Tekstaro de Esperanto

ĈILIO EN LA KORO. En Francio kiel aliloke, dum la monatoj kiuj sekvis la puĉon de la generalo Augusto Pinochet, ne pasis eĉ unu tago sen ke manifestacio, amaskunveno aŭ koncerto de la “miraklita” grupo Quilapayun* aŭdigis la koleron de la eŭropa “maldekstra popolo”. Tiu ondo de solidareco respondis al la barbareco de la soldataro. La novaĵoj el Santiago estis tremigaj: dekmiloj da politikaj aktivuloj enfermitaj en la Nacia Stadiono, la fingroj de la kantisto Victor Jara forhakitaj (“Kaj nun, ludu gitaron!”), rumoroj pri amasaj torturoj kaj murdoj, la agonio de Pablo Neruda en sia prirabita domo...

Sed la emocio venas ankaŭ de la simbolo kiu fariĝis la Popola Unueco en la okuloj de milionoj de eŭropaj civitanoj. Du jarojn antaŭ la venko de Salvador Allende, la jaro 1968, en la Malnova Kontinento, vekis la idealon de socialismo kiu samtempe batis la lastan frapon al sia orienteŭropa karikaturo. Certaj konkludis el tio la neceson de “revolucio”, aliaj preferis fidi je “paca vojo” kies antaŭsignojn, en Francio, ili emis vidi en la subskribo de la komuna programo, en junio 1972.* En 1973, komunistoj kaj socialistoj metas do siajn proprajn esperojn en la ĉilian defion, ĉar la politikaj debatoj en Santiago interplektiĝis kun iliaj. “Se ekzistas valida leciono por ĉiuj landoj el la ĉilia eksperimento”, resumas ekzemple komunista libro tiam aperinta, “tiam tutcerte tiu kiu kondukis al tiu koncepto de la unueco de la popolaj fortoj”.*

Mallonge, la 11-a de septembro matene, la sturmo kontraŭ la Moneda ŝajnis disbati eĉ la ideon de la “paca vojo” al socialismo. “Daŭrigu kaj sciu ke baldaŭ malfermiĝos la grandaj avenuoj kie la digna homo paŝas antaŭen por konstrui pli bonan socion”: la lastaj per radio disvastigitaj vortoj de Allende emociigas des pli ke ili ŝajnas celi foran estonton. Fakte, la uzo de la armeo fare de la grandburĝaro, kun apogo de Usono, forigis la Popolan Unuecon de la povo.

Se la franca komunista partio provis ĉirkaŭiri tiun baton insistante — subite — pri la diferencoj inter Santiago kaj Parizo, ĝia itala frato alfrontas la dramon ĉe la fundo, per serio de tri artikoloj de la ĝenerala sekretario Enrico Berlinguer.*

La memkritiko de la itala gvidanto koncernas la subtaksadon, pro la “malstreĉiĝo” inter Sovetio kaj Usono, de la kapableco de “la imperiismo kaj de la reakciaj fortoj de multnombraj landoj [...] ĉirkaŭbari la emancipiĝan luktadon de la popoloj”. Plia kialo do por konsciiĝi: “Profunda transformiĝo de la socio per demokratia vojo [...] en Italio realigeblas nur en formo de revolucio de la granda plimulto de la loĝantaro.” La nepraj struktur-reformoj postulas ne nur la konsenton de la maldekstraj fortoj, kiuj atingus “51% de la voĉoj”, sed “la kunlaboradon de la popolaj fortoj de komunista kaj socialista tendencoj kun la popolaj fortoj de kristana tendenco”.

Tridek jarojn poste, ĉu necesas elverŝi la bebon — la faman “historian kompromison” — kun la malpura akvo de la maĥinacioj de la komunista kaj krist-demokrata parti-aparatoj, al kiu ĝi, dum certa tempo, reduktiĝis en Italio? La burokratisma socialismo spertas siajn lastajn skuojn en la mondo, kaj eĉ ne unu “aganta malplimulto” sukcesis daŭreman revolucion. Kaj la “demokratia vojo” enŝlimiĝis en la marĉon de la socialdemokratio. Sed la vojo, la vera, proponita de Enrico Berlinguer — kiu poste fondis la “eŭrop-komunismon” — estas nenie irita...*

Dominique VIDAL