Tekstaro de Esperanto

Parto de unu teksto en kolekto de Esperantaj tekstoj

Listo de ĉiuj partoj  ⇐ Al la antaŭa parto  Al la posta parto ⇒ 

Le Monde diplomatique en Esperanto 2011-2013

La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano

Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj

La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.

Proksimuma verkojaro: 2011-2013

Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”

Hommediaj aranĝaĵoj malmulte zorgantaj pri la vivkondiĉoj de la loĝantaroj

Karbona kompenso, la arbo kiu kaŝas arbaron

Situanta sur teritorio, kies biologia diverseco estas escepta, meksika vilaĝo adoptis nacian programon supozatan protekti samtempe la naturajn riĉaĵojn kaj la vivrimedojn de la komunumo. Sep jarojn poste, ĝi forlasis la programon. Tiu sperto prilumas la malsaĝajn devigojn, kiujn oni foje trudas al la loĝantaroj nome de la lukto kontraŭ klimat-ŝanĝo.

“JEN ĜI”. S-ro Arsenio Osorio perfingre montras la altan montaron, kiu superas la vilaĝon Santiago Lachiguiri, en la meksika ŝtato Oaxaca, Terkolo de Tehuantepeko. “Ĝi akvumas ĉiujn urbojn de la regiono kaj por ni Zapotekoj, ĝi estas sankta. Ĝin ni ja volis oficiale protekti”, aldonas la sekretario de la komunuma asembleo, elektita tradicia strukturo, kiu organizas la vilaĝan loĝantaron. La ok mil loĝantoj de la distrikto de ĉiam partoprenis protektadon de “sia” cerro de las flores (montaro de la floroj). La nacia komisiono de la protektataj naturaj areoj (hispane Conanp) cetere klasifikis ĝian “esceptan biologian diversecon” ŝuldatan al la “bonega konservado de la ekosistemoj.”

Tute malsupre en la valoj kreskas ekologia kafo. Sur la flankoj de la montaro, sinsekvas arbaretoj kaj maizkampoj. Post pluraj horoj da marŝado kaj grimpado, oni atingas pin-arbarojn, ĉe kies piedoj svarmas centoj da florspecioj. Alteco (2.200 m.) kaj rokospeco igas ilin natura spongo, kiu kaptas la plej grandan parton de la akvo konsumata en la regiono. Tiu ĉi montaro hodiaŭ estas studkazo por la protekto-politiko.

En aŭgusto 2003 la cerro fariĝis la unua volontula komunuma rezervo en Meksiko. Estas, laŭ la difino de la Conamp, “konservo-mekanismo starigita laŭpete de la komunumo, kiu protektas la naturajn riĉaĵojn kaj proponas alternativajn kaj daŭrajn ekonomiajn aktivaĵojn al la loĝantaro. En Meksiko, 207.887 hektaroj estas hodiaŭ tiel administrataj.”. Tamen, sep jarojn poste, dum la kunveno de la komunuma asembleo de januaro 2011, la loĝantaro voĉdonis por forlaso de la “rezervo”-statuso. “La registaro trompis nin, klarigas s-ro Osorio. Kaj, eĉ se ni daŭre estas la legitimaj posedantoj de la teritorio, ni perdis ĝian regpovon.”

La malkontento estas sentebla, sed la frazo ne estis ĵetita senpripense: la komisaro taskita por zorgi la vilaĝajn terojn, s-ro Enan Eduardo, klarigas la uzatajn terminojn. Trompo? “Ni malkovris, ke la klasifikado de la 1.400 hektaroj de la cerro de las flores implicas 30-jaran periodon de konservado, kaj ne 5-jaran, kiel estis decidite je nia voĉdonado.” Perdo de regpovo super la teritorio? “Ĉi tiu konservado-politiko signifas, ke ni devas ŝanĝi ankaŭ niajn produkt-manierojn, eĉ se tio ekologie ne havas sencon.”

La klasifiko de la teroj implicas ekfunkciigon de aranĝo-plano, antaŭata de teritoria diagnozo. Du taskoj plenumataj de neregistaraj organizaĵoj (NRO) kaj institucioj (ministrejo pri ekologio, Conanp ...) Ili estas supozataj komenci per partopren-laborgrupoj, por informi, aŭskulti kaj decidi kun la loĝantaroj. Sed tiu procezo, konsiderata esenca por la sukceso de konservad-politiko, ne estis ĝuste plenumata en Santiago Lachiguiri. Kvankam la Conanp asertas, ke ja okazis “partopreno kaj informado de la loĝantoj”, s-ro Osorio rimarkigas: “Ni akompanis ilin ĉie tra niaj teroj kaj ni respondis iliajn demandojn, sed ni havis neniun informon pri tio, kion ili preparis.”

Rezulte: la konservad-zono inkluzivas la flankojn de la montaro, kie cent kvardek kamparanoj kultivis maizon. 517 kromaj hektaroj eniras la sistemon de pagoj por ekologiaj servoj: produkto-aktivaĵo estas malpermesata sed la komunumo ricevas 400 pesoj (20 €) jare por ĉiu hektaro, tio estas sume proksimume 11.000 eŭroj ĉiujare. Estas malmulte, kaj malpli ol iliaj antaŭaj enspezoj. La plano ankaŭ listigis plurajn aktivaĵojn, kiuj devus kreskigi la enspezojn sen malutili al la medio. La du ĉefaj estas:ekologia turismo kaj fabriko de akvoenboteligo. Tiuj projektoj estis forlasitaj post kvar jaroj. Du porturistaj kabanoj restas senhomaj — tiu ĉi fora regiono ne multe allogas — kaj la transport-kostoj de la enbotela akvo kondamnis la entreprenon al fiasko.

Kamparanoj elpelitaj el sia tero

SED LA agrokultura demando ja ĉefe akrigis la konflikton. La komunumo uzas la “brulig-teknikon”: la grundopeco estas senarbigita, poste bruligata kaj prisemata ĉiun sepan jaron. Cindro estas natura sterko, la ligno estas uzata por kuiri kaj oni plantas maizon, fazeolojn, tomatojn kaj pimentojn. “La nomada agrokulturo, zorge praktikata, kun striktaj reguloj, estas la plej bona rimedo por kultivi sen detrui la medion. La majaoj estis majstroj pri tiu tekniko, same por produktado kiel por rearbarigo”, klarigas la scienculo kaj etnologo Eckart Boege. Tamen la institucioj — meksikaj kaj internaciaj — konsideras ĉi tiun teknikon nova ĉefminaco. “Halt’ al la fajro!”, ili pledas unuvoĉe, dum la karbon-kaptado fariĝis centra elemento de la novaj konservad-politikoj por gajni financojn. La brulig-metodo ja kaŭzis gravajn damaĝojn en Meksiko: senarbarigon, malriĉigon de grundoj, malmultigon de akvo, redukton de biologia diverseco, ktp.

Ne tiel estas sur la teroj de la indiĝenaj popoloj, kiuj, kiel en Santiago Lachiguiri, starigis devigan kaj striktan komunuman regularon por la kulturoj*. “Se la tekniko estas taŭge uzata, oni sukcesas pliigi la diversecon kaj la biologian mason de la arbaro. Oni elĵetas karbonon bruligante, sed oni kaptas pli da dum la revivigado”, klarigas s-ro Alvaro Salgado, agronomo kaj aŭtoro de raporto pri la brulig-tekniko. Ĉi tiuj efikoj, agnoskitaj en sciencaj publikigaĵoj, estas neataj de la Conanp, kiu puŝas alian projekton por ĉi tiu vilaĝo: agro-forstado, sistemo kiu integras arbojn (ĉi tie abrikotarbojn) en konstanta agrokulturo*.

* Deviga terripozo ĉiun sepan jaron, striktaj reguloj pri fajro, konstruado de bariloj kontraŭ erozio, ktp.
* Vd Mark Hertsgaard, “Kiel Sahelo reverdiĝas”, Le Monde diplomatique, aŭgusto 2010.

Denove ĉi-foje, sen bona preparo, la alirmaniero trudita al la loĝantoj ne konvinkis ilin. Ene de tri jaroj, la grundo malplifekundiĝis (malriĉiĝis), arboj estas magraj. “Ĉar maizo tro malmulte kreskis, post nemulta tempo la Conanp konsilis al ni uzi kemiajn sterkojn por pliriĉigi la grundon”, rakontas s-ro Eduardo. Alia konsekvenco estas, ke la plejmulto de la cent kvardek kamparanoj tuŝitaj de la agroperdo forlasis la vilaĝon. Iuj migris en Usonon; aliaj en urbon. Kelkaj laboras en la konstruejoj de la plej proksima aŭtoŝoseo, kaj la plej junaj engaĝiĝis en la armeon, post ties rekrutkampanjo.

Postulante nuligon de la rezervo-statuso kaj ĉesigon de la pagoj pro ekologiaj servoj, la komunumo ankaŭ sendis du reprezentantojn al la alternativa forumo, kiu okazis paralele kun la 16-a konferenco de la subskribintaj landoj de la klimat-konvencio (COP 16) en Cancùn en decembro 2010. Ilia celo estis publike mallaŭdi la truditajn konserv-politikojn. Ilia atesto estis tre grava. Estas ja la COP 16, kiu aprobis la interkonsenton por konservado de arbaroj, proponatan dum la COP 13, en Balio en 2007: la tiel nomata programo de redukto de la elsendoj devenantaj de senarbarigo kaj redukto de arbaroj (en la angla: Reducing emissions from deforestation and forest degradation-REDD).

Ne povante interkonsenti pri redukto de siaj elsendoj de forcejefikaj gasoj, la registaroj esperas, danke al REDD, malpliigi ilin 15%, samtempe protektante arbarojn. Ĉu duobla “bona ideo”? Laŭ s-ro Diego Rodriguez, speciala sendito de la Monda Banko al la pintkunveno de Cancùn, certe jes: “REDD ebligos al ni prepariĝi por la klimatŝanĝiĝo”.

Sed la aranĝaĵo malmulte zorgas pri la situacio de la tricent milionoj da homoj, kiuj vivas kaj dependas de arbaro. REDD funkcias laŭ la principo de kompensado: entrepreno aŭ lando, kiu poluas, povas kompensi siajn elsendojn de forcejefikaj gasoj (konvertitaj en ekvivalento de karbontunoj) per protektado de arbaro. Kvankam la alir-maniero pretendas esti scienca, la tuta aranĝo ne konvinkis ĉiujn sciencistojn. Tiel, la Stanford-universitato en Kalifornio pruvis, ke la Grupo Interregistara de Fakuloj pri Evoluo de Klimato (GIFEK) trione trotaksis la kvanton de karbono stokigita en perua arbaro*.

* Studaĵo kondukita en aŭgusto 2010 de Greg Asner, de la Carnegie Institution for Science de Stanford, pri 43.000 km² da arbaroj, en la regiono Madre de Dios, Peruo.

“Stokigi karbonon implicas malpermeson haki arbojn, klarigas s-ino Anne Petermann, de la NRO Global Justice Ecology Projekt. La indiĝenaj grupoj kontraŭstaras REDD, ĉar ili konsideras, ke tio nepre delokigos komunumojn aŭ havos malbonan efikon al ilia vivmaniero sen ŝanĝi ion pri poluo kaj klimatŝanĝo.” Multnombraj en Cancùn, la indiĝenaj popoloj esperis akceptigi sian principon pri libera kaj informita konsento (LIK) de la lokaj komunumoj antaŭ ĉiu ekfunkciigo de REDD-projekto. “Ni volas havi rajton diri “ne” kiam entrepreno volas kompensi karbonon sur niaj teroj.”, diras s-ro Onel Masardule, reprezentanto de la kunao-popolo de Panamo. Sed la fina teksto inkluzivis nur referencon al “sociaj kaj mediaj garantioj” difinotaj poste. Same, la deklaracio de la Unuiĝintaj Nacioj pri la indiĝenaj popoloj estas menciata — ĝi precizigas, ke “la aŭtoktonaj popoloj rajtas difini kaj starigi prioritatojn kaj strategiojn por la valorigo kaj uzado de siaj teroj kaj teritorioj kaj aliaj riĉofontoj” — sed ĝi ne estas deviga. Du novaj raportoj* pri la respekto de la aŭtoktonaj loĝantaroj en la REDD-programoj montras cetere, ke la propriet-rajtoj kaj la principoj pri konsultado kaj informado de la loĝantoj estas sisteme malrespektataj.

* Kate Dooley, Tom Griffiths, Francesco Martone kaj Saskia Oringa, “Smoke and Mirrors: A critical assessment of the Forest Carbon Partnership Facility”, FERN-Forest Peoples programme, Bruselo, februaro 2011; Emmanuel Freudenthal, Samuel Nnah kaj Justin Kenrick, “La REDD et les droits au Cameroun”, Forest Peoples Programme, Moreton-in-Marsh, Britujo, februaro 2011.
Ĉu nova grundo-spekulado?

DE SES JAROJ diversaj projektoj estas financataj de entreprenoj (Shell kaj Gazprom en Indonezio, BP en Bolivio, Rio Tinto en Aŭstralio), landoj (Norvegujo en Brazilo kaj Indonezio, Francujo en Meksiko) kaj specialaj fondusoj de internaciaj institucioj, kiaj la Monda Banko aŭ Agentejoj de la Unuiĝintaj Nacioj. La interkonsento de Cancùn ne findecidis la demandon pri financ-manieroj, sed la projekto, daŭre defendata de la Monda Banko, ke la REDD-karbon-kreditoj eniru la tutmondan merkaton de karbonelsensoj, jam retroiris.

Estas nun rekonata, ke ĉi tiuj merkatoj ne ebligis redukti la karbon-elsendojn, nek favorigis la financadon de malpli poluanta ekonomio. “La karbonkomerco ne helpas la malpliuzadon de karbono, sed kreas iluzion, ke poluadon oni povas kompensi. Se REDD eniras en la karbon-merkaton, tio povus rezultigi vastan ondon de grundo-spekulado, donante “karbon-valoron” al la arbaro”, opinias s-ino Kate Dooley, fakulo pri arbaroj de la NRO FERN. La tiel nomataj evoluintaj landoj, kiuj havas historian respondecon pri la klimat-ŝanĝiĝo, tamen rifuzis financi solaj la REDD-programon. La demando estis do prokrastita al la COP 17, planita en Durban, Sudafriko, ekde la 28-a de novembro 2011.

Ne nur ĉiuj raportoj de la Monda Banko insistas pri la fakto, ke la publika mono ne sufiĉos por sola financi la REDD-programon, kaj ke necesos privata financado — la taksoj varias inter 15 kaj 50 miliardoj da dolaroj jare, dum la nun disponeblaj sumoj estas ĉirkaŭ du miliardoj da dolaroj*, — sed restas la demando: kio pri la etaj kamparanoj, kiuj deziras plu kultivi maizon, konservante parton de sia tero? Dum la COP 16, la meksika prezidanto deklaris: “Ni pagos la kamparanojn, por ke anstataŭ planti maizon en la montaro, ili plantu arbojn kaj vivu per la pagoj donataj pro faritaj ekologiaj servoj.”

* Vd Alain Karsenty, “Le coût de la lutte contre la déforestation est terriblement sous-évalué”, Centre de coopération internationale en recherche agronomique, Novethic, Parizo, decembro 2009.

Anne VIGNA