Tekstaro de Esperanto

Parto de unu teksto en kolekto de Esperantaj tekstoj

Listo de ĉiuj partoj  ⇐ Al la antaŭa parto  Al la posta parto ⇒ 

Artikoloj el Monato

La bazan tekston origine enkomputiligis Flandra Esperanto-Ligo

Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj

La unuaj 216 artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Monato: http://www.esperanto.be/fel/mon/. La postaj 1028 artikoloj devenas de la kolekto "monato3.tar.gz" enretigita de Edmundo Grimley-Evans: http://homepage.ntlworld.com/edmund.grimley-evans/tekstaroj.html.

La artikoloj el "monato3.tar.gz" estis en pluraj diversaj formoj, kaj devis esti sufiĉe multe prilaboritaj. Verŝajne ne ĉiam temas pri la definitiva formo, kiun la artikolo havis, kiam ĝi aperis en Monato. Povas eĉ esti, ke en iuj okazoj la artikolo finfine tute ne aperis en la gazeto. Iafoje povas esti, ke aperas ĉi tie tekstopartetoj, kiuj estis nuraj notoj inter la redaktantoj, kaj kiuj neniam estis intencitaj por publikigo. Ialoke testopartetoj estas forigitaj, kiuj ŝajne havis sencon nur kune kun (mankantaj) akompanaj diagramoj, bildoj aŭ tabeloj.

La artikoloj el "monato3.tar.gz" havas ĉi tie "(xml:)id"-atributon ("monatotri-001000" ĝis "monatotri-007999"), kies cifera parto egalas al la artikolnumero en la origina kolekto.

Proksimuma verkojaro: 1997-2003

OPINIO

Bezonata: nova “fremdula legio”

La artikolo “Neglektata kontinento” (MONATO, 2/2000, p. 5) pensigis min pri la problemo de kolektiva respondeco. Kvankam oni foje misaplikas ĉi tiun terminon, kiam ekzemple unuopaj krimuloj respondecas, tuta popolo, almenaŭ ties plenkreskuloj, iafoje kulpas pri kolektiva agado — ekzemple kiam temas pri internaj militoj.

Tiakaze kompreneble aliaj popoloj emas nek oferi nek riski la vivon de siaj filoj, precipe kiam mankas propra intereso nacia kaj klara rezulto. Ne kulpas la ĝenerala sekretario de Unuiĝintaj Nacioj (UN), ĉar UN ne povas milite agadi, se ties membroŝtatoj ne volas enmiksiĝi.

Kial tamen UN ne disponas soldataron similan al ekzemple la franca Fremdula Legio por protekti senkulpulojn? Rapida interveno de tiaj taĉmentoj povus savi viktimojn de interetnaj malamo kaj frenezo. Ne mankas aventuremaj solduloj por partopreni tian legion.

Geriloj

Ne-interveno de ja bonintencaj landoj klarigeblas ankaŭ pro tio, ke multaj situacioj ŝajnas neregeblaj. Superpotencoj kiaj Usono kaj Sovetunio ne sukcesis venki en Vjetnamio aŭ en Afganio. Grava militpotenco ne volas sin ridindigi, luktante vane kontraŭ geriloj en afrika arbaro. Nobla intenco kaj morala indigno ne sufiĉas por bremsi fanatikulojn. Plej promesa ŝanco por eviti homfarotajn konfliktojn estas do profilaktiko.

Ofte eblas antaŭvidi kaj eĉ eviti interetnajn malakordojn. Formi sciencajn spertulojn kaj evoluigi profilaktikajn metodojn estus taŭga tasko por UN. Spertoj el pasintaj jaroj montras, ke ne konvenas apogi disspliton de ekzistantaj ŝtataj unuoj: tio ofte ne alportas konstruajn solvojn. Malsamaj gentoj devas kutimiĝi al paca kunvivado en la sama ŝtato. Se necese, premo de UN devus lernigi al koncernaj registaroj respekti intereson kaj dignon de enlandaj malplimultoj.

Fuŝaĵoj

Certe ne mankas fuŝaĵoj flanke de UN. Sed oni ne forgesu, ke ekzistas situacioj enlande neregeblaj. Memorindas, ke UN estas la plej taŭga organizaĵo por atingi pacan kunvivadon kaj solvon de tutteraj problemoj. Konvenas, ke ĉiu, kiu ŝatas homan bonfarton kaj flegon de la tera medio, apogu la nuran ilon por ĉion ĉi realigi.

Facile oni forgesas, ke justeco ofte ne kongruas kun la intenco starigi aŭ konservi pacon. Ĉu oni persekutis aŭ persekutas la krimulojn de eksa Sovetunio? Iafoje justeco kaj paco samtempe ne realigeblas.

Werner SCHAD