Listo de ĉiuj partoj ⇐ Al la antaŭa parto Al la posta parto ⇒
La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano
Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj
La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.
Proksimuma verkojaro: 2011-2013
Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”
Usona aŭtomobilindustrio kiu restariĝas; germana industrio kiu eksportiĝas; la relokado de produktadaj unuoj kiu celas ... Sed malantaŭ la deklaroj kaŝiĝas realaĵoj malpli brilaj.
LA DAŬRO DE la krizo, kiu malfermiĝis en 2008, metis temon al la unua rango de la debatoj: la malindustriigo de la “centraj” landoj de la sistemmondo (Usono kaj Eŭropo). La usona prezidanto Barack Obama, kiu troviĝas en elektojaro, elektis tiun temon kiel unu el la gvidlinioj de sia elektokampanjo (kun la batalo kontraŭ la financa industrio, respondeca pri la unua epizodo de la krizo, kaj la demando de la malegalecoj.* Jen aperis nova vorto: insourcing*, simetria al outsourcing, t.e. la vicentreprenigo. La ĝenerala ideo estas revenigi la industrian produktadon en la nacian teritorion; tion oni nomas en Francio la “relokado”.
Malfacilas pridubigi la urĝan neceson revenigi la industrion, post amasa moviĝo de la produktado al periferioj. Oni povas vidi en tio rimedon por malaltigi la senlaborecon kaj malakceli la pereon — relativan — de la ekonomioj de la centro, sed ankaŭ por eviti la malekvilibrojn de la ekstera komerco. Kaj tiuj ricevas apartan gravecon en la nuna kunteksto de la krizo de la suverenaj ŝuldoj, ĉar la internaciaj financaj institucioj (la tiel nomataj “merkatoj”) punas antaŭ ĉio la sumon de du ŝuldoj: tiun de la buĝeto kaj tiun de la ekstera komerco.
Ni memorigu unue ke la malindustriigo estas procezo pli ĝenerala kaj malnova ol la delokado. Por la industrioj de la centro la eniro en la novliberalismon dum la 1980-aj jaroj ne signifis radikalan ŝanĝon. En Usono la manufaktura industrio, kiu reprezentis 26 elcentojn de la malneta enlanda produkto (MEP) en la 1960-aj jaroj, falis al 19 elcentoj en la 1980-aj jaroj kaj al 11 elcentoj en 2007, ĵus antaŭ la krizo. Francio montras nombrojn tre similajn, Germanio pli altajn, sed la malkresko estis same granda.* Oni scias, ke tiaj tendencoj reflektas longtempan modifiĝon de la strukturo de la konsumo profite al la servoj (vidu Laurent Carroué: Industrio, soklo de la potenco->art1815]). Tamen veras, ke la delokado de la produktado al aliaj mondregionoj karakterizas la novliberalan tutmondigon.
Decida fakto, dum tiuj jardekoj, estis la industria strategio, kiun elektis la grandaj societoj, fariĝintaj transnaciaj. La usona situacio klarigas unuan nuancon, la pli evidentan: La rekta investado en eksterlandon, do la aĉeto aŭ la kreado de filioj en aliaj landoj. Dum la 1970-aj jaroj, antaŭ la eniro en la novliberalismon, la rekstaj investoj en la reston de la mondo, faritaj de la usonaj nefinancaj societoj ekvivalentis al 23 elcentoj de siaj netaj “fizikaj” investoj, en konstruadon kaj materialojn, en Usono. Dum la jardeko antaŭ la krizo (1998 – 2007), tiu elcentaĵo kreskis al 81%, kaj montris decidan volon produkti aliie ol sur la nacia teritorio. Ĉu s-ro Obama atakos tion fronte al la transnaciaj societoj postulante, ke ili ĉesigu tiun strategion?
Estas vere, ke aktuale, en la periferioj, la salajrokostoj po produktita unuo kreskas rapide kaj tendencas atingi tiujn de Usono. Tiu tendenco estas rekonata de la usona prezidanto, kiu imputas ĝin al la kresko de la salajrokostoj en Ĉinio. tio estas fakto. Tiuj kreskas je la vertiĝa ritmo de 13 elcentoj jare (en konstantaj prezoj, laŭ la oficialaj donitaĵoj por la urboj). La revolorigo de la ĉina mono estas ankaŭ efika. Inter 2005 kaj 2012, la ŝanĝokvoto inter la dolaro kaj la juano kreskis je pli ol 30 elcentoj. Se konsideri la prezaltiĝon en Ĉinio, pli rapidan ol en Usono, la revalorigo proksimas je 40%. Tiu moviĝo aldoniĝas al la malkresko de la salajrokostoj en Usono. Tio instigis entreprenojn revenigi sian aktivecon en certaj usonaj ŝtatoj (en Sud-Karolinion, en Alabamon aŭ êĉ en Tenesion.*). La krizo nur akcelis tiun tendencon, kio montras la sukceson de la novliberala strategio konkurencigi la laboristojn de la centraj landoj kun tiuj de la periferioj.
La relokado, al kiu la prezidanto pretendas kontribui, estus jam nun pravigita de la rentabilitato. La transnaciaj entreprenoj do bezonus fari nenian klopodon (krom tiun ekkonscii pri tiu realo!). Tiom pli ke la registaro faros sian taskon akompani la moviĝon, nome per malaltigo de impostoj favore al societoj, kiuj investas sur la nacia teritorio ...
En sia parolado pri la stato de la Unio, en januaro 2012, s-ro Obama prezentis sian planon por “Usono konstruita por daŭri”, certigante, ke “la usona aŭtomobilindustrio revenis”. Efektive, se oni donas al la aŭtomobilproduktado en la landoj en la jaro 2007, do antaŭ la krizo, la nombron 100, oni rimarkas, ke ĝi falis al 48 en junio 2009: katastrofo, kiun ĝi eble ne povus transvivi. En decembro 2011, post masiva refinancado fare de la registaro, ĝi reatingis la nivelon de 84. Ĝi estas tutcerte savita, sed ĝia prezentado estas ankoraŭ malproksima de la realo. Kelkaj industrioj fariĝas ankoraŭ pli malbone; aliaj, ekz-e la elektroniko, elturniĝas pli bone. Por la tuta fabriksektoro, la sama skalo montras falon al 80 en junio 2009 kaj revenon al 93 en decembro 2011. Plibonigo, certe; miraklo, ne. La venkokrioj, kiuj salutas la refunkciigon de la aŭtomobilindustrio en Usono, tre oportunaj en elektoperiodo, povus montriĝi nematuraj, eĉ optimismaj.
Vide el Eŭropo, tiuj tendencoj instigas kompari la efikojn de la germana kaj franca ekonomioj. Germanio demonstris al ni, tiel oni diras, la daŭrigeblan karakteron de la novliberala tutmondigo malgraŭ la konkurenco de la periferioj. Ke Francio postrestas. Sed oni ne povas prijuĝi la efikojn de la germana industrio sen konsideri la prezon. Ĉu oni vere iru tiajn vojojn?
La jaro 2003 montris rompon. Antaŭ tiu dato, kaj ekde la 1960-aj jaroj, la industriaj moviĝoj de Germanio kaj de Francio estis strikte paralelaj; de 2003, la kreskanta diseco inter la du landoj kreskis. Inter 2003 kaj la komenco de la krizo en 2007, la franca industriproduktado kreskis nur je 4 elcentoj, kontraŭ 20 elcentoj por Germanio. Sed oni devas tuj substreki, ke temas ĉi tie nur pri la kresko de la industrisektoro.
Spite al tio, kion la informiloj gurdas, la germana ekonomio ne kreskas pli ol la ekonomio franca: dum la sama periodo, la MEP de la du landoj krekis praktike samritme. Cetere, Japanio, kies strategio memorigas tiun de Germanio, montras, ke forta progreso de la industria produktado (18 elcentoj en la sama periodo 2003 – 2007) ne ĉiam malhelpas longan periodon de stagnado.
ĈI TIE ONI retrovas la demandon de salajro. Esenca meĥanismo estis la premo, en Germanio mem, sur la salajrokostoj (salajroj kaj socialaj kotizoj). Ĝi estis aparte forta kaj koncentrita sur la malaltaj salajroj. La parto de la laboristoj konsiderataj kiel “de malalta salajro” en tiu lando ne ĉesis kreski ekde la fino de la 1990-aj jaroj kaj montris kreskantan segmentiĝon de la salajruloj* — cetere, certe necesas ligi kun tiuj evoluoj la impresan kreskon de “sendependaj” laboristoj en Germanio, alia formo de segmentiĝo kaj de provizorigo de la laboro. La socialaj kotizoj estis severe reduktitaj antaŭ la krizo. Ankaŭ Francio estis tuŝita de malpli rapida kresko de la elspezoj por salajroj, sed en malpli grandaj proporcioj: la mezuma reala salajrokosto* kreskis je 3,5 elcentoj, dum ĝi en Germanio malkreskis je 1,5% inter 2003 kaj 2007.
Tiu premo kombiniĝis en Germanio kun disvastiĝintaj praktikoj de viclaboro delegita al eksterlandaj entreprenoj, nome en centra Eŭropo. En Francio, inverse, ekde la 1990-aj jaroj, la grandaj societoj decidis similajn opciojn kiel tiuj deciditaj en Usono: rektan investadon eksterlande. Oni povus diri, ke la rezulto estas sama, sed la funkciado de la germana industrio montras, ke ne estas tiel: tiu strategio ŝajnas konservi la lokon de la centra aktiveco sur la nacia teritorio. Tiu strategio estis ĉiukaze asociita kun la kresko de la pluso en la ekstera komerco. De 2003, kiam la diseco de la evoluo de la franca kaj la germana ekonomioj montriĝis, la germana pluso forte kreskis (ĝis 7 elcentoj de la MEP en 2007), dum la franca deficito kreskis paralele (2 elcentoj samjare). La moviĝo estas tiom pli miriga, ke la pluso de la franca ekstera komerco estis, mezume, pli alta (en elcentaĵo de la MEP) ol tiu de Germanio en la 1990-aj jaroj (respektive 1,2% kaj 0,5%).
Kiaj ajn estas la diverseco de la naciaj spertoj, la procezoj de malindustriigo kaj de reindustriigo estas komprenendaj kiel radaroj de la novliberala meĥaniko. La malindustriigo, do la delokado de la produktado, estis pura produkto de tiu socia ordo, la esprimo de formo de disiĝo inter la interesoj de la superaj klasoj de la landoj, ĝuantaj la profitojn realigatajn de la transnaciaj entreprenoj unuflanke, kaj la teritoria ekonomio de la landoj aliflanke. Por tiuj ĉi, la loko, kie la profitoj estas realigataj, pezas malmulte kompare kun la grandeco de la profitoj. Tiuj aferoj estis el tiu vidpunkto ŝajne pli bone mastrumataj en Germanio, sed, kiel en Usono, la pagenda prezo estis konsiderinda por la salajruloj — escepte de la mastrumaj ĉefstaboj de la entreprenoj, kies alianco kun la proprietuloj de la societoj estas unu el la pilieroj de la novliberalismo.
Tiom longe, kiom la ĝenerala novliberalismo, en ĉiuj siaj komponantoj* — hegemonio de la kapitalistaj klasoj kaj de la financaj institucioj, ligado al ili de la mastrumaj kaj administraj kadruloj, financismigo kaj tutmondigo —, ne estas kritikata per tio, kion oni povus nomi, laŭ la okazintaĵoj en la postmilita Usono, “subpremadon de la financo”, ĉiuj provoj por lukti kontraŭ la procezo de malindustriigo, kia ajn estas ilia sukceso, estos malprogresemaj kaj restos tiaj. Ili subfosas tion, kio restas el la popolaj konkeroj de la antaŭaj jardekoj, sen klare kontribui al starigo de la kresko kaj al restarigo de la dungo.
Gérard DUMÉNIL kaj Dominique LÉVY.