La bazan tekston origine enkomputiligis Hirotaka Masaaki
La tekston poste korektis laŭ la origina eldono Simon Davies
Aperis unue en “Ruslanda Esperantisto”. Samtempe la teksto estis depresita kiel aparta broŝureto. “Ruslanda Esperantisto” skribis, ke ĝi ricevis ĝin en formo de letero de la “unua rondeto hilelista”.
Proksimuma verkojaro: 1906
Kreis la Esperantan tekston: Zamenhof
La sen•ĉes•a reciprok•a batal•ad•o de la divers•a•j gent•o•j kaj religi•o•j en la vast•a Rus•uj•a regn•o, la kri•ant•a•j mal•just•aĵ•o•j kaj per•fort•aĵ•o•j, kiu•j ĉiu•tag•e kaj sur ĉiu paŝ•o est•as far•at•a•j de la pli•mult•o de loĝ•ant•ar•o kontraŭ la mal•pli•mult•o, malgraŭ ke tiu ĉi last•a hav•as tia•n sam•a•n moral•a•n rajt•o•n pri si•a natur•a patr•uj•o, kiel la unu•a, la en•glut•em•a cel•ad•o de unu•j popol•o•j kontraŭ ali•a•j, en ĉiu•j angul•o•j de ili•a komun•a patr•uj•o, — ĉio tio ĉi jam long•e dev•ig•is mult•a•j•n serĉ•i ia•n neŭtral•a•n fundament•o•n, sur kiu hom•o•j de mal•sam•a•j gent•o•j kaj religi•o•j — almenaŭ ĉiu•j fil•o•j de sam•a patr•uj•o — pov•us komunik•iĝ•ad•i inter si pac•e kaj frat•e, sen reciprok•a•j kolizi•o•j, mal•am•o kaj mal•just•ec•o. Tiu•n ĉi neŭtral•a•n fundament•o•n prezent•as la mal•supr•e don•it•a•j dogm•o•j de la “Hilel•ism•o”.
La princip•a ide•o de la Hilel•ism•o nask•iĝ•is antaŭ dek jar•o•j, sed ĝi hav•is iom ali•a•n karakter•o•n kaj est•is destin•it•a tiam special•e por unu hom•a grup•o, por regul•ig•i la rilat•o•j•n de tiu ĉi grup•o al la ĉirkaŭ•ant•a mond•o: nur post•e ĝi akcept•is karakter•o•n absolut•a•n, sen•de•pend•a•n de ĉiu•j gent•a•j kaj religi•a•j apart•ec•o•j, kiel sol•e just•a regul•ig•o de la reciprok•a•j rilat•o•j inter ĉiu•j gent•o•j kaj religi•o•j. Tamen long•a•n temp•o•n la iniciator•o•j de tiu ide•o ne kuraĝ•is preciz•e formul•i si•a•j•n dogm•o•j•n, tim•ant•e, ke tio, kio teori•e ŝajn•is bon•a, en la praktik•o ebl•e montr•iĝ•os ne•plen•um•ebl•a.
Sed en la fin•o de la pas•int•a somer•o okaz•is io, kio neni•ig•is ĉiu•j•n dub•o•j•n. En Aŭgust•o 1905 en la franc•a urb•o Boulogne-sur-Mer hav•is lok•o•n la unu•a tut•mond•a kongres•o de esperant•ist•o•j, kies sukces•o super•is ĉiu•j•n atend•o•j•n. Pli ol mil hom•o•j, kiu•j al•vetur•is el la plej divers•a•j land•o•j de la tut•a mond•o kaj aparten•is al 22 divers•a•j popol•o•j kaj al la plej divers•a•j religi•o•j kaj filozofi•a•j sistem•o•j, en la daŭr•o de tut•a semajn•o viv•is kun•e en la plej sincer•a amik•ec•o kaj frat•ec•o, parol•is inter si ekskluziv•e nur en neŭtral•a inter•naci•a lingv•o, konfes•is religi•a•j•n princip•o•j•n nur neŭtral•e-hom•a•j•n. Kiu aŭd•is la mult•e•nombr•a•j•n parol•o•j•n kaj diskut•o•j•n en la vast•a kaj plen•ig•it•a konstru•aĵ•o de la kongres•o, kiu ĉe•est•is en la teatr•a•j prezent•ad•o•j, en kiu•j la aŭskult•ant•o•j kaj plen•um•ant•o•j prezent•is per si miks•aĵ•o•n de ĉiu•j gent•o•j kaj popol•o•j, kiu vid•is tiu•n plen•a•n sen•ĝen•ec•o•n kaj tiu•n kor•tuŝ•ant•a•n frat•ec•o•n, kiu reg•is inter ĉiu•j part•o•pren•ant•o•j de la kongres•o, tiu al si mem ne kred•is, ke ĉiu•j tiu•j hom•o•j ankoraŭ hieraŭ est•is tut•e fremd•a•j unu•j al la ali•a•j, ke ili•n unu•ig•is nur neŭtral•a lingv•o kaj ke tiu•j kelk•a•j semajn•o•j, kiu•j•n ĉiu el ili dediĉ•is por la lern•ad•o de la fabl•e facil•a neŭtral•a lingv•o, far•is mirakl•o•n kaj, de•ŝir•ant•e neniu•n de li•a natur•a patr•uj•o, lingv•o aŭ religi•o, don•is al hom•o•j de plej divers•a•j gent•o•j kaj religi•o•j la ebl•o•n viv•i inter si en la plej pac•a kaj sincer•a frat•ec•o.
La mir•ind•a sukces•o de la Bulonj•a kongres•o konvink•is la iniciator•o•j•n de la Hilel•ism•o, ke absolut•a just•ec•o, egal•ec•o kaj frat•ec•o inter la popol•o•j en la praktik•o est•as plen•e ebl•a. Tial ili decid•is uz•i la plej proksim•a•n tut•mond•a•n kongres•o•n de la esperant•ist•o•j en Ĝenev•o en Septembr•o 1906, por propon•i al ĉiu•j amik•o•j de inter•popol•a just•ec•o unu•iĝ•i en apart•a•n grup•o•n, kiu inter la amik•o•j de inter•naci•a lingv•o prezent•is apart•a•n sekci•o•n.*
Sed la kur•ant•a•j far•iĝ•o•j en la patr•uj•o de la unu•a•j Hilel•ist•o•j dev•ig•as ili•n el•paŝ•i kun si•a projekt•o mult•e pli fru•e, ol ili intenc•is. Nun, kiam ĉio ĉe ni vek•iĝ•as al nov•a viv•o, kiam la societ•a konscienc•o komenc•as don•i sign•o•j•n de si•a ekzist•ad•o, kiam aper•as esper•o, ke anstataŭ prem•ant•o•j kaj prem•at•o•j ni ebl•e baldaŭ hav•os nur “hom•o•j•n” kaj “regn•an•o•j•n”, — nun por ni pli ol por ĉiu ali•a naci•o est•as neces•e fiks•i difin•it•a•j•n politik•e-religi•a•j•n dogm•o•j•n, kiu•j don•us la ebl•o•n al ĉiu regn•an•o de ni•a divers•gent•a patr•uj•o viv•i en plen•a pac•o kun ĉiu•j ali•a•j regn•an•o•j, ne al•trud•ant•e al ili per rajt•o de pugn•o si•a•j•n pur•e famili•a•j•n ideal•o•j•n. En la nun•a kriz•a moment•o, kiam ni•a patr•uj•o bezon•as ĉiu•j•n si•a•j•n fort•o•j•n, est•as neces•e en•konduk•i en la viv•o•n tia•j•n dogm•o•j•n, kiu•j permes•us al ĉiu•j divers•gent•a•j kaj divers•religi•a•j regn•an•o•j ĉes•ig•i si•a•j•n reciprok•a•j•n mal•pac•o•n kaj kalkul•o•j•n kaj sincer•e unu•iĝ•i por la sav•o de ni•a komun•a patr•uj•o, kiu dev•as kompren•ebl•e far•iĝ•i fin•e propr•aĵ•o de ĉiu•j si•a•j regn•an•o•j kaj ne sol•e de unu gent•o aŭ religi•o. Kvankam la grand•eg•a pli•mult•o de ni•a•j sam•regn•an•o•j est•as ankoraŭ tut•e ne prepar•it•a por ni•a ide•o kaj ni•a voĉ•o long•a•n temp•o•n ankoraŭ rest•os voĉ•o kri•ant•a en dezert•o, est•as tamen grav•e, ke ni•a•j princip•o•j est•u kon•at•a•j al ni•a•j sam•regn•an•o•j, por ke tiu•j mal•mult•a•j, kiu•j serĉ•as inter•gent•a•n just•ec•o•n, sci•u, en kio ĝi laŭ ni•a opini•o konsist•as. Jen est•as la kaŭz•o, kial la Hilel•ist•o•j decid•is publik•ig•i si•a•j•n dogm•o•j•n jam nun kaj propon•i al ĉiu•j amik•o•j de inter•gent•a egal•ec•o kaj frat•ec•o, kiel ajn mal•grand•nombr•a•j ili est•as, al•iĝ•i al ili.*
Januar•o 1906.
La mal•supr•e don•it•a•j dogm•o•j de la Hilel•ism•o hav•as signif•o•n nur princip•a•n; la definitiv•a tekst•o de tiu•j ĉi dogm•o•j est•os fiks•it•a nur post•e, en la unu•a komun•a kongres•o de la Hilel•ist•o•j.
La Hilel•ism•o est•as instru•o, kiu, ne de•ŝir•ant•e la hom•o•n de li•a natur•a patr•uj•o, nek de li•a lingv•o, nek de li•a religi•o, don•as al li la ebl•o•n evit•i ĉia•n mal•ver•ec•o•n kaj kontraŭ•parol•o•j•n en si•a•j naci•a-religi•a•j princip•o•j kaj komunik•iĝ•ad•i kun hom•o•j de ĉiu•j lingv•o•j kaj religi•o•j sur fundament•o neŭtral•e-hom•a, sur princip•o•j de reciprok•a frat•ec•o, egal•ec•o kaj just•ec•o.
La Hilel•ist•o•j esper•as, ke per konstant•a reciprok•a komunik•iĝ•ad•o sur la baz•o de neŭtral•a lingv•o kaj neŭtral•a•j religi•a•j princip•o•j kaj mor•o•j la hom•o•j iam kun•fand•iĝ•os en unu neŭtral•e-hom•a•n popol•o•n, sed tio ĉi far•iĝ•ad•os iom post iom, ne•rimark•at•e kaj sen ia romp•ad•o.
Kiam oni mi•n demand•as, kiu mi est•as, kia•j est•as mi•a•j naci•a•j konvink•o•j, religi•a•j princip•o•j, mi•a cel•ad•o kaj ideal•o•j mi respond•as: “Mi est•as Hilel•ist•o.” Tio ĉi signif•as, ke mi est•as hom•o, kiu si•n gvid•as per la sekv•ant•a•j dogm•o•j:
Mi est•as hom•o, kaj por mi ekzist•as nur ideal•o•j pur•e hom•a•j; ĉia•j•n ideal•o•j•n kaj cel•ad•o•n gent•e-naci•a•j•n mi rigard•as nur kiel grup•a•n ego•ism•o•n kaj hom•mal•am•o•n, kiu•j pli aŭ mal•pli fru•e dev•as mal•aper•i kaj kies mal•aper•o•n mi dev•as akcel•ad•i laŭ mi•a pov•o.
Mi kred•as, ke ĉiu•j popol•o•j est•as egal•a•j kaj mi taks•as ĉiu•n hom•o•n nur laŭ li•a person•a valor•o kaj ag•o•j, sed ne laŭ li•a de•ven•o. Ĉia•n ofend•ad•o•n aŭ persekut•ad•o•n de hom•o por tio, ke li nask•iĝ•is de ali•a gent•o, kun ali•a lingv•o aŭ religi•o ol mi, mi rigard•as kiel barbar•ec•o•n.
Mi kred•as, ke ĉiu land•o aparten•as ne al tiu aŭ ali•a gent•o, sed plen•e egal•rajt•e al ĉiu•j ĝi•a•j loĝ•ant•o•j, kia•n ajn lingv•o•n aŭ religi•o•n ili hav•as; la inter•miks•ad•o•n de la interes•o•j de land•o kun la interes•o•j de tiu aŭ ali•a gent•o, lingv•o aŭ religi•o mi rigard•as kiel rest•aĵ•o•n de la temp•o•j barbar•a•j, kiam ekzist•is nur rajt•o de pugn•o kaj glav•o.
Mi kred•as, ke en si•a famili•a viv•o ĉiu hom•o hav•as plen•a•n, natur•a•n kaj ne•disput•ebl•a•n rajt•o•n parol•i kia•n lingv•o•n aŭ dialekt•o•n li vol•as kaj konfes•i kia•n religi•o•n li vol•as, sed en komunik•iĝ•ad•o kun hom•o•j de ali•a de•ven•o li dev•as, kiom ĝi est•as ebl•a, uz•ad•i lingv•o•n neŭtral•e-hom•a•n kaj viv•i laŭ la princip•o•j de religi•o neŭtral•e-hom•a. Ĉiu•n cel•ad•o•n de unu hom•o al•trud•i al ali•a•j hom•o•j si•a•n lingv•o•n aŭ religi•o•n, mi rigard•as kiel barbar•ec•o•n.
Mi•a patr•uj•o mi nom•as tiu•n regn•o•n, en kiu mi nask•iĝ•is aŭ en kiu mi por ĉiam en•loĝ•iĝ•is. Tiu part•o de la regn•o, en kiu mi pas•ig•is mi•a•n infan•ec•o•n, aŭ kiu est•as loĝ•at•a precip•e de mi•a gent•o, pov•as est•i por mi pli kar•a, ol ĉiu•j ali•a•j part•o•j; sed nom•i mi•a patr•uj•o unu pec•o•n de mi•a aŭ tiom pli de fremd•a regn•o pro tio, ke tie plej•e loĝ•as aŭ iam reg•is mi•a gent•o, mi neniam dev•as, ĉar tio ĉi ne sol•e konduk•as al konstant•a•j disput•o•j, sed ĝi est•us ankaŭ kontraŭ•a al la moral•a leĝ•o pri la sen•gent•ec•o de la ter•o. Se tiu part•o de la patr•uj•o, en kiu mi loĝ•as, laŭ si•a geografi•a karakter•o aŭ laŭ si•a•j mor•o•j, tro mult•e diferenc•as de la ali•a•j part•o•j, tiam — por evit•i mal•kompren•iĝ•o•n — mi pov•as al la demand•o pri mi•a patr•uj•o nom•i apart•e tiu•n part•o•n de la regn•o, en kiu mi loĝ•as, sed mi dev•as tiam ĝi•n nom•i mi•a patr•uj•a land•o, por ke est•u klar•e, ke mi rigard•as ĝi•n ne kiel mi•a•n ekskluziv•a•n patr•uj•o•n, sed nur kiel part•o•n de mi•a patr•uj•o. Sed nek mi•a•n tut•a•n patr•uj•o•n, nek ĝi•a•j•n apart•a•j•n part•o•j•n mi dev•as nom•i per la nom•o de ia gent•o, sed mi dev•as ili•n nom•i nur per nom•o neŭtral•e geografi•a, kiel est•as far•at•e en ĉiu•j plej nov•a•j regn•o•j; sed se mi•a regn•o aŭ land•o ne hav•as ankoraŭ neŭtral•a•n nom•o•n, mi dev•as ĉiam — almenaŭ en parol•ad•o kun Hilel•ist•o•j — nom•i mi•a•n regn•o•n kaj land•o•n per nom•o hilel•ist•a, kiu konsist•as el la nom•o de ili•a ĉef•a urb•o kun la al•don•o de la fin•iĝ•o “regn•o” por la tut•a patr•uj•o kaj “land•o” por la nom•o de ĝi•a part•o.
Ekzempl•o•j: Svis•uj•o, Belg•uj•o, Aŭstr•uj•o, Kanad•o, Meksik•o, Peru•o; Peterburg•regn•o, Pariz•regn•o; Alĝeri•o, Varsovi•land•o.
Patriot•ism•o aŭ serv•ad•o al la patr•uj•o mi nom•as nur la serv•ad•o•n al la bon•o de ĉiu•j mi•a•j sam•regn•an•o•j, de kia ajn de•ven•o, lingv•o aŭ religi•o ili est•as; la serv•ad•o•n special•e al la gent•a•j interes•o•j, lingv•o aŭ religi•o de tiu loĝ•ant•ar•o, kiu en la land•o prezent•as la pli•mult•o•n, mi neniam dev•as nom•i patriot•ism•o. Konform•e al la princip•o, ke unu•j regn•an•o•j, eĉ se ili prezent•as en la land•o grand•eg•a•n pli•mult•o•n, ne hav•as moral•a•n rajt•o•n al•trud•i si•a•n lingv•o•n aŭ religi•o•n al la ali•a•j regn•an•o•j, mi dev•as pen•ad•i, ke en mi•a land•o ĉiu gent•o hav•u la rajt•o•n fond•i por si•a•j membr•o•j lern•ej•o•j•n kaj ali•a•j•n instituci•o•j•n kun si•a lingv•o kaj si•a religi•o, se ili tio•n ĉi dezir•as, sed ke en ĉiu•j publik•a•j instituci•o•j, ne destin•it•a•j sol•e por unu gent•o, reg•u nur lingv•o neŭtral•e-hom•a kaj fest•o•j neŭtral•e-hom•a•j aŭ regn•a•j. Tiel long•e, kiel la ating•o de tio ĉi est•os ne ebl•a, mi dev•as pen•ad•i, ke en mi•a land•o ekzist•u lern•ej•o•j kaj ali•a•j instituci•o•j kun lingv•o neŭtral•e-hom•a por tiu•j regn•an•o•j, kiu•j ne vol•as aŭ ne pov•as uz•i instituci•o•j•n kun tiu aŭ ali•a gent•a lingv•o, kaj de ĉia reciprok•a batal•ad•o de lingv•o•j aŭ religi•o•j pro reg•ad•o mi dev•as ten•i mi•n flank•e, ĉar ĝi est•as nur batal•ad•o inter unu mal•just•aĵ•o kaj ali•a.
Mi konsci•as, ke en tiu•j land•o•j, kie la loĝ•ant•ar•o est•as pli-mal•pli unu•gent•a, ĝi long•a•n temp•o•n ne kompren•os la mal•just•ec•o•n de reg•ad•o de unu lingv•o aŭ religi•o super la ali•a•j kaj ĝi per ĉiu•j fort•o•j batal•ad•os kontraŭ la egal•rajt•ig•o de ĉiu•j lingv•o•j kaj religi•o•j, kaj la defend•ant•o•j•n de tiu ĉi egal•rajt•ig•o ĝi persekut•ad•os kaj super•ĵet•ad•os per kot•o. Sed mi neniam konfuz•iĝ•os per tiu ĉi persekut•ad•o, memor•ant•e, ke mi batal•as pro absolut•a ver•o kaj just•ec•o, ke nenia popol•o pov•as sci•i, kio far•iĝ•os kun ĝi morgaŭ, ke la egal•rajt•ig•o de ĉiu•j lingv•o•j kaj religi•o•j for•ig•os la kaŭz•o•n de ĉiu•j milit•o•j kaj mal•pac•o•j inter la popol•o•j, ke ĉia ag•o kontraŭ la deviz•o “la regn•o por la regn•an•o•j” kaj ĉia per•fort•aĵ•o de unu•j regn•an•o•j kontraŭ ali•a•j rest•as ĉiam per•fort•aĵ•o, eĉ se ĝi est•as far•at•a de grand•eg•a pli•mult•o kontraŭ mal•grand•eg•a mal•pli•mult•o, kaj ke fortik•a feliĉ•o de la hom•ar•o est•as ebl•a nur tiam, kiam por ĉiu•j popol•o•j kaj land•o•j ekzist•os just•ec•o egal•a kaj absolut•a, de•pend•ant•a nek de lok•o, nek de temp•o, nek de fort•o, kaj kiam en ĉiu regn•o ekzist•os nur hom•o•j kaj regn•an•o•j kaj ne gent•o•j.
Mi•a naci•o mi nom•as la tut•ec•o•n de ĉiu•j hom•o•j, kiu•j loĝ•as mi•a•n patr•uj•o•n, de kia ajn de•ven•o, lingv•o aŭ religi•o ili est•as; sed al mi•a naci•a nom•o mi dev•as ĉiam al•don•i la vort•o•n “Hilel•ist•o”, por montr•i, ke mi al•kalkul•as mi•n al mi•a naci•o ne en senc•o ŝovinist•a. La ar•o•n de ĉiu•j hom•o•j, kiu•j hav•as sam•a•n de•ven•o•n kiel mi, mi nom•as mi•a gent•o. En parol•ad•o kun Hilel•ist•o•j mi dev•as evit•i la konfuz•a•j•n vort•o•j•n “naci•o” aŭ “popol•o” kaj anstataŭ ili mi dev•as ĉiam uz•i la preciz•a•j•n hilel•ist•a•j•n esprim•o•j•n “regn•an•ar•o” (= loĝ•ant•ar•o de unu regn•o) aŭ “land•an•ar•o” (= loĝ•ant•ar•o de unu land•o). Sed nek mi•a•n regn•an•ar•o•n, nek mi•a•n land•an•ar•o•n mi dev•as nom•i per la nom•o de ia gent•o, mi dev•as ĉiam nom•i ili•n — almenaŭ en parol•ad•o kun Hilel•ist•o•j — per la neŭtral•e-geografi•a nom•o de mi•a regn•o aŭ land•o. Se mi•a inter•parol•ant•o dezir•as sci•i ne sol•e al kiu politik•e-geografi•a, sed ankaŭ al kiu etnografi•a grup•o mi aparten•as, tiam mi apart•e nom•as al li mi•a•n gent•o•n, lingv•o•n, religi•o•n k.t.p.
Ekzempl•o•j: Svis•o-Hilel•ist•o, Peterburg•regn•a Hilel•ist•o, Varsovi•land•a Hilel•ist•o.
Mi•a lingv•o mi nom•as tiu•n lingv•o•n, kiu•n mi person•e plej bon•e sci•as kaj plej volont•e parol•as, sed al la nom•o de tiu ĉi lingv•o mi dev•as ĉiam al•don•i la vort•o•n “hilel•ist•a”, por montr•i, ke mi•a•n lingv•o•n mi ne rigard•as kiel mi•a•n idol•o•n kaj ke mi•a ideal•o est•as lingv•o neŭtral•e-hom•a. En ĉiu•j hilel•ist•a•j kun•ven•o•j kaj, kiom ebl•e, ankaŭ en ĉiu•j privat•a•j komunik•iĝ•o•j kun Hilel•ist•o•j mi dev•as uz•ad•i la lingv•o•n hilel•ist•a•n. En mi•a famili•a viv•o mi pov•as uz•ad•i kiu•n lingv•o•n mi vol•as, sed mi dev•as ĝi•n nom•i ne mi•a naci•a, sed nur mi•a lingv•o famili•a. Kiam oni demand•as mi•n pri mi•a lingv•o naci•a, mi dev•as respond•i: “la ekzist•ad•o•n de lingv•o•j naci•a•j mi ne konfes•as, ĉar ĉiu naci•o nun•temp•a parol•as per mult•a•j lingv•o•j; sed mi•a lingv•o gent•a est•as jen•a (nom•e tiu lingv•o aŭ dialekt•o, kiu•n en mi•a patr•uj•o parol•as la pli•mult•o de mi•a gent•o, se eĉ mi mem tut•e ne posed•us tiu•n ĉi lingv•o•n).”
Rimark•o: Ĉar en la nun•a temp•o ekzist•as nur unu neŭtral•a lingv•o, nom•e Esperant•o, tial la Hilel•ist•o•j akcept•as ĝust•e ĝi•n; tamen ili rezerv•as al si la rajt•o•n anstataŭ•ig•i iam post•e tiu•n ĉi lingv•o•n per ia ali•a lingv•o, se tio ĉi montr•iĝ•os util•a.
Mi•a religi•o mi nom•as tiu•n religi•o•n, en kiu mi nask•iĝ•is, aŭ al kiu mi est•as oficial•e al•skrib•it•a; sed al ĝi•a nom•o mi dev•as ĉiam al•don•i la nom•o•n “hilel•ist•a”, por montr•i, ke mi konfes•as ĝi•n laŭ la religi•a•j princip•o•j de la Hilel•ism•o, kiu•j konsist•as en jen•o:
a) Sub la nom•o “Di•o” mi kompren•as tiu•n al mi ne•kompren•ebl•a•n plej alt•a•n Fort•o•n, kiu reg•as la mond•o•n kaj kies esenc•o•n mi hav•as la rajt•o•n klar•ig•i al mi tiel, kiel dikt•as al mi mi•a saĝ•o kaj kor•o.
b) Kiel fundament•a•n leĝ•o•n de mi•a religi•o mi rigard•as la regul•o•n “ag•u kun ali•a•j tiel, kiel vi dezir•as ke ali•a•j ag•u kun vi, kaj aŭskult•u ĉiam la voĉ•o•n de vi•a konscienc•o”; ĉio•n ali•a•n en mi•a religi•o mi rigard•as nur kiel legend•o•j•n aŭ kiel religi•a•j•n mor•o•j•n, kiu•j est•as en•konduk•it•a•j de hom•o•j, por en•port•i en la viv•o•n difin•it•a•n program•o•n kaj spirit•a•n varm•o•n, kaj kies plen•um•ad•o aŭ ne•plen•um•ad•o de•pend•as de mi•a person•a dezir•o.
c) Mi konsci•as, ke ĉiu hom•o aparten•as al tiu aŭ ali•a tradici•a religi•o ne tial, ke ĝi la plej mult•e respond•as al li•a•j person•a•j konvink•o•j, sed nur tial, ke li en ĝi nask•iĝ•is, kaj ke la esenc•o de ĉiu•j religi•o•j est•as la sam•a, kaj ili disting•iĝ•as unu de ali•a nur per legend•o•j kaj mor•o•j, kiu•j ne de•pend•as de person•a elekt•o de hom•o. Tial mi konsci•as, ke oni neniu•n pov•as laŭd•i nek mal•laŭd•i por li•a tradici•a religi•o, kaj ke bon•a•j aŭ mal•bon•a•j ag•o•j de hom•o de•pend•as ne de li•a religi•o, sed nur de li mem kaj de la cirkonstanc•o•j de li•a viv•o. Kaj ĉar la religi•a•j mor•o•j, kiu•j prezent•as la sol•a•n diferenc•o•n inter unu religi•o kaj ali•a kaj la sol•a•n kaŭz•o•n de religi•a mal•am•o inter la hom•o•j, est•as don•it•a•j ne de Di•o, sed de hom•o•j, tial mi dev•as kun•help•i al tio, ke per konstant•a reciprok•a komunik•iĝ•ad•o de la hilel•ist•o•j de divers•a•j religi•o•j la divers•form•a•j religi•a•j mor•o•j de ĉiu•j hilel•ist•o•j iom post iom ced•u la lok•o•n al mor•o•j komun•a•j, neŭtral•e-hom•a•j.
Kiam en mi•a urb•o est•os fond•it•a templ•o hilel•ist•a, mi dev•as kiel ebl•e pli oft•e vizit•ad•i ĝin, por frat•e kun•ven•ad•i tie kun hilel•ist•o•j de ali•a•j religi•o•j, el•labor•ad•i kun•e kun ili mor•o•j•n kaj fest•o•j•n neŭtral•e-hom•a•j•n kaj tia•manier•e kun•help•i al la iom-post-iom•a el•labor•iĝ•o de filozofi•e pur•a, sed sam•temp•e bel•a, poezi•a kaj varm•a viv•o-regul•ig•a religi•o komun•e-hom•a, kiu•n ge•patr•o•j pov•os sen hipokrit•ec•o trans•don•i al si•a•j infan•o•j. En la templ•o hilel•ist•a mi aŭskult•ad•os la verk•o•j•n de la grand•a•j instru•int•o•j de la hom•ar•o pri la viv•o kaj mort•o kaj pri la rilat•o de ni•a “mi” al la univers•o kaj al la etern•ec•o, filozofi•e-etik•a•j•n inter•parol•o•j•n, alt•ig•a•j•n kaj nobl•ig•a•j•n himn•o•j•n k.t.p. Tiu ĉi templ•o dev•as eduk•ad•i la jun•ul•o•j•n kiel batal•ant•o•j•n por la ver•o, bon•o, just•ec•o kaj ĉiu•hom•a frat•ec•o, el•labor•ad•i en ili am•o•n al honest•a labor•o kaj abomen•o•n por fraz•ist•ec•o kaj por ĉiu•j mal•nobl•a•j mal•virt•o•j; tiu ĉi templ•o dev•as don•ad•i spirit•a•n ripoz•o•n al la mal•jun•ul•o•j, konsol•o•n al la sufer•ant•o•j, don•i la ebl•o•n sen•ŝarĝ•ig•i si•a•n konscienc•o•n al tiu•j, ĉe kiu•j ĝi est•as ŝarĝ•it•a per io k.t.p. Tiel long•e kiel en mi•a urb•o ne ekzist•as templ•o hilel•ist•a, mi dev•as kiel ebl•e plej oft•e kun•ven•ad•i por komun•a•j inter•parol•ad•o•j kun ali•a•j Hilel•ist•o•j de mi•a urb•o, kaj se tia•j ne ekzist•as, mi dev•as komunik•iĝ•ad•i leter•e kun Hilel•ist•o•j de ali•a•j urb•o•j.
Hilel•ist•o mi nom•as ĉiu•n hom•o•n, kiu sub•skrib•is la “Deklaraci•o•n de Hilel•ist•o” kaj al•skrib•iĝ•is al iu el la ekzist•ant•a•j hilel•ist•a•j templ•o•j aŭ rond•et•o•j.