Listo de ĉiuj partoj ⇐ Al la antaŭa parto Al la posta parto ⇒
La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano
Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj
La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.
Proksimuma verkojaro: 2011-2013
Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”
La uzo de neŭroleptikoj komenciĝis antaŭ duonjarcento kaj grandegiĝis en psikiatria medicino en Usono malgraŭ ilia malalta efikeco. Ĉi tiu praktiko baziĝas sur aparte kruda koncepto pri mensa malsano kiu ankaŭ disvastigas tutmonden la liston de patologioj plej uzatan de la profesio.
Establita en 2008 en Denvero (Koloradio), la entrepreno de medicina bildigo CereScan asertas, ke ĝi povas diagnozi mensajn perturbojn pere de bildoj de la cerbo. Elsendita de la televidoĉeno Public Broadcasting Service (PBS)* , dokumentfilmo montras la procedon. Sidante inter siaj gepatroj, 11-jara knabo silente atendas la rezultojn de sia MRI* de la cerbo. La sociala asistanto demandas, ĉu li estas nervoza. “Ne,” li respondas. Tiam ŝi montras la bildojn al la familio: “Vi vidas, tie estas ruĝe, ĉi tie oranĝe. Ili tamen devus esti verda kaj blua.” Unu koloro indikas depresion, alia dupolaran malsanon kaj patologiajn formojn de maltrankvilo.
CereScan plenumas la kreskantajn postulojn de la usona socio kiu ŝajnas esti ĉiam pli maltolerema pri indikoj de nenormalaĵoj. La firmao diras, ke unu usonano el sep inter la aĝoj 18 kaj 54 jaroj suferas “patologian perturbon aŭ problemon ligitan al maltrankvilo”, alivorte naŭ milionoj da homoj*. CereScan ŝajne antaŭvidas brilan estontecon por ĉi tiu merkato ĉar ĝi intencas malfermi 20 novajn centrojn trans Usono. Antaŭ ol konkeri la cerbojn de la mondo?
La normoj kiuj difinas atendatan konduton ne estas klare establitaj, sed la diagnozaj kriterioj pri devioj kaj problemoj konsiderataj kiel patologiaj, ekzemple “atentomanko”, mem estas tre precize detalitaj kaj klasifikitaj de la Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM). La biblio por psikologoj kaj psikiatroj en Usono — kaj ĉiam pli tutmonde — ĉi tiu manlibro ebligas al ili identigi “patologiajn perturbojn” je ĉiam pli fruaj aĝoj. En Usono, ekde la fruaj 2000-aj jaroj, “dupolusa malsano” estas diagnozita ĉe miliono da infanoj. De iomete malpli ol 16 000 en 1992, la nombro de kazoj de aŭtismo ĉe infanoj inter 6- kaj 22-jaraĝaj kreskis al 293 000 en 2008, kaj eĉ al 338 000 se oni inkluzivas infanojn inter 3- kaj 6-jaraĝaj — aĝgrupo kiu aperis en la statistiko en 2000.
En la ĝenerala loĝantaro, ĉiutage 1 100 homoj (850 plenkreskuloj kaj 250 infanoj) aldoniĝas al la listo de ricevantoj de federala helpmono pro severa mensa perturbo. La maŝo de la reto konstante mallarĝiĝas. Sed klinikaj elprovoj ĉe plenkreskuloj estas nekonkludigaj pri la longtempaj avantaĝoj de la kuracado de mensaj malsanoj per medikamenta terapio. Eĉ se estas pozitiva respondo dum kelkaj semajnoj (sed ĝenerale ne pli granda ol tiu, kiun kaŭzas placebo), pli longtempaj efikoj inkluzivas nerevokeblajn ŝanĝiĝojn en la cerbo kaj malfrua diskinezio*.
La kuracado de mensaj malsanoj per medikamenta terapio aperis en la 1950-aj jaroj el la laboro de franca kuracisto Henri Laborit pri malario, tuberkulozo kaj dormomalsano. D-ro Laborit eltrovis ke prometazino kaŭzas “eŭforan kvietecon”. En 1951, li uzis la terminon “medicina lobotomio” rilate al operacio kiu detruas la konektojn de la antaŭfronta kortekso*, procedo inventita de la portugala neŭrologo Egas Moniz, gajninto de la Premio Nobel pri fiziologio aŭ medicino en 1949.
La uzo de la unua neŭroleptiko (poste nomita Torazino) baldaŭ disvastiĝis en psikiatriaj hospitaloj kaj transiris la Atlantikon kune kun lobotomio. Tiam, oni enkondukis la ideon ke mensaj perturboj rezultas el misekvilibro de kemiaĵoj en la cerbo. Post tio, ĉiuj amaskomunikiloj elkore laŭdis la “miraklajn” efikojn de litio kaj ĝiaj posteuloj, de Prozako (merkatumita en 1988) ĝis Zyprexa kaj Zoloft.
La apero de neŭroleptikoj donis al psikiatroj — kaj poste al flegistoj kaj socialaj asistantoj — la statuson de preskribantoj de medikamentoj kiu grandparte mankis ĉe ili ĝis tiam, kaj marĝenigis psikoterapian kuracadon kaj la multajn aliajn eblajn terapiojn: korpa ekzercado, pli bona nutrado, sociigo, ktp. Ekde tiam, la farmakologia elekto komencis kreskegi. La DSM larĝigis kaj profundigis la kampon de la mensa patologio, kaj la farmakologia respondo estas intensigata kun la beno de la sanitaraj respondeculoj.
Kiel majstroj de la arto de komunikado, farmaciaj laboratorioj ofte ne malkaŝas ĉion, kion ili scias pri la efikoj de medikamentoj. Al gepatroj, infanoj kaj junaj plenkreskuloj, kiuj suferas atakon de “mensa malsano”, la mesaĝo resumiĝas jene: vi bezonas medikamentojn, ĝuste kiel diabetulo bezonas insulinon.
D-ro Daniel Carlat delonge profitis de la donacemo de la farmacia industrio, de kiu li estis unu el la plej fidelaj propagandantoj. Hodiaŭ, li denuncas ĝian influon*: “Oni informas pacientojn ke ili havas kemian misekvilibron en la cerbo, ĉar estas necese konvinki ilin per medicinaj terminoj ke ili malsanas. Sed ni scias, ke tio ne estas pruvita”*.
Ĉiuj longdaŭraj esploroj (kiujn la laboratorioj ne faras) montras, ke la efikoj de neŭroleptikoj malfortiĝas kun la tempopaso, ke atakoj ripetiĝas, ofte pli forte, kaj ke la simptomoj plimalboniĝas, eĉ pli ol ĉe pacientoj kuracataj per placeboj. Kuracistoj sekve konkludas, ke la dozoj ne sufiĉas aŭ ke la terapio estis netaŭga, kaj do oni pasas al io pli forta. La malsano plimalboniĝas kaj la nivelo de handikapiteco pliprofundiĝas. Milionoj da usonanoj suferas ĉi tiun seneliran rondon kiu similas tiun de la “kuraca lobotomio” priskribita de Laborit en la 1950-aj jaroj.
Fronte al ĉi tiuj maloportunaj faktoj, laboratorioj kaj esploristoj foje ne hezitas distordi klinikajn elprovojn kaj misprezenti la rezultojn, kaj eĉ mensogas per eksterlaso. Ekzemple, esploristaro ĉe la Universitato de Teksaso publikigis falsajn rezultojn pri Paxil, medikamento por adoleskantoj: ili ne malkaŝis la grandegan pliiĝon de memmortigemo ĉe la studitaj pacientoj. Psikologoj kaj psikiatroj sekve laŭdis la toleremon de la medikamento ĉe adoleskantoj. GlaxoSmithKline, la fabrikanto, tamen jam agnoskis en interna dokumento ke ĝia medikamento ne estas pli bona ol placebo. Submetite al kompensoproceso pro fraŭdaj asertoj, la firmao elektis pagi monkompenson ĉar proceso sekvigus la riskon de severa malutilo al ĝia reputacio kaj ĝiaj profitoj*, praktiko tiel ofta en ĉi tiu industrio kiel en la tabaka. Iuj esploristoj montris, ke neŭroleptikoj estas senefikaj kaj eĉ kontribuas al pliiĝo de la nombro de memmortigoj ĉe la kuracatoj; la esploristoj estas marĝenigitaj*. Grandparte financataj de farmaciaj laboratorioj, universitataj fakoj pri psikiatrio spertas evidentan konflikton de interesoj, kaj riskas esti makulitaj de la senkreditigo trafanta la medikamentojn kaj iliajn fabrikantojn.
Inter 2000 kaj 2007, la estro de la fako pri psikiatrio ĉe la fakultato de medicino de Universitato Emory (Atlanto) ricevis — sed ne deklaris — pagon de pli ol USD 2,8 milionoj kiel komerca konsilisto por farmaciaj firmaoj. Siatempa direktoro de la usona instituto pri mensa sano (National Institute of Mental Health, NIMH) ricevis pagon de USD 1,3 milionoj inter 2000 kaj 2008 por propagandi “humorostabiligilojn” en la nomo de GlaxoSmithKline. Li ankaŭ estis la prezentisto de tre populara radioprogramo en la publika radioĉeno (National Public Radio, NPR). Demandite pri ĉi tiuj praktikoj, li diris al la New York Times ke “ĉiuj [liaj samfakuloj] faras same”*. Kvankam estas devige — almenaŭ por sciencistoj — deklari fontojn de financo kaj sumojn ricevitajn, estas tamen multaj fraŭdoj.
La farmaciaj laboratorioj, kaj — sekvante ilian ekzemplon — multaj preskribantoj, instigas al ĉiam pli intensa, longdaŭra kaj diversigita konsumo de psikoaktivaj medikamentoj kaj aliaj neŭroleptikoj. Ĉi-rilate, Novartis estas ordonita pagi monpunon de USD 422,5 milionoj da dolaroj pro tio, ke inter 2000 kaj 2004 ĝi postulis al kuracistoj ke ili preskribu Trileptal, medikamento kontraŭ epilepsio, por la kuracado de dupolaraj malsanoj kaj neŭralgio — aplikoj ne aprobitaj de la Federala Administracio pri Manĝaĵoj kaj Medikamentoj (FDA).
Ofte okazas, ke oni pagas grandan sumon al kuracistoj kiuj multe preskribas iun medikamenton, por ke ili alparolu konferencojn de kolegoj kiuj mem estis pagitaj por aŭdi la bonan novaĵon. La astronomia kosto de ĉi tiu merkatumado estas fine pludonata en la kosto de la medikamentoj, kaj tial al la malsanuloj. Kiel fiksi limojn al tio, kion oni rigardas kiel patologion? La maniero de la respondo ilustras la ekscesojn de sansistemo kiu instigas al medicina trokonsumado kaj ec trodiagnozado per dismultiĝo de kategorioj de “perturboj”. Ĝi ankau instigas al malpli personecigita kuracado (oni devas “plenumi la kvoton”, precipe en sistemoj de pago laŭ servo), la uzo de ekscesa diagnoza testado, kaj aŭtomata sinturno al kemia kuracado.
Sed kreskanta nombro de longdaŭraj esploroj konstatas la superecon de la kuracado de mensaj malsanoj — eĉ de skizofrenio — sen farmaciaĵoj, krom en tre limigita nombro de kazoj dum nelonga tempo*. Laŭ longtempa perspektivo, korpa ekzercado, sociigo kaj laboro multe pli eltenebligas la vivojn de tiuj, kiuj estas trafitaj de mensa malsano. Tiajn malsanojn ĉefe kaŭzas la rompiĝo de sociaj ligoj, kaj diskriminacio ene de la familio kaj komunumo. Inter 1970 kaj 1990, la Monda Organizo pri Sano (MOS) faris tutmondajn transkulturajn esplorojn pri skizofrenio kaj depresio. La rezultoj montris ke tiuj personoj, kiuj ne estis submetataj al medikamenta terapio, “entute pli bone sanis” laŭ la perspektivoj mezlonga kaj fora*.
Sed neŭroleptikoj grandparte kontribuis al la grandega kresko de la vendoj kaj profitoj de la farmaciaj firmaoj. Dum 50 jaroj, ĉi tiu sektoro estas unu el la plej profita en Usono. Eĉ la leĝoj reguligantaj ĝin estas tre favoraj. Dum la debato pri la reformo de la sansistemo en 2009, lobiistoj elspezis USD 544 milionojn por certigi ke leĝdonantoj protektu la intereson de asekuristoj, farmaciaj firmaoj kaj vartantoj. Tiuj, kiuj multon perlaboras, ne aprobas intervenon fare de la ŝtato en sia ekskluziva sfero. Pli da mono estas elspezata por mensa sano ol por iu ajn alia kategorio, nome USD 170 miliardoj en 2009, kaj antaŭvideble USD 280 miliardoj en 2015*.
Paradokse, dum la farmacia kuracado de mensaj malsanoj kreskegas, centmiloj da homoj suferantaj ĉi tiuj malsanojn ricevas neniun flegadon, nome tiuj, kiuj ne havas san-asekuron (16% de la loĝantaro — asekuro ne estos deviga antaŭ 2014) kaj prizonuloj. Oni taksas, ke duonmiliono da enkacerigitoj bezonas kuracadon, precipe ĉar enfermiteco kaj prizonaj kondiĉoj pligravigas mensajn malsanojn. Sed institucioj estas tute nepreparitaj por helpi. Liberigite, ĉi tiuj prizonuloj sin turnas al la konsumo de drogoj kiel terapio, kaj, en senelira rondo, ofte refalas en krimadon.