Tekstaro de Esperanto

“La mondo estos savita, se entute, nur de la ribelemuloj.” André Gide

Unue estis la araboj, poste la grekoj, tiam la hispanoj kaj la portugaloj, kiujn sekvis la ĉilianoj kaj la israelanoj; kaj pasintmonate, brue kaj furioze, la britoj. Epidemio de indigno ribeligas la junulojn tutmonde, simile al tiu, kiu trairis la planedon de Kalifornio ĝis Tokio tra Parizo, Berlino, Madrido kaj Prago en la jaroj 1967-1968, kaj kiu ŝanĝis la kutimojn de la okcidentaj socioj. En tiu prospera epoko la junularo petis pason por okupi sian propran spacon.

Hodiaŭ estas alie. La mondo plimalboniĝis. La esperoj malaperis. Unuafoje depost unu jarcento en Eŭropo, la novaj generacioj ĝuos pli malaltan vivnivelon ol siaj gepatroj. La novliberala tutmondiga procezo mistraktas la popolojn, humiligas la civitanojn, forprenas de la junularo ties estontecon. Kaj la financa krizo, kun siaj “solvoj” de elspezlimigoj trafantaj la mezajn kaj malaltajn klasojn, pliakrigas la ĝeneralan malkontenton. La demokratiaj ŝtatoj forneas siajn proprajn valorojn. En tiaj cirkonstancoj submetiĝo kaj obeado estas absurdaj. Aliflanke, la eksplodoj de indigno kaj protestemo fariĝas normalaj. Kaj multobliĝos. La perforto kreskas...

Kvankam, fakte, la speco de socia eksplodo ne estas sama en Telavivo kaj Santiago aŭ Londono. Ekz., la impeta brita eksplodo distingiĝis pro sia alta grado de perforto disde la ceteraj junularaj protestoj, kiuj laŭ sia esenco estis neperfortemaj (eĉ se ne mankis laŭokazaj kvereloj en Ateno, Santiago kaj pluraj ĉefurboj).

Plia fundamenta malsimilaĵo: la britaj ribelemuloj, eble pro sia klas-aparteno, ne sciis vortigi sian maltrankvilon. Ili ne metis sian furiozon je la servo de politika idealo, aŭ denuncis konkretan maljustaĵon. Dum sia urba gerilado ili eĉ ne priŝtelis la bankojn sisteme... Ili donis la (bedaŭrindan) impreson, ke nur la mirindaĵoj de la montrofenestroj spronas ilian koleron kiel senhavuloj kaj frustritoj. Sed, ververe, kiel tiom multaj aliaj “indignantoj” en la mondo, tiuj tumultemuloj esprimis sian malesperon, forgesitaj de sistemo, kiu scias doni al ili nek lokon en la socio nek estontecon.

Novliberala trajto aparte indigniga, de Ĉilio ĝis Israelo, estas la privatigo de publikaj servoj, ĉar ĝi samsignifas kun evidenta priŝtelo de la havaĵo de la malriĉuloj. La humiluloj ne posedantaj ion ajn havas almenaŭ publikan lernejon, publikan hospitalon, publikajn transportilojn k.s., kiuj estas senkostaj aŭ tre malmultekostaj, pagataj de ĉiuj. Kiam oni privatigas ilin, oni ne nur forprenas de la popolo unu ties propraĵon (pagatan per ties impostoj), sed oni forigas de la malriĉuloj ilian solan havaĵon. Tio estas duobla maljustaĵo, kaj unu el la radikoj de la nuntempa kolero.

Ĉi-rilate, por pravigi la furiozon de la Tottenham-ribelemuloj, atestanto deklaris: “La sistemo ne ĉesas favori la riĉulojn kaj bati la malriĉulojn. Ĝi reduktas la buĝeton de publikaj servoj. Pacientoj povas morti en hospitalo atendante kuraciston dum amaso da horoj...”*

En Ĉilio, depost tri monatoj, dekmiloj da studentoj, apogataj de granda parto de la socio, postulas malprivatigon de la instruado (privatigita de la novliberala diktatoreco de generalo Pinochet, 1973-1990). Ili postulas, ke la rajto pri publika kaj senpaga bonkvalita instruado estu enskribita en la konstitucion, kaj klarigas, ke “la instruado ne plu estas mekanismo por socia movebleco. Kontraŭe: ĝi estas sistemo, kiu reproduktas la sociajn diferencojn”*, por ke la malriĉuloj restu porĉiame malriĉaj...

En Telavivo, la 6an de aŭgusto 2011, sub la kri-postulo “La popolo volas socian justecon!”, ĉ. 300000 homoj manifestaciis apoge al la movado de la “indignaj” junuloj petantaj ŝanĝon de la publikaj politikoj de la novliberala registaro de Benjamin Netanjahu.* “Kiam laboranto — deklaris studentino — ne havas monon eĉ por aĉeti manĝaĵojn, tio signifas, ke la sistemo ne funkcias. Kaj ne temas pri persona problemo, temas pri registara problemo”.*

Depost la 1980aj jaroj kaj la modo de la Reagan-eca ekonomio, en ĉiuj tiuj landoj — kaj precipe en la eŭropaj ŝtatoj nun malfortigitaj de la nacia ŝuldo — la receptoj de la registaroj (dekstraj aŭ maldekstraj) estis la samaj: drastaj reduktoj de la publikaj elspezoj, speciale brutale de la socialaj elspezoj. Unu el la rezultoj estis la spektakleca pliiĝo de la junulara senlaborularo (en Eŭropa Unio: 21%; en Hispanio: 42,8%!). T.e., unu tuta generacio malpovas eniri la labormerkaton. Jen memmortigo de socio.

Anstataŭ reagi la registaroj, teruritaj de la ĵusaj borso-faloj, insistas kontentigi je kia ajn kosto la merkatojn, kvankam la registaroj devus finfine senfuzeigi ilin*, devus submeti ilin al strikta regulado. Ĝis kiam oni povas plu akcepti, ke la financa spekulado altrudu siajn kriteriojn al la politikaj reprezentantoj? Kian sencon havas demokratio? Por kio taŭgas la voĉdonado de la civitanoj, se finfine la merkatoj ordonas?

En la sino de la kapitalisma modelo ekzistas realismaj alternativoj, defendataj kaj apogataj de fakuloj ĝuantaj internacian reputacion. Du ekzemploj: la Eŭropa Centra Banko (ECB) devas fariĝi vera centra banko kaj prunti monon (sub precizaj kondiĉoj) al la eŭrozonaj landoj por financi iliajn kostojn. Kaj tion, nuntempe, ECB ne rajtas fari. Tio devigas la ŝtatojn aliri la merkatojn kaj pagi astronomiajn interezojn... Se oni aplikus tiun sistemon, finiĝus la ŝuldo-krizo.

Due: ĉesigi la promesadon kaj ekpostuli la aplikadon de la t.n. Tobin-imposto. Modesta 0,1%-imposto sur akci- kaj devizokomercon havigus ĉiujare al Eŭropa Unio inter 30 kaj 50 miliardojn da eŭroj. Tio sufiĉus por larĝe financi la publikajn servojn, restarigi la socialan ŝtaton kaj havigi luman estontecon al la novaj generacioj.

T.e., ekzistas teknikaj solvoj. Sed kie estas la politika volo?

Ignacio Ramonet

Aperinta en la reta eldono de Le Monde diplomatique en español, septembro 2011.