La bazan tekston origine enkomputiligis Simon Davies
Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj
Proksimuma verkojaro: 1889-1895
Tiu ĉi kolekto de ne-zamenhofaj tekstoj el la gazeto “La Esperantisto” ankoraŭ enhavas nur unu artikolon. Espereble iom post iom pliaj estos aldonitaj.
§ 1. La Lig•o inter•naci•a de Esperant•ist•o•j hav•as la cel•o•n zorg•ad•i pri la dis•vast•ig•ad•o kaj en•konduk•ad•o en la tut•a mond•o unu neŭtral•a•n lingv•o•n, kiu, est•ant•e sen•naci•a kaj pur•e hom•a, serv•us por ĉiu•j komunik•iĝ•o•j inter person•o•j de mal•sam•a•j popol•o•j kaj por ĉiu•j verk•o•j, kiu•j hav•as signif•o•n ne sol•e por unu land•o kaj naci•o. La fin•a cel•o de la Lig•o est•os ating•it•a tiam, kiam por ĉiu hom•o est•os sufiĉ•e, sci•i ekster si•a propr•a lingv•o nur la lingv•o•n neŭtral•e hom•a•n, por jam sen bezon•o de ia ali•a lingv•o pov•i liber•e kompren•iĝ•i kun la tut•a civiliz•it•a mond•o.
§ 2. Por neŭtral•a lingv•o de l’ mond•o est•as elekt•it•a la lingv•o “Esperant•o”, ĉar ĝi montr•is si•n la plej oportun•a por tiu ĉi cel•o; sed las•i tiu•n ĉi lingv•o•n en ĝi•a unu•a form•o aŭ ŝanĝ•i ĝi•n de•pend•as de la decid•o•j de la Lig•o.
§ 3. La tut•a sort•o de la lingv•o Esperant•o si•n trov•as en la man•o•j de la Lig•o kaj neniu hav•as super tiu ĉi lingv•o ia•n person•a•n privilegi•o•n aŭ aŭtoritat•o•n. La Lig•o pov•as en•konduk•i en la lingv•o•n ĉiu•j•n pli•bon•ig•o•j•n kaj ŝanĝ•o•j•n, kiu•j est•os neces•a•j, kaj la decid•o•j de la Lig•o est•as leĝ•don•ant•a•j por ĉiu•j amik•o•j de la lingv•o inter•naci•a Esperant•o.
Rimark•o. Pro la util•o de la afer•o la Lig•o dev•as pen•ad•i, kiom ĝi nur pov•as, ke ĉiu•j perfekt•ig•o•j en la lingv•o Esperant•o est•u far•at•a•j ne per romp•ad•o kaj subit•a•j decid•o•j, sed sur voj•o natur•a, per riĉ•ig•ad•o de la literatur•o kaj per ŝtup•a el•puŝ•ig•ad•o de form•o•j mal•bon•a•j per form•o•j pli bon•a•j. Tamen se la Lig•o trov•os neces•e far•i ia•j•n art•a•j•n ŝanĝ•o•j•n en la lingv•o, ĝi pov•as en ĉiu temp•o ĝi•n far•i, kaj neniu ali•a ekster la Lig•o hav•as la rajt•o•n tio•n ĉi far•i. Sed por gard•i la lingv•o•n de ŝanĝ•o•j tro oft•a•j aŭ ne tre bezon•a•j kaj ne sufiĉ•e pri•pens•it•a•j kaj el•prov•it•a•j, — en la regul•ar•o•n est•as en•konduk•it•a•j la §§ 15 kaj 16.
§ 4. Por far•iĝ•i membr•o de la Lig•o, est•as sufiĉ•e don•i si•a•n adres•o•n al ia el la lok•a•j klub•o•j de la Lig•o kaj promes•i pag•ad•i ĉiu•monat•e ia•n sum•o•n da mon•o (laŭ la voĉ•o kaj vol•o) al tiu person•o, kiu en la nom•o de la lok•a klub•o ĉiu•monat•e ven•ad•os por kolekt•i la pag•o•j•n. La membr•o•j, kiu•j al•skrib•iĝ•is al ia klub•o en ali•a urb•o, dev•as mem al•send•ad•i ĉiu•monat•e si•a•n pag•o•n al la estr•o de tiu klub•o.
Rimark•o. Por ke al la Lig•o pov•u facil•e al•iĝ•i ĉiu eĉ la plej indiferent•a person•o, kiu ial ne vol•as aparten•i al ia “lig•o” aŭ “klub•o”, la membr•o•j de la Lig•o est•as nom•at•a•j simpl•e “ofer•ant•o•j”, kaj ili•a•j pag•o•j est•as publik•ig•at•a•j en la raport•o de la Lig•o sub la nom•o de ofer•o•j. La membr•o•j, kiu•j vol•as star•i tut•e flank•e, pov•as eĉ postul•i, ke ili•a•j ĉiu•monat•a•j ofer•o•j est•u en•port•at•a•j en la raport•o•n ne sub ili•a nom•o, sed sub ia•j kondiĉ•a•j liter•o•j aŭ sign•o•j. En la afer•o de la Lig•o la membr•o•j anonim•a•j aŭ pseŭdonim•a•j hav•as tiu•j•n sam•a•j•n rajt•o•j•n, kiel la membr•o•j ne•kaŝ•it•a•j.
§ 5. La Lig•o konsist•as el apart•a•j lok•a•j klub•o•j, kiu•j est•as fond•at•a•j en divers•a•j urb•o•j kaj urb•et•o•j per la iniciativ•o de la tie loĝ•ant•a•j amik•o•j de la lingv•o tut•mond•a.
Rimark•o. En unu sam•a urb•o pov•as ekzist•i kelk•a•j klub•o•j.
§ 6. “Klub•o de la Lig•o de Esperant•ist•o•j” est•as nom•at•a ĉia kolekt•o da person•o•j, kiu•j al•port•as al la kas•o de l’ Lig•o ne mal•pli ol 20 pfenig•o•j “german•a•j” ĉiu•monat•e de ĉiu klub•an•o kaj elekt•as inter si iu•n re•prezent•ant•o•n, per kiu ili dezir•as komunik•iĝ•ad•i kun la centr•a komitat•o (Akademi•o) de l’ Lig•o kaj kun la ali•a•j klub•o•j. Tuj kiam la kas•ist•o de l’ Lig•o ricev•is de la nov•e fond•it•a klub•o la unu•a•n en•port•o•n kaj la adres•o•n de la reprezent•ant•o, la klub•o tuj en•ir•as en la Lig•o•n kaj pri ĝi•a fond•iĝ•o kaj pri la adres•o de ĝi•a reprezent•ant•o est•as publik•ig•at•a en la plej proksim•a numer•o de l’ organ•o de la Lig•o.
Rimark•o I. Tiu•j klub•o•j kiu•j pro ia•j kaŭz•o•j (ekzempl•e pro la kondiĉ•o•j de ili•a land•o) ne vol•as publik•e est•i kon•at•a•j sub la nom•o “klub•o” pov•as est•i en•port•at•a•j en la gazet•o•n de l’ Lig•o sub la privat•a nom•o de ili•a reprezent•ant•o (en tia okaz•o anstataŭ “En la urb•o N* est•as fond•it•a klub•o, kies reprezent•ant•o est•as s-r•o A*” en la gazet•o est•as dir•at•a: “S-r•o A* el la urb•o N* kaj kelk•a•j li•a•j amik•o•j al•send•is ...... frank•o•j•n kaj promes•is ofer•ad•i ĉiu•monat•e por la lingv•o tut•mond•a ne mal•pli ol 20 pfenig•o•j•n de ĉiu klub•an•o”). Tia•j privat•a•j “ofer•ant•o•j” hav•as ĉiu•j•n rajt•o•j•n de klub•o.
Rimark•o II. La organ•o de la Lig•o est•as “La Esperant•ist•o”.
§ 7. En ĉiu•j komun•a•j afer•o•j de la Lig•o, kie est•as postul•at•a voĉ•don•ad•o de la apart•a•j klub•o•j (ekzempl•e ĉe la ĉiu•jar•a elekt•ad•o de Akademi•o k. c.), ĉiu klub•o hav•as tiom da voĉ•o•j, kiom foj•o•j•n 20 klub•an•o•j•n ĝi hav•as.
§ 8. Ĉiu klub•o elekt•as inter si unu aŭ kelk•a•j•n person•o•j•n, kiu•j pren•as sur si•n la dev•o•n kolekt•ad•i la 1a•n de ĉiu monat•o la monat•a•j•n pag•o•j•n de la membr•o•j (ofer•ant•o•j) de tiu klub•o. Tiu ĉi mon•o est•as al•port•at•a al la reprezent•ant•o de la klub•o, kiu la tut•a•n kolekt•it•a•n sum•o•n kun•e kun la nom•ar•o de la ofer•int•o•j kaj kun la montr•o, kiom ĉiu el ili en•port•is, send•as ĉiu•monat•e al la kas•ist•o de la Lig•o; la kas•ist•o publik•ig•as ĉiu•monat•e en la gazet•o de l’ Lig•o la komun•a•n sum•o•n ricev•it•a•n de ĉiu klub•o, kaj la detal•a•n nom•ar•o•n li konserv•as ĉe si, por post•e ĝi•n uz•i ĉe la kun•met•ad•o de la detal•a ĉiu•jar•a kalkul•a raport•o (vid•u § 17).
§ 9. Ĉiu klub•o labor•as tut•e mem•star•e kaj, se ĝi vol•as, ĝi pov•as ekster la regul•ar•o komun•a de la Lig•o el•labor•i por si ankaŭ si•a•n propr•a•n regul•ar•o•n. La divers•a•j klub•o•j inter si korespond•as, konsil•iĝ•as, help•as unu al la ali•a sed trov•as si•n en nenia de•pend•ec•o unu de la ali•a aŭ de la Akademi•o.
§ 10. La afer•o•j tuŝ•ant•a•j la tut•a•n Lig•o•n, kiel ekzempl•e la perfekt•ig•ad•o de la lingv•o Esperant•o aŭ la uz•ad•o de la kas•o de l’ Lig•o, si•n trov•as en la man•o•j de la Akademi•o Esperant•ist•a*, kiu konsist•as el 10 person•o•j, kiu•j est•as ĉiu•jar•e nov•e elekt•at•a•j per voĉ•don•ad•o de ĉiu•j klub•o•j de la Lig•o.
§ 11. La Akademi•o jam mem inter si elekt•as prezid•ant•o•n, sekretari•o•n kaj kas•ist•o•n.
§ 12. La elekt•ad•o de la Akademi•o Esperant•ist•a est•as far•at•a en la sekv•ant•a manier•o; ĉiu kiu dezir•as far•iĝ•i membr•o de la Akademi•o, dis•send•as ne pli mal•fru•e ol en la monat•o Septembr•o al ĉiu•j klub•o•j sci•ig•o•n pri si•a dezir•o kaj ankaŭ pri si•a aĝ•o kaj profesi•o. Apog•ant•e si•n sur la tiel ricev•it•a•j sci•ig•o•j kaj ankaŭ sur si•a propr•a pri•pens•ad•o kaj konsil•iĝ•ad•o kun la ali•a•j klub•o•j, ĉiu klub•o kun•met•as nom•ar•o•n de 10 person•o•j, kiu•j•n ĝi propon•as elekt•i en la Akademi•o•n. Tiu•n ĉi nom•ar•o•n ĉiu klub•o al•send•as ne pli mal•fru•e ol ĝis la 15a de Decembr•o al la sekretari•o de la Akademi•o. La nom•ar•o•j ricev•it•a•j de ĉiu•j klub•o•j est•as pres•at•a•j en la organ•o de l’ Lig•o, kaj tiu•j 10 kandidat•o•j, kiu•j ricev•is de ĉiu•j klub•o•j la plej mult•e da voĉ•o•j (pri la voĉ•o•j vid•u § 7) est•as publik•ig•at•a•j kiel elekt•it•a•j en la Akademi•o•n por la sekv•ant•a jar•o. Se la rezultat•o de la elekt•ad•o est•as ne klar•a pro tio, ke kelk•a•j person•o•j ricev•is egal•a•n nombr•o•n da voĉ•o•j, tiam la Akademi•o dum•e est•as kre•at•a el la person•o•j elekt•it•a•j sen•disput•e, kaj la kandidat•o•j disput•at•a•j est•as ripet•e balot•at•a•j.
§ 13. Se en la mez•o de l’ jar•o iu el la membr•o•j de la Akademi•o el•ir•as, tiam ali•a•n membr•o•n sur li•a•n lok•o•n elekt•as jam la Akademi•o mem.
§ 14. Ĉiu•j decid•o•j de la Akademi•o est•as far•at•a•j en la sekv•ant•a manier•o: se ia person•o (tut•e egal•e ĉu ĝi aparten•as al la Akademi•o aŭ ĉu ĝi eĉ est•as tut•e flank•a) vol•as far•i al la Akademi•o iam propon•o•n, ĝi send•as tiu•n ĉi propon•o•n al ĉiu•j 10 membr•o•j de la Akademi•o (ili•a•j adres•o•j est•os al ĉiu•j kon•at•a•j). Ricev•int•e tia•n propon•o•n, ĉiu Akademi•an•o sci•ig•as la sekretari•o•n de la Akademi•o, ĉu li konsent•as je la far•it•a propon•o aŭ ne. Se montr•iĝ•as, ke pli ol du•on•o de la Akademi•an•o•j don•is la voĉ•o•n por la akcept•o de la far•it•a propon•o, tiam tiu ĉi propon•o est•as pres•at•a en la organ•o de l’ Lig•o, ricev•as leĝ•a•n fort•o•n sub la nom•o de “decid•o de la Lig•o”, kaj la prezid•ant•o de la Lig•o dev•as pen•i pri la plen•um•ad•o de la far•it•a propon•o.
§ 15. Se la Akademi•o decid•is far•i ia•n art•a•n ŝanĝ•o•n en la lingv•o Esperant•o, tiu ĉi decid•o ricev•as leĝ•a•n fort•o•n ne pli fru•e ol post pas•o de 3 monat•o•j post la publik•ig•o de la decid•o de la Akademi•o (tio ĉi est•as por gard•i la lingv•o•n de facil•anim•a kaj ne pri•pens•it•a romp•ad•o kaj por don•i al la tut•a Lig•o ebl•o•n bon•e pri•pens•i kaj pri•parol•i la propon•it•a•j•n nov•en•konduk•aĵ•o•j•n.
§ 16. Se unu el la klub•o•j trov•os, ke la re•form•o propon•it•a de la Akademi•o est•os mal•util•a al la lingv•o, aŭ ke la util•o de tiu re•form•o est•os tiel sen•signif•a, ke ĝi ne rekompenc•os la mal•oportun•o•n, kiu est•as lig•it•a kun ĉia arbitr•a romp•ad•o de la lingv•o, tiu klub•o pov•as met•i la propon•it•a•n re•form•o•n al la voĉ•don•ad•o de ĉiu•j klub•o•j, kaj se ant•aŭ la fin•o de 3 monat•o•j de la tag•o de publik•ig•o de l’ decid•o de la Akademi•o montr•iĝ•os, ke pli ol du•on•o de la klub•o•j don•is si•a•n voĉ•o•n kontraŭ la decid•o de l’ Akademi•o, tiam tiu ĉi decid•o est•as neni•ig•at•a.
§ 17. En la fin•o de ĉiu jar•o la Akademi•o pres•as raport•o•n pri la tut•a labor•ad•o de la Lig•o kaj pri la stat•o de la kas•o de l’ Lig•o por la pas•int•a jar•o kaj dis•send•as tiu•n ĉi raport•o•n al ĉiu•j klub•o•j por sen•pag•a dis•don•o al ĉiu•j membr•o•j (ofer•ant•o•j).
Rimark•o I. En la ĉiu•jar•a kalkul•a raport•o dev•as est•i ankaŭ montr•it•a kiom en la daŭr•o de la tut•a jar•o en la kas•o•n en•ven•is de ĉiu membr•o (ofer•ant•o) apart•e, por ke ĉiu pov•u vid•i kalkul•o•n de la tut•a mon•o, kiu•n li en•port•is.
Rimark•o II. Se pro kondiĉ•o•j de la land•o, en kiu la klub•o si•n trov•as, est•as ne•oportun•e send•i al la klub•o mult•a•j•n ekzempler•o•j•n de la raport•o, al ĝi neces•e dev•as est•i send•it•a en kovr•it•a kovert•o almenaŭ unu ekzempler•o por montr•i ĝi•n al ĉiu•j membr•o•j (ofer•ant•o•j) de la klub•o.
§ 18. La elekt•ad•o de la unu•a Akademi•o est•os far•at•a tiam, kiam la nombr•o de la klub•o•j de l’ Lig•o ating•os 25. Ĝis la elekt•o de la unu•a Akademi•o la “Provizor•a Administr•a Komitat•o” konsist•as el sinjor•o•j:
Hugo Barbeck,
Chr. Schmidt kaj
Joseph Gagel (ĉiu•j en Nürnberg)
Sed ant•aŭ ol est•os kre•it•a la unu•a Akademi•o, en la lingv•o Esperant•o pov•as est•i far•at•a nenia eĉ la plej mal•grand•a ŝanĝ•o.
§ 19. La Lig•o est•as oficial•e fond•it•a kaj la nun•a Regul•ar•o de la Lig•o* ricev•as leĝ•a•n fort•o•n de la tag•o, kiam ĝi est•is publik•ig•it•a en la gazet•o “La Esperant•ist•o”. Se post•e est•os neces•e far•i ia•n ŝanĝ•o•n en la Regul•ar•o de la Lig•o, tiu ĉi ŝanĝ•o pov•as est•i far•at•a nur post la voĉ•don•ad•o de ĉiu•j klub•o•j de l’ Lig•o, se montr•iĝ•os, ke ne mal•pli ol ¾ de ĉiu•j don•it•a•j voĉ•o•j konsent•is je la propon•it•a ŝanĝ•o.
OV II.15. El La Esperantisto 1890, n.6, p.34–36. La teksto estis verkita de d-ro Zamenhof, sed iom ŝanĝis ĝin la redakcio en Nürnberg. Tion Zamenhof klarigis en La Esperantisto 1890, n.10, p.52.* kaj en La Esperantisto 1890, n.11, p.53–54*. Origine la teksto aperis en la Tekstaro de Esperanto en la zamenhofa tekstokolekto “Originala Verkaro”*, sed pro tio, ke ĝi montriĝis ne-aŭtentike zamenhofa, ĝi nun estas anstataŭe ĉi tie en “La Esperantisto - ne-zamenhofaj tekstoj”.