La bazan tekston origine enkomputiligis Cláudio Zaina
Proksimuma tradukojaro: 1909
Kreis la Esperantan tekston: Pujulà
Mult•e oni skrib•is pri la verk•o “La sprit•a junkr•o Don Kiĥot•o de la Manĉ•o” de Don Miguel de Cervantes Saavedra. Al•don•i opini•o•n al la mult•a•j opini•o•j, kiu•j•n ĝi nask•is, est•us ag•o infan•a kaj ne•ĝust•a•temp•a, precip•e antaŭ traduk•o ne•komplet•a, antaŭ kelk•a•j ĉapitr•o•j elekt•it•a•j kun special•a intenc•o. La cel•o de tiu ĉi antaŭ•parol•o est•as tut•e ali•a: simpl•e klar•ig•i la cel•o•n de la traduk•o kaj prezent•i al la leg•ont•o•j la ĉef•a•j•n person•o•j•n, kiu•j mov•iĝ•as en la kvin ĉapitr•o•j. Kaj, por ne rigl•i pli•long•a•temp•e per sen•util•a babil•ad•o la pord•o•n de la en•ir•ej•o al tiel interes•a•j — laŭ la original•o, sed ne laŭ la traduk•o — verk•er•o•j, mi tut•e rekt•e klar•ig•os kaj prezent•os.
Mi dir•is ali•lok•e, ke Barcelon•o est•as la urb•o simbol•e elekt•it•a de Cervantes por re•ven•ig•i Don Kiĥot•o•n en la real•a•n viv•o•n. La kastel•o de fantazi•aĵ•o•j kre•it•a•j de li•a mal•san•a spirit•o en Bar•cel•o dev•is ruin•iĝ•i. Li, kiu ĉie nur vid•is mal•amik•o•j•n kaj kontraŭ•star•o•j•n; li, al kiu la al•o•j de muel•il•o•j ŝajn•is gigant•a•j brak•o•j kaj la mal•pur•a•j gast•ej•o•j — en•sorĉ•it•a•j kastel•o•j, fatal•e dev•is fal•i venk•it•a de la Kavalir•o de la Blank•a Lun•o en Barcelon•o. Kia pli bel•a scen•ej•o por kurac•ej•o de frenez•ul•o, ol urb•o kuŝ•ant•a apud la Mez•amar•o, Kies ond•o•j lul•is plej grav•a•j•n civilizaci•o•j•n? Pli pli bon•a venk•int•o ol sag•a abiturient•o, kiel Sanson Carrasco? La simbol•o de tre proksim•e tuŝ•as ni•n Esperant•ist•o•j•n; ĝi•a•j instru•o•j mult•eg•e pov•as util•ig•i al ni Por pli•fort•ig•i ni•a•n fid•o•n pri la venk•o.
Oni oft•e dir•is, ke la grand•a geni•o de Cervantes antaŭ•vid•is ĉio•n, kaj ke en li•a verk•o trov•iĝ•as atent•ind•a•j ekzempl•o•j por facil•e riĉ•ig•i ni•a•n propr•a•n spert•o•n... Kiom kost•as al ni kred•i, ke li ankaŭ antaŭ•vid•is la grand•a•n sen•sang•a•n batal•o•n, kiu•n ni — Kavalir•o•j de la Verd•a Stel•o — okaz•ig•as en Barcelon•o — urb•o elekt•it•a kiel kongres•ej•o — kontraŭ la arme•o de Don Kiĥot•o•j, kiu•j nur vid•as mal•amik•o•j•n ĉie kaj pri•skrib•as la hom•o•n kiel sovaĝ•a•n kre•it•aĵ•o•n? Kiom kost•as al ni, iom ferm•i la okul•o•j•n, flug•i iom per la imag•o kaj re•viv•ig•i en ni, kio•n ni tra•viv•as en la paĝ•o•j de tiu•j ĉapitr•o•j? Jen kiu est•as mi•a cel•o, do: est•ig•i al la sam•ide•an•o•j la ebl•o•n de tia•j imag•aĵ•o•j kaj simbol•o•j.
Kon•ig•int•e mi•a•n cel•o•n, mi prezent•os la person•o•j•n.
Se Don Kiĥot•o est•as anim•o, spirit•o (mi ne kuraĝ•as dir•i ideal•o), Sanĉ•o Panco li•a arm•il•paĝi•o, est•as korp•o (mi ne kuraĝ•as dir•i materi•o). Kiom la du•a est•as vulgar•a, tiom la unu•a est•as frenez•a, mal•plen•a, aŭ pli•bon•e plen•a de mal•plen•o. Ambaŭ kun•e far•as portret•o•n de la land•o — miks•aĵ•o de lazur•o kaj ter•o, de flug•il•o•j kaj galoŝ•o•j, de aventur•em•o kaj mal•delikat•em•o.
Ĉar Cervantes cel•is mok•i la verk•o•j•n pri kavalir•o•j, kiu•j tiom da inteligent•ul•o•j frenez•ig•is en la epok•o, Don Kiĥot•o dev•is est•i proviz•it•a per ĉeval•o, kiel ĉiu bon•a fam•a kavalir•o, kiel aleksandr•o de Bucefal•o, kiel Cido de Babieca. Ĝi est•as kompar•e kun la ĉeval•o•j de tiu•j ĉi, kio est•as Don Kiĥot•o mem kompar•e kun ili. Mal•dik•a, mal•fort•a, mal•lert•a, Rocinanto est•as la dec•a, ind•a rajd•best•o de la hero•o.
Oni dir•as pri Roque Guinart (kies ver•a katalun•a nom•o est•as Roca Guinarda) kaj kiu•n oni renkont•os en la traduk•int•a•j ĉapitr•o•j, ke li est•as katalun•a hero•o. Cervantes prezent•as li•n kiel influ•a•n bon•kor•a•n bandit•o•n. Ne•grav•a diferenc•o. Oft•e en la hom•ar•a histori•o oni konfuz•is mal•e.
Ĉar kavalir•o sen am•at•in•o est•us kvazaŭ arb•o sen radik•o, kaj ĉar ĉiu kavalir•o en•radik•iĝ•is en la land•o de Amor•o, Don Kiĥot•o akr•ig•int•e si•a•j•n arm•il•o•j•n, tuj elekt•is Dulcine•o•n kiel cel•o•n de si•a•j glor•ag•o•j. La fakt•o•n, ke Dulcine•o est•as nur simpl•a kamp•ar•an•in•o Aldonza Lorenzo klar•ig•as Don Kiĥot•o per sorĉ•o, el kiu li dezir•as el•tir•i ŝi•n per la pent•o de Sanĉ•o.
Fin•e, Cide Hamete Benegeli est•as fiktiv•a arab•a histori•ist•o, el kiu Cervantes ŝajn•ig•as el•tir•i la histori•o•n, kiel ĉiu aŭtor•o de kavalir•a verk•o. La ali•a•j person•o•j aper•as unu•a•foj•e en tiu•j ĉapitr•o•j, kaj la aŭtor•o mem zorg•as prezent•i ili•n. Kaj nun, ĉar ni est•as en la prezent•ad•a moment•o, nur rest•as al mi, prezent•i mi•a•j•n sen•kulp•ig•o•j•n tial, ke mi met•is man•o•n sur la klasik•a•n verk•o•n.
Tri tag•o•j•n kaj tri nokt•o•j•n rest•ad•is Don Kiĥot•o kun Roque, kaj eĉ se li rest•us tri•cent jar•o•j•n, ne mank•us al li afer•o•j, por mir•i kaj admir•i en li•a viv•manier•o. Ĉi tie ili vek•iĝ•as, tie ili manĝ•as; kelk•a•j•n foj•o•j•n ili for•kur•as, ne sci•ant•e pro kiu, ali•a•j•n ili atend•as, ne sci•ant•e kiu•n. Ili dorm•as star•ant•e, inter•romp•ant•e la dorm•o•n, vag•ant•e de unu lok•o al ali•a. Ili sen•ĉes•e dis•send•as spion•o•j•n, observ•as la gard•o-star•ant•o•j•n, blov•ad•as la meĉ•o•j•n de la meĉ-paf•il•o•j, kvankam ili kun•port•is mal•mult•a•j•n el tiu•j ĉi, tial ke preskaŭ ĉiu•j uz•as la ŝton•paf•il•o•j•n. Roque pas•ig•as la nokt•o•n mal•proksim•e de si•a band•o, en lok•o•j, kiu•j•n ili ne kon•as, ĉar la mult•a•j edikt•o•j, kiu•j•n la vic•reĝ•o de Barcelon•o est•is ĵet•int•a sur li•a•n viv•o•n, mal•trankvil•ig•is kaj tim•ig•is li•n, kaj li•a•j amik•o•j mem ĉu mort•ig•os, ĉu liver•os li•n al la juĝ•ist•o•j: viv•o cert•e tre mizer•a kaj enu•ig•a.
Fin•e, sur ne•uz•it•a•j kaj kaŝ•it•a•j voj•o•j, ek•ir•is Roque, Don Kiĥot•o kaj Sanĉ•o kun ali•a•j ses arm•il•serv•ist•o•j al Barcelon•o. Ili al•ven•is al ĝi•a mar•bord•o la antaŭ•tag•o•n de la Sankt’ Johan•a fest•o en la nokt•o, kaj Roque, ĉirkaŭ•pren•int•e Don Kiĥot•on kaj Sanĉ•o•n, al kiu li don•is la dek or•mon•er•o•j•n . promes•it•a•j•n, kiu•j•n ĝis nun li ne est•is don•int•a, ili•n for•las•is post mil afabl•aĵ•o•j reciprok•a•j.
For•ir•is Roque, kaj rest•is Don Kiĥot•o, atend•ant•e la tag•iĝ•o•n, sur la ĉeval•o. Ne long•e daŭr•is, ĝis kiam komenc•is montr•iĝ•i tra la orient•a•j balkon•o•j la vizaĝ•o de la blank•a aŭror•o, gaj•ig•ant•e la herb•o•n kaj la flor•o•j•n anstataŭ ol gaj•ig•i la aŭd•ad•o•n, kvankam sam•temp•e gaj•ig•is ankaŭ la aŭd•ad•o•n la son•o de la mult•a•j flut•o•j kaj tambur•o•j, la bru•o de tint•il•et•o•j, la svarm•o kaj trot•ad•o de ĉeval•o•j, kiu•j ŝajn•e el•ir•as el la urb•o. Las•as lok•o•n la aŭror•o al la sun•o, kiu kun vizaĝ•o pli grand•a ol tiu de ŝild•o, el sub la plej mal•alt•a horizont•o iom post iom supr•e•n•ir•as.
Don Kiĥot•o kaj Sanĉ•o direkt•is la rigard•o•n ĉie•n; ili vid•is la mar•o•n, ĝis tiam de ili ne vid•it•a•n: ĝi ŝajn•is al ili tre vast•a kaj long•a, mult•e pli ol la lagun•o•j de Ruidera, kiu•j•n en la Manĉ•o ili vid•is. Ili vid•is la galer•o•j•n, kiu•j flos•is ĉe la sabl•a bord•o kaj kiu•j, mal•lev•int•e la tend•o•j•n, el•montr•iĝ•is plen•a•j de fest•flag•o•j, kiu•j flagr•is pro la vent•o kaj kis•is kaj bala•is la akv•o•n: intern•e sonor•is kornet•o•j, trumpet•o•j kaj flut•o•j, kiu•j proksim•e kaj mal•proksim•e plen•ig•is la aer•o•n per mild•a•j kaj batal•a•j akcent•o•j: ili komenc•is mov•iĝ•i kaj far•i kvazaŭ batal•et•o•n sur la trankvil•a•j akv•o•j. Preskaŭ sam•temp•e al•ven•is mult•nombr•a•j kavalir•o•j, kiu•j sur bel•eg•a•j ĉeval•o•j kaj kun riĉ•a•j livre•o•j el•ir•is el la urb•o. La soldat•o•j de la galer•o•j paf•is per mult•nombr•a artileri•o, al kiu respond•ad•is tiu•j, kiu•j est•is en la mur•eg•o•j kaj fortik•aĵ•o•j de la urb•o; kaj la pez•a artileri•o romp•ad•is la vent•o•j•n kun terur•a bru•eg•o, al kiu respond•ad•is la ferdek•a•j kanon•o•j de la galer•o•j. La mar•o gaj•a, la ter•o ĝoj•a, la aer•o pur•a kaj nur mal•klar•ig•it•a de la artileri•a fum•o ŝajn•is kaŭz•i kaj nask•i subit•a•n plezur•o•n en la tut•a hom•amas•o: Sanĉ•o ne pov•is imag•i, kiel pov•as hav•i tiom da pied•o•j tiu•j korp•o•j, kiu•j mov•iĝ•ad•as sur la mar•o.
Dum•e la livre•ul•o•j al•ven•is kun kri•ad•o de batal•o kaj ĝoj•o tie, kie Don Kiĥot•o rest•is surpriz•it•a kaj mir•ig•it•a. Unu el ili, kiu est•is aviz•it•a de Roque, dir•is per laŭt•a voĉ•o al Don Kiĥot•o: “Bon•ven•int•a est•u en ni•a urb•o la spegul•o, la lantern•o, la stel•o, la astr•o kaj la nord•o de la tut•a migr•ant•a kavalir•ar•o, kiu plej larĝ•e ĝi•n en•ten•as. Bon•ven•int•a est•u, mi dir•as, la kuraĝ•a Don Kiĥot•o de la Manĉ•o: ne la fals•a, ne la fiktiv•a, ne la apokrif•a, kiu•n per fals•a•j histori•o•j last•temp•e oni montr•is al ni, sed la ver•a, la lojal•a, la fidel•a, kiu•n pri•skrib•is al ni Cide Hamete Benengeli, flor•o de la histori•ist•o•j”.
Don Kiĥot•o ne respond•is vort•o•n, kaj la rajd•ant•o•j, ne atend•ant•e li•a•n respond•o•n, sed turn•iĝ•ant•e kaj re•turn•iĝ•ant•e kun la ali•a•j, kiu•j ili•n sekv•is, komenc•is far•i volv•ant•a•n helik-ir•o•n ĉirkaŭ Don Kiĥot•o, kiu, si•n turn•ant•e, dir•is al Sanĉ•o: “Tiu•j ĉi bon•e re•kon•is ni•n; mi vet•us, ke ili leg•is ni•a•n histori•o•n kaj eĉ tiu•n de la Aragon•an•o nov•e pres•it•a•n.”.
Re•ven•is de•nov•e la rajd•ant•o, kiu parol•is al Don Kiĥot•o, kaj li dir•is: “Vi•a Moŝt•o, Sinjor•o Don Kiĥot•o, ven•u kun ni, ĉar ni ĉiu•j est•as vi•a•j serv•ant•o•j kaj grand•a•j amik•o•j de Roque Guinart.”.
Kaj al tio respond•is Don Kiĥot•o: “Se ĝentil•aĵ•o•j nask•as ĝentil•aĵ•o•j•n, vi•a ĝentil•ec•o, sinjor•o kavalir•o, est•as id•o aŭ proksim•a parenc•o de tiu da grand•a Roque: konduk•i mi•n, kie•n vi vol•as, ĉar mi•n ne hav•os ali•a•n vol•o•n ol la vi•a•n, des pli, se vi dezir•as dediĉ•i ĝi•n al vi•a serv•o.”
Per vort•o•j, ne mal•pli afabl•a•j ol tiu•j ĉi, respond•is la rajd•ant•o, kaj ĉirkaŭ•ferm•ant•e li•n en la mez•o, ĉe la son•o de flut•o•j kaj tambur•o•j ili ek•marŝ•is kun li en la urb•o•n, ĉe kies en•ir•o la Mal•bon•ul•o, kiu ĉiam mal•bon•o•n ordon•as, kaj la bub•o•j, kiu•j est•as pli mal•bon•a•j ol la Mal•bon•ul•o: du el ili, pli kuraĝ•a•j kaj sen•tim•a•j ol la ali•a•j, si•n inter•ŝov•is mez•e•n de la ar•o, kaj unu, lev•ant•e la vost•o•n de la azen•o kaj la ali•a tiu•n de Rocinanto, en•met•is kaj al•ĝust•ig•is al ĉiu fask•o•n da kard•o•j. Sent•is la mal•feliĉ•a•j best•o•j la nov•a•j•n spron•o•j•n, kaj al•prem•ant•e la vost•o•j•n, ili pli•grand•ig•is la sufer•o•n tia•manier•e, ke, far•int•e mil kapriol•o•j•n, ili send•is si•a•j•n majstr•o•j•n sur la ter•o•n. Don Kiĥot•o, hont•ig•it•a kaj ofend•it•a, al•kur•is por for•met•i la tuf•o•n el sub la vost•o de si•a ĉeval•aĉ•o, kaj Sanĉ•o tiu•n de si•a azen•o. Vol•is tiu•j, kiu•j konduk•is Don Kiĥot•on, pun•i sen•tim•ec•o•n de la infan•o•j, sed tio ne est•is ebl•a, ĉar ili si•n inter•miks•is kun pli ol mil ali•a•j, kiu•j ili•n sekv•is.
Ek•rajd•is re•e Don Kiĥot•o kaj Sanĉ•o, kaj kun sam•a bru•ad•o kaj muzik•o ili al•ven•is ĉe la dom•o de si•a konduk•ant•o. Ĝi est•is bel•a kaj grand•a kiel tiu de riĉ•a kavalir•o, kaj tie ni ili•n las•as nun, ĉar tiel dezir•as Cide Hamete.
La gast•ig•ant•o de Don Kiĥot•o est•is nom•at•a Don Antonio Moreno, Sinjor•o riĉ•a kaj saĝ•a, amik•o de honest•a•j kaj afabl•a•j afer•o•j, kaj kiu, vid•ant•e en si•a hejm•o Don Kiĥot•on, pri•pens•is la manier•o•j•n, per kiu•j, sen mal•util•o por si•a gast•o, li pov•us el•montr•i publik•e li•a•j•n aĵ•o•j•n; ĉar la mok•o•j ne dolor•as, kaj nur ne est•as bon•a•j la amuz•o•j, se ili ven•as kun mal•bon•o por ali•a. La unu•a afer•o, kiu•n li far•is, est•is mal•arm•i Don Kiĥot•on, kaj el•montr•i li•n, kun tiu•j mal•larĝ•a•j kaj sam•kolor•a•j vest•aĵ•o•j (kiu•j•n jam antaŭ•e ni pri•skrib•is), sur balkon•o rigard•ant•a al unu el la ĉef•a•j strat•o•j de la urb•o, al la rigard•ad•o de la person•o•j kaj infan•o•j kiu•j admir•is li•n kvazaŭ simi•o•n. Kur•is de•nov•e antaŭ li la livre•a•j rajd•ant•o•j, kvazaŭ por li sol•a kaj ne por fest•i tiu•n fest•a•n tag•o•n ili sur•met•is la livre•o•j•n. Sanĉ•o est•is feliĉ•eg•a tial, ke al li ŝajn•is, ke li trov•iĝ•as, ne sci•ant•e kial. nek kiel, ĉe ali•a edz•iĝ•o de Kamaĉ•o, en ali•a hejm•o ol tiu de Don Diego de Miranda, kaj en ali•a kastel•o ol tiu de la duk•o.
Manĝ•is tiu•n tag•o•n kun Don Antonio kelk•a•j el li•a•j amik•o•j, ĉiu honor•ant•e kaj regal•ant•e Don Kiĥot•on kiel migr•ant•a•n kavalir•o•n, ĉe kio li, vant•a kaj pomp•a, krev•is el si•a haŭt•o pro kontent•o. La sprit•aĵ•o•j de Sanĉ•o est•is tiom, ke de li•a buŝ•o rest•is kvazaŭ pend•ant•a•j ĉiu•j serv•ist•o•j de la dom•o kaj ĉiu•j, kiu•j aŭd•is li•n. Ĉe la manĝ•o•tabl•o Don Antonio dir•is al Sanĉ•o: “Ĉi tie ni sci•as, bon•a Sanĉ•o, ke vi tiel ŝat•as la dolĉ•aĵ•o•j•n kaj la viand-hak•aĵ•o•n, ke se rest•as iom de ili, vi ili•n gard•as ĉe la brust•o ĝis la sekv•ant•a tag•o”. — “Ne, Sinjor•o, ne est•as tiel respond•is Sanĉ•o ĉar mi est•as pli pur•em•a ol manĝ•eg•em•a, kaj mi•a mastr•o Don Kiĥot•o, kiu est•as ĉi tie kontraŭ ni, sci•as bon•e, ke kun man•plen•o da glan•o•j aŭ da jugland•o•j ni ambaŭ kutim•as viv•i ok tag•o•j•n:ja cert•e est•as, ke se okaz•e oni don•as al mi la bov•in•o•n, mi pren•as eĉ la ŝnur•o•n; mi vol•as dir•i, ke mi manĝ•as tio•n, kio•n oni al mi don•as, kaj mi uz•as la temp•o•j•n tiel, kiel mi ili•n trov•as. Kiu ajn dir•is, ke mi est•as grand•a manĝ•em•ul•o kaj ne•pur•em•ul•o, sci•u, ke li erar•as, kaj mi tio•n ĉi ali•manier•e deklar•us, se mi ne respekt•us la honor•ind•a•j•n barb•o•j•n, kiu•j est•as ĉirkaŭ la manĝ•o•tabl•o.”
“Ver•e, dir•is Don Kiĥot•o la ŝpar•em•o•n kaj pur•ec•o•n, kun kiu•j Sanĉ•o manĝ•as, oni pov•as skrib•i kaj gravur•i sur bronz•a•j lamen•o•j, por ke ili rest•u en la etern•a memor•o de la ven•ont•a•j jar•cent•o•j. Cert•e est•as, ke kiam li est•as mal•sat•eg•a, li ŝajn•as iom en•glut•em•a, tial ke li manĝ•as rapid•e kaj maĉ•as per la du flank•o•j de la buŝ•o; sed ĉiam li respekt•as la pur•ec•o•n. Dum la temp•o, kiam li est•is provinc•estr•o, li lern•is manĝ•i kiel afekt•ul•o, tia•manier•e, ke li manĝ•ad•is per fork•o eĉ la vin•ber•o•j•n kaj eĉ la grajn•o•j•n de granat•o•j.”
“Kiel! dir•is Don Antonio ĉu Sanĉ•o est•is provinc•estr•o?” “Jes, respond•is Sanĉ•o, kaj de insul•o nom•at•a Barataria. Dek tag•o•j•n mi ĝi•n reg•ad•is laŭ•vol•e; dum•e mi perd•is la trankvil•ec•o•n kaj lern•is mal•estim•i ĉiu•j•n reg•ec•o•j•n de la mond•o; mi el•ir•is el ĝi for•kur•ant•e, mi fal•is en grot•o•n, kie mi el•ir•is viv•ant•e nur mirakl•e.” Rakont•is detal•e Don Kiĥot•o la tut•a•n okaz•o•n de la reg•ad•o de Sanĉ•o, per kio li mult•e plezur•ig•is la aŭd•ant•o•j•n.
Post la manĝ•o, pren•ant•e la man•o•n de Don Kiĥot•o, Don Antonio en•ir•is kun li en apart•a•n salon•o•n, en kiu ne est•is ali•a ornam•aĵ•o ol tabl•o ver•ŝajn•e el jasp•o, kiu si•n ten•is sur pied•stal•o el sam•a material•o, kaj sur kiu est•is met•it•a, laŭ manier•o de la kap•o•j de la rom•a•j imperi•estr•o•j, kap•o, kiu ŝajn•is est•i el bronz•o. Promen•is Don Antonio kun Don Kiĥot•o tra la tut•a salon•o, ĉirkaŭ•ir•ant•e mult•a•j•n foj•o•j•n la tabl•o•n, post kio li dir•is: “Nun sinjor•o Don Kiĥot•o, ĉar mi sci•as ke, ke aŭd•as nek aŭskult•as ni•n iu, kaj la pord•o est•as ferm•it•a, mi vol•as rakont•i al Vi•a Moŝt•o unu el la plej mal•oft•a•j aventur•o•j, aŭ, por pli bon•e parol•i, nov•aĵ•o•j, kiu•j•n oni pov•as imag•i: kondiĉ•e, ke tio•n, kio•n al Vi•a Moŝt•o mi dir•os, vi depon•os en la last•a•j rest•ej•o•j de la sekret•o.”
“Tiel mi jur•as, respond•is Don Kiĥot•o, kaj eĉ mi ĵet•os sur ĝi•n plat•ŝton•o•n por pli bon•a trankvil•o; ĉar mi vol•as ke Vi•a Moŝt•o sci•u, Sinjor•o Don Antonio, (li jam sci•is li•a•n nom•o•n), ke vi parol•as kun iu, kiu, kvankam li hav•as orel•o•j•n por aŭd•i, ne hav•as lang•o•n por parol•i: tiel do, sen•tim•e pov•as Vi•a Moŝt•o trans•port•i tio•n, kio•n vi hav•as en la brust•o, la mi•a•n, kaj konsider•i, ke vi ek•ĵet•is ĝi•n en la abism•o•j•n de la silent•o.”
“Kiel fid•o al tiu promes•o, respond•is Don Antonio, mi vol•as mir•ig•i vi•n per tio, kio•n vi vid•os kaj aŭd•os, kaj mal•pez•ig•i la ĉagren•o•n, kiu•n kaŭz•as al mi la fakt•o, ke mi hav•as neniu•n por komunik•i al li mi•a•n sekret•o•j•n, kiu•j ne est•as konfid•ebl•a•j al ĉiu•j.”
Mir•ig•it•a rest•is Don Kiĥot•o, atend•ant•e la rezultat•o•n de tiom da antaŭ•parol•o•j. Post tio, Don Antonio, pren•int•e li•a•n man•o•n, promen•ig•is ĝi•n sur la bronz•a kap•o, kaj sur la tut•a tabl•o kaj la jasp•a pied•stal•o, sur kiu ĝi sub•ten•iĝ•is, kaj post•e li dir•is: “Tiu ĉi kap•o, Sinjor•o Don Kiĥot•o est•as far•it•a kaj fabrik•it•a el unu el la plej sorĉ•ist•o•j kaj magi•ist•o•j, kiu•j en la mond•o ekzist•as, kaj kiu, mi kred•as, est•as el la pol•a naci•o kaj disĉipl•o de la fam•e kon•at•a Escotillo, pri kiu tiom da mir•ig•aĵ•o•j oni rakont•as. Li est•is ĉi tie en mi•a hejm•o kaj por la prez•o de mil or•mon•er•o•j, kiu•j•n mi al li don•is, li ĉiz•is tiu•n ĉi kap•o•n, kiu hav•as la ec•o•n kaj la virt•o•n respond•i, pri kiom ajn da afer•o•j oni demand•as ĝi•n. Li zorg•is pri rumb•o•j, pentr•is cifer•o•j•n, observ•is astr•o•j•n, rigard•is punkt•o•j•n kaj fin•e kre•is ĝi•n kun la perfekt•ec•o, kiu•n ni morgaŭ vid•os, ĉar la vendred•o•j•n ĝi est•as mut•a, kaj hodiaŭ vendred•e ĝi atend•ig•os ni•n ĝis morgaŭ. Dum tiu temp•o Vi•a Moŝt•o pov•os pri•pens•i, kio•n li vol•os demand•i; mi per spert•o sci•as, ke ĝi dir•as ver•o•n en ĉio, pri kio oni demand•as ĝi•n”.
Mir•ig•it•a rest•is Don Kiĥot•o de la ec•o kaj kvalit•o de la kap•o kaj eĉ preskaŭ ne kred•is al Don Antonio; sed vid•ant•e, kiom mal•mult•e da temp•o rest•is por far•i la eksperiment•o•n, li nur dir•is, ke li mult•e dank•as li•n pro tio, ke li mal•kaŝ•is al li tiel grav•a•n sekret•o•n. Ili el•ir•is el la salon•o, Don Antonio ŝlos•is la pord•o•n, kaj ili ir•is al la salon•o, kie est•is la ali•a•j sinjor•o•j. Dum tiu temp•o Sanĉ•o rakont•is al ili mult•a•j•n el la aventur•o•j kaj okaz•int•aĵ•o•j, kiu•j okaz•is al li•a mastr•o kaj al li.
Tiu•n post•tag•mez•o•n ili promen•ig•is Don Kiĥot•on, ne arm•it•a•n, sed vest•it•a•n por promen•ad•o, kun leon•kolor•a talar•o, kiu pov•us ŝvit•ig•i en tiu sezon•o eĉ glaci•o•n. Ili aranĝ•is kun la serv•ist•o•j, ke tiu•j ĉi distr•os Sanĉ•o•n tia•manier•e, ke ili ne las•u li•n for•ir•i el la hejm•o. Rajd•is Don Kiĥot•o ne sur Rocinanto, sed sur grand•a mul•o de egal•a ambl•o kaj bon•e ornam•it•a. Oni sur•met•is al li la talar•o•n, kaj sur la dors•o•n ili al•kudr•is ne vid•ebl•a•n de li pergamen•o•n, sur kiu•n ili skrib•is per grand•a•j liter•o•j: “Jen est•as Don Kiĥot•o de la Manĉ•o”. Je la komenc•o de la promen•ad•o, la skrib•o al•tirad•is la rigard•o•n de ĉiu•j, kiu•j ven•is vid•i li•n, kaj tial ke ili leg•ad•is: “Jen est•as Don Kiĥot•o de la Manĉ•o”, Don Kiĥot•o mir•is, vid•ant•e ve ĉiu•j, kiu•j vid•as li•n, li•n nom•as kaj re•kon•as; kaj si•n turn•ant•e al Don Antonio, kiu est•is apud li, li dir•is: “Grand•a est•as la prerogativ•o, kiu•n en•ten•as la migr•ant•a kavalir•ar•o; ĉiu tiu, kiu profesi•as ĝi•n, far•iĝ•as kon•at•a kaj fam•a tra ĉiu•j ekstrem•aĵ•o•j de la ter•o; rimark•u nur, Vi•a Moŝt•o Don Antonio, ke eĉ la infan•o•j de tiu ĉi urb•o, kvankam ili neniam vid•is mi•n, ĉiu•j mi•n kon•as”.
“Tiel est•as, Sinjor•o Don Kiĥot•o, respond•is Don Antonio ĉar, kiel la fajr•o ne pov•as rest•i kaŝ•it•a kaj ferm•it•a, tiel la virt•o ne pov•as rest•i ne•kon•at•a, kaj la virt•o, kiu•n oni ating•as per la profesi•o de la arm•il•o•j, bril•as kaj super•reg•as super ĉiu•j ali•a•j”.
Okaz•is do, ke dum kiam Don Kiĥot•o ir•is mez•e de la aplaŭd•o, pri kiu oni parol•is, kast•il•an•o, kiu leg•is la skrib•o•n sur la dors•o, laŭt•ig•is la voĉ•o•n, dir•ant•e: “La diabl•o kun vi, Don Kiĥot•o de la Manĉ•o! Kiel vi ĝis tie ĉi al•ven•is, ne mort•int•e pro la sen•nombr•a•j bat•o•j, kiu•j•n vi ricev•is? Vi est•as frenez•a, kaj se almenaŭ vi est•us tia en sol•ec•o kaj mal•antaŭ la pord•o•j de vi•a frenez•ec•o!... Sed vi hav•as kapabl•o•n frenez•ig•i kaj mal•sprit•ig•i ĉiu•j•n, kiu•j vi•n kon•as kaj kun vi inter•komunik•as; rigard•u nur tiu•j•n sinjor•o•j•n, kiu•j akompan•as vi•n. Re•ir•u, mal•sprit•ul•o, al vi•a hejm•o kaj zorg•u pri vi•a bien•o, pri vi•a edz•in•o kaj pri vi•a•j fil•o•j, kaj las•u tiu•j•n van•aĵ•o•j•n, kiu•j mord•et•as vi•a•n cerb•o•n kaj ruin•ig•as vi•a•n inteligent•ec•o•n”.
“Frat•o, dir•is Don Antonio, sekv•u vi•a•n voj•o•n kaj ne don•u konsil•o•j•n al tiu, kiu ne pet•as ili•n. Sinjor•o Don Kiĥot•o de la Manĉ•o est•as tre saĝ•a, kaj ni, kiu•j akompan•as li•n, ne est•as mal•prudent•a•j; la virt•o•n oni dev•as honor•i, kie ajn oni ĝi•n renkont•as; kaj vi ir•u al la diabl•o kaj ne en•ŝov•u vi•n tie•n, kie•n oni vi•n ne vok•as.”
“Nu, Vi•a Moŝt•o est•as prav•a, respond•is la kast•il•an•o, ĉar konsil•i tiu•n mal•feliĉ•ul•o•n, est•as kvazaŭ pied•frap•i al la abel•a pik•il•o; tamen, mi mult•e bedaŭr•as, ke la sprit•ec•o, kiu•n laŭ•dir•e montr•as en ĉiu afer•o tiu ĉi sen•saĝ•ul•o, el•ŝpruc•as el li tra la de•flu•ej•o de li•a migr•ant•a kavalir•ec•o. Al la diabl•o, pri kiu vi parol•is, ir•u mi kaj ĉiu•j mi•a•j id•o•j, se de nun, eĉ se mi viv•us pli da jar•o•j ol Matusalemo, mi don•os konsil•o•n al kiu ajn, eĉ se oni ĝi•n de mi pet•os.”
De•flank•iĝ•is la konsil•int•o; antaŭ•e•n•ir•is la promen•ant•o•j; sed est•is tia la febr•o, kiu•n ek•hav•is la infan•o•j kaj ĉiu•j, leg•ant•e la skrib•o•n, ke Don Antonio est•is dev•ig•at•a for•met•i ĝi•n, ŝajn•ig•ant•e, ke li for•ig•as ali•a•n afer•o•n.
Al•ven•is la nokt•o; ili re•ven•is hejm•e•n, okaz•is bal•o kun sinjor•in•o•j; ĉar la edz•in•o de Don Antonio, kiu est•is sinjor•in•o alt•rang•a kaj gaj•a, bel•a kaj saĝ•a, invit•is ali•a•j•n el si•a•j amik•in•o•j, por ke ili ven•u honor•i ŝi•a•n gast•o•n kaj ĝu•i li•a•n neniam vid•it•a•n frenez•ec•o•n. Kelk•a•j ven•is; oni riĉ•e vesper•manĝ•is, kaj la bal•o komenc•iĝ•is je la dek•a hor•o vesper•e. Inter la sinjor•in•o•j est•is du kun petol•a kaj mok•em•a spirit•o kaj, kvankam tre honest•a•j, tro sen•ĝen•a•j, por ke la mok•o•j gaj•ig•u sen koler•ig•o. Ili rapid•is invit•i al la danc•ad•o Don Kiĥot•o•n, al kiu ili muel•is ne nur la korp•o•n, sed ankaŭ la anim•o•n. Est•is vid•ind•a afer•o la figur•o de Don Kiĥot•o long•a, etend•it•a, mal•gras•a, flav•a, kun•prem•it•a en la vest•aĵ•o•j, sen•graci•a kaj precip•e tre pez•a. Am•ind•um•ad•is li•n kvazaŭ kaŝ•em•e la sinjor•in•o•j, kaj li, ankaŭ kaŝ•em•e, mal•estim•ad•is ili•n. Sed vid•int•e si•n sieĝ•at•a de am•vort•o•j, li laŭt•ig•is la voĉ•o•n kaj dir•is: “‘Fugite partes adversae’: las•u mi•n en mi•a trankvil•ec•o, mal•bon•ven•int•a•j pens•o•j; ir•u for, sinjor•in•o•j, kun vi•a•j dezir•o•j, ĉar tiu, kiu est•as reĝ•in•o de la mi•a•j, la sen•egal•a Dulcine•o de l’ Toboso, ne permes•as, ke ali•a•j ol la ŝi•a•j reg•ad•u mi•n kaj mi•n venk•u”.
Tio•n dir•int•e, li sid•iĝ•is ter•e•n, en la mez•o de la salon•o, muel•it•a kaj dis•romp•it•a de la tia danc•a ekzerc•ad•o. Don Antonio ordon•is, ke oni li•n port•u sur li•a•n lit•o•n, kaj la unu•a, kiu li•n ating•is, est•is Sanĉ•o, dir•ant•e al li: “En mal•bon•a hor•o, sinjor•o mi•a mastr•o, vi danc•is: ĉu vi kred•as, ke ĉiu kuraĝ•ul•o est•as danc•em•ul•o kaj ĉiu migr•ant•a kavalir•o ba•led•ist•o? Mi dir•as, ke se vi tio•n pens•as, vi erar•as: hom•o•j ekzist•as, kiu•j prefer•us mort•ig•i gigant•o•n ol far•i kapriol•o•n; se vi dev•os salt•o•danc•i, mi anstataŭ•os vi•a•n mank•o•n, ĉar mi danc•o•salt•as kiel falk•o; sed rilat•e al la plat•danc•o mi tut•e ne sukces•as”.
Per tiu•j kaj ali•a•j rezon•ad•o•j, Sanĉ•o rid•ind•ig•is la bal•o•n kaj met•is si•a•n mastr•o•n en la lit•o•n, kovr•ant•e li•n mult•e, por ke li for•ŝvit•u la mal•varm•um•o•n post la danc•o.
En la post•a tag•o ŝajn•is bon•e al Don Antonio, far•i la eksperiment•o•n de la en•sorĉ•it•a kap•o, kaj kun Don Kiĥot•o, Sanĉ•o kaj ali•a•j amik•o•j, krom la du sinjor•in•o•j, kiu•j lac•ig•is Don Kiĥot•o•n en la bal•o, kaj kiu•j tra•nokt•is kun la edz•in•o de Don Antonio, tiu ĉi si•n en•ferm•is en la salon•o, kie star•is la kap•o. Li rakont•is al ĉiu•j la ec•o•n, kiu•n ĝi hav•as, rekomend•ant•e al ili la sekret•o•n, kaj li dir•is, ke tiu ĉi tag•o est•as la unu•a, kiam oni dev•as prov•i la virt•o•n de tia en•sorĉ•it•a kap•o. Escept•e de la du amik•o•j de Don Antonio, neniu ali•a person•o sci•is pri la artifik•o de la sorĉ•o, kaj eĉ se Don Antonio ne antaŭ•e est•us mal•kaŝ•int•a ĝi•n al si•a•j amik•o•j, ankaŭ ili fal•us en la mir•o•n, en kiu•n la ali•a•j fal•is, ĉar ne ali•a afer•o est•is ebl•a: per tia lert•ec•o kaj ord•o ĝi est•is fabrik•it•a.
La unu•a, kiu ir•is al la orel•o de la kap•o, est•is Don Antonio mem, kaj li dir•is per respekt•plen•a voĉ•o, sed ne tiel mal•laŭt•e, ke de ĉiu•j ĝi ne est•us aŭd•ebl•a: “Dir•u al mi, kap•o, per la pov•o, kiu en vi est•as, kiu•j•n pens•o•j•n mi hav•as nun?” Kaj la kap•o respond•is, ne•mov•ant•e la lip•o•j•n, per voĉ•o klar•a kaj mal•konfuz•a, tia•manier•e ke ĉiu•j aŭd•is ĝi•n, la jen•a•n fraz•o•n: “Mi ne juĝ•as pri pens•o•j”. Aŭd•int•e tio•n, ĉiu rest•is mir•ig•it•a, ĉar oni vid•is, ke en la tut•a salon•o, nek ĉirkaŭ la tabl•o, est•as hom•a person•o, kiu pov•as respond•i. “Kiom•a•j ni est•as ĉi tie?”, re•demand•is Don Antonio; kaj est•is al li respond•at•e sam•manier•e: “Est•as tie ĉi vi kaj vi•a edz•in•o kun du amik•o•j vi•a•j kaj du amik•in•o•j ŝi•a•j, fam•a kavalir•o Don Kiĥot•o de la Manĉ•o, kaj li•a arm•il•paĝi•o, kies nom•o est•as Sanĉ•o Panco”.
Tie ĉi ja oni de•nov•e mir•is; tie ĉi ja pro tim•o la har•o•j star•iĝ•is al ĉiu•j. Kaj Don Antonio, mal•proksim•iĝ•ant•e de la kap•o dir•is: “Tio ĉi sufiĉ•as por cert•ig•i mi•n, ke mi ne est•is tromp•at•a de tiu, kiu vend•is al mi vi•n, kler•a•n kap•o•n, parol•ant•a•n kap•o•n, respond•em•a•n kaj mir•ig•a•n kap•o•n. Ali•a al•ven•u, kaj li demand•u ĝi•n pri tio, kio•n li vol•os”.
Kaj tial, ke la vir•in•o•j est•as rapid•em•a•j kaj sci•vol•em•a•j, la unu•a, kiu al•ir•is, est•is unu el la du amik•in•o•j de la edz•in•o de Don Antonio, kaj kio•n ŝi demand•is est•is: “Dir•u al mi, kap•o: kio•n mi far•u por est•i bel•eg•a?” Kaj est•is al ŝi respond•at•e: “Est•u tre honest•a”. “Mi ne demand•as vi•n plu”, dir•is la demand•ant•in•o.
Al•ir•is tuj la kun•ul•in•o, kaj ŝi dir•is: “Mi dezir•as sci•i, kap•o, ĉu mi•a edz•o am•as mi•n bon•e aŭ ne”. Kaj al ŝi oni respond•is: “Vid•u, kiel li ag•as al vi, kaj vi mem pov•os juĝ•i”. La edz•in•iĝ•int•a vir•in•o apart•iĝ•is, dir•ant•e: “Tiu ĉi respond•o ne bezon•is demand•o•n, ĉar efektiv•e la ag•o•j, kiu•j•n oni far•as, montr•as la vol•o•n de tiu, kiu far•as ili•n.”
Al•ir•is tuj unu el la amik•o•j de Don Antonio kaj demand•is ĝi•n: “Kiu est•as mi?” kaj est•is al li respond•at•e: “Vi tio•n ja sci•as”. Mi ne demand•as tio•n ĉi respond•is la sinjor•o sed, vi dir•u al mi, ĉu vi kon•as mi•n.“ ”Jes, mi kon•as vi•n“ al li oni respond•is , vi est•as Don Pedro Noriz.” “Mi ne vol•as pli mult•e sci•i, ĉar tio ĉi sufiĉ•as por kompren•ig•i, ho kap•o, ke vi sci•as ĉio•n.”
Kaj kiam li est•is for•ir•int•a, al•ir•is la ali•a amik•o kaj demand•is: “Dir•u al mi, kap•o: kiu•j•n dezir•o•j•n hav•as mi•a fil•o la unu•a•nask•it•o?” “Mi jam dir•is, oni respond•is ke mi ne juĝ•as dezir•o•j•n; sed malgraŭ ĉio, mi pov•as dir•i al vi, ke tiu, kiu•n vi•a fil•o hav•as, est•as en•ter•ig•i vi•n”. “Tio est•as dir•is la sinjor•o kio•n mi vid•as per la okul•o•j, tio•n mi palp•as per la fingr•o•j, kaj mi ne demand•as plu.”
Al•ven•is tie•n la edz•in•o de Don Antonio kaj dir•is: “Mi ne sci•as, kap•o, pri kio demand•i vi•n; mi nur dezir•as sci•i, ĉu mi ĝu•os dum mult•a•j jar•o•j mi•a•n bon•a•n edz•o•n”, kaj oni al ŝi respond•is: “Jes, vi ĝu•os, tial ke li•a san•o kaj sobr•ec•a viv•manier•o promes•as mult•a•j•n jar•o•j•n da viv•o, kiu•n mult•a•j mal•long•ig•as per si•a mal•sobr•ec•o”.
Al•ven•is tuj Don Kiĥot•o, kaj li dir•is: “Dir•u al mi, vi, kiu respond•as, ĉu est•is ver•o aŭ sonĝ•o tio, kio okaz•is al mi en la grot•o de Montesino? Ĉu est•as cert•a•j la skurĝ•bat•o•j de Sanĉ•o, mi•a arm•il•paĝi•o? Ĉu efektiv•iĝ•os la sen•sorĉ•ig•o al Dulcine•o?” Rilat•e al la grot•o, oni respond•is “est•as mult•o por dir•i: ĝi hav•as io•n el ĉio; la skurĝ•ad•o de Sanĉ•o ir•os mal•rapid•e; la sen•sorĉ•ig•o al Dulcine•o far•iĝ•os si•a•temp•e.”
“Mi ne dezir•as sci•i io•n pli•a•n; dir•is Don Kiĥot•o kiam mi nur vid•os Dulcine•o•n sen•sorĉ•ig•it•a, mi imag•os, ke subit•e prosper•os al mi ĉiu•j aventur•o•j, kiu•j•n mi pov•os dezir•i.” La last•a demand•ant•o est•is Sanĉ•o, kaj kio•n li demand•is, est•is: “Okaz•e, kap•o, ĉu mi hav•os ali•a•n reg•land•o•n? Ĉu mi el•ir•os el mi•a kondiĉ•o de arm•il•paĝi•o? Ĉu mi re•vid•os mi•a•n edz•in•o•n kaj mi•a•j•n fil•o•j•n?”
Al li oni respond•is: “Vi reg•os en vi•a hejm•o, kaj se vi tie•n re•ven•os, vi re•vid•os edz•in•o•n kaj fil•o•j•n, kaj las•int•e la serv•ad•o•n, vi ne plu est•os arm•il•serv•ist•o.” “Bon•e, pro Di•o, dir•is Sanĉ•o Panco, tio•n ĉi mi ja est•us dir•int•a al mi; ne dir•us pli mult•e la profet•o Perogrullo.”
“Best•o, dir•is Don Kiĥot•o, kio•n vi vol•as, ke oni respond•u al vi? Ĉu ne sufiĉ•as, ke la respond•o•j, kiu•j•n tiu ĉi kap•o don•is, korespond•is al tio, pri kio vi demand•is?” “Jes, sufiĉ•as, respond•is Sanĉ•o, sed mi vol•as, ke ĝi pli bon•e klar•ig•u, kaj pli mult•e dir•u.”
Ĉe tio ĉi fin•iĝ•is la demand•o•j kaj respond•o•j, sed ne fin•iĝ•is la mir•o, kun kiu rest•is ĉiu•j, escept•e de la du amik•o•j de Don Antonio, kiu•j kon•is la artifik•o•n. Cide Hamete Benengeli bon•vol•is ĝi•n tuj klar•ig•i, por ne mir•ig•i la mond•o•n per la kred•o, ke iu sorĉ•a kaj ekster•ordinar•a mister•o est•as en•ten•at•a en tiu kap•o: tiel, li dir•is, ke Don Antonio Moren•o, imit•ant•e ali•a•n kap•o•n, kiu•n li vid•is en Madrid•o ĉe la dom•o de skulpt•ist•o, konstru•is ĉi tiu•n ĉe li por amuz•i kaj mir•ig•i la ne•sci•ul•o•j•n; kaj la fabrik•aĵ•o est•as jen•a: la supr•aĵ•o de la tabl•o est•as el lign•o pentr•it•a kaj lak•it•a kvazaŭ jasp•o; kaj la piedestal•o, sur kiu ĝi star•as, est•as el la sam•a material•o, kun kvar pied•o•j de agl•o, kiu•j el•iĝ•as el ĝi por pli bon•a firm•ec•o. La kap•o, kiu ŝajn•as medal•o kaj figur•aĵ•o de rom•a imperi•estr•o kaj est•as bronz•kolor•a, est•as tut•e kav•a, sam•e kiel la supr•aĵ•o de la tabl•o, al kiu ĝi al•iĝ•as tiel ĝust•e, ke neniu fend•o est•as vid•ebl•a.
La pied•o de la tabl•o est•as ankaŭ kav•a kaj komunik•iĝ•as kun la gorĝ•o kaj brust•o de la kap•o; kaj ĉio ĉi korespond•as al ali•a apartament•o, kiu est•as sub la salon•o. Tra la tut•a kav•aĵ•o de pied•o, tabl•o, gorĝ•o kaj brust•o de la nom•it•a medal•o kaj figur•aĵ•o, tra•ir•as zorg•e fiks•it•a tub•o el lad•o, kiu ne est•as vid•ebl•a de iu. En la mal•supr•a apartament•o, korespond•ant•a al la supr•a, est•as la person•o, kiu dev•as respond•i, kun la buŝ•o ĉe la tub•o mem, tia•manier•e ke, kvazaŭ per blov•paf•il•o, la voĉ•o ir•ad•as de supr•e mal•supr•e•n kaj de mal•supr•e supr•e•n, en vort•o•j el•parol•it•a•j kaj klar•a•j, kaj tiel est•as ne•ebl•e re•kon•i la tromp•o•n. Nev•o de Don Antonio, sprit•a kaj inteligent•a student•o, est•as la respond•ant•o•n, kiu, sci•ig•it•e de si•a onkl•o pri tiu•j, kiu•j en tiu tag•o kun li en•ir•os en la salon•o•n de la kap•o, pov•as facil•e, ĝust•e kaj akurat•e respond•i la unu•a•n demand•o•n; la ali•a•j•n li respond•as per konjekt•o•j kaj saĝ•e kiel saĝ•ul•o. Kaj plu dir•is Cide Hamete, ke la el•montr•o de tiu ĉi admir•ind•a maŝin•o daŭr•is dek aŭ dek du tag•o•j•n, sed ĉar dis•vast•iĝ•is tra la urb•o la fam•o, ke Don Antonio hav•is ĉe si en•sorĉ•it•a•n kap•o•n, kiu respond•as al ĉiu demand•int•o, li mem tim•is, ke tio al•ven•os al la aŭd•ad•o de la vigl•a•j gard•o•star•ant•o•j de ni•a fid•o, kaj aviz•is pri la afer•o la sinjor•o•j•n inkvizitor•o•j•n. Oni ordon•is al li, ke li ĝi•n detru•u kaj li ne plu daŭr•ig•u la el•montr•o•n, por ke la mal•kler•a popol•o ne skandal•u. Sed, en la opini•o de Don Kiĥot•o kaj Sanĉ•o Panco, la kap•o rest•is en•sorĉ•it•a kaj respond•em•a, kun pli da kontent•ec•o ĉe Don Kiĥot•o ol ĉe Sanĉ•o.
La sinjor•o•j de la urb•o, por far•i plezur•o•n al Don Antonio, fest•i Don Kiĥot•o•n kaj ebl•ig•i, ke tiu ĉi montr•u si•a•j•n mal•saĝ•aĵ•o•j•n, ordon•is, ke oni far•u post ses tag•o•j turnir•o•n, kiu ne efektiv•iĝ•is pro la okaz•aĵ•o, pri kiu oni parol•os post•e.
Subit•e Don Kiĥot•o dezir•is promen•i en la urb•o sen•ceremoni•e kaj pied•e pro tim•o, ke se li rajd•os sur ĉeval•o, la bub•o•j persekut•os li•n, kaj tial li kaj Sanĉ•o kun ali•a•j du serv•ist•o•j, kiu•j•n Don Antonio don•is al li, el•ir•is promen•i. Okaz•is, ke, ir•ant•e tra strat•o, Don Kiĥot•o lev•is la okul•o•j•n kaj vid•is skrib•it•a•n per tre grand•a•j liter•o•j: “Tie ĉi oni pres•as libr•o•j•n.” Pro tio li mult•e kontent•iĝ•is, ĉar ĝis tiam li neniu•n pres•ej•o•n vid•is, kaj li dezir•is sci•i kiel ili est•as. Li en•ir•is kun si•a tut•a akompan•ant•ar•o, kaj li vid•is pres•i en unu lok•o, korekt•i en ali•a, kompost•i en tiu ĉi, re•form•i en tiu, kaj unu•vort•e la tut•a•n aparat•o•n, kiu en la grand•a•j pres•ej•o•j montr•iĝ•as. Al•proksim•iĝ•is Don Kiĥot•o al kest•o, kaj li demand•is, kio est•as, kio•n oni tie far•as; la ofic•ist•o•j klar•ig•is la afer•o•n al li, li mir•is kaj ir•is plu. Al•ven•is Don Kiĥot•o al unu ofic•ist•o, kaj li demand•is li•n, kio•n li far•as. La ofic•ist•o respond•is: “Sinjor•o, tiu sinjor•o, kiu ĉi tie est•as (kaj li montr•is al li vir•o•n de bon•a kresk•o kaj aspekt•o kaj iom grav•a•n) traduk•is toskan•a•n verk•o•n en ni•a•n kast•il•a•n lingv•o•n, kaj mi kompost•as ĝi•n por pres•i. ”Kiu•n titol•o•n hav•as la libr•o?“ demand•is Don Kiĥot•o. Al tio respond•is la aŭtor•o: Sinjor•o, en Toskan•a la libr•o est•as nom•at•a Le bagatelle.” “Kaj kio•n signif•as Le bagatelle en ni•a kast•il•a lingv•o?” demand•is Don Kiĥot•o “Le bagatelle, dir•is la aŭtor•o est•as kvazaŭ ni dir•us kast•il•e: la lud•il•o•j; kaj kvankam tiu ĉi libr•o est•as, laŭ la nom•o, modest•a, ĝi en•hav•as kaj en•ferm•as en si tre bon•a•j•n kaj substancozajn afer•o•j•n.”
“Mi, dir•is Don Kiĥot•o kon•as iom da toskan•a lingv•o, kaj mi eĉ pov•as deklam•i kelk•a•j•n stanc•o•j•n de Ariost•o. Sed, dir•u al mi Vi•a Moŝt•o, (kaj mi ne demand•as vi•n pro tio, ke mi vol•as ekzamen•i la kapabl•o•n de Vi•a Moŝt•o, sed nur pro sci•vol•em•o), ĉu vi trov•is en vi•a skrib•aĵ•o iu•foj•e la vort•o•n pignata?” “Jes, mult•a•j•n foj•o•n”, respond•is la aŭtor•o. “Kaj kiel vi•a aŭtor•o traduk•as ĝi•n kast•il•e•n?” demand•is Don Kiĥot•o. “Kiel vi vol•as, ke mi traduk•u ĝi•n, re•dir•is la aŭtor•o se ne per pot•o?” “Korp•o de Di•o! dir•is Don Kiĥot•o kiel progres•int•a vi est•as en la toskan•a lingv•o! Mi vet•us bon•a•n vet•o•n, ke kie est•as toskan•e dir•it•e piace, Vi•a Moŝt•o kast•il•e traduk•as plaĉ•as, kaj kie oni dir•as più, vi dir•as pli, kaj sù vi traduk•as per supr•e, kaj giù per mal•supr•e.” “Jes, est•as cert•e, dir•is la aŭtor•o, ĉar tiu•j est•as la respond•ant•a•j vort•o•j.” “Mi kuraĝ•as ĵur•i, dir•is Don Kiĥot•o, ke Vi•a Moŝt•o ne est•as kon•at•a en la mond•o, kiu ĉiam mal•ŝat•as premi•i la eminent•a•n geni•o•j•n kaj la laŭd•ind•a•j•n labor•o•j•n. Kiom da lert•ec•o•j est•as ĉie perd•at•a•j! Kiom da geni•o•j las•at•a•j flank•e! Kiom da mal•estim•at•a•j virt•o•j! Sed, kun ĉio ĉi, ŝajn•as al mi, ke traduk•i el unu en ali•a•n lingv•o•n, se oni ne traduk•as el la grek•a kaj latin•a (reĝ•o•j de la lingv•o•j) est•as kvazaŭ rigard•i la landrajn tapiŝ•o•j•n ĉe la dors•a flank•o; kvankam oni vid•as la figur•aĵ•o•j•n, ili est•as plen•a•j de faden•o•j, kiu•j mal•klar•ig•as ili•n, kaj oni ili•n ne vid•as kun la hel•ec•o kaj perfekt•ec•o de la supr•a flank•o. Traduk•i el facil•a•j lingv•o•j montr•as nek geni•o•n nek bel•stil•o•n, tut•e kvazaŭ oni kopi•us de unu paper•o sur ali•a•n. Per tio mi ne vol•as dir•i, ke ne est•as laŭd•ind•a la traduk•labor•ad•o, ĉar hom•o•j pov•as si•n okup•i per ali•a•j, pli mal•bon•a•j afer•o•j kaj kiu•j pli mal•mult•a•n profit•o•n al li al•port•as. Escept•o•j en tiu ĉi kalkul•o est•as la du fam•a•j traduk•int•o•j, unu, Doktor•o Christobal de Figueroa en si•a Pastor Fido, kaj ali•a, Don Juan de J’auregui en si•a Aminta. Ambaŭ feliĉ•e sukces•is las•i dub•o•n, pri kio est•as la traduk•o kaj kio la original•o. Sed, dir•u al mi, Vi•a Moŝt•o, ĉu tiu ĉi libr•o est•as pres•it•a je vi•a propr•a kalkul•o, ĉu vi jam vend•is al iu libr•ist•o la privilegi•o•n?” “Mi pres•ig•as ĝi•n je mi•a kalkul•o, — respond•is la aŭtor•o, — kaj mi kred•as gajn•i almenaŭ mil dukat•o•j•n per tiu ĉi unu•a el•don•o, kiu hav•os du mil ekzempler•o•j•n, kiu•j el•vend•iĝ•os je po ses real•o•j kontant•a•j.” “bon•e sci•as Vi•a Moŝt•o la kalkul•o•n, respond•is Don Kiĥot•o; oni bon•e vid•as, ke vi ne kon•as la en•spez•o•j•n kaj el•spez•o•j•n de la pres•ist•o•j kaj la rilat•o•j•n, kiu•j est•as inter unu•a•j kaj ali•a•j. Mi promes•as al vi, ke kiam vi vid•os vi•n ŝarĝ•it•a per mil korp•o•j de libr•o•j, vi vid•os vi•a•n korp•o•n tiel muel•it•a, ke vi ek•tim•os, kaj mult•e pli, se la verk•o est•as iom fuŝ•it•a kaj neniom sprit•a.” “Kio do! — dir•is la aŭtor•o, ĉu vi vol•as, ke mi don•u ĝi•n al libr•ist•o, kiu don•os al mi por la privilegi•o tri mar•av•e•dis•o•j•n, kaj ankoraŭ li kred•os favor•i mi•n per ili? Mi ne pres•ig•as mi•a•j•n libr•o•j•n por ating•i pli mult•e da fam•o en la mond•o, ĉar mi jam est•as kon•at•a pro mi•a•j verk•o•j; profit•o•n mi vol•as, ĉar sen ĝi la bon•a fam•o ne valor•as eĉ spes•o•n. ” “Di•o don•u al vi bon•a•n sort•o•n” respond•is Don Kiĥot•o. Li paŝ•is antaŭ•e•n al ali•a skatol•o, kie li vid•is, ke oni est•as korekt•ant•a kajer•o•n de libr•o titol•it•a Lum•o de l’ animo, kaj vid•int•e ĝi•n, li dir•is: “Tia•j•n verk•o•j•n, kvankam jam ekzist•as mult•a•j el tiu ĉi spec•o, oni dev•as pres•i, ĉar est•as mult•nombr•a•j la pek•ul•o•j kaj est•as neces•a•j sen•nombr•a•j lum•o•j por tiom da ne•lum•ig•it•o•j.” Li paŝ•is antaŭ•e•n, kaj li vid•is, ke ankaŭ oni est•as korekt•ant•a ali•a•n libr•o•n, kaj demand•it•e pri la titol•o, oni al li respond•is, ke ĝi est•as nom•at•a: “Du•a part•o de la sprit•a junkr•o Don Kiĥot•o de la Manĉ•o”, verk•it•a de iu najbar•o de Tordesillas. “Mi jam hav•as sci•ig•o•n pri tiu ĉi verk•o, dir•is Don Kiĥot•o; kaj ver•e kaj en mi•a konscienc•o mi kred•is, ke ĝi jam est•is brul•ig•it•a kaj pulvor•ig•it•a pro si•a sen•hont•ec•o; sed la tag•o de Sankt•a Mart•in•o al•ven•os por ĝi kiel por ĉiu pork•o: La fiktiv•a•j histori•o•j des pli est•as bon•a•j kaj amuz•a•j, ju pli al•proksim•iĝ•as al la ver•o aŭ al la simil•ec•o de la ver•o; kaj la ver•o•j des pli est•as bon•a•j, iu pli ili est•as ver•a•j.” Kaj tio•n ĉi dir•int•e, kun montr•o de koler•o, li el•ir•is el la pres•ej•o. La sam•a•n tag•o•n Don Antonio ordon•is, konduk•i li•n por rigard•i la galer•o•j•n, kiu•j est•as ĉe la mar•bord•o; pri kio Sanĉ•o mult•e ĝoj•is tial, ke dum si•a tut•a viv•o li neniam vid•is ili•n. Inform•is Don Antonio la galer•estr•o•n, ke post•tag•mez•e li konduk•os, por vid•i ili•n, si•a•n fam•a•n gast•o•n Don Kiĥot•o•n de la Manĉ•o, pri kiu la galer•estr•o kaj ĉiu loĝ•ant•o de la urb•o hav•is jam sci•ig•o•n; kaj tio•n, kio okaz•is en la galer•o•j, oni dir•os en la sekv•ant•a ĉapitr•o.
Grand•a•j est•is la rezon•ad•o•j, kiu•j•n Don Kiĥot•o far•ad•is pri la respond•o•j de la en•sorĉ•it•a kap•o, sen tio ke iu el ili el•trov•is la tromp•o•n; kaj ĉiu•j rezon•ad•o•j fin•iĝ•is per la promes•o, kiu•n li kred•is ver•a, pri la sen•sorĉ•ig•o al Dulcine•o. Tie li ir•ad•is, ven•ad•is kaj gaj•iĝ•ad•is en si mem, kred•ant•e, ke li baldaŭ vid•os la plen•um•o•n; kaj Sanĉ•o, kvankam li mal•ŝat•eg•is est•i provinc•estr•o, kiel est•as dir•it•e, dezir•is iam post•e reg•i kaj est•i obe•at•a: ĉar tiu•n ĉi mal•bon•o•n kun•port•as kun si la reg•ad•o, eĉ kiam ĝi est•as fiktiv•a.
Laŭ decid•o, tiu•n post•tag•mez•o•n Don Antonio, la gast•ig•ant•o, kaj li•a•j du amik•o•j kun Don Kiĥot•o kaj Sanĉ•o, ir•is al la Galer•o•j. La galer•estr•o est•is gaj•eg•a pro si•a bon•a sort•o, vid•i la tiel mult•e•fam•a•j•n Don Kiĥot•o•n kaj Sanĉ•o•n. Apenaŭ ili al•ven•is al la mal•bord•o, ĉiu•j galer•o•j mal•lev•is la tend•o•j•n, kaj la flut•o•j sonor•ad•is; oni lanĉ•is al la akv•o la boat•o•n kovr•it•a•n de riĉ•a•j tapiŝ•o•j kaj de kusen•o•j el karmezin-kolor•a velur•o, kaj tuj, kiam Don Kiĥot•o est•is met•int•a la pied•o•j•n en ĝi•n, la ĉef•a ŝip•o ek•paf•is per la ĉef•kanon•o, kaj sam•e paf•is la ali•a•j galer•o•j; kaj, kiam Don Kiĥot•o supr•e•n•ir•is la dekstr•a•n ŝtup•ar•o•n, la tut•a kanajl•ar•o•salut•is li•n, kiel est•as kutim•o, kiam eminent•a person•o en•ir•as en la galer•o•n, dir•ant•e: hu, hu, hu, tri foj•o•j•n. Don•is al li man•o•n la general•o, kiu•n per tiu nom•o ni nom•os, kaj kiu est•is ĉef•a sinjor•o valenci•a. Li ĉirkaŭ•pren•is Don Kiĥot•o, dir•ant•e al li: “Tiu•n ĉi tag•o•n mi mark•os per blank•a ŝton•o, tial ke ĝi est•as unu el la plej bon•a•j de mi•a viv•o, ĉar mi vid•is Sinjor•o•n Don Kiĥot•o de la Manĉ•o, tip•o kaj sign•o, kiu montr•as al ni, ke en li en•ten•iĝ•as kaj kuŝ•as la tut•a valor•o de la migr•ant•a kavalir•ar•o.”
Per ali•a•j, ne mal•pli afabl•a•j rezon•o•j respond•is al li Don Kiĥot•o tre ĝoj•a, vid•ant•e si•n tiel grand•sinjor•e regal•it•a. Ĉiu•j en•ir•is en la poŭpon, kiu est•is tre bon•e ornam•it•a, kaj ili sid•iĝ•is sur la rand•benk•o•j: la sub•majstr•o ir•is al la rem•benk•o•j, kaj li signal•is per la fajf•il•o, ke la kanajl•ar•o for•ig•u si•a•j•n vest•o•j•n; afer•o, kiu est•is far•it•a en unu moment•o. Sanĉ•o, kiu vid•is tiom da hom•o•j nud•a•j, rest•is mir•ig•it•a, des pli kiam li vid•is star•ig•i tend•o•n tiel rapid•e, ke al li ŝajn•is, ke ĉiu•j diabl•o•j tie labor•as; sed ĉio ĉi est•is bagatel•o kompar•e al tio, kio•n mi dir•os nun. Sanĉ•o sid•is sur la tend•o•stang•o apud la dekstr•a mal•antaŭ•a rem•ist•o, kiu, inform•it•a pri tio, kio•n li dev•as far•i, kapt•is Sanĉ•o•n kaj lev•is li•n per la brak•o•j; post•e la tut•a kanajl•ar•o star•ant•a, vigl•a, komenc•int•e ĉe la dekstr•a flank•o, trans•don•is kaj turn•is li•n de benk•o al benk•o tiel rapid•e, ke la mal•feliĉ•a Sanĉ•o perd•is la vid•ad•o•n de si•a•j okul•o•j kaj sen•dub•e pens•is, ke ĉiu•j diabl•o•j li•n for•port•as; kaj ili nur ĉes•is, kiam ili re•ven•ig•is li•n tra la mal•dekstr•a flank•o kaj li•n re•met•is en la poŭpon. Li rest•is mal•feliĉ•a, muel•it•a, spir•eg•ant•a kaj ŝvit•ant•a, ne pov•ant•e imag•i tio•n, kio al li okaz•is.
Don Kiĥot•o, kiu vid•is la sen•flug•il•a•n flug•ad•o•n de Sanĉ•o, demand•is al general•o•n, ĉu tiu•j est•as ceremoni•o•j, kiu•j•n oni uz•as kun tiu•j, kiu•j unu•a•foj•e en•ir•as en la galer•o•j•n, ĉar se hazard•e tio est•as ver•o, li, kiu tut•e ne intenc•as promoci•iĝ•i en ili, ne vol•as far•i tia•j•n ekzerc•o•j•n. Li ĵur•is pro Di•o, ke se iu ek•kapt•os li•n por li•n turn•i, li for•met•os de li la anim•o•n per tra•pik•o•j; kaj tio•n dir•ant•e, li star•iĝ•is kaj pugn•o•pren•is la spad•o•n.
En tiu ĉi moment•o oni mal•lev•is la tend•o•n, kaj kun grand•eg•a bru•o oni fal•ig•is la anten•o•n suprem•al•supr•e•n. Sanĉ•o pens•is, ke la ĉiel•o el•iĝ•as el si•a•j fundament•o•j, ke ĝi fal•as sur li•a•n kap•o•n, kaj kaŭr•ant•e, li, plen•a de tim•o, ĝi•n met•is inter si•a•j•n krur•o•j•n. Ne est•is tut•e trankvil•a Don Kiĥot•o, kiu ankaŭ ek•trem•is kaj mal•streĉ•is la ŝultr•o•j•n kaj perd•is la kolor•o•n de la vizaĝ•o. La kanajl•ar•o lev•is la anten•o•n kun sam•a rapid•ec•o kaj bru•o, kun kiu•j ili mal•supr•e•n•ig•is ĝi•n; kaj tio ĉi en silent•o, kvazaŭ ili ne hav•as voĉ•o•n nek viv•o•n. La sub•majstr•o far•is signal•o•n, ke oni supr•e•n•ig•u la ankr•o•n, kaj salt•ant•e inter la benk•ar•o•n, kun la nerv•o•skurĝ•o aŭ bat•ŝnur•o, li ek•vip•is la ŝultr•o•j•n de la kanajl•ar•o, kaj la ŝip•o for•iĝ•is iom post iom al la mar•o. Kiam Sanĉ•o vid•is tiom da mov•iĝ•ant•a•j ruĝ•a•j pied•o•j (ĉar li pens•is, ke la rem•il•o•j est•as pied•o•j), li dir•is en si mem: “Tio ĉi ja est•as ver•e en•sorĉ•it•a afer•o kaj ne tio, kio•n mi•a majstr•o rakont•as. Kio•n far•is tiu•j ĉi mal•feliĉ•ul•o•j, ke oni ili•n tiel skurĝ•is? Kaj kiel tiu ĉi sol•a vir•o, kiu tie ir•ad•as fajf•ant•e, hav•as kuraĝ•o•n skurĝ•i tiom da hom•o•j? Nun mi dir•as, ke tio ĉi ja est•as la infer•o, aŭ almenaŭ la purgatori•o.”
Don Kiĥot•o, kiu vid•is la atent•o•n, kun kiu Sanĉ•o rigard•is la okaz•aĵ•o•n, dir•is al li: “Ha, Sanĉ•o, amik•o, kun kia facil•ec•o kaj mal•kar•ec•o vi pov•us, se vi vol•us, sen•vest•ig•i la supr•a•n du•on•part•o•n de vi•a korp•o, vi•n met•i inter ĉi tiu•j sinjor•o•j kaj fin•i la sen•sorĉ•ig•o•n al Dulcine•o! Ĉar kun la mizer•o kaj sufer•o de tiom da hom•o•j vi ne tro sent•us la vi•a•n; kaj pli•e pov•us okaz•i, ke la saĝ•ul•o Merlin kalkul•u ĉiu•n el tiu•j ĉi bat•o•j pro tio, ke ili est•as don•it•a•j de bon•a man•o, po dek bat•o•j el tiu•j, kiu•j•n vi dev•us don•i mem.”
La general•o vol•is demand•i, pro kio est•as tiu•j skurĝ•bat•o•j kaj tiu sen•sorĉ•ig•o al Dulcine•o, kiam la mar•ist•o dir•is: “Montjuich signal•as, ke est•as rem•ŝip•o apud la mal•bord•o ĉe la okcident•a flank•o.” Tio•n ĉi aŭd•int•e, la general•o salt•is al la benk•ar•o kaj dir•is: “Nu, mi•a•j fil•o•j, ke ĝi ne for•kur•u de ni: iu korsar•a ŝip•o el Alĝeri•o nepr•e est•as tiu, kiu•n la observ•ej•o signal•as al ni.”
Al•proksim•iĝ•is post•e la ali•a•j tri galer•o•j al la ĉef•a por sci•i, kio•n al ili oni ordon•as. Komand•is la general•o, ke du el ili el•ir•u al la mar•o, kaj li kun la ali•a al•ir•os laŭ•long•e la bord•o, ĉar tia•manier•e la vezelo ne for•kur•os de li. La kanajl•ar•o prem•is la rem•il•o•j•n, ŝov•ant•e la galer•o•j•n tiel furioz•e, ke ili ŝajn•as flug•i. Tiu•j, kiu•j for•ir•is al la mar•o, ek•vid•is je du mejl•o•j proksim•um•e vezelon, kiu•n laŭ•vid•e ili juĝ•is dek•kvar aŭ dek•kvin•benk•a, kaj tiel est•is la ver•o, kaj kiam la vezelo ek•vid•is la galer•o•n, ĝi si•n pret•ig•is por for•kur•i, kun intenc•o kaj esper•o util•ig•i si•a•n rapid•ec•o•n. Sed okaz•as al ĝi mal•e, ĉar la ĉef•a galer•o est•is unu el la plej rapid•a•j, kiu•j sur la mar•o vetur•as, kaj ĝi tiel kur•is, ke tiu•j de la vezelo klar•e vid•is, ke ili ne pov•as for•kur•i, kaj tial la ŝip•estr•o ordon•is, ke oni las•u la rem•il•o•j•n kaj ke oni kapitulac•u, por ne koler•ig•i la kapitan•o•n, kiu ni•a•j•n galer•o•j•n reg•is. Sed la sort•o, kiu ali•manier•e tio•n gvid•is, ordon•is, kiam la ĉef•galer•o al•ven•is tiel proksim•e, ke oni pov•is en la vezelo aŭd•i la voĉ•o•j•n dir•ant•a•j, ke ili kapitulac•u, du toraquis, tio est•as kvazaŭ du ebri•a•j turk•o•j, kiu•j en la vezelo ven•is kun ali•a•j dek du, funkci•ig•is du paf•il•o•j•n kaj mort•ig•is du soldat•o•j•n, kiu•j est•is sur la rand•o•j de ni•a•j galer•o•j.
Tio•n vid•int•e, la general•o ĵur•is, las•i viv•ant•a neniu•n el tiu•j, kiu•j•n li kapt•os en la vezelo, kaj atak•ant•e ĝi•n kun ĉiu fort•o, ĝi for•ŝov•is sub la rem•il•ar•o. Pas•is la galer•o antaŭ•e•n grand•a•n distanc•o•n; tiu•j de la vezelo si•n juĝ•is perd•it•a•j, kaj ili supr•e•n•tir•is vel•o•n, dum kiam la galer•o re•ven•is, kaj de•nov•e, per vel•o•j kaj rem•il•o•j, ili si•n pret•ig•is al for•kur•ad•o. Sed ne iom util•is al ili ili•a diligent•ec•o, kiom mal•util•is al ili ili•a tro•risk•em•o, ĉar la ĉef•galer•o ating•is ili•n post ne pli ol du•on•o da mejl•o, ĝi ĵet•is sur ili•n la rem•il•o•j•n kaj kapt•is ĉiu•j•n viv•ant•a•j•n. Al•ven•is dum•e la ali•a•j du galer•o•j, kaj ĉiu•j kvar kun la kapt•it•aĵ•o re•ven•is al la mal•bord•o, kie sen•nombr•a popol•amas•o est•is atend•ant•a ili•n, dezir•ant•e vid•i, kio•n ili kun•port•as. La general•o ankr•is apud la mal•bord•o kaj ek•sci•is, ke ĉe•est•as sur la bord•o la vic•reĝ•o de la urb•o. Li ordon•is lanĉ•i la boat•o•n por al•port•i li•n, kaj mal•supr•e•n•ig•i la anten•o•n por tuj pend•ig•i la arab•a•n ŝip•estr•o•n kaj ali•a•n turk•o•j•n, kiu•j•n li kapt•is en la vezelo, kaj kiu•j est•is ĝis tri•dek ses person•o•j, ĉiu•j bel•a•j kaj la pli•mult•o turk•a•j paf•il•ist•o•j.
Demand•is la general•o, kiu est•as la kapitan•o de la ŝip•o, kaj respond•is al li, en kast•il•a lingv•o, unu el la kapt•it•o•j (kiu post•e aper•is kiel hispan•a renegat•o): “Tiu ĉi knab•o, sinjor•o, kiu•n tie ĉi vi vid•as, est•as ni•a kapitan•o”, kaj li montr•is unu el la plej bel•a•j knab•o•j, kiu•n pov•as pentr•i la hom•a imag•ad•o. Li, ŝajn•e, ne ating•is la du•dek•a•n jar•o•n. La general•o demand•is li•n: “Dir•u al mi, mal•bon•e konsil•it•a hund•o, kiu instig•is vi•n, mort•ig•i mi•a•j•n soldat•o•j•n, kiam vi mem vid•is, ke est•is ne•ebl•e for•kur•i? Ĉu vi ne sci•as, ke tro•risk•em•o ne est•as kuraĝ•o? La dub•a•j esper•o•j dev•as ig•i la vir•o•j•n sen•tim•a•j, sed ne tro•risk•em•a•j.” La arab•a ŝip•estr•o vol•is respond•i, sed la general•o ne pov•is tiam aŭd•i la respond•o•n pro tio, ke li ir•is akcept•i la vic•reĝ•o•n, kiu jam en•ir•is en la galer•o•n kun kelk•a•j el si•a•j serv•ist•o•j kaj kelk•a•j person•o•j de la urb•o. “Ĉu bon•a est•is la ĉas•ad•o, Sinjor•o General•o?” — dir•is la vic•reĝ•o. “Tiel bon•a, respond•is la general•o, — kiel vi ĝi•n vid•os nun pend•ant•a de tiu ĉi anten•o.” ”Kial do?“ — re•dir•is la vic•reĝ•o. ”Tial ke ili mort•ig•is al mi, — respond•is la general•o, kontraŭ ĉiu leĝ•o kaj kontraŭ ĉiu milit•a rajt•o kaj kutim•o, du soldat•o•j•n el la plej bon•a•j, kiu•j en tiu•j ĉi galer•o•j ven•is, kaj mi ĵur•is, pend•ig•i ĉiu•j•n, kiu•j•n mi kapt•is, precip•e tiu•n ĉi knab•o•n, kiu est•as la estr•o de la vezelo.” Kaj li montr•is tiu•n, kiu jam hav•is la man•o•j•n kun•lig•it•a•j kaj la ŝnur•o•n ĵet•it•a ĉirkaŭ la kol•o, atend•ant•e la mort•o•n. Rigard•is li•n la vic•reĝ•o, kaj vid•ant•e li•n tiel bel•a, bel•kresk•a kaj humil•a, — li•a bel•eg•ec•o don•ant•a al li eĉ en tiu moment•o leter•o•n de rekomend•o, — li ek•dezir•is sav•i li•n de la mort•o kaj tial dir•is: “Dir•u al mi, arab•a ŝip•estr•o, ĉu vi est•as turk•o, maŭr•o aŭ renegat•o?” Al kio respond•is la knab•o en lingv•o ankaŭ kast•il•a: “Mi est•as nek turk•o, nek maŭr•o, nek renegat•o.” — “Kio vi est•as do?” re•demand•is la vic•reĝ•o. “Vir•in•o-krist•ant•in•o”, respond•is la jun•ul•o. “Ĉu vir•in•o kaj krist•ant•in•o en tiu•j vest•aĵ•o•j kaj en tiu•j okaz•aĵ•o•j? Tio est•as afer•o pli admir•ind•a ol kred•ind•a.” — “Halt•ig•u, — dir•is la jun•ul•o — mi•a•n ekzekut•o•n, ĉar oni ne mult•e perd•os, prokrast•ant•e vi•a•n venĝ•o•n, ĝis kiam mi est•os rakont•int•a al vi mi•a•n viv•o•n.”
Kiu kor•o est•us tiel mal•mol•a, ke per tiu•j ĉi parol•o•j ĝi ne mol•iĝ•us, almenaŭ nur por aŭd•i la rakont•o•n de la mal•gaj•a knab•o? La general•o dir•is al li, ke li dir•u, kio•n li vol•os, sed ke li ne esper•u ating•i pardon•o•n pri si•a evident•a kulp•o. Kun tiu ĉi permes•o la knab•o ek•dir•is tia•manier•e: “En tiu naci•o pli mal•feliĉ•a ol prudent•a, sur kiu•n pluv•is mar•o da mal•feliĉ•aĵ•o•j, mi nask•iĝ•is el ge•pat•roj-maŭr•id•o•j. En la flu•o de ili•a mal•feliĉ•o mi est•is al•konduk•it•a de du onkl•o•j mi•a•j al Berber•i•o, kaj neniel util•is al mi dir•i, ke mi est•as krist•an•in•o, kiel efektiv•e mi est•as, kaj ne de•ven•as de la fiktiv•a•j kaj ŝajn•a•j krist•an•in•o•j, sed de la ver•a•j kaj katolik•a•j. Ne util•is al mi, antaŭ tiu•j, kiu•j zorg•is por mi•a mizer•a ekzil•o, dir•i tiu•n ver•o•n, nek mi•a•j onkl•o•j vol•is kred•i mi•n, sed ili, mal•e, juĝ•is ĝi•n kiel mensog•o•n kaj el•pens•aĵ•o•n mi•a•n por rest•i en la land•o, kie mi nask•iĝ•is. Tiel, pli per•fort•e ol per mi•a vol•o, ili kun•port•is mi•n kun si. Mi hav•is krist•an•a•n patr•in•o•n kaj ne mal•pli krist•an•a•n, saĝ•a•n patr•o•n; mi mam•suĉ•is la katolik•a•n fid•o•n kun la lakt•o; mi eduk•iĝ•is en bon•a•j mor•o•j; kaj nek per la mor•o•j nek per la lingv•o, laŭ mi•a opini•o, mi ŝajn•is est•i maŭr•id•in•o. Kun tiu•j ĉi virt•o•j, — kiu•n mi juĝ•as tia•j, — kresk•is mi•a bel•ec•o, se mi•a ia•n bel•ec•o hav•as; kaj kvankam mi•a mal•liber•ec•o kaj kaŝ•it•ec•o est•is sever•a•j, ili ne est•is tia•j, ke ne hav•u la okaz•o•n vid•i mi•n sinjor•o junkr•o Don Gaspar Gregorio, unu•a fil•o de sinjor•o, kiu hav•as posed•aĵ•o•n apud ni•a land•o. Kiel li vid•is mi•n, kiel ni inter•parol•ad•is, kiel li si•n vid•is am•plen•a por mi, kaj mi•n ne tro gajn•it•a de li, est•us tro long•e rakont•i; des pli, ke mi tim•as, ke inter la lang•o kaj la gorĝ•o inter•met•iĝ•os la rigor•a ŝnur•o, kiu minac•as mi•n; tial mi nur dir•os, ke Don Gregorio vol•is akompan•i ni•n en ni•a ekzil•o•n. Li inter•miks•iĝ•is kun la maŭr•id•o•j, kiu•j el•ir•is el ali•a•j lok•o•j, — ĉar li bon•eg•e kon•is la lingv•o•n, — kaj dum la vojaĝ•o li far•iĝ•is amik•o de la du onkl•o•j, kiu•j kun si kun•port•us mi•n; ĉar mi•a patr•o, si•n•gard•em•a kaj antaŭ•aviz•it•a, tuj kiam li aŭd•is la unu•a•n edikt•o•n pri ni•a ekzil•o, for•ir•is el la land•o kaj ir•is serĉ•i iu•n, kiu, en fremd•a land•o, akcept•os mi•n. Li las•is en•ferm•it•a•j kaj en•ter•ig•it•a•j en unu lok•o, pri kiu sci•as nur mi, mult•a•j•n perl•o•j•n kaj mult•valor•a•j•n ŝton•o•j•n kun kelk•e da mon•o en or•mon•er•o•j. Li ordon•is al mi neniel tuŝ•i la trezor•o•n, kiu•n li las•is, se ebl•e oni ekzil•us mi•n antaŭ li•a re•ven•o. Mi tiel far•is, kaj kun mi•a•j onkl•o•j, kiel mi dir•is, kaj ali•a•j parenc•o•j kaj proksim•ul•o•j ni trans•ir•is al Berber•i•o, kaj la lok•o, kie ni loĝ•iĝ•is, est•is Alĝer•o, tut•e kvazaŭ ni est•is loĝ•iĝ•int•a•j en la infer•o mem. Ek•hav•is pri mi•a bel•ec•o sci•ig•o•n la reĝ•o, kaj la fam•o inform•is li•n pri mi•a•j riĉ•aĵ•o•j, afer•o, kiu part•e est•is por mi•a bon•o. Li vok•is mi•n antaŭ si•n; li mi•n demand•is el kiu part•o de Hispan•uj•o mi est•as kaj kiom da mon•er•o•j kaj juvel•o•j mi kun•port•as. Mi dir•is al li la lok•o•n kaj, ke la juvel•o•j kaj mon•er•o•j rest•is tie en•ter•ig•it•a•j, sed ke kun facil•ec•o oni pov•us ili•n re•hav•i, se mi mem re•ven•us serĉ•i ili•n. Ĉio•n ĉi mi dir•is, tim•ant•e, ke pli ol li•a avid•ec•o blind•ig•u li•n mi•a bel•ec•o. Kiam mi est•is kun li en tiu ĉi parol•ad•o oni al•ven•is por dir•i, ke kun mi ven•is unu el la plej bel•a•j kaj graci•a•j jun•ul•o•j, kiu•n oni pov•as imag•i. Post•e mi aŭd•is, ke oni parol•as pri Don Gaspar Gregorio, kies bel•ec•o est•as pli grand•a ol la plej grand•a•j, kiu•j•n oni pov•as laŭd•i. Mi perturb•iĝ•is, konsider•ant•e la danĝer•o•n, kiu•n kur•as Don Gregorio. Tial, ke ĉe tiu•j barbar•a•j turk•o•j pli mult•i oni ŝat•as bel•a•n knab•o•n aŭ jun•ul•o•n ol la plej bel•a•n vir•in•o•n, ordon•is tuj la reĝ•o, ke oni al•konduk•u li•n tie•n por vid•i li•n, kaj li demand•is mi•n, ĉu est•as ver•o tio, kio•n oni dir•is al li pri tiu jun•ul•o. Tiam mi, kvazaŭ aviz•it•a de la ĉiel•o, dir•is al li, ke est•as ver•o, sed ke mi sci•ig•as li•n, ke li ne est•as vir•o, sed vir•in•o kiel mi, kaj ke mi pet•eg•as li•n, ke li las•u mi•n ir•i vest•i ŝi•n per ŝi•a•j propr•a•j vest•aĵ•o•j, por ke en ĉio ŝi montr•u si•a•n bel•ec•o•n kaj ŝi kun pli mal•grand•a ĝen•o pov•u aper•u antaŭ li. Li dir•is, ke mi ir•u kaj ke ali•a•n tag•o•n ni pri•parol•os, kia•manier•e mi pov•os re•ven•i en Hispan•land•o•n por re•pren•i la kaŝ•it•a•n trezor•o•n. Mi parol•is kun Don Gaspar, mi rakont•is al li la danĝer•o•n, kiu•n li kur•as, se li montr•as si•n kiel vir•o•n; mi vest•is li•n kiel maŭr•in•o•n, kaj la sam•a•n post•ag•mez•o•n mi al•konduk•is li•n antaŭ la reĝ•o•n, kiu rest•is mir•ig•it•a, vid•ant•e li•n, kaj montr•is dezir•o•n, ŝi•n gard•i por ŝi•n prezent•i al la Grand•a Sinjor•o; kaj por evit•i la danĝer•o•n, kiu•n en la serajl•o de li•a•j edz•in•o•j li pov•os hav•i kaj tim•i de li mem, li ordon•is met•i ŝi•n en la hejm•o•n de unu el la ĉef•a•j maŭr•in•o•j, por ke oni gard•u kaj serv•u ŝi•n, kaj tie•n oni li•n konduk•is tuj. La bedaŭr•o, kiu•n ni ambaŭ (mi ne pov•as ne•i, ke mi am•as li•n) hav•is pro tio, ni las•as al la konsider•ad•o de tiu•j, kiu•j, inter•am•iĝ•int•a•j, est•as apart•ig•at•a•j. Ordon•is post•e la reĝ•o ke mi re•ven•u en Hispan•land•o•n per tiu vezelo, kaj ke akompan•u mi•n du turk•o•j, nom•e tiu•j, kiu•j mort•ig•is vi•a•j•n soldat•o•j•n. Ven•is ankaŭ kun mi tiu ĉi hispan•a renegat•o kaj ŝi montr•is la vir•o•n, kiu unu•e parol•is pri kiu mi bon•e sci•as, ke li est•as kaŝ•it•a krist•an•o, kaj ke li ven•as kun pli da dezir•o, rest•i en Hispan•land•o ol re•ir•i en Berber•i•o•n. La ceter•a•j hom•o•j de la vezelo est•as maŭr•o•j kaj turk•o•j, kiu•j nur taŭg•as por serv•i la rem•il•o•j•n. La du sen•respekt•a•j kaj avid•a•j turk•o•j ne obe•is la ordon•o•n, kiu•n ili ricev•is: konduk•i mi•n sur hispan•a•n ter•o•n kun•e kun ĉi tiu renegat•o kun la krist•an•a•j vest•aĵ•o•j: ili vol•is unu•e bala•i tiu•n ĉi mar•bord•o•n kaj far•i kapt•it•aĵ•o•n se ebl•e, ĉar ili tim•is, ke se ili tuj las•os ni•n sur la land•o•n, ni pov•us mal•kovr•i per iu okaz•aĵ•o, ke la vezelo rest•as sur la mar•o, kaj se galer•o•j est•us ĉe la mar•bord•o, ili pov•us kapt•i ĝi•n. Hieraŭ nokt•e mi ek•vid•is ĉi tiu•n sabl•ej•o•n, kaj ne sci•ant•e pri tiu•j ĉi kvar galer•o•j, ni est•is mal•kovr•it•a•j, kaj okaz•is al ni, kio•n vi vid•is. Fin•e, Don Gregorio rest•as kun vir•in•a kostum•o inter vir•in•o•j en danĝer•o, cert•e pere•i, kaj mi vid•as mi•n kun man•o•j kun•lig•it•a•j, atend•ant•e, aŭ pli•bon•e, tim•ant•e perd•i la viv•o•n, kiu jam lac•ig•as mi•n. Jen est•as, sinjor•o•j, la fin•o de mi•a bedaŭr•ind•a histori•o, tiel ver•a kiel mal•feliĉ•a: mi nur pet•eg•as de vi, ke vi las•u mi•n mort•i kiel krist•an•in•o•n, ĉar, kiel mi dir•is, en nenio mi est•as kulp•a pri la erar•o, en kiu•n fal•is mi•a land•o.” Kaj tuj ŝi silent•is, la okul•o•j plen•a•j de delikat•a•j larm•o•j, kiu•j•n akompan•is mult•a•j de la ĉe•est•ant•o•j. La vic•reĝ•o, kor•tuŝ•it•a kaj kompat•em•a, nenio•n dir•ant•e al•proksim•iĝ•is al ŝi kaj for•met•is per si•a man•o la ŝnur•o•n, kiu kun•lig•is la bel•a•j•n man•o•j•n de la maŭr•in•o.
Dum kiam la krist•an•a maŭr•id•in•o rakont•ad•is si•a•n mir•ig•a•n histori•o•n, fiks•e rigard•ad•is ŝi•n mal•jun•a pilgrim•ant•o, kiu en•ir•is en la galer•o•n kun la vic•reĝ•o. Apenaŭ la maŭr•id•in•o fin•is si•a•n parol•ad•o•n, li si•n ĵet•is al si•a•j pied•o•j, kaj ili•n ĉirkaŭ•prem•ant•e, li per vort•o•j inter•romp•it•a•j de mil ek•plor•o•j kaj ek•ĝem•o•j dir•is al ŝi: “Ho, Ana Felix, mal•feliĉ•a fil•in•o mi•a, mi est•as vi•a patr•o Ricote, kiu re•ven•is por renkont•i vi•n, ne pov•ant•e viv•i sen vi, kiu est•as mi•a anim•o.”
Ĉe tia•j vort•o•j Sanĉ•o mal•ferm•is la okul•o•j•n kaj lev•is la kap•o•n, kiu•n li ten•is klin•it•a, pens•ant•e pri la mal•feliĉ•o de si•a promen•ad•o. Rigard•int•e la pilgrim•ant•o•n, li re•kon•is li•n kiel la sam•a•n Ricote-n, kiu•n li renkont•is la tag•o•n, kiam li for•las•is la reĝ•land•o•n. Tio konfirm•is, ke ŝi est•as li•a fil•in•o kiu, jam mal•lig•it•a ĉirkaŭ•pren•is si•a•n patr•o•n, miks•ant•e si•a•j•n larm•o•j•n al la li•a•j. La patr•o dir•is al la general•o kaj al la vic•reĝ•o: “Jen, sinjor•o•j, est•as mi•a fil•in•o, pli mal•feliĉ•a laŭ si•a tra•viv•aĵ•o ol laŭ si•a nom•o. Ana Felix ŝi est•as nom•at•a, kun la sur•nom•o Ricote, fam•a tiom pro si•a bel•ec•o kiom pro mi•a riĉ•ec•o. Mi for•ir•is el mi•a patr•o•land•o por serĉ•i en fremd•a•j regn•o•j, kiu vol•us gast•ig•i kaj akcept•i ni•n, kaj tiu•n mi trov•is en German•land•o. Mi re•ven•is en tiu ĉi kostum•o de pilgrim•ant•o por serĉ•i mi•a•n fil•in•o•n, en akompan•o de ali•a•j german•o•j, kaj el•ter•ig•i la mult•a•j•n riĉ•aĵ•o•j•n, kiu•j•n mi las•is kaŝ•it•a•j. Mi ne renkont•is mi•a•n fil•in•o•n, sed mi trov•is la trezor•o•n, kiu•n mi for•port•as. Nun per la strang•a cirkonstanc•o, kiu•n vi vid•as, mi re•trov•as la trezor•o•n, kiu plej•e riĉ•ig•as mi•n: mi•a•n am•at•a•n fil•in•o•n. Se ni•a mal•grand•a kulp•ec•o, ŝi•a•j larm•o•j kaj la mi•a•j, pov•as pro vi•a just•ec•o mal•ferm•i pord•o•j•n al la kompat•em•o, far•u ĝi•n por ni. Neniam ni hav•is pens•o•n ofend•i vi•n, nek tiel inter•konsent•is kun la intenc•o de ni•a•j kun•ul•o•j, kiu•j tre just•e est•is ekzil•it•a•j.”
Tiam dir•is Sanĉ•o: “Bon•e mi kon•as Ricote-n, kaj mi sci•as, ke est•as ver•o, ke Ana Felix est•as li•a fil•in•o; sed en tiu•n ali•a•j•n bagatel•o•j•n, pri ir•o kaj re•ven•o, pri hav•o de bon•a aŭ mal•bon•a intenc•o, mi ne miks•iĝ•as.” Ĉiu•j ĉe•est•ant•o•j mir•is pri la okaz•int•aĵ•o, kaj la general•o dir•is: “Vi•a•j larm•o•j ne las•is mi•n plen•um•i mi•a•n ĵur•o•n: viv•u, bel•a Ana Felix, la jar•o•j•n de viv•o, kiu•n la ĉiel•o destin•is al vi, kaj port•u la pun•o•n de si•a kulp•o la sen•respekt•ul•o•j kaj sen•tim•ul•o•j, kiu•j mal•bon•e ag•is.”
Kaj tuj li ordon•is pend•ig•i sur la anten•o la du turk•o•j•n, kiu•j mort•ig•is la soldat•o•j•n; sed la vic•reĝ•o pet•eg•is li•n, ke li ne pend•ig•u ili•n tial, ke li•a ag•o est•is pli frenez•a ol kuraĝ•a. Ag•is la general•o kiel la vic•reĝ•o pet•is: ĉar oni plen•um•as mal•bon•e la venĝ•o•j•n kun mal•varm•iĝ•int•a sang•o. Ili zorg•is tuj, por el•tir•i Don Gaspar•o•n el la danĝer•o, en kiu li rest•is. Ricote promes•is pli ol du mil dukat•o•j•n da perl•o•j kaj juvel•o•j, kiu•j•n li hav•is. Oni propon•is mult•a•j•n rimed•o•j•n, sed neniu est•is tiel bon•a kiel tiu de la hispan•a renegat•o. Li dir•is, ke li re•ir•os al Ar•ĝel•o en mal•grand•a ses•benk•a ŝip•o, ekip•it•a per krist•an•a•j rem•ist•o•j, ĉar li sci•as kie, kiel kaj kiam li pov•os el•ŝip•iĝ•i, kaj ankaŭ kon•as la dom•o•n, kie Don Gaspar rest•ad•as. La general•o kaj la vic•reĝ•o hezit•is fid•i al la renegat•o kaj konfid•i al li la krist•an•o•j•n, kiu•j dev•os rem•i, sed Ana Felix garanti•is pri li, kaj Ricote, ŝi•a patr•o, dir•is ke li don•os la re•aĉet•mon•o•n de la krist•an•o•j, se ebl•e ili perd•iĝ•os.
Post tiu ĉi decid•o la vic•reĝ•o el•ŝip•iĝ•is, kaj Don Antonio Moreno pren•is kun si la maŭr•id•in•o•n kaj si•a•n patr•o•n, kun la pet•o de la vic•reĝ•o, ke li ili•n regal•u kaj fleg•u kiel ebl•e plej bon•e; li mem, de si•a flank•o, propon•is ĉio•n, kio en li•a hejm•o taŭg•os por ili•a regal•ad•o: tiom•a est•is la bon•vol•ec•o kaj bon•far•em•o, kiu•n la bel•ec•o de Ana Felix nask•is en li•a brust•o.
Rakont•as la histori•o, ke la edz•in•o de Don Antonio Moreno ek•hav•is grand•a•n kontent•o•n, vid•ant•e Ana Felix en si•a hejm•o. Ŝi akcept•is ŝi•n kun plaĉ•o, en•am•ig•it•e tiel de ŝi•a bel•ec•o kiel de ŝi•a diskret•ec•o, ĉar ambaŭ ec•o•j•n posed•is en alt•a grad•o la maŭr•id•in•o; kaj ĉiu•j person•o•j de la urb•o, kvazaŭ vok•it•a•j per alarm•signal•o, ven•is vid•i ŝi•n.
Dir•is Don Kiĥot•o al Don Antonio, ke la opini•o, kiu•n ili ricev•is pri la liber•ig•o de Don Gregorio, ne est•as bon•a tial, ke ĝi est•as pli danĝer•a ol konven•a, kaj ke est•us pli bon•e, se oni las•us li•n kun batal•il•o•j kaj ĉeval•o en Berber•i•o, kaj li el•tir•us li•n, spit•e de la tut•a maŭr•ar•o, sam•e kiel far•is Don Gaiferos kun si•a edz•in•o Melisendra.
“Atent•u vi•a Moŝt•o, dir•is Sanĉ•o, tio•n ĉi aŭd•int•e, pri tio, ke sinjor•o Don Gaiferos el•tir•is si•a•n edz•in•o•n el firm•a land•o kaj konduk•is ŝi•n al Franc•uj•o tra land•o firm•a. Sed tie ĉi, se ebl•e ni el•tir•as Don Gregori•o•n, ni ne hav•as land•o•n, tra kiu konduk•i li•n en Hispan•uj•o•n, ĉar la mar•o kuŝ•as inter•e.”
“Por ĉio ekzist•as rimed•o, escept•e por la mort•o, respond•is Don Kiĥot•o ĉar post al•ven•o de la ŝip•o al la mar•bord•o ni pov•us en•ŝip•iĝ•i, eĉ se la tut•a mond•o tio•n mal•permes•us.”
“Tre bon•e pentr•as kaj facil•ig•as la afer•o•n Vi•a Moŝt•o, dir•is Sanĉ•o; sed de l’ diro al la far•o est•as ŝtup•ar•o, kaj mi gard•as mi•a•n renegat•o•n, kiu ŝajn•as al mi bon•a hom•o kun bon•a•j kvalit•o•j.”
Don Antonio dir•is, ke se la renegat•o ne sukces•os, oni akcept•os la rimed•o, ke la grav•a Don Kiĥot•o trans•pas•u al Berber•i•o.
Post du tag•o•j la renegat•o ek•vetur•is per rapid•a ŝip•o de ses rem•il•o•j po flank•o, ekip•it•a per kuraĝ•eg•a rem•ist•ar•o, kaj post pli•a•j du tag•o•j la galer•o•j ek•vojaĝ•is al Orient•o. La general•o pet•is la vic•reĝ•o•n, ke li bon•vol•u sci•ig•u li•n pri ĉio, kio okaz•os, pri la liber•ig•o de Don Gregorio kaj pri la tra•viv•aĵ•o de Ana Felix, kaj promes•is la vic•reĝ•o, far•i tiel.
Iu•n maten•o•n Don Kiĥot•o el•ir•is promen•i sur la mar•bord•o, arm•it•e per ĉiu•j defend•il•o•j, ĉar, kiel li oft•e dir•is, ili est•as li•a•j jung•il•o•j, kaj la batal•ad•o est•as li•a ripoz•o, kaj neniam li trov•iĝ•is sen ili, eĉ ne unu sol•a moment•o•n. Li vid•is ven•ant•a al li kavalir•o•n tut•e arm•it•a•n, kiu port•is sur la ŝild•o•n pentr•it•a•n hel•a•n lun•o•n, kaj kiu, al•ven•int•e sufiĉ•e proksim•e por est•i aŭd•at•a, per laŭt•a voĉ•o, turn•ant•e si•a•n parol•o•n al Don Kiĥot•o, dir•is “Glor•a kaj neniam kiom li merit•as laŭd•at•a kavalir•o Don Kiĥot•o, mi est•as la kavalir•o de la Blank•a Lun•o, kies ne•aŭd•it•a•j far•o•j ebl•e jam al•port•is mi•n al vi•a memor•o: mi ven•as batal•i kun vi kaj prov•i la fort•o•n de vi•a•j brak•o•j por sci•ig•i kaj konfes•i vi•n, ke mi•a sinjor•in•o, kiu ajn ŝi est•u, sen•kompar•e pli•bel•a est•as ol vi•a Dulcine•o de l’ Toboso. Se vi tiu•n ver•aĵ•o•n konfes•as tut•e simpl•e, vi evit•os vi•a•n mort•o•n kaj la labor•o•n, kiu•n mi dev•os far•i, por don•i ĝi•n al vi. Se vi batal•os, kaj se mi venk•os vi•n, mi ne vol•as ali•a kontent•iĝ•o•n ol tiu•n, ke, for•las•ant•e la batal•il•o•j•n kaj ne plu serĉ•ant•e aventur•o•j•n, vi re•turn•u kaj kaŝ•iĝ•u dum unu jar•o en vi•a vilaĝ•o, kie vi dev•os rest•ad•i, neniam pren•ant•e la spad•o•n, en trankvil•a pac•o kaj profit•a kviet•ec•o, ĉar tiel konven•as al la grand•ig•o de vi•a posed•aĵ•o kaj al la sav•o de vi•a anim•o. Se vi venk•os mi•n, mi•a kap•o rest•os al vi•a decid•o, kaj vi•a•j est•os la rest•aĵ•o•j de mi•a•j batal•il•o•j kaj ĉeval•o, kaj pas•os al vi•a fam•o mi•a•j far•o•j. Vid•u, kio pli plaĉ•as al vi, kaj respond•u al mi tuj, ĉar nur la tut•a•n hodiaŭ•a•n tag•o•n mi hav•as kiel temp•o•lim•o•n por solv•i tiu•n ĉi afer•o•n.”
Don Kiĥot•o rest•is du•obl•e mir•ig•it•a tiel de la arogant•ec•o de la Blank•lun•ul•o, kiel de la motiv•o de la invit•o al duel•o, kaj kun trankvil•ec•o kaj sever•a gest•o li respond•is: “Kavalir•o de la Blank•a Lun•o, kies far•o•j ĝis nun ankoraŭ ne ven•is al mi•a aŭd•sent•o, mi ig•os vi•n ĵur•i, ke neniam vi vid•is la fam•a•n Dulcine•o•n, ĉar se vi est•us vid•int•a ŝi•n, mi sci•as, ke vi est•us klopod•int•a, ne met•i vi•n en tia•n situaci•o•n tial ke vid•ad•o al ŝi bon•eg•e montr•us al vi, ke ne est•as bel•ec•o, kiu pov•us al la ŝi•a est•i kompar•at•a. Sekv•e, mi ne dir•as al vi, ke vi mensog•as, sed, ke vi mal•traf•as la propon•o•n, kaj kun la kondiĉ•o•j, kiu•j•n vi dir•is, mi akcept•as la invit•o•n al duel•o, tuj, por ke ne pas•u la tag•o, kiu est•as al vi fiks•it•a; mi nur escept•ig•as el vi•a•j kondiĉ•o•j tiu•n, ke pas•u al mi la fam•o de vi•a•j far•o•j, ĉar mi ne sci•as, kiu•j nek kia•j ili est•as: per la mi•a•j, kia•j ili est•as, mi kontent•iĝ•as. Pren•u do la distanc•o•n, kiu•n vi vol•os; mi far•os sam•e, kaj kiu•n Di•o ben•os, la Sankt•a Petr•o re•ben•u.”
Oni ek•vid•is de la urb•o la kavalir•o•n de la Blank•a Lun•o, kaj oni sci•ig•is al la vic•reĝ•o, ke li est•as parol•ant•a kun Don Kiĥot•o de la Manĉ•o. La vic•reĝ•o, kred•ant•e, ke est•as nov•a aventur•a fabrik•it•a de Don Antonio Moreno aŭ de ali•a sinjor•o de la urb•o, el•ir•is tuj al la mar•bord•o kun Don Antonio kaj mult•a•j ali•a•j sinjor•o•j, kiu•j akompan•is ili•n, ĵus kiam Don Kiĥot•o turn•is la konduk•il•o•j•n de Rocinanto por pren•i la neces•a•n inter•spac•o•n. Vid•int•e do, ke ili ir•as renkont•iĝ•i, la vic•reĝ•o si•n met•is inter ili•n, demand•ant•e pri la kaŭz•o de tia improviz•it•a batal•o. La kavalir•o de la Blank•a Lun•o respond•is, ke ĝi de•ven•as de bel•ec•o, kaj per mal•mult•a•j vort•o•j li sci•ig•is la sam•o•n, kio•n li est•is dir•int•a al Don Kiĥot•o, kaj la akcept•o•n de la kondiĉ•o•j far•it•a•j de ambaŭ flank•o•j.
Al•proksim•iĝ•is la vic•reĝ•o al Don Antonio kaj demand•is mal•laŭt•e, ĉu li sci•as, kiu est•as la kavalir•o de la Blank•a Lun•o, ĉu tio ĉi est•as iu mok•o, kiu•n oni intenc•as far•i al Don Kiĥot•o. Don Antonio respond•is, ke li ne sci•as, kiu li est•as, nek ĉu la duel•o est•as ŝerc•a aŭ serioz•a. Tiu ĉi respond•o hezit•ig•is la vic•reĝ•o•n, ĉu li las•u antaŭ•e•n•ir•i la batal•o•n; sed ne pov•ant•e kred•i, ke la afer•o ne est•as ŝerc•a, li mal•proksim•iĝ•is, dir•ant•e: “Sinjor•o•j kavalir•o•j! Se ĉi tie ne est•as ali•a rimed•o ol konfes•i aŭ mort•i kaj sinjor•o Don Kiĥot•o dezir•as kaj Vi•a Moŝt•o, sinjor•o de la Blank•a Lun•o, dezir•eg•as, est•u laŭ la vol•o de Di•o kaj jen al vi!”La Blank•lun•ul•o dank•is per afabl•a•j kaj diskret•a•j parol•o•j la vic•reĝ•o•n pro la permes•o, kiu•n li don•is, kaj Don Kiĥot•o far•is la sam•o•n; tiu ĉi si•n rekomend•is tut•kor•e al la ĉiel•o kaj al si•a Dulcine•o kiel li kutim•is ĉe la komenc•o de la batal•o•j, re•pren•is iom pli da spac•o, ĉar li vid•is, ke li•a kontraŭ•ul•o far•is la sam•o•n, kaj ne blov•int•e trumpet•o•n nek ali•a•n milit•a•n instrument•o•n, por don•i la signal•o•n atak•i, ili re•turn•is ambaŭ sam•temp•e la rimen•o•j•n de si•a•j ĉeval•o•j.
Tial, ke tiu de la Blank•lun•ul•o est•is pli rapid•a, ĝi al•ven•is al Don Kiĥot•o ĉe la du tri•on•o•j de la kur•ad•o, kaj tie li renkont•is li•n kun tia grand•a fort•o (ne tuŝ•ant•e li•n per la lanc•o, kiu•n ebl•e intenc•e li lev•is) ke li send•is ter•e•n Rocinanton kun Don Kiĥot•o en tre danĝer•a fal•o. Li ir•is tuj kontraŭ li•n, kaj met•int•e al li la lanc•o•n sur la vizier•o•n, li dir•is: “Venk•it•a vi est•as, kavalir•o, kaj eĉ mort•ont•a, se vi ne konfes•as laŭ la kondiĉ•o•j de ni•a duel•o”.
Don Kiĥot•o, muel•it•a kaj perturb•it•a, ne lev•ant•e la vizier•o•n kaj kvazaŭ li parol•us el tomb•o, per mal•fort•a kaj ŝanĝ•it•a voĉ•o dir•is: “Dulcine•o de l’ Toboso est•as la plej bel•a vir•in•o en la mond•o, kaj mi la plej mal•feliĉ•a kavalir•o sur la ter•o, kaj ne est•as just•e, ke mi•a mal•fortik•ec•o far•u mal•bon•o•n al tiu ver•aĵ•o: prem•u, kavalir•o, la lanc•o•n, kaj for•pren•u de mi la viv•o•n, ĉar vi jam de mi for•pren•is la honor•o•n.”“Tio•n ĉi mi ja cert•e ne far•os, dir•is la Blank•lun•ul•o, viv•u, viv•u en si•a tut•ec•o la fam•o de la bel•ec•o de Sinjor•in•o Dulcine•o de l’ Toboso; mi kontent•iĝ•as nur per tio, ke la grand•a Don Kiĥot•o re•ir•u kaj rest•u en si•a vilaĝ•o dum unu jar•o, aŭ ĝis kiam mi ordon•os, kiel ni inter•konsent•is, antaŭ ol ni komenc•is tiu•n ĉi batal•o•n.” Ĉio•n ĉi aŭd•is la vic•reĝ•o kaj Don Antonio kun mult•a•j ali•a•j, kiu•j tie est•is, kaj ili ankaŭ aŭd•is, ke Don Kiĥot•o respond•as, ke kondiĉ•e, ke oni ne pet•os io•n, kio pov•os est•i mal•util•a al Dulcine•o, ĉio•n ali•a•n li plen•um•os, kiel lojal•a kaj ver•a kavalir•o. Kiam tiu ĉi konfes•o est•is far•it•a, turn•is la konduk•il•o•j•n la Blank•lun•ul•o, kaj far•int•e per la kap•o riverenc•o•n al la vic•reĝ•o, li en•ir•is du•on•galop•e en la urb•o•n. La vic•reĝ•o ordon•is al Don Antonio, ke li ir•u post li kaj sci•iĝ•u, kiu li est•as. Oni lev•is Don Kiĥot•o•n, oni mal•kovr•is al li la vizaĝ•o•n kaj trov•is li•n sen•kolor•a•n kaj ŝvit•ant•a•n. Rocinanto, pro ver•a mal•bon•iĝ•o, ne pov•is mov•iĝ•i. Sanĉ•o tut•e mal•gaj•a, ĉagren•it•a, ne sci•is, kio•n dir•i, nek kio•n far•i. Ŝajn•is al li, ke la tut•a aventur•o okaz•as en sonĝ•o, kaj ke tiu tut•a far•it•aĵ•ar•o est•as sorĉ•a afer•o. Li vid•is si•a•n majstr•o•n venk•it•a kaj dev•ig•it•a, ne pren•i batal•il•o•n dum unu jar•o. Li imag•is la bril•a•n glor•o•n de li•a•j far•o•j mal•hel•ig•it•a, la esper•o•j•n de li•a•j nov•a•j promes•o•j dis•ig•it•a•j, kiel dis•iĝ•as fum•o per vent•o. Li tim•is, ke rest•os Rocinanto kripl•ig•it•a, aŭ dis•artik•ig•it•a li•a majstr•o: kaj ne est•us mal•mult•a feliĉ•o, se li nur rest•us dis•artik•ig•it•a! Fin•e, sur port•il•o, kiu•n ven•ig•is la vic•reĝ•o, oni trans•port•is li•n al la urb•o, kie•n ankaŭ re•ven•is la vic•reĝ•o, dezir•ant•e sci•i, kiu est•as la kavalir•o de la Blank•a Lun•o, kiu en tiu mal•bon•a stat•o las•is Don Kiĥot•o•n.
Sekv•is Don Antonio Moreno la kavalir•o•n de la Blank•a Lun•o, sekv•is ankaŭ kaj eĉ persekut•is li•n mult•a•j knab•o•j, ĝis kiam oni las•is li•n en gast•ej•o intern•e de la urb•o. En•ir•is en ĝi•n Don Antonio, dezir•ant•e kon•i li•n; ven•is arm•il•serv•ist•o por akcept•i kaj sen•arm•il•ig•i la kavalir•o•n; li en•ferm•iĝ•is en ter•etaĝ•a ĉambr•o kaj kun li Don Antonio, kiu est•is mal•pacienc•a kaj vol•i sci•i, kiu li est•as. La Blank•lun•ul•o, vid•ant•e do, ke tiu sinjor•o ne las•as li•n, dir•is al li: “Mi bon•e sci•as, Sinjor•o, pro kio vi ven•as: vi vol•as ek•sci•i, kiu mi est•as; kaj ĉar ne est•as motiv•o por rifuz•i tio•n al vi, mi ĝi•n dir•os, dum mi•a serv•ist•o sen•arm•il•ig•as mi•n, kaj mi ne kaŝ•os eĉ unu punkt•o•n pri la ver•o de la okaz•int•aĵ•o. Sci•u, Sinjor•o, ke oni nom•as mi•n la abiturient•o Sansono Carrasco. Mi est•as el la sam•a vilaĝ•o kiel Don Kiĥot•o de la Manĉ•o, kies frenez•ec•o kaj simpl•anim•ec•o kompat•ig•as ĉiu•j•n, kiu•j li•n kon•as; kaj inter tiu ĉi est•as mi. Kred•ant•e, ke li•a sav•o de•pend•as de li•a ripoz•o kaj de tio, ke li rest•os en si•a land•o kaj hejm•o, mi ek•pens•is io•n por tie•n li•n re•ven•ig•i. Antaŭ preskaŭ tri monat•o•j mi el•ir•is sur la voj•o•j•n kiel migr•ant•a kavalir•o, nom•ant•e mi•n la kavalir•o de la Spegul•o•j, kun intenc•o batal•i kun li kaj venk•i li•n, far•ant•e al li nenia•n mal•bon•o•n, sed deklar•ant•e kiel batal•a•j•n kondiĉ•o•j•n, ke la venk•it•o rest•u al la vol•o de la venk•int•o. Tio, kio•n mi intenc•is pet•i de li ĉar mi jam antaŭ•juĝ•is li•n venk•it•a est•as, ke li re•ven•u al si•a vilaĝ•o, kaj ke li ne el•ir•u el ĝi dum unu tut•a jar•o, por ke inter•temp•e li pov•u re•san•iĝ•i. Sed la sort•o ali•manier•e decid•is, ĉar li venk•is mi•n, kaj li fal•ig•is mi•n de la ĉeval•o, kaj tial mi•a pens•o ne efektiv•iĝ•is; li daŭr•ig•is si•a•n voj•o•n, kaj mi re•ven•is venk•it•a, hont•ig•it•a kaj muel•it•a de la fal•o, kiu eĉ est•is danĝer•a. Sed malgraŭ tio ne mal•aper•is mi•a dezir•o re•serĉ•i kaj venk•i li•n, kiel hodiaŭ oni vid•is. Kaj ĉar li est•as tiel akurat•a en la obe•o al la regul•o•j de la migr•ant•a kavalir•ar•o, sen iu dub•o li obe•os, plen•um•ant•e la promes•o•n, kiu•n li far•is al mi. Tio ĉi est•as, Sinjor•o, kio okaz•is, kaj mi hav•as neniu•n ali•a•n afer•o•n por dir•i al mi; mi vi•n pet•eg•as: ne mal•kovr•u mi•n, nek dir•u al Don Kiĥot•o, kiu mi est•as, por ke mi•a•j bon•a•j pens•o•j pov•u hav•i efik•o•n kaj por ke re•akir•u si•a•n saĝ•o•n tiu hom•o, kiu est•us tre prudent•a, se li est•us liber•ig•it•a de la kavalir•ec•a•j mal•sprit•aĵ•o•j”.
“Ho, Sinjor•o! dir•is Don Antonio, Di•o pardon•u al vi la ofend•o•n, kiu•n al la tut•a mond•o vi far•as, dezir•ant•e re•saĝ•ig•i la plej amuz•a•n frenez•ul•o•n, kiu ekzist•as. Ĉu vi ne vid•as, Sinjor•o, ke la profit•o, kiu•n okaz•ig•os la saĝ•ec•o de Don Kiĥot•o ne pov•os est•i pli grand•a ol la plezur•o, kiu•n li far•as per si•a•j delir•o•j? Sed mi imag•as, ke la tut•a sprit•ec•o de Sinjor•o abiturient•o ne sufiĉ•os por re•saĝ•ig•i vir•o•n tiom frenez•a•n; kaj se tio ne est•us kontraŭ la kompat•o, mi dir•us: ke neniam re•san•iĝ•u Don Kiĥot•o, ĉar per li•a san•o ni ne nur perd•us li•a•j•n amuz•aĵ•o•j•n, sed ankaŭ tiu•j•n de Sanĉ•o Panco, li•a arm•il•paĝi•o, kiu•j pov•us re•gaj•ig•i la melankoli•o•n mem. Malgraŭ ĉio ĉi mi silent•os, kaj nenio•n mi dir•os al li, por vid•i, ĉu mi ne erar•as suspekt•ant•e ke ne hav•os efik•o•n la klopod•o de Sinjoro Carrasco.”
Tiu ĉi respond•is, ke jam est•as sur bon•a voj•o tiu afer•o, de kiu li esper•as bon•a•n sukces•o•n. Propon•int•e al Don Antonio far•i, kio•n li bon•vol•os ordon•i, li adiaŭ•is li•n, kun•lig•is si•a•j•n arm•il•o•j•n sur mul•o•n, kaj tuj li el•ir•is el la urb•o tiu•n tag•o•n mem, rajd•ant•e sur la sam•a ĉeval•o, kun kiu li en•ir•is en batal•o•n. Li re•ven•is en si•a•n patr•o•land•o•n, kaj ne okaz•is al li afer•o, kiu dev•ig•as ni•n rakont•i en tiu ver•a histori•o. Don Antonio raport•is al la vic•reĝ•o ĉio•n, kio•n Carrasco dir•is al li, kaj de tio ne ricev•is la vic•reĝ•o grand•a•n plezur•o•n, ĉar per la for•iĝ•o de Don Kiĥot•o perd•iĝ•is la tut•a amuz•o, kiu•n hav•is ĉiu•j per li•a•j frenez•aĵ•o•j.
Ses tag•o•j•n rest•is en la lit•o Don Kiĥot•o, melankoli•a, mal•gaj•a, pens•em•a kaj kun mal•bon•a humor•o, ir•ant•a•j kaj ven•ant•a•j per la imag•ad•o pri la mal•feliĉ•a okaz•o de li•a mal•venk•o. Sanĉ•o konsol•ad•is li•n, kaj inter ali•a•j rezon•o•j li dir•is: “Mi•a Sinjor•o; lev•u, Vi•a Moŝt•o, la kap•o•n kaj gaj•iĝ•u, se vi pov•as, kaj dank•u la ĉiel•o•n tial, ke kvankam li fal•ig•is vi•n ter•e•n, vi ne rest•is kun frakas•ist•a rip•o. Kaj ĉar vi sci•as, ke kie oni don•as, oni pren•as, kaj ke ne ĉiam est•as pork•o•j, kie est•as palis•o•j, adiaŭ•u la kurac•ist•o•n, ĉar vi ne bezon•os, ke li kurac•u vi•n en tiu ĉi mal•san•o. Ni re•ven•u al ni, kaj ni for•las•u la serĉ•ad•o•n de aventur•o•j tra la land•o•j kaj lok•o•j, kiu•j•n ni ne kon•as. Se oni bon•e konsider•as la afer•o•n, mi est•as tiu, kiu pli mult•e perd•as, kvankam est•as Vi•a Moŝt•o, kiu difekt•iĝ•is pli mult•e. Mi, kiu for•las•is kun la reg•land•o la dezir•o•j•n est•i reg•ant•o, ne for•las•is tamen la dezir•o•n est•i graf•o. Sed tio neniam efektiv•iĝ•os, se Vi•a Moŝt•o ne far•iĝ•as reĝ•o kaj las•as la ekzerc•ad•o•n de la kavalir•ec•o, kaj tial mi•a•j esper•o•j far•iĝ•as fum•o.”
“Silent•u, Sanĉ•o, ĉar vi ja vid•as, ke mi•a en•ŝlos•iĝ•o kaj apart•iĝ•o ne daŭr•os pli ol unu jar•o•n, kaj ke tuj mi re•ven•os al mi•a•j honest•a•j ekzerc•o•j, kaj ne mank•os al mi regn•o, kiu•n mi gajn•os, nek graf•land•o, kiu•n mi don•os al vi.”
“Di•o aŭd•u tio•n ĉi, dir•is Sanĉ•o, kaj la pek•o est•u surd•a, ĉar mi aŭd•is dir•i, ke pli mult•e valor•as bon•a esper•o ol mal•bon•a posed•aĵ•o”.
Tie ĉi ili est•is, kiam Don Antonio en•ir•is, dir•ant•e kun montr•o de grand•eg•a kontent•ec•o: “Ĝoj•eg•u, Sinjor•o Don Kiĥot•o! ĉar Don Gregorio kaj la renegat•o, kiu serĉ•is li•n, est•as ĉe la mar•bord•o; ĉu mi dir•is ĉe la mar•bord•o? en la dom•o de la vic•reĝ•o li jam est•as, kaj tuj li est•os tie ĉi.”
Gaj•iĝ•is iom Don Kiĥot•o, kaj li dir•is: “Ver•e, mi preskaŭ vol•as dir•i, ke mult•e plaĉ•us al mi, ke la afer•o okaz•u mal•e, ĉar ĝi dev•ig•us mi•n trans•pas•i en Berber•i•o•n, kie per la fort•o de mi•a brak•o mi liber•ig•us ne nur Don Gregori•o•n, sed ĉiu•j•n kapt•it•a•j•n krist•an•o•j•n, kiu•j est•as en Berber•i•o. Sed, kio•n mi, mizer•ul•o, dir•as? Ĉu mi ne est•as la venk•it•o? Ĉu ne mi la fal•ig•it•o? Ĉu ne mi, kiu ne pov•as pren•i arm•il•o•j•n dum unu jar•o? Do, kio•n mi promes•as? Pro kio mi laŭd•as mi•n, se pli konven•as al mi, uz•i la ŝpin•il•o•n ol la spad•o•n?”
“Las•u tio•n ĉi, Sinjor•o, dir•is Sanĉ•o, viv•u la kok•in•o eĉ kun si•a pips•o, ĉar hodiaŭ por vi kaj morgaŭ por mi. Oni ne tro atent•u tiu•j•n afer•o•j•n de renkont•iĝ•o•j kaj baston•bat•o•j, ĉar tiu, kiu hodiaŭ fal•as, pov•as si•n lev•i morgaŭ, se li ne prefer•as rest•i en la lit•o: mi vol•as dir•i, ke vi sen•kuraĝ•iĝ•as, ne akir•ant•e nov•a•j•n fort•o•j•n por nov•a•j batal•o•j; nun lev•iĝ•u por akcept•i Don Gregori•o•n, ĉar ŝajn•as al mi, ke la person•ar•o est•as bru•eg•a, kaj cert•e li est•as en la hejm•o.”
Kaj est•is ver•o, ĉar pro tio, ke Don Gregorio kaj la renegat•o sci•ig•is la vic•reĝ•o•n pri si•a re•ven•o, kaj Don Gregorio dezir•is vid•i Anan Felix-on, li ven•is kun la renegat•o en la dom•o•n de Don Antonio. Kvankam oni el•tir•is Don Gregori•o•n el Alĝer•o kun vir•in•a kostum•o, li en la ŝip•o ŝanĝ•is ĝi•n per tiu de kapt•it•o, kiu for•ir•is kun li; sed, kia ajn est•us li vest•aĵ•o, li ĉiam montr•iĝ•us kiel person•o am•ind•a, serv•ind•a kaj estim•ind•a, ĉar li est•is bel•a super ĉio, kaj li aĝ•o ŝajn•is est•i dek sep aŭ dek ok jar•o•j. Ricote kaj li•a fil•in•o el•ir•is por akcept•i li•n; la patr•o kun larm•o•j, la fil•in•o kun honest•ec•o. Ili ne ĉirkaŭ•pren•is unu la ali•a•n, ĉar kie est•as tro mult•e da am•o, ĝeneral•e ne est•as tro mult•e da mal•embaras•o. Ambaŭ bel•ec•o•j kun•e tiu de Don Gregorio kaj tiu de Ana Felix tut•e mir•ig•is ĉiu•j•n ĉe•est•ant•o•j•n. La silent•o parol•is tie por ambaŭ ge•am•ant•o•j; kaj la okul•o•j est•is la lang•o•j, kiu•j mal•kovr•is ili•a•j•n gaj•a•j•n kaj honest•a•j•n pens•o•j•n. La renegat•o rakont•is la artifik•o•n kaj rimed•o•n, kiu•j•n li uz•is por el•tir•i Don Gregori•o•n. Rakont•is tiu ĉi la danĝer•o•j•n kaj embaras•o•j•n, kiu•j•n li hav•is ĉe la vir•in•o•j, kun kiu•j li rest•is, ne per long•a•j rezon•ad•o•j, sed per mal•long•a•j parol•o•j. Per tio li montr•is, ke li•a inteligent•ec•o est•as pli grand•a ol li•a aĝ•o. Fin•e, Ricote pag•is kaj kontent•ig•is mal•avar•e la renegat•o•n kaj la hom•o•j•n, kiu•j pen•is ĉe la rem•il•o•j. Re•e al•iĝ•is kaj sub•met•iĝ•is la renegat•o al la Eklezi•o, kaj li, putr•int•a membr•o, far•iĝ•is de•nov•e pur•a kaj san•a per la pent•o kaj per la bedaŭr•o.
Post du tag•o•j la vic•reĝ•o pri•parol•is kun Don Antonio, kiu•n rimed•o•n ili pov•us uz•i, por ke Ana Felix kaj ŝi•a patr•o rest•u en Hispan•uj•o. Ŝajn•is al ili, ke ne est•as iu mal•help•o, por ke tie rest•u kiel krist•an•a fil•in•o kaj patr•o tiel bon•intenc•a. Don Antonio propon•is, ir•i mem en la ĉef•urb•o•n, kie•n li nepr•e dev•is ir•i pro ali•a•j negoc•o•j, kaj tie aranĝ•i la afer•o•n; li kompren•ig•is, ke tie, per favor•o•j kaj donac•o•j, oni solv•as mult•a•j•n mal•facil•aĵ•o•j•n.
“Ne, dir•is Ricote, kiu ĉe•est•is dum tiu ĉi parol•ad•o, ni nenio•n esper•u de favor•o•j kaj donac•o•j, ĉar al la grand•a Don Bernardino de Velazco, Graf•o de Salazar, Li•a Majest•a Moŝt•o don•is la zorg•o•n de ni•a for•pel•o, kaj valor•as nek pet•eg•o•j, nek promes•o•j, nek donac•o•j, nek kompat•ind•aĵ•o•j. Est•as ver•o, ke li miks•as la kompat•em•o•n kun la just•ec•o, ĉar li vid•as, ke la tut•a korp•o de ni•a naci•o est•as infekt•it•a kaj putr•ant•a, tamen li pli volont•e uz•as la ard•ant•a•n kaŭteriz•o•n ol la mol•ig•a•n ŝmir•aĵ•o•n. sekv•e, kun prudent•ec•o, sagac•ec•o kaj diligent•ec•o, kaj kun la tim•o•j, kiu•j•n li inspir•as, li port•is sur si•a•j fortik•a•j ŝultr•o•j ĝis dec•a plen•um•o la pez•o•n de tiel grand•a maŝin•o. Kaj ni•a•j artifik•o•j, ruz•o•j, pet•o•j kaj tromp•o•j ne pov•is blind•ig•i li•a•j•n okul•o•j•n de Argus•o, kiu•j ĉiam est•as vigl•a•j, por ke nenio al li rest•u kaŝ•it•a, kvazaŭ ne•vid•ebl•a radik•o, kiu kun la temp•o pov•os burĝon•i kaj don•i frukt•o•j•n venen•a•j•n en Hispan•uj•o, land•o jam pur•ig•it•a, jam liber•ig•it•a de la tim•o•j, kiu•j•n pro ili hav•is ni•a popol•o. Hero•a decid•o, tiu de la grand•a Filip•o IIIa, kaj ne•aŭd•it•a prudent•ec•o, kong•id•i ĝi al tiu Don Bernardino de Velazco!”.
“Mi tie far•os ĉiu•j•n ebl•a•j•n klopod•o•j•n, kaj vol•u la ĉiel•o tio•n, kio pli plaĉ•os al ĝi; dir•is Don Antonio, Don Gregorio ven•os kun mi por konsol•i la sufer•o•n, kiu•n li•a•j ge•patr•o•j ricev•is per li•a for•est•ad•o. Ana Felix rest•os kun mi•a edz•in•o en mi•a hejm•o aŭ en monaĥ•in•ej•o; kaj mi sci•as, ke al Sinjor•o vic•reĝ•o plaĉ•o, ke rest•u en li•a dom•o la bon•a Ricote, ĝis kiam li vid•os, ke mi sukces•os”.
La vic•reĝ•o konsent•is pri ĉio propon•it•a; sed Don Gregorio, sci•ant•e, kio okaz•as, dir•is, ke neniel li pov•as nek vol•as for•las•i Dona-n Ana Felix. Sed dezir•ant•e re•vid•i si•a•j•n ge•patr•o•j•n kaj re•ven•i al ŝi, li fin•e akcept•is la inter•konsent•it•a•n decid•o•n: Ana Felix rest•is kun la edz•in•o de Don Antonio kaj Ricote en la hejm•o de la vic•reĝ•o.
Al•ven•is la tag•o de la for•ir•o de Don Antonio, kaj post•e tiu de la for•ir•o de Sanĉ•o kaj Don Kiĥot•o, al kiu la fal•o ne permes•is pli fru•e si•n met•i sur la voj•o•n. Okaz•is larm•o•j, okaz•is ek•ĝem•o•j kaj sven•o•j, kiam Don Gregorio adiaŭ•is An•a•n Felix-on. Ricote propon•is al Don Gregorio mil or•mon•er•o•j•n, se li ili•n vol•as; sed li pren•is nenio•n, krom kvin, kiu•j•n prunt•e•don•is Don Antonio al li kaj kies re•don•o•n li promes•is. Kun tio ili ambaŭ for•ir•is; post•e for•ir•is Don Kiĥot•o kaj Sanĉ•o, kiel oni dir•is: Don Kiĥot•o mal•arm•it•a kaj en voj•kostum•o, Sanĉ•o pied•ir•ant•a, ĉar la azen•o est•is ŝarĝ•it•a per la arm•il•o•j.