•o. En la kriz•a moment•o ili sorb•iĝ•is en disput•o pri la demand•o, ĉu mi est•os nask•it•a aŭ nask•at•a. La fraŭl•in•o el Finn•land•o, ĝis•ost•a atisto, montr•is al tuf•o de mi•a•j vert•har•o•j kiu jam vid•ebl•is, demand•ant•e ĉu iu iam pov•us est•i pli evident•e nask•at•a. Dum•e, la doktor•o el Hungar•i•o princip•e atent•ig•is, ke la verb•o nask•i ja klar•e esprim•as rezult•o•n, kaj sekv•e neces•as el histori•a vid•punkt•o konstat•i ke mi est•os nask•it•a.
Sekv•e, kiam mi aper•is en la kongres•ej•o, la profesi•a•j•n man•o•j•n mi mal•traf•is, kaj anstataŭ•e ven•is en la mal•lert•a•j•n sed fortik•a•j•n man•o•j•n de Ronald MacDonald, poet•o el la skot•a skol•o, kiu tut•e hazard•e pas•is tra la salon•o Kab•e sur•voj•e al prezent•ad•o de la Bel•art•a•j Konkurs•o•j. Ebl•e li•a delikat•a frap•et•o al mi•a post•aĵ•o por ek•spir•ig•i mi•n est•is la unu•a influ•o kiu puŝ•is mi•n al la literatur•o. Kiu sci•as?
De la Nurenberg•a kongres•o mi natur•e ne konserv•as tre klar•a•n memor•o•n. Sed post kelk•a•j jar•o•j mi jam konsci•is ke mi est•as an•o de esperant•ist•a famili•o. Mi•a patr•in•o est•is sekretari•in•o de la Tut•mond•a Esperant•ist•a Asoci•o de Mond•federal•ist•a•j Natur•ist•o•j, kaj mi•a patr•o est•is redaktor•o de La Verd•a Semafor•o, organ•o de la Unu•iĝ•o de Esperant•ist•a•j Vegetar•an•a•j Fer•voj•ist•o•j. En ni•a viv•o•ĉambr•o ĉiam renkont•iĝ•is la lok•a•j sam•ide•an•o•j, kaj ne mal•oft•e dorm•is sur la sof•o iu fremd•land•a preleg•ant•o kun diapozitiv•o•j.
Sufiĉ•e fru•e mi•a patr•o ek•instru•is al mi la inter•naci•a•n lingv•o•n. Bedaŭr•ind•e mi ne est•is diligent•a lern•ant•o. Mi ankoraŭ kun trem•o de abomen•o memor•as la griz•e-verd•a•n kajer•o•n kiu•n li uz•ad•is kiel lern•o•libr•o•n. Mi neniam penetr•is pli ol la unu•a•n ĉapitr•o•n, sed tiu•n mi dev•is tra•draŝ•i ripet•it•a•j•n foj•o•j•n, ĉar paĉj•o est•is obstin•a kiel kapr•o. Ankoraŭ mi memor•as ĝi•a•j•n “tio est•as tabl•o”, “tio est•as pot•o”, “tio est•as spong•o”. Precip•e tiu last•a est•is ne•forges•ebl•a mir•ind•aĵ•o. En mi•a kvin- aŭ ses•jar•a viv•o mi neniam renkont•iĝ•is kun ver•a spong•o, sekv•e tiu vort•o kaj la miniatur•a bild•o de la objekt•o est•is por mi ia mister•a, preskaŭ magi•a simbol•o de la lingv•o Esperant•o. Fakt•e, kiom koncern•as ĝust•e la vort•o•n “spong•o”, oni eĉ pov•as asert•i ke Esperant•o est•as mi•a unu•a lingv•o. Sed eĉ gut•o mal•grand•a kaj tiel plu. Malgraŭ tiu for•tim•ig•a komenc•o, post ankoraŭ kelk•a•j jar•o•j mi jam est•is etern•a komenc•ant•o. Tiam mi ek•kon•is la histori•o•n de onkl•o Rudolf•o.
Onkl•o Rudolf•o est•is pli jun•a frat•o de mi•a patr•o. En si•a jun•aĝ•o li est•is tre promes•plen•a esperant•ist•o. Dum kelk•a temp•o li eĉ redakt•is, mult•obl•ig•is kaj distribu•is la organ•o•n de esperant•ist•a•j gimnazi•an•o•j, “La Verd•a Spong•o”. Sed subit•e okaz•is katastrof•o. Unu tag•o•n li ne plu salut•is mi•a•n patr•o•n per la kutim•a “bon•a•n maten•o•n”, sed per “bon•a mat•in•o”. Patr•o unu•e ne vol•is kompren•i pri kio tem•as, sed baldaŭ li ek•sci•is ke Rudolf•o jam fond•is Id•ist•a•n klub•o•n de ni•a urb•o. Kaj kvankam li dum ĉiu•j jar•o•j rest•is sol•a membr•o de tiu klub•o, li neniam re•ven•is al la verd•a stel•o. Rudolf•o por ni far•iĝ•is sinonim•o de renegat•o.
Por mi la jun•ul•a ribel•em•o inter•ali•e konsist•is el mal•permes•it•a renkont•iĝ•ad•o kun onkl•o Rudolf•o. Mi dum cert•a temp•o tre simpati•is al Id•o, ĉef•e pro tio ke mal•e al Esperant•o, en Id•o est•is permes•it•e forges•i la akuzativ•o. Sed mi baldaŭ el•rev•iĝ•is. Mi jam ŝvit•ant•e kaj blasfem•ant•e el•lern•is la sen•fin•a•n stak•o•n da esperant•a•j tabel•vort•o•j — kiu, kio, kies, tiu, tio kaj tiel plu. Nun mi ek•sci•is ke mi dev•us forges•i ili•n ĉiu•j•n kaj ek•lern•i tut•e nov•a•j•n. Sekv•e, mi neniam far•iĝ•is du•a membr•o de la Id•o-klub•o.
Mi•a•j ge•patr•o•j preskaŭ ĉiu•jar•e vizit•is universal•a•n kongres•o•n. Ili ne vol•is las•i mi•n ĉe parenc•o — la sol•a parenc•o est•is onkl•o Rudolf•o — kaj sekv•e ili dev•is kun•pren•i mi•n kaj las•i mi•n en la infan•a kongres•et•o. Tie mi neniam est•is ŝat•at•a, pro mi•a mal•bon•a lingv•o•sci•o. La kulmin•o okaz•is en la infan•a kongres•et•o de London•o en 1938. Oni simpl•e ekzil•is mi•n el la kongres•et•o, sub la pretekst•o ke mi ven•ig•is kun mi knab•in•o•n en mal•lum•a•n vest•o•ĉambr•et•o•n kaj tie flustr•is en ŝi•a•n orel•o•n: “I love you”. La stult•a anser•in•o klaĉ•is al la “fraŭl•in•o”, tio est•as la gard•ist•in•o de tiu infan•a prizon•o. Oni eĉ asert•is ke mi en•danĝer•ig•is la tut•a•n kongres•et•o•n, kaj efektiv•e, de 1940 ĝis 1946 oni en•tut•e evit•is aranĝ•i infan•a•j•n kongres•et•o•j•n, kred•ebl•e pro mi.
Tiu temp•o — el mi•a person•a vid•punkt•o — est•is kviet•a epok•o. En mi•a land•o la aŭtoritat•o•j ne mal•amik•e trakt•is la esperant•ist•o•j•n, sed las•is ili•n mem trankvil•e en•dorm•iĝ•i. Ne plu kongres•a•j vojaĝ•o•j, ne plu sur la sof•o fremd•land•a•j preleg•ant•o•j kun aŭ sen diapozitiv•o•j, ne plu korespond•amik•o•j. Eĉ “La Verd•a Semafor•o” ĉes•is funkci•i, kaj ial ankaŭ la mond•federal•ist•o•j ne tro aktiv•is. En•tut•e, kviet•a epok•o.
Sed en la mond•o•n ven•is nov•a temp•o, kaj mi traf•is el sub pluv•o en river•o•n. Oni tamen ne plu dev•is tim•i mi•a•n ĉe•est•o•n en infan•a•j kongres•et•o•j. Sed en la TEJO-kongres•o de Ipsviĉo mi re•vid•is la knab•in•o•n de la London•a vest•o•ĉambr•et•o. Ĉi•foj•e mi tamen sukces•is evit•i ŝi•n, kaj sekv•e TEJO pov•is kongres•i plu. Sed neniu fin•e evit•as si•a•n destin•o•n, pend•ont•o ne dron•os, kaj en la IJK de Konstanc•o mi est•is kapt•it•a de Donna Donnerwetter, an•o de la Lok•a Kongres•a Komitat•o. Sekv•e, en maj•o 1951 mi jam est•is nov•edz•o kaj ĵus•a patr•o de bel•voĉ•a fil•o. De kongres•a akuŝ•o al kongres•a koncip•o — la mov•ad•o sen•dub•e progres•is.
Kompren•ebl•e ni•a fil•o far•iĝ•is de•nask•a esperant•ist•o, kaj mi ankoraŭ memor•as mi•a•n kontent•ec•o•n kiam mi ban•is la knab•et•o•n kaj frot•is li•n, ripet•ant•e al li tiu•n magi•a•n formul•o•n: “tio est•as spong•o”.
Mi•a fil•o komenc•e tre riĉ•e plen•um•is la alt•a•j•n ambici•o•j•n, kiu•j•n Donna kaj mi hav•is pri li. Neniam li est•is for•pel•it•a el infan•a kongres•et•o — ĉu dank•e al pli bon•a reg•o de la lingv•o aŭ al pli sen•pudor•a epok•o, tio•n mi ne sci•as. Jam dek-ok•jar•a li kun•labor•is en la prestiĝ•a revu•o Literatur•a Menu•o, el•don•it•a de la kvar•op•o Gianfranco Minestron•e, Rinald•o Risotto, Gabriella Gorgonzola kaj Francesco Cappuccino. Jes, li eĉ amik•iĝ•is kun du el la plej el•star•a•j poet•o•j el la Prag•a Art•literatur•a Skol•o, la fam•a•j ĝemel•o•j Strĉ Prst kaj Skrs Krk.
Sed last•a•temp•e la fil•o ver•e ŝok•is mi•n. Est•as ja kon•at•e ke la jun•a generaci•o en opini•o•j kaj esprim•manier•o•j ĉiam opon•as al ni old•ul•o•j, sed aŭd•u kio•n li unu•tag•e sput•is en mi•a•n vizaĝ•o•n:
— Vi ak matro non soltas obsti min, nam ab omnaj kozoj ed kvestioj nulu simas asi segun via groba dokso, ergo vij sol tacu! Valeŭ!
Kaj for li ir•is. Nu, kia lingv•aĵ•o! Kvankam ver•dir•e mi ne tut•e kapt•is la senc•o•n, mi tamen sent•is mi•n ver•e ofend•it•a. Kaj kie li lern•is tia•j•n esprim•o•j•n? Cert•e ne ĉe si•a•j ge•patr•o•j. Dev•as est•i ia Prag•a slang•o aŭ Sa•ar•land•a dialekt•o.
Do, kiel mult•a•j hom•o•j en mi•a aĝ•o, mi komenc•as esper•i pli mult•e pri la nep•o•j. Efektiv•e, kiam mi•a unu•a nep•o fest•is si•a•n unu•jar•a•n nask•iĝ•tag•o•n, mi donac•is al li tre bel•a•n kaj mol•a•n spong•o•n. Ni esper•u, ke la magi•o ankoraŭ funkci•as!