Listo de ĉiuj partoj ⇐ Al la antaŭa parto Al la posta parto ⇒
La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano
Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj
La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.
Proksimuma verkojaro: 2011-2013
Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”
Lukto kontraŭ rasismo, kontraŭ la ideologia klimato de la “malvarma milito” aŭ kontraŭ la konsum-socio: ĉe la sojlo de la 1960-aj jaroj, radikalaj grupoj multiĝas en Usono. La movado “Studentoj por demokrata socio” spertas neatenditan sukceson. Ĝia manifesto, publikigita antaŭ duon-jarcento, aperas kiel la referenc-dokumento de la usona kontraŭ-kulturo.
PORT HURON, je unu vetur-horo norde de Detroit, en junio 1962. La “Studendoj por demokrata socio” (SDS en la angla) havas sian unuan kongreson. La radikala grupo ludas ĉefmotoran rolon en la kontestado de la 1960-aj jaroj: luktoj kontraŭ rasismo, protestoj kontraŭ la vjetnama milito kaj, pli ĝenerale, rompo de la junularo kun la interkonsento de la malvarma milito. Ĉi tiu ideologia strikta kadro paralizis la mensojn kaj kondamnis la usonan maldekstron, la sindikatojn, la Ekleziojn kaj la universitatojn travivi en la timo de la kontraŭkomunistaj eliminadoj organizataj de la senatano Joseph McCarthy. Dum sia kongreso, la SDS publikigas manifeston, iom emfaze titolitan: “Deklaracio de Port Huron”*.
Redaktita de Tom Hayden, studento de la Miĉigano-universitato, ĝi komenciĝas per sufiĉe malfrua generacia ekkonsciiĝo, markita de apokalipsaj konsideroj (Vidu eltiraĵon ĉe la fino). En 1962, la malutiloj de la oriento-okcidenta konflikto ja ne plu estas novaĵo. Jam antaŭ dek kvar jaroj la prezidanto Harry Truman decidis la militistigon de la usona ekonomio; antaŭ dek du jaroj la milit-instruantoj de la Pentagono alvenis en Hindoĉinujo; de ok jaroj jam la imperia trudforto subpremas la reform-esperojn en Gvatemalo. En 1961, la prezidanto Dwight Eisenhower forlasas la Blankan Domon lanĉante tiun ankoraŭ faman averton: “Ni devas gardi nin kontraŭ akiro de nelegitima influo, ĉu intenca aŭ ne, fare de la militist-industria komplekso. La risko, ke uzurpata povo kreskos en katastrofaj proporcioj ekzistas kaj daŭros. (... ) Ni ankaŭ devas esti atentemaj al la risko (... ) ke la publikaj politikoj fariĝos kaptitoj de scienca kaj teknologia elito”*.
En la Berkeley-universitato, en Kalifornio, la glacioj de la malvarma milito ekfandiĝas jam de 1956: por protesti kontraŭ la devigaj sesioj de armea trejnado sur la universitata areo, studentoj komencas malsat-strikon. La konflikto daŭris ĝis 1962, kiam voĉdono de la universitata administra konsilantaro finfine pravigis la ribelantojn. Joe Paff, eksstudento pri politika scienco, memoras pri la stultiga etoso, kiu ekzistis en Berkeley ĉe la komenco de la 1960-aj jaroj: “Estis la tempo de la mezklasoj, kun kakiaj pantalonoj, grandaj zonbukoj kaj ĉemizoj kun butonumitaj kolumoj, Oxford-stile. Estis kvazaŭ uniformo. La rezerv-oficiroj taskitaj pri nia trejnado devigis ĉiujn virseksajn studentojn surmeti soldatan kostumon unu fojon semajne. (... ) Por pli firmigi la konservismon, la universitato decidis, ke studentoj ne rajtas diskuti temojn senrilatajn kun la universitat-vivo, kaj ke necesas protekti ilin kontraŭ la ”eksterajn agitistojn“.”
En majo 1961 oni invitis Malcolm X prelegi. “La universitata direkcio rifuzis, argumentante, ke Malcolm X povus konverti la studentojn al islamo, rakontas Paff. Finfine, ni tamen sukcesis venigi lin, sed sen iu ajn publika informado kaj en malgranda salono kun cent sesdek sidlokoj. La etoso estis elektra. Malcolm X estis la plej eksterordinara oratoro, kiun mi iam aŭdis. Li ŝanĝis niajn vivojn. Kiam oni metis demandon al li, li ripetis ĝin rigardante la demandanton rekte en la okuloj, kaj li respondis. Tre baldaŭ, homoj timis meti stultajn demandojn. La nigruloj sidis ĉiuj kune. Forlasante la salonon ili ne rigardis al ni. Monaton poste, duono el ili recitis parkere la paroladon de Malcolm.”
La proponoj entenataj en la “Deklaracio de Port Huron” estis do maturiĝantaj de pluraj jaroj en la usona maldekstro. Sed, inter la lavango de tekstoj tiam publikataj, ĝi estas tiu, kiu esprimas plej forte la maltrankvilon de etburĝa junularo, kiu decidis elŝiri sin el la mortiga konformismo de la 1950-aj jaroj. Konformismo, kiu ekzemple, instigis la instruistojn esti tre singardaj por ne esti taksataj komunistoj.
La manifesto esprimas la timon pri soleco kaj fremdiĝo. Trans ĝiaj progresemaj kredoasertoj, ĝia centra temo estas persona plenumiĝo, deziro realigi sin mem — tre laŭmoda tiama temo, kiun ilustras la sukceso de la libroj de la anarĥiista psikoterapiisto Paul Goodman, unu el la inventintoj de la gestalt-terapio. Growing Up Absurd, unu el liaj plej popularaj verkoj inter la kontestema junularo ambaŭflanke de Atlantiko* sendube inspiris la aktivulojn de la SDS.
Ĉapitro titolita “La socio antaŭ ni” enscenigas grupon de studentoj, kiuj donas al si la mision riveli la malesperon kaŝitan sub la komforta salajro de la laboristo, la ekzisteca vakuo ĉe la lavado de sia veturilo aŭ la elekto de sia feridomo. Eĉ la sindikatoj estas laŭ ĝi kaptitaj en la reto de ĝenerala apatio: ĉar iliaj gvidantoj ne legis La manuskriptojn de 1844 de Karlo Markso, ili ne kapablas identigi la variantojn de fremdiĝo, kion deziras fari la SDS.
La “Deklaracio de Port Huron” tamen rapide traktas la ekonomian demandon en kelkaj paragafoj. “Multaj inter ni komforte atendas sian emeritiĝon” enkonduke asertas la aŭtoroj. Sekvas priskribo de Usono kiel lando de riĉuloj, embarasata pro la kelkaj malriĉuloj vivetantaj en sia marĝeno. Similan priskribon oni hodiaŭ taksus utopio. Ĝia optimismo montras, ke ĝiaj aŭtoroj, malgraŭ siaj rimarkoj pri la fino de la usona “ora periodo”, ne komprenis la fluktuantecon de kapitalismo.
Ilia manko de tiutema klarvido estis larĝe dividita kun la tiamaj ekonomikistoj. Sep jarojn post la aŭguroj de Port Huron, la usona laborista klaso — almenaŭ ĝia parto blankula kaj plej bone dotita — atingas sian historie plej altan nivelon de prospero. La maksimuma nivelo donita de la kapitalisma sistemo rilate salajrojn speguliĝas en la grandaj aŭtoj kun barokaj dekoracioj, la dua veturilo por la senprofesia edzino, la dommastrumaj aparatoj tra la tuta domo, la pensioj, la socia asekuro por la sano kaj Medicare por la maljunuloj. Kaj, ekde la komenco de la 1970-aj jaroj, ĉi tiu abundo-lando komencis diseriĝi, reformon post reformo...
En la “Deklaracio de Port Huron”, la ĉapitro pri la “alternativoj je senpoveco” citas la eliton el emancipitaj studentoj, strategie dismetitaj sur la tuta teritorio, meze de oceano da materiismo kaj rezignemo. Kiel ŝanĝi la aferojn? “El la liceoj kaj universitatoj, tra la tuta lando, aktiva maldekstro povas veki siajn aliancanojn” — sed kiuj estas ĉi tiuj “aliancanoj”, la aŭtoroj tion ne precizigas. “Ĝi devas doni formon al la sentoj pri senpoveco kaj indiferenteco, tiel ke homoj povu ekkonscii pri la sociaj kaj ekonomiaj radikoj de siaj personaj problemoj. ( ...) La aliro al la politika povo iros tra vera kunlaborado loke, nacie kaj internacie, inter la nova maldekstro de la junularo kaj la komunumo de emancipiĝantaj aliancanoj”.
Kvindek jarojn poste, oni povas indulge rideti pri la naiva aserto, laŭ kiu tre facillas “mastri atomenergion” kaj konstrui milojn da atomreaktoroj por provizi la popolon per abunda kaj malmultekosta energio. Ankaŭ la konvinko, ke la berlina muro kaj la malvarma milito estas eternaj fenomenoj ne ŝajnas montri klarvidon. Kaj la “industriigo de la mondo” estas de la aŭtoroj konsiderata kiel signo de “nobleco”.Usono, laŭ ili, devas afable dividi sian teknikaron.
MALGRAŬ ĉi tiuj markoj de naiveco, necesas mezuri la efikon de la “Deklaracio de Port Huron” al la veteranoj de la usona maldekstro. Michael Harrington kaj Irving Howe, du progresemaj verkistoj, membroj de la grupo “Intelektuloj de Nov-Jorko”*, kontraŭstaras la aŭtorojn de la manifesto, opiniante, ke ilia kritiko de la malvarma milito subtaksas la sovetan minacon. Ĉi tiu konflikto estis daŭra: unuflanke, la malnovaj adeptoj de la supereco de la usona modelo; aliflanke, nova bolanta generacio, kiu, en la fino de la 1960-aj jaroj, rigardis Usonon kiel imperian forton same malbonaŭguran kiel Sovetunio.
La SDS diseksplodas en 1969, sed ĝia memoro trairis la jardekojn, danke al ĝiaj eksaj gvidantoj, kiuj ĉiam zorgis pri la propra historiografio, eĉ pliigante sian rolon. Ĉi-rilate aliaj movadoj, kiel ekzemple la Black Panthers estis malpli bonŝancaj: enkarcerigitaj aŭ murditaj de polico, ties gvidantoj ne povi enskribi siajn luktojn en la historiaj libroj. Cetere, la kariero de Hayden verŝajne kontribuis al la retrospektiva rekono de la SDS: en 1964, la aŭtoro de la “Deklaracio de Port Huron” aktivas en la malriĉaj kvartaloj de Newark (Nov-Ĵerzejo); kelkajn jarojn poste li foriras al Hanojo kun sia edzino la aktorino Jane Fonda, antaŭ ol aliĝi al la Demokrata Partio kaj esti elektita en la kalifornia Parlamento...
Dum la ses lastaj monatoj, la movado “Ni okupu Wall Street ”(OWS) dissemis siajn tendarojn tra la lando, de Nov-Jorko ĝis Oakland en Kalifornio, ĝis ilia brutala disigado fare de la polico. Kvindek jarojn post la kunveno de Port Huron, oni nur povas miri pri la manko de intelekta kaj organiza kontinueco inter ĉi tiuj du mejloŝtonaj epizodoj de la socia historio en Usono. La politikaj ideoj de la SDS estis inspirataj de la marksaj unuaj verkoj, sed ankaŭ de pensistoj kiel Frantz Fanon, Paulo Freire kaj Gunnar Myrdal. Nenio tia ĉe OWS, verŝajne ĉar ĝia naskiĝo estas tre ligita al la relativa potencoperdo de Usono kaj al la kadukiĝo de la tradicia maldekstro. Dum la studentoj de Port Huron pretendis esti pioniroj en la vasta mallumo de la usona memkontento, la okupantoj de Wall Street konsideras sin kiel reprezentantoj de 99% de la loĝantaro. Hieraŭ, la 1% estis avangardo; hodiaŭ, tiu 1% estas la alfrontenda povo.
Alexander COCKBURN
“Niaj skuataj konsciencoj”
Eltiraĵoj el la “Deklaracio de Port Huron”
“NI apartenas al ĉi tiu generacio, edukita en certa komforto kaj hodiaŭ enskribita en universitato, kiu maltrankvile rigardas la mondon hereditan. Kiam ni estis infanoj, Usono estis la plej prospera kaj plej potenca lando en la mondo: la nura, kiu disponas pri atomarmilo, tiu, kiu plej malmulte suferis pro la moderna milito, arkitekto de la Unuiĝintaj Nacioj, kiuj, ni opiniis, etendos la okcidentan influon sur la tutan planedon. (...) Sed, dum ni plenkreskis, nia komforto estis perturbata de eventoj tro gravaj por resti ignorataj. La insida persekutado de homoj fare de homoj, kiu evidentiĝis en la Sudo per la lukto kontraŭ la rasisma fanatikeco, kondukis multajn el ni forlasi silenton por ekagadi. La sufoka regado de la malvarma milito, simbolita de la atombombo, ekkonsciigis nin pri la fakto, ke ni, niaj amikoj kaj milionoj da abstraktaj ”aliaj homoj“, kiujn ni ja konas pro nia komuna endanĝeriĝo, povus morti kiam ajn. (...) Iom post iom, laŭgrade kiam ĉi tiuj realaĵoj kaj aliaj alsturmis nin, skuis niajn konsciencojn kaj fariĝis problemoj nin koncernantaj, ni komencis malfermi la okulojn al la timigaj paradoksoj de nia Usono. (...) Nian agadon gvidas la sento, ke ni povus esti la lasta generacio de la homaro. Sed ni estas malplimulto. La granda plimulto de nia popolo konsideras la efemerajn ekvilibrojn de nia socio kaj de nia mondo kiel seneraran kaj eternan mekanikon”.