Tekstaro de Esperanto

Parto de unu teksto en kolekto de Esperantaj tekstoj

Listo de ĉiuj partoj  ⇐ Al la antaŭa parto  Al la posta parto ⇒ 

Le Monde diplomatique en Esperanto 2011-2013

La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano

Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj

La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.

Proksimuma verkojaro: 2011-2013

Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”

Militaj intervenoj en Libio kaj Eburbordo — Originoj kaj sortoŝanĝoj de la “rajto enmiksiĝi”

En malpli ol monato, la Unuiĝintaj Nacioj (UN) permesis dufoje la uzadon de forto, en Libio kaj en Eburbordo. Tiuj decidoj — esceptaj, ĉar la Ĉarto admonas al paca solvado de konfliktoj — baziĝas sur la ĵusa agnosko de la “devo de la ŝtatoj protekti la civilajn loĝantarojn”. Ĉu la UN survojas al validigo de malegaleca “rajto interveni”?

“MI DONIS ORDONON fari la disponojn necesajn por malebligi la uzadon de pezaj armiloj kontraŭ la civila loĝantaro”, deklaris la ĝenerala sekretario de la Unuiĝintaj Nacioj (UN), s-ro Ban Ki-moon, la 4-an de aprilo 2011. Kelkajn horojn poste, en Abiĝano, la batal-helikopteroj de la UN kaj la franca forto Licorne aliĝis al la ofensivo de la trupoj de s-ro Alassane Dramane Ouattara kontraŭ tiuj de la ĝistiama prezidanto Laurent Gbagbo.

En la koridoroj de la UN, en Novjorko, tiu decido vekis malagrablan senton. Kvankam la rezolucio (n-ro 1975) de la Konsilantaro pri Sekureco, sur kiu ĝi baziĝis, estis decidita unuanime, la 30-an de marto 2011, funkciuloj esprimis dubojn pri la rajto de la ĝenerala sekretario doni tian “ordonon” (kiun havas, laŭ ili, nur la konsilantaro pri sekureco) kaj emfazis la malklarecon de la esprimo “disponoj necesaj”. La granda libereco, kiun tiu lasas al la agantoj engaĝiĝintaj nome de la UN donas kialon timi misagojn. “Ne estas en la kulturo de la Unuiĝintaj Nacioj fari fortajn militaĵojn aŭ partopreni en interna milito. Libio, poste Eburbordo: tio komencas multiĝi”, konfidas funkciulo, kiu deziras resti anonima.* Alia aldonis: “Estus necese, ke la uzo de milito ne banaliĝu”.

* Radio France Internationale, chronologie heure par heure de la crise ivoirienne, www.rfi.fr.

En la ankoraŭ fumantaj ruinoj de la dua mondmilito, en 1945, la fondantoj de la UN donis al la paco plej superan valoron. Pro tio la Ĉarto de la UN* principe instigas deteni sin “je minaco aŭ uzo de forto” en la internaciaj rilatoj (artikolo 2, § 4).* Cetere ĝi konfirmas la regulon de neenmiksiĝo en la internajn aferojn de suverenaj ŝtatoj (artikolo 2 § 7).

* Vd Unuiĝintaj Nacioj: Ĉarto de la Unuiĝintaj Nacioj, Universala Deklaro de Homrajtoj [ktp], trad. de Vilhelmo Lutermano, Monda Asembleo Socia (MAS), 2009, 230 p., ISBN 978.2-9529537-9-5. -vl
* En 1928, la interkonsento Briand-Kellogg malpermesis militon kiel rimedon de nacia politiko.

Tiu regulo, hodiaŭ ofte fifamigata, komence celis konservi la internacian stabilecon. Efektive, la grandaj potencoj antaŭe ne hezitis milite interveni en aliajn landojn sub plej diversaj pretekstoj (protekto de samlandanoj, repago de ŝuldoj, batalo kontraŭ reala aŭ supozata hegemonio de najbara lando, komercaj interesoj ...), kaj ĉe tio faris ĉiajn specojn de krimoj.

Kiel la belga juristo Olivier Corten memorigas, “la principo de neenmiksiĝo estas la frukto de historia batalo gajnita de la plej malfortaj landoj. Dum la tuta 19-a jarcento ili suferis koloniismon kaj imperiismon kiuj siavice kutimis ornami sin per defendo de la valoroj de la “civilizacio”. Pli specife, la humanitara argumento estis ofte uzata por pravigi militajn agojn de la okcidentaj ŝtatoj, kontraŭ la otomana imperio, en Afriko aŭ en Orient-Azio ...”*

* Olivier Corten, “Les ambiguïtés du droit d’ingérence humanitaire”, Le Courrier de l’Unesco, Parizo, 1999, www.aideh.org.

Nur du esceptoj de la ĝenerala malpermeso de la paragrafo 4 de la artikolo 2 estas permesataj: memdefendo-rajto (artikolo 51) kaj disponoj deciditaj de la Konsilantaro pri Sekureco “ĉe minaco al la paco aŭ ties rompo kaj ĉe agresaj agoj” (ĉapitro VII).

Ĉiukaze la UN-juro trudas serĉi “pacan reguladon de malkonsentoj” antaŭ ol ĉia uzado de forto (ĉapitro VI) por eviti la plagon de milito: perado, bonservaj misioj, enket-komisiono, kontaktgrupo, uzado de la Internacia Justec-Kortumo (IJK) ... Antaŭ la golfmilito en 1990 okazis do intensa diplomatia agado. Tio okazis ankaŭ en 2011 por la interveno en Eburbordo, sed ne antaŭ tiu en Libio. La Konsilantaro pri Sekureco povas decidi ankaŭ nemilitajn sankciojn, sed ne fare de ŝtato sen internacia permeso: Irako (embargo), blokado de la bonhavoj kaj malpermesi vojaĝojn por gvidantoj (Libio, Eburbordo), ktp. La kontraŭregule aganta lando povas ankaŭ provizore ekskludiĝi el internacia organizaĵo (Libio el la Konsilantaro pri Homrajtoj de la Unuiĝintaj Nacioj, Eburbordo de la Afrika Unio en 2010).

Krome, la Internacia Pun-Kortumo (IPK), starigita en 2002, povas, por la unua fojo, persekuti deĵorantajn ŝtatestrojn, malobservante ilian diplomatian imunecon pro plej gravaj leĝrompoj (militkrimoj, krimoj kontraŭ la homaro kaj de agreso). S-ino Emma Bonino, deputito kaj poste eŭropa komisaro, opinias ke la IPK povas ludi malinstigan rolon per tio, ke ĝi svenigas la revojn de senpuneco de militkrimuloj.* Kvankam tri el kvin konstantaj membroj (Usono, Ĉinio, Rusio) ne agnoskis la IPK, tio ne malhelpis la Sekurec-konsilantaron alvoki la Kortumon kontraŭ la sudana prezidanto Omar Al-Bachir. “Okazas malofte, rimarkigas la filozofo Cvetan Todorov, ke la politika vivo estas reduktita al tiom kruelaj opcioj, kaj ne veras, ke oni devas nepre elekti inter la malkuraĝeco de indiferento kaj la ĥaoso de bombadoj. Tio okazas nur, se oni komence decidas ke agi signifas “agi milite”. Ekzistas aliaj formoj de interveno ol militaj atakoj.”*

* Emma Bonino: “Les ambiguïtés du droit d’ingérence humanitaire”, Le Courrier de l’Unesco, Parizo, junio 1999, www.aidh.org.
* Tzvetan Todorov: Mémoire du mal. Tentation du bien. Enquête sur le siècle, Robert Laffont, Parizo, 2000.
Franca impeto

LA PRINCIPOJ deciditaj en 1945 ne disvastigis kvazaŭ sorĉe la pacon en la mondo, kaj la duan duonon de la 20-a jarcento trairis multaj mortigaj konfliktoj. Ili tamen montras la konscion pri danĝerojn, kiuj sidas en ĉia uzado de forto. Por Corten, “kvankam la Ĉarto de la Unuiĝintaj Nacioj* ne malaperigis tiujn [imperiismajn] praktikojn, ĝi donis almenaŭ al la atakitaj ŝtatoj la eblecon alvoki la juron por kontraŭstari la perforton”. Por pravigi la militon malgraŭ ĉio, la potencoj ofte montris kreemon: Israelo argumentis per pretendita “antaŭmalhelpa justa defendo” kontraŭ Egiptio en 1967, same kiel Usono faris kontraŭ Irako en 2003.

* Vd Unuiĝintaj Nacioj: Ĉarto de la Unuiĝintaj Nacioj, ..., trad. de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2009, ISBN 978-2-9529537-9-5. -vl

Ekde sia stariĝo, la Unuiĝintaj Nacioj permesis la uzadon de rimedoj de armita trudado — kaŭze de la ĉapitro VII — dudek unu fojojn, kaj la interveno en Koreio en la jaro 1950 estis emblemeca operacio (vidu malsupre “Sesdek jaroj da operacioj”). Necesas do malhelpi la fiaskigon de ĉefa celo, nome la konservado de paco, per aliaj rimedoj. La kialoj por uzi perforton devas do esti nepraj, kaj nur la Konsilantaro pri Sekureco povas permesi ĝin. En 1990, la aneksado de Kuvejto fare de Irako estis klara rompo de la internacia juro, kiu malpermesas perfortajn ampleksigojn de la nacia teritorio, kaj evidentan agreson kontraŭ membroŝtato de la UN, eĉ se la intervenemaj potencoj ne estis sen geopolitikaj motivoj.

Post la fino de la malvarma milito la laŭleĝaj eblecoj uzi armitajn rimedojn ŝajnas etendiĝi. Kvankam la principo de “interven-rajto”, volata de la itala juristo Mario Bettati aŭ de la franca politikisto Bernard Kouchner, ne estas agnoksita kiel tia de la internacia juro*, la humanitara agado estas unu el la argumentoj, kiuj povas permesi uzon de militaj rimedoj. Speciale la neceso helpi loĝantarojn, kiuj fariĝas viktimoj de sia propra ŝtato (pro ties neagado, kiel en Somalio en 1993 kaj en Eburbordo en 2011, aŭ pro ĝia perforta agado, kiel en Libio en 2011), eksplicite eniris la juran arsenalon de la UN-instanco. En 1988, la Ĝenerala Asembleo de la UN malfermis la vojon por la neregistaraj organizaĵoj (NRO).* En 2005 la Ĝenerala Asembleo agnoskis la “devon de la ŝtatoj protekti la civilajn loĝantarojn”; poste, en 2006, la Konsilantaro pri Sekureco fortigis la devojn de la registaroj pri la civiluloj en periodo de armita konflikto, ankaŭ se tiu unue ne havas internacian dimension.* Ĉar ĝi ekskludas agnoskon de ia ajn rajto je enmiksiĝo same malklara kiel danĝera — la bilanco almenaŭ miksita de la operacioj en Bosnio (1992) kaj en Somalio (1993) instigas al prudento —, la Unuiĝintaj Nacioj provas do klarigi la ankoraŭ sufiĉe malklarajn kriteriojn por permesi armitan agon.

* Mario Bettati: Le Droit d’ingérence. Mutation de l’ordre international, Odile Jacob, Parizo, 1996.
* Rezolucio 43/131: “Humanitara helpo al la viktimoj de naturkatastrofoj kaj de same gravaj urĝaj situacioj” [en la franca: “Assistance hunanitaire aux victimes des catastrophes naturelles et de situations d’urgence du même ordre”], decidita sen voĉdonado de la Ĝenerala Asembleo de la Unuiĝintaj Nacioj la 8-an de decembro 1988.
* Rezolucio 2006/267, “Protekto de civiluloj en armitaj konfliktoj” [france: “Protection des civils dans les conflits armés”], 28-an de aprilo 2006.

Ŝajne simpla, logika kaj pravigita, milita interveno por defendi fundamentajn rajtojn enhavas efektive ombrajn zonojn kaj ĉiam vekas polemikon. Ruslando, Ĉinio kaj Barato sindetenis dum la voĉdonado pri la interveno en Libion, dum Germanio kontraŭis ĝin. Usono aliĝis al ĝi malgraŭvole. La streĉiĝo percepteblas eĉ ene de la Atlantika Alianco, kiu estas nun taskita gvidi la operaciojn. Cetere, la impeto de la franca prezidanto Nicolas Sarkozy kaŭzis al li ne tre flatajn komparojn kun s-ro George W. Bush, ĉefe en la brita kaj usona gazetaroj. La reprezentantoj de Barato ĉe la UN petis “disponi pri pli da tempo por ekzameni la projektojn de rezolucio [kiuj permesis la uzadon de perforto], kio ebligus al la landoj liverantaj kontingentojn doni sian vidpunkton koncerne la uzadon de iliaj soldatoj”.*

* Konsilantaro pri Sekureco, CS/10215, 30-a de marto 2011.

Ĉar temas pri armitaj operacioj, kiuj, laŭdifine povas kaŭzi morton, la internaciaj perturboj ŝajnas esti neeviteblaj. Uzi mortigilojn, sub kia ajn argumento, signifas ĉiam fiasko de la fundamentaj rajtoj: por defendi certajn civilulojn oni endanĝerigas aliajn civilulojn. Pro tio multnombraj juristoj rifuzas la esprimon “justa milito” (de la skribaĵoj de la sankta Aŭgusteno* ĝis la paroladoj de s-ro Bush) aŭ tiun de “humanitara milito”. La tiucela Internacia Komisiono starigita en 2000, preferas la esprimon “milita interveno kun la celo de humanitara protekto”.*

* Sankta Aŭgusteno troviĝas, kune kun Tomaso de Akvino, inter la katolikaj pensistoj kiuj teoriigis la ideon de “justa celo” kiu, laŭ ili, pravigas militon, kaj kontribuis al certa maniĥeismo.
* Internacia Komisiono pri Interveno kaj Suvereneco de la Ŝtatoj: “La respondeco protekti [france: La responsabilité de protéger]”, 2001, iciss.gc.ca/report-e.asp.

Ĉar militaj operacioj ĉiam entenas parton de malcerteco, la perimetro de la ago permesata de la Konsilantaro pri Sekureco kaŭzas ankaŭ malkonsentojn. La timo fariĝi parto de lokaj bataloj (Eburbordo) aŭ enŝlimiĝi (Libio) konfirmas tion. “En kiu momento tiu milito estos konsiderata gajnita?” demandas sin, dubeme, la fondinto de Kuracistoj sen Limoj*, s-ro Rony Brauman, pri la konflikto inter la ribeluloj kaj la reĝimo de Tripolo.* Moskvo kaj Pekino opinias nun, ke la farataj operacioj transiras la mandaton kiun la UN atribuis, kontraŭ kiu ili ne voĉdonis, kvankam ili povintus tion.

* France: Médecins sans frontières. -vl
* Libération, Parizo, 21-a de marto 2011.

De la starigo de zono de aera ekskludeco oni estas, laŭ ili, pasinta al interveno kun la celo faligi la libian reĝimon. Cetere la prezidantoj Barack Obama kaj Sarkozy, same kiel la brita ĉefministro David Cameron jam ne kaŝas tion.* Nu, tia celo malkongruas kun la Ĉarto de la Unuiĝintaj Nacioj, kiu, kaŭze de la principoj de neenmiksiĝo kaj de la rajto de la popoloj disponi pri si mem, rezervas tian opcion al la koncernataj loĝantaroj. Eĉ se s-ro Muammar Gadafi prezentas ĉiajn ecojn de tirano, ĉiu povas trovi pli aŭ malpli laŭ sia gusto tiun aŭ alian gvidanton, en malpli klaraj cirkonstancoj. Kvankam Barato aprobis la rezolucion n-ro 1975, ĝi insistis precizigi ke “la packonservantaj soldatoj devas en nenia okazo fariĝi instrumento de reĝimŝanĝo en Eburbordo”. Ĉu la “devo proktekti la civilajn loĝantarojn” estas nur la masko por la “devo enmiksiĝi”?

* “Gadafi devas foriri”, tribuno publikigita de Le Figaro, la Times, la International Herald Tribune, la Washington Post kaj Al-Hayat la 15-an de aprilo 2011.

Germanio, kiu unue kontraŭis la militan intervenon en Libio, emfazis la malmultajn informojn, kiujn la Konsilantaro pri Sekureco disponas pri la surloka situacio kaj pri la reala speco de la armita ribelo: ĉu triba ribelo aŭ politika esprimiĝo de la popolo batalanta kontraŭ subprema reĝimo? Aliaj avertis kontraŭ “magio de armiloj” kapablaj sole solvi politikajn problemojn. “La homrajtoj ne estas politiko, kaj la sistema kontraŭmeto de homrajtoj kaj realpolitiko estas sakstrato. Ekzistas simple politiko, kiu estas la arto voli la konsekvencojn de tio, kion oni volas”, tiel opinias s-ro Brauman. Laŭ li, la libiaj ribeluloj “iluzias pri nia kapablo ŝanĝi la situacion al ilia profito”. Kaj “la prezon de tio pagos ili”.

Neregistaraj organizaĵoj kaj eminentuloj kritikas ankaŭ la internacian principon de “du pezoj, du pesiloj”. La Araba Ligo siavice postulas zonon de aera ekskludeco super Gazo, kie la israelaj bombadoj regule mortigas civilulojn. Oni povas veti ke ĝi ne atingos ĝin. La Konsilantaro pri Sekureco estas efektive politika instanco kiu taksas malegalece la poziciojn alprenendajn kaj la rezoluciojn aplikendajn.

La decidoj de tiu “monda direktorio” estas devigaj (male al tiuj de la Ĝenerala Asembleo) kaj estas ekster ĉia vera jura kontrolo. Nur la premado de komunikiloj kaj de asocioj povas kontraŭpezi, sed tio restas tre hazarda. Ekzemple oni vidas ofte ke la gazetaro, kiel en Usono en 2003 aŭ en Francio en 2011, sekvas sian registaron sur la vojoj de milito kaj partoprenas en la estigo de kondiĉaj refleksoj ĉe la opinio. En la okazo de Libio, la komunikiloj preskaŭ antaŭiris la politikan reagon.

Same, certaj “humanitaristoj”, kiel s-ro Kouchner, ne timas misuzadon, kiam ili pli ofte subtenas armitajn agojn. Tamen la malsamaj opinioj de la konstantaj membroj povas kelkfoje malhelpi la permeson uzi perforton: tio okazis en 2003, kiam Francio kontraŭis la militon kontraŭ Irako kun la pli diskreta subteno de Ruslando kaj Ĉinio. Kvankam ŝajnas, ke la Konsilantaro hodiaŭ pli emas etendi sian agokampon, ĝiaj rezolucioj restas ne firmaj (kaj do renverseblaj), kaj la Ĉarto de la Unuiĝintaj Nacioj, do la plej alta teksto, ne estis reviziita koncerne uzadon de perforto. La nunaj intervenoj okazas do en jura kadro evoluanta kaj malcerta.

La ideo de aktiva pacismo

NEEVITEBLE ŜVEBAS suspekto de arbitreco. en 1990 la ŝtatoj, kiuj en Irako uzis perforton laŭ internacia mandato, certe ne agis sen krompensoj, ĉar temis pri strategia regiono. Same la milita subteno de Parizo, iama kolonia potenco, al la Respublikanaj Fortoj de Eburbordo (FRCI) de s-ro Ouattara ne okazas sen strikte francaj zorgoj, tiom Eburbordo estas ĉefa ŝakpeco en la strategio de francaj interesoj en Okcidenta Afriko. Cetere, oni scias, ke antaŭ la “ordono” donita de s-ro Ban okazis telefona interparolado kun s-ro Sarkozy. La UN montriĝas ja utila kiam oni jam decidis interveni kaj kiam oni estas la sola kapabla fari tion: “Kaze de problemo, kiun ili alvokas? Kompreneble nin”, komentis franca oficiro, duone cinike, duone malkviete.* “Neniam, en la tuta pasinta kaj nuntempa homa historio, insistas la profesoro David Sanchez Rubio, de la universitato de Sevilo, oni vidis agon de supozata “humanitara interveno” kun la ekskluziva aŭ ĉefa celo eviti situacion de amasa kaj sistema rompo de la homrajtoj.”* La problemo estas tiam la jena: ĉu oni povas fondi juran sistemon sur principoj, pri kiu oni jam antaŭe scias, ke ili servas por malegaleca geometrio?

* Le Monde, 13-a de aprilo 2011.
* David Sanchez Rubio, “Interventions humanitaires. Principes, concepts et réalités”, en “Interventions humanitaires?”, Alternatives sud, vol. 11, n-ro 3, Louvain-la-Neuve, 2004.

Iuj opinias, ke pli bone reprezenteco, ĉefe geografia, de la Konsilantaro pri Sekureco malgrandigus la efikojn de arbitreco — Sud-Afriko aŭ Brazilo povus eniri ĝin;* aliaj, ke tiuj mankoj estas ennaskitaj en la institucia pozicio de la Konsilantaro. Oni ofte ankaŭ bedaŭras, ke la konstanta ĉefstabo, enskribita en la Ĉarto de la UN, estis neniam starigita. Malantaŭ tiuj demandoj profiliĝas aliaj, pli profundaj: ĉu ekzistas nekontestebla formo de internacia reprezenteco, kiu legitimus mondan registaron? Ĉu la Unuiĝintaj Nacioj povas esti io alia ol loko de paca alfrontiĝo, kie la vidpunktoj proksimiĝas kaj kie iom post iom konstruiĝas interkonsentita internacia normaleco?

* Vd François Danglin, “Pacte démocratique entre puissance du Sud”, Le Monde diplomatique, marto 2011.

Multnombraj juristoj opinias cetere, ke la apogantoj de devo je enmiksiĝo trompiĝas: la nuntempa internacia juro neniam konsideris la suverenecon nevenkebla fortikaĵo. “Neniakaze eblas pretendi ke al ŝtato estas “permesite” masakri sian loĝantaron sub la preteksto ke ĉio, kio okazas ene de ĝiaj landlimoj koncernas “internajn aferojn”, emfazas Corten. Ĉiuj ŝtatoj formale agnoskis, ke ili devas respekti fundamentajn principojn, ekzemple la rajton je vivo, la respekton je korpa senvundeco aŭ la malpermeson de gentekstermo, koncerne siajn proprajn civitanojn kaj do sur sia propra teritorio. Ili “suverene” promesis respekti ilin, kaj ili do “suverene” devas plenumi siajn promesojn.”* Laŭ tio, la problemo estas do pli politika ol jura.

* Olivier Corten, saml.

La Unuiĝintaj Nacioj, kiom ajn malsufiĉaj ili estas, baziĝas sur la ideo de aktiva pacismo. Necesas apogi kulturon de kunlaborado, de dialogo, de reciprokeco, de “socia devigo”, kiu devigas la agantojn respekti la komunajn normojn kaj la “horizontecon”, male al la hierarĥia logiko de potenco. Kvankam tiuj celoj povas ŝajni naivaj, ili trudas serĉi pli kaj pli solvojn por ŝanĝi la rilatojn de forto, kiuj fondas tion, kio ankoraŭ longtempe restos internacia socio kaj ne “komunumo”. Tio implicas la respekton de la popola suvereneco, kiam tiu esprimiĝas (la franca registaro daŭre apogas reĝimojn, kiuj malkaŝe manipulas la elektojn en Afriko) kaj la malfermon de diskuta perimetro ankoraŭ tro ofte monopoligita de la okcidentaj potencoj. La prezidanto de la Komisiono de la Afrika Unio, s-ro Jean Ping, opiniante ke lia vidpunkto ne estis sufiĉe konsiderata, montris sian koleron per sia rifuzo iri al la pintkunveno de Parizo pri Libio, la 19-an de marto 2011. La aktiva pacismo postulas ankaŭ veran komunikilan plurismon, kiu ebligas la esprimiĝon de kontraŭaj vidpunktoj — la sukceso de WikiLeaks montras la bezonon de tio. La aktiva pacismo postulas ankaŭ certan konscion de historia antaŭeco, kiun la nunaj gvidantoj eble estas perdintaj.

Fine, la antaŭmalhelpado de konfliktoj ne limiĝas al paca regulado de malkonsentoj (ĉapitro VI de la Ĉarto), kvankam tiu estas fortigenda en momento, kiam la uzo de perforto ŝajnas remodiĝi. Ekzemple, kion pri la logikoj per si mem perfortaj de la monda ekonomia ordo, kiuj suferigas ĉefe la landojn de la Sudo — kie okazas la plej multaj internaciaj intervenoj? “La humanitara interveno, komprenata en sia reala intenco eviti perfortajn rompojn de la homrajtoj, skribas la ekonomikisto kaj membro de la liberiga teologio Franz Hinkelammert, implicas agon rektan, armean, por alfronti limajn situaciojn de eliminado rekta, grava, amasa kaj tuja de homaj vivoj. En la “normala” ĉiutagaĵo ni vivas jam en kunteksto de eliminado malrekta, grava, masiva kaj [antaŭvidebla] de vivoj. Oni konsideras malnormala nur la rektan agreson kontraŭ la vivo de certaj personoj, sed oni ne reagas al la malrektaj efikoj de aliaj agoj kiuj havas ŝajne nenian intencon ekstermi homajn estulojn.”* Ni memoru, ke, laŭ la Organizaĵo de la Unuiĝintaj Nacioj pri Nutrado kaj Kampkulturo (NuKo; FAO laŭ la angla), unu miliardo da homaj estuloj suferis malsaton en la jaro 2010. Fakte, tiuj kiuj kapablas fari armitajn operaciojn nome de la UN estas ankaŭ tiuj, kiuj fermas la pordon al ĉia grandskala reformo de la internaciaj komerc-reguloj aŭ al la efektiva agnosko de la sociaj rajtoj de la malriĉaj loĝantaroj de la Sudaj landoj. Nu, la liberecoj estas ankaŭ la produkto de la ekonomiaj rilatoj teksitaj tra la tuta planedo. “Kiam la homa estulo ne havas valoron, opinias Rubio, tiam estas stranga praktiko voli savi lin per bomboj kaj/aŭ per humanitaraj armiloj.”*

* Franz Hinkelammert, Leben ist mehr als Kapital. Alternativen zur globalen Diktaturo des Eigentums [Vivo estas pli ol kapitalo. Alternativoj al la tutmonda diktatoreco de la proprieto], Publik-Forum Verlags GmbH, Oberursel, 2002.
* David Sanchez Rubin, saml.

Anne-Cécile ROBERT.

Sesdek jaroj da operacioj

En 1950, la Konsilantaro pri Sekureco de la Unuiĝintaj Nacioj starigis armitan intervenon en Koreio. En 1961, ĝi intervenis en Kongo-Kinŝaso. En 1965, ĝi permesas al Britio uzi perforton en Rodezio.

La 1990-aj jaroj estas kromnomitaj “la jardeko de sankcioj”. La Konsilantaro pri Sekureco permesis uzadon de perforto fare de ŝtatoj kiuj pretis uzi ĝin, ekzemple pri: Irako (1991), Somalio (1992), Bosnio (1992), Haitio (1994), Rŭando (1994), Zairo (1996), Albanio (1997), Sieraleono (1999), Orienta Timoro (1999), Kosovo (1999, uzado kontestita), Afganio (2002, postfara validigo), Burundo (2004), Demokratia Respubliko Kongo (2005), Eburbordo (2011), Libio (2011) ...

-A.-C. R.