Tekstaro de Esperanto

KUN SIAJ individuaj domoj, siaj razenoj kaj sia resanigo-centro, la urbeto ŝajnas trankvila. Oni imagas la plej bonan pri ĝi kiam oni malkovras la tabulon: “Bonvenon en Butte, Montano, la plej riĉa monteto de la mondo”.

Oni rimarkas tuj certajn efikojn de tiu riĉeco: ruĝaj montoj kiuj ŝajnas esti senkapigitaj. Tiel la “Berkeley Pit”, giganta truo (2.100 metrojn longa, 1.700 metrojn larĝa) plena de akvo, kiu fariĝis “turisma loko”. La eniro pagendas; ne kostas multe (2 dolarojn), sed oni ne multas tie. Kaj tamen...

La historio kiun rakontas tiu “pit” ne estas banala. De 1955 ĝis 1982, 4,4 milionoj da tunoj de tero estis forigitaj tie por aliri la tavolojn de kupro. En 1982, Atlantic Richfield Co, kiu intertempe akiris la minejon, ĉesis ekspluati ĝin. Dum sia proksimume kvarona jarcento, tiu sola puto produktis 1,4 miliardojn da tunoj de mineralo. Do, ĝi fabele riĉigis siajn proprietulojn.*

Pumpiloj restis aktivaj por iom da tempo, por malhelpi ke la akvo inundu ĝin kaj portu kun si la poluon de la minejo kaj speciale pezajn metalojn. Sed, en 1982, la proprietulo decidis ĉesigi la elspezojn, do la pumpilojn. La nivelo de la acidaj akvoj altiĝis tiam senkompate. En 2008 ĝi atingis 145 miliardojn da litroj, do la enhavon de 48.000 Olimpiaj naĝejoj, plena de arseno, de kloro, de sulfato... Ĝi estas la ĉefa venena loko de Usono.

“Butte estas la subventro de la industria revolucio, klarigas s-ro Pat Williams, kiu estis longtempe parlamentano de Montano en la Ĉambro de Reprezentantoj, sed nun la urbo dediĉas sin al purigo de la okazintaj damaĝoj. La ekonomia estonteco de la Okcidento pasas ankaŭ tra la riparado de la enormaj cikatroj faritaj al la pejzaĝo, interalie 75.000 forlasitaj minejoj en la montaro. Oni povas multan monon gajni en la restarigo de la medio.” Kiu pagos? “La iamaj proprietuloj, se oni povas trovi ilin... Alie la publiko. Ĉu prefere restarigi Irakon kaj Afganion, aŭ restarigi la Rokan Montaron?”

Serge HALIMI.

Vidu “La demokratoj konkerantaj la Okcidenton”