Tekstaro de Esperanto

Parto de unu teksto en kolekto de Esperantaj tekstoj

Listo de ĉiuj partoj  ⇐ Al la antaŭa parto  Al la posta parto ⇒ 

Le Monde diplomatique en Esperanto 2002-2004

La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano

Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj

La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.

Proksimuma verkojaro: 2002-2004

Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”

La precipaj internaciaj traktatoj

La precipaj internaciaj traktatoj pri limigo de armiloj

Nukleaj

‣ Traktato pri Ne-Disvastigo (TND, anlge kaj france: TNP): subskribita en 1968 de 62 landoj, ĝi devigas la ŝtatojn, kiuj ne posedas nukleajn armilojn, rezigni pri ties produktado aŭ akiro. La traktato estis daŭrigita en 1994.

‣ Akordoj SALT (Strategic Arms Limitation Talks): tiu unua serio de traktadoj inter Usono kaj Rusio finiĝis 1972 kun la subskribo de dokumentoj limigantaj la ofensivajn strategiajn armilojn. Traktato SALT II, destinita anstataŭi SALT I, estis subskribita 1979, sed neniam ratifita.

‣ Traktato ABM (antiballistic missile): limiganta la sistemojn de antimisila defendo, ĝi subskribiĝis same de Rusio kaj Usono 1972.

‣ Akordoj START I (Strategic Arms Reduction Talks): subskribitaj 1991, ili koncernas la nombron de nukleaj kapoj kiun redukti ĉiu lando engaĝiĝas. START II, kiu pli reduktas la nombron de nukleaj kapoj, estis subskribita 1993. START II daŭre ne estas ratifita de la usona Kongreso.

‣ Traktato pri kompleta malpermeso de provoj, TKMP (france TICE, angle: Comprehensive Test Ban Treaty, CTBT): decidita 1995, ĝi estas subskribita ĝis nun de 165 ŝtatoj, inter ili Rusio kaj Usono. Sed nur 92 landoj ratifis ĝin, Usono ne estas inter ili.

Biologiaj kaj kemiaj armiloj

‣ Konvencio pri malpermeso de biologiaj armiloj: subskribita 1972. 144 ŝtatoj ratifis gin.

‣ Konvencio pri malpermeso de kemiaj armiloj: subskribita la 13-an de januaro 1993 de 125 ŝtatoj, ĝi malpermesas kemiajn armilojn kaj devigas ilian detruon. 145 ŝtatoj ratifis ĝin ĝis nun (vd “Fresdata konvencio”)

Tradiciaj armiloj

‣ La Otava Konvencio: subskribita en februaro 1997, ĝi malpermesas la kontraŭpersonajn minojn. Ĝi devis ekvalidi la 1-an de marto 1999. Usono rifuzis ratifi ĝin.

‣ La Ĝeneva Konvencio de 1980: ĝi malpermesas certajn armiltipojn (incendiajn armilojn, blindigajn laserojn, kontraŭtankajn kaj kontraŭpersonajn minojn). La ŝtatoj povas subskribi unu aŭ alian de ĝiaj kvar protokoloj. Usono rifuzis subskribi la protokolon pri incendiaj armiloj (napalmo).

Akordoj (sen jure deviga valoro)

‣ Akordo de Vasenaro [Wassenaar]: subskribita en decembro 1995, ĝi kunigas 33 landojn kiuj produktas armilojn de alta teknologio kaj difinas tiujn, kiuj devas ne esti eksportataj al certaj landoj.

‣ La Missile Technology Control Regime: subskribita 1987, ĝi difinas la balistikajn teknologiojn, kiuj devas ne esti eksportataj.

(stato: 2002)