Listo de ĉiuj partoj ⇐ Al la antaŭa parto Al la posta parto ⇒
La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano
Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj
La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.
Proksimuma verkojaro: 2011-2013
Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”
“Laboro, hejmo, familio, nacio, junularo, sano kaj ordo”, jen la valoroj, kiujn konfesas la hungara ĉefministro Viktor Orbán. Li esperas tiel konservi la subtenon de la mezaj klasoj, laboremaj kaj “sanaj”. Kaj lia dekstra-naciisma registaro estas decidita prezenti kiel fremdulojn ankaŭ tiujn, kiuj en Hungario mem oponas ĝian politikon.
LA ETOSO DE timo kaj de aflikto, kiu regas en Hungario, estas kaŭzita ne nur de la ekonomia krizo aŭ de la politiko de la registaro de s-ro Viktor Orbán; ĝi montras ankaŭ la nekapablon de la demokratia respubliko — kaj de la liberalmerkata reĝimo kiu implicas ĝin — krei pli justan socian ordon.
La kontrasto kun la situacio antaŭ la falo de la komunista reĝimo estas okulfrapa: kvankam ĝi estis subprema, ĝi donis efikan socialan sekurecon, plendungecon, pli bonan politikon de publika sano, malmultekostajn aŭ senpagajn libertempajn distraĵojn, pli bonajn materiajn vivkondiĉojn. Ĉio ĉi, certe, je la prezo de hipokriteco, de cenzuro, de nenia elekto por la konsumanto kaj de konformismo. La reĝimo estis nomata “socialista” aŭ “komunista”; temis fakte pri konservativa prizorgo-ŝtato sur kultura kaj morala niveloj. Ĝi enkondukis en kamparan kaj arĥaikan la normojn de moderna vivo, de domtubaro ĝis senanalfabetigo, sen forgesi la liberigon el la servutoj de la malnova mondo, speciale la submetiĝon al la aristokrataro. Tion anstataŭis la povo de la oficistoj, militistoj kaj burokratoj de aŭtoritata ŝtato. La “socialisma realeco”, kiel oni nomis ĝin, anstataŭigis la naciisman kaj religian mistikecon per pozitivisma filozofio, kiu antaŭenigis sciencon kaj teĥnologion.
La antaŭjuĝo, kutima en la Okcidento, kiu atribuas la foreston de demokratia tradicio en Orienteŭropo al natura konformemo, estas absurda. Larĝe dividita malfido al la liberalismo — samtempe en formo de reprezenta demokratio kaj en tiu de malegaleca merkatsocio — ne signifas nepre emon al rigidaj familiaj, seksaj aŭ edukaj normoj. Sed la popoloj de Orienteŭropo estas vane ribelemaj, ilia transiro al okcidenteca merkatreĝimo estis fatala por ilia socia modelo. En Hungario, ĝi kondukis al malapero de la duono de la laborlokoj en la du jaroj kiuj sekvis la falon de la sovetia bloko. La lando neniam refortiĝis el tio.
La prizorgoŝtato, kiu pretendis esti egaleca ordo bazita sur ekvilibro inter kapitalo kaj laboro — danke al la laborista movado —, estis malmuntita. Kun la redukto de la imposto pri kapitalo, la liberaligo de la internacia komerco kaj la disvolvado de novaj teĥnologioj, la reala salajro kaj la dungo spertis kapturnan falon. En la momento, kiam loĝantaroj ĝis tiam ŝirmataj falis ekster la sistemon, la ŝtato devintus koncentri siajn klopodojn al tiuj, kiuj ne kapablis dece perlabori sian vivon: senlaboruloj, enmigrintoj, infanoj kaj maljunuloj. Tio ne okazis.
Male, la individuoj, kiuj ne povis labori, estis asimilitaj al malsuperaj estuloj, kaj ĉia publika helpo al misuzo, al privilegio por mallaboremaj enmigrintoj, al senedzaj patrinoj, al senlaboruloj, al pensiuloj, al kripluloj, al oficistoj, al studentoj, artistoj kaj aliaj intelektuloj. Per elpelado de enmigrintoj, oni volas eĉ pruvi, ke la ekskluditoj de la sistemo estas fundamente — por ne diri radikale — fremdaj, kaj morale kulpaj.
DUM KOMENCIĜAS la mortbatalo por ĉiam pli malabundaj resursoj kaj socialaj servoj, la potenco prezentas la konkuradon per ideoj de morala elstareco, de biologia kapablo kaj de intelekta supereco. Nur la junajn, diligentajn kaj fleksiĝemajn personojn oni taksas indaj je konsidero: rifuzi tiujn kriteriojn signifas nei la naturan ordon de la aferoj. Tiuj, kiuj ne deziras konkuri, aŭ kiuj ne kapablas tion, subiĝas al la ŝtataj devigoj, eĉ al polica subpremado. La kontraŭuloj al tiu politiko estas nomataj utopiuloj, totalistoj, viroj kaj virinoj de pasinteco, kiuj koleras kontraŭ liberecoj multekoste konkeritaj.
Sur tiu ĉi tereno disvolviĝas la nova dekstra plimulto. Kun du trionoj de la seĝoj en la hungara parlamento ĝi havas la povon amendi la konstitucion kaj eĉ skribi alian. La ĉefo de tiu plimulto, s-ro Orbán, estis akurata kaj efika prokuroro de la antaŭa samtempe malpopulara, senpova kaj korupta liberal-socialista registaro. Li subtenis la venkan referendumon lanĉitan de la sindikatoj kontraŭ pagoj por aliĝi al universitato kaj kontraŭ la altigo de la san-tarifoj (poste li enkondukis ambaŭ sen la plej eta murmuro de la loĝantaro). Dum sia elektokampanjo li prezentis, por tiel diri, nenian programon. La plej multaj el la disponoj deciditaj poste de lia registaro estis tenataj sekretaj.
Leĝoj estis voĉdonitaj per tia rapideco ke malfacilas konscii pri ili. La 23-an de decembro 2011, tagon antaŭ la parlamentaj ferioj, la plimulto decidis leĝon kiu unufrape amendas tricent aliajn. La celo de tiu leĝdona furoro (same en decembro oni voĉdonis en unu sola tago dek ses leĝojn) estas simpla: unue eternigi la potencon de la plimulta partio per nomado, por naŭ aŭ dek du jaroj, de grandaj ŝtatkomizoj; krome, anstataŭigi la elektitajn instancojn per aŭtoritatuloj servantaj la dekstrularon kaj la mastrojn aliancitajn kun ĝi. Kvankam la lokaj asembleoj estas jam je 93 elcentoj regataj de la dekstro, la plej multaj el la lokaj asembleoj estas anstataŭigotaj per administristoj de la registaro aŭ iliaj povoj estos senteble reduktotaj. Per diversaj trukoj la personaro de la kortumoj, de la ŝtataj taksad-agentejoj, de la universitatoj, de la kulturaj institucioj ktp, estas nomumataj, por nedeterminita tempo, de la registaro.
La nova difino de la elektodistriktoj certigas al la reganta partio du trionojn de la seĝoj kun 25 elcentoj de la voĉoj. La persona korpgardisto de s-ro Orbán gvidas la ĉefan informagentejon. Novaj disponoj kvazaŭ malebligas strikojn kaj referendumojn. La artikolo, kiu postulis “egalan salajron por egala laboro” estis forigita el la konstitucio.
Tiu ĉi inkludas nun diversajn disponojn, kiuj celas malfaciligi ĉian ŝanĝon. Inter ili troviĝas imposto por enspezo kun unusola kvoto (flat tax) de 16 elcentoj. La Eŭropa Unio kaj la okcidenta liberala gazetaro, kiuj indigniĝas pro la limoj faritaj al la aŭtonomeco de la hungara centra banko, prisilentas la protestojn de la Eŭropa Sindikata Federacio kontraŭ subprema laborleĝo. La komunistaj partioj kaj iliaj posteuloj, do la du socialistaj partioj en la opozicio (Hungara Socialista Partio [MSzP] kaj Demokrata Koalicio), estas de la nova konstitucio etikeditaj “krimaj organizaĵoj”. La publika edukado transformiĝas en sistemon ultrakonkurenca, patronata de la katolika eklezio. La embrio estas nun konsiderata “homa estulo ekde la komenco de gravediĝo”. Oni alinomas la stratojn kun nomoj de kontraŭfaŝistaj martiroj aŭ eĉ de la usona prezidinto [Franklin D. Rooseveld], sed oni inaŭguras novan statuon honore al Ronald Reagan.
Certaj disponoj de la dekstra registaro — la ŝtatigo de la privataj pensifondusoj, la specialaj impostoj por certaj eksterlandaj bankoj kaj por la ĉenoj de granda distribuado kiel Tesco, aŭ la parta ŝanĝo al hungaraj forintoj de ŝuldoj por nemoveblaĵoj esprimitaj en eksterlanda mono — kaŭzis en la Okcidente la koleron de la financaj rondoj. En la realo, ili estis formulitaj tiel, ke ili profitigas nur kelkajn partojn de la superaj mezaj klasoj.
Tio, kion s-ro Orbán celas, estas ia nacia renaskiĝo. Ne nur restarigita grandeco, sed ankaŭ la ekonomia prospero kaj la rehonorigo de ŝtato kiun li perceptas, ne senkiale, kiel senefikan institucion kiun jam neniu respektas. Li vidas en larĝa kaj forta meza klaso, entreprenanta, kuraĝa, disciplinita la vertebraron de la lando. Ĉiuj impostaj reformoj, ĉiuj subvencioj servas tiun socian grupon, ĉefe junan, al kiu li mem kaj liaj amikoj apartenas. Lia idealo: la etentreprenistoj, la liberaj profesioj, la patriotoj, lojalaj, piaj, respektantaj la tradicion kaj la aŭtoritaton. La dekstro helpis ilin akiri individuajn domojn, unu el la kaŭzoj de la granda enŝuldiĝo de la mastrumejoj, en Hungario kiel aliie.
Laŭ la modelo de la konservativuloj de centra Eŭropo, la hungara dekstrularo pensas, ke la kontraŭuloj de tiu meza klaso estas, unuflanke, la multnaciaj konzerncoj, la bankaj institucioj kaj la “financa kapitalismo” kaj, aliflanke, la proletoj, la malriĉuloj, la “komunistoj” — sen paroli pri la kategorio de la ne ekspluateblaj “subhomoj”. Pli ol rasisma laŭ la maniero, la hungara dekstrularo estas antaŭ ĉio kontraŭ subvencioj por malriĉuloj, helpo al senlaboruloj, asimilitaj al la romaoj (kio estas cetere tute kontestebla) kaj al ĉiuj “neproduktivaj” elementoj de la socio nomataj “neaktivaj” — kategorio kiu inkludas la pensiulojn.
Por favorigi sian klientaron, la registaro bezonas monon kaj faras do pritranĉojn de la buĝeto. Ĉesis la subvencioj por la artoj, la arĥeologio, la muzeoj, la eldonado, la esplorado — per tio oni samtempe senigas sin je la ĝena modera kaj maldekstrema intelektularo. Jam ne estas rimedoj por la publika transporto, la medio, la malsanulejoj, la universitatoj, la bazlernejoj, la helpo al blinduloj, al surduloj, al kripluloj kaj malsanuloj. Aliflanke oni financas abunde la sporton, pri kiu oni pensas ke ĝi stimulas la batalemon, la grup-spiriton, la lojalecon, la personan disciplinon, la viran fortostreĉon ...
Oni preferas la agon al la vorto (komprenu: la kritika pensado) kiu apartenas tiom al la “babilemaj klasoj”. Tio neniel mirigas: la konservativuloj — kaj speciale la konservativaj intelektuloj — kiu, antaŭ ne tiom longe, respondecigis la penso-rondojn kaj la framasonaj loĝioj pri la franca revolucio, ĉiam malamis la kontestantajn intelektulojn.
S-ro Orbán, kiu parolas pri “socio bazita sur laboro”, oficiale anoncis la morton de la prizorgoŝtato. En tio li ne distingiĝas de la plej multaj okcidentaj gvidantoj, kiuj tamen hurlus, se oni komparus iliajn konceptojn kun liaj. La hungara ĉefministro estas simple pli senkaŝa kaj pli kohera ol ili. Malpli tenata de formalismo, tradicioj kaj la aparato, li povas realigi radikalajn reformojn. Unu el tiuj konsistas en tio, ke la helpo al senlaboruloj estu pagata nur interŝanĝe de servoj faritaj laŭ instrukcio de la instancoj kaj sub la kontrolo de la ministrejo pri internaj aferoj, por pago tre malalta ol la vivnecesa minimumo. Konstante ĉikanataj kaj humiligataj, tiuj “publikaj laboristoj”, precipe romaoj, faras siajn tedajn laborojn sub strikta superrigardo de la polico, dum la dekstraj komunikiloj prezentas ilin kiel pigrulojn.
LA EŬROPA UNIO same kiel Usono, kvankam ili ĝenerale konsentas kun lia politiko (la partio de s-ro Orbán estas membro de la Eŭropa Popola Partio), vigle kontraŭas liajn naciismajn eldirojn kaj lian retorikon kontraŭ la bankoj. La oficiala hungara propagando uzas tion por argumenti, ke la registaro estas turmentata de ... la internacia maldekstro! Por la radikala dekstro de centra Eŭropo, financa kapitalismo kaj komunismo estas similaj: ĉar ili estas samtempe modernismaj, sekularaj, kosmopolitaj kaj respublikanaj.
La senĉesaj atakoj de la okcidenta gazetaro kaŭzis jam reagon en Hungario: novnaziaj parlamentanoj bruligis flagojn de la Unio; la loĝantaro ne komprenas, ke ĝia registaro, kiom ajn kritikenda ĝi estas, povus por la eksterlandanoj enkarnigi la absolutan malbonon. La naciisma indigno povas mobilizi la dekstron kontraŭ la sociala kaj demokratia protesto, kiu siavice devus kontraŭagi samtempe la disponojn de malabundo rekomendatajn de la Unio kaj al la politiko de la hungara dekstro. La eŭropaj minacoj sume nur fortigas la registaron de Orbán, kiu, tamen, estas elektita per regula balotado.
Ekzistas pluraj manieroj difekti la demokration. Nuligi subvenciojn por ŝanĝi la politikan donitaĵon de lando estas speco de ĉantaĝo. Tion ĉiu honesta liberalulo devus laŭte denunci. Pro tio la hungara opozicio leviĝas samtempe kontraŭ la politiko de la registaro kaj kontraŭ la premoj de la eŭropaj institucioj kaj de la Internacia Mon-Fonduso (IMF).
G. M.TAMÁS.