Tekstaro de Esperanto

Parto de unu teksto en kolekto de Esperantaj tekstoj

Listo de ĉiuj partoj  ⇐ Al la antaŭa parto  Al la posta parto ⇒ 

Le Monde diplomatique en Esperanto 2011-2013

La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano

Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj

La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.

Proksimuma verkojaro: 2011-2013

Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”

Diskuto pri popola enketo

La ŝuldo, kia ŝuldo?

En Grekio, la novaj parlament-elektoj, planitaj por la 17-a de junio, temas pri la demando de reintertraktado pri la ŝuldo. La impostpagantoj rifuzas daŭre “meti monon en senfundan puton”, opinias s-ro Alexis Tsipras, la gvidanto de la maldekstra partio Siriza. En Francio, popola kampanjo ankaŭ postulas popolan diskuton pri la publika ŝuldo.

ĈU ODORO de printempo 2005? Tiam, la franca prezidanto, s-ro Jacques Chirac, submetis al referendumo la Eŭropan Konstitucian Traktaton (EKT). La komunikiloj estis unuanimaj: necesas aprobi la tekston. La kampanjo karakteriziĝis tamen per senprecedenca popola aktiviĝo. Asocioj, politikaj kaj sindikataj organizaĵoj analizis, klarigis kaj diskutis dokumenton, kiu tamen tute ne instigis al legado. Kontraŭ la opinio de la instituciaj “fakuloj” la francoj rifuzis la EKT je proksimume 55 elcentoj.

Sep jarojn poste, jam ne temis pri eŭropa traktato, sed la ĥoro de ĉefartikolistoj denove sonas: la ŝarĝo de la ŝuldo trudas al la popoloj striktigi la zonon. Kaj, kvankam ĉi-foje nenia referendumo estis planita por ricevi la opinion de la francoj pri la demando, baza kampanjo metis al si la — delikatan — celon trudi en la publika debato demandon, kiun la komunikiloj diligente prisilentas: ĉu necesas pagi la tutaĵon de la franca ŝuldo?

Ekde la somero 2011, la tutnacia alvoko “Por civitana enketo pri la publika ŝuldo”, kiu kunigas dudek naŭ asociojn, neregistarajn organizaĵojn (NRO) kaj sindikatojn, kaj kiu ĝuas la subtenon de diversaj politikaj organizaĵoj* estas subskribita de proksimume sesdek mil homoj.* Pli ol cent dudek komitatoj de civitana enketo (CAC), kiuj volas “anstataŭigi la notagentejojn”, stariĝis ekde la aŭtuno de 2011. Kiel klarigi tian engaĝiĝon?

* De Europe Ecologie — Les Verts [la verduloj], tra la Komunista Partio (PC) aŭ le Parti pour la décroissance [la Partio por malkresko] ĝis la Nouveau Parti anticapitaliste [Nova Partio Kontraŭkapitalisma].
* www.audit-citoyen.org.

Unu el la animantoj de tiu kampanjo, la filozofo Patrick Viveret, memorigas, ke la vorto “deziro” [france: désir] — ĉi tie, tiu implikiĝi en mobiliziĝon — devenas el [france:] désidérer [malperpleksigi]: “La perpleksiĝo havas la econ, ke eĉ la viktimoj pensas, ke ne eblas fari alie. La perpleksiĝo estas, en ekonomia kampo, tio kion oni povus nomi la pensadon TINA [“There Is No Alternative” — “Ne Estas Alternativo”] de Margaret Thatcher: stato, en kiu oni nur diras “Jes, tio estas katastrofa” kaj “Ne, ne eblas fari alie””.* Resume temas, laŭ li, pri “blokiĝo de la imagpovo”, pri indigno kaj kritiko.

* “Construire une résiliance. De la sidération au désir”, treizième session de l’Université intégrale du Club de Budapest, 19-a de septembro 2011.

Aŭ, sine de la CAC, la aferoj malperpleksiĝas kiam la partoprenantoj faras malkovrojn, kiuj lasas ilin ĝenerale nekredemaj:

— Kiel? La elspezoj de la franca ŝtato, en elcentaĵo de la totala produktita riĉaĵo, ne progresis de dudek jaroj? Ĉu ili eĉ iomete malkreskis, de 24 elcentoj de la malneta enlanda produkto (MEP) meze de la 1980-aj jaroj al 22 elcentoj meze de la 2000-aj jaroj? Ĉu vi certas?

— Ĉu vi diras, ke la enspezoj de la ŝtato siavice perdis kvar poentojn de la MEP, pasante de 22 elcentoj al 18 elcentoj en tiu periodo? Ĉu “ili” do decidis senigi la ŝtaton je enspezoj?

— Ĉu la impostaj donacoj deciditaj dum la 2000-aj jaroj vere reprezentas la mankon enspezi 100 miliardojn da eŭroj jare?

— Ĉu multnombraj grandaj landoj en la mondo, kiel Usono kaj Britio, havas centran bankon kiu pruntas rekte al la ŝtato je kvotoj proksimaj de nulo, kaj ni ne?

— Se la Eŭropa Centra Banko (ECB) estus akceptinta prunti rekte al la landoj de la eŭrozono, tiel kiel ĝi pruntas al la bankoj, do je 1 elcento, ĉu tiam neniu alfrontus nun ŝuldon juĝatan “neeltenebla”, ĉu vere estas tiel? [Vidu la suban tekston “Eĥoj de debato”]

— Ĉu oni povus rifuzi pagi publikan ŝuldon, kiam oni kontraktis ĝin? Sed ĉu oni jam iam faris tion?

Al tiuj demandoj, kolektitaj dum la diversaj renkontiĝoj, la respondoj* — ĉiuj pozitivaj — cirkulas rete. El temo repuŝa aŭ neatingebla, la demando pri la publika ŝuldo fariĝas “dezirebla” ĉe tiuj, kiuj komencis regi la temon, same kiel ili faris pri la reformo de la pensioj en 2010, aŭ pri la EKT en 2005. Oni vidis do flori ne nur librojn, tekstojn kaj lumbildajn prezentadojn, sed ankaŭ kaj ĉefe sennombrajn signojn de reala kolektiva alproprigo: humuraj desegnaĵoj (unu el ili priskribas iun “panjo ECB” kiu nutregas dikegan bebon, kies antaŭtuko indikas “Banko”; kvizoj (La ŝuldantoj estas: 1. la bankoj; 2. la asekurkompanioj; 3. la petrol-emiroj; 4. oni ne scias;* deturnitaj filmafiŝoj; teatraj scenoj; filmetoj kiuj iras sian vojon tra la interreto (La ŝuldo belas*, ktp.

* Jam en la printempo de 2011, la libro de ATTAC: Le Piège de la dette publique [La kaptilo de la publika ŝuldo] (Les liens qui libèrent, Parizo) pritraktis plurajn el tiuj demandoj.
* Ĉiuj respondoj ĝustas, escepte de la 3-a.
* Originale: La dette, c’est chouette!; http://vimeo.com/33392696.

Centro ekzistas, sed kiel reta nodo: ĝi organizas tutlandajn kunvenojn kaj internaciajn kontaktojn; ĝi disvastigas la analizojn. Tiuj pentras “riĉajn landojn kun tre altaj ŝuldoj” submetataj al la sama speco de politika-financa diktatoreco kiel la malriĉaj landoj kun tre altaj ŝuldoj (MLTŜ) de la 1990-aj jaroj. Iuj, ekz-e la animantoj de la Komitato por Nuligo de la Ŝuldo de la Tria Mondo (KNŜTM), tiam montris, kiel la ŝuldo devenanta ekde 1979 el unuflankaj decidoj faritaj en Usono fariĝis la precipa rimedo de novkolonia servutigo de la sudo de la planedo. Estas por ili do neniel malfacile konvinki, ke la sama dinamiko agas en la sudo ... de Eŭropo, kaj ke la kontaĝo povas tuŝi ĉiujn aliajn landojn, inklude de Germanio, pere de ĝiaj malfortiĝintaj bankoj.

Sur kaj malantaŭ la dorso de la popoloj

LA DEMOKRATIO, kiun tiuj kolektivoj postulas por si mem, same kiel ilia plurismo, kondukas al pridubigo de ĉio. Malkonsentoj aperas, same inter la naciaj fakuloj de tiuj retoj (Les Economistes atterrés, Attac, Fondation Copernic, KNŜTM, membroj de la movado por maltutmondigo ...) kiel en la lokaj debatoj. La ĉefa, en la unuaj tri monatoj de 2012, temis pri la rolo de la repago de akumulita interezo en la pufiĝo de la publika ŝuldo. Por iuj, tio estas la ĉefa klarigo: la sumo de la ŝarĝoj de interezo pagita de la franca ŝtato inter 1980 kaj 2009 estas 1.340 miliardoj da eŭroj de 2009, do 90 elcentoj de la stoko de ŝuldo en 2009 (1.500 miliardoj). Por aliaj, la demando estas duaranga, ĉiukaze en Francio. La operacio de kumulado laŭ longa periodo estas, laŭ ili, sensenca, ĉar nenio diras, ke la sistema prunto je nula kvoto estus justa, konsidere la inflacion kaj la kreskon. La eksceso de ŝuldo devenas unue, laŭ ili, el la impostaj donacoj deciditaj por la plejriĉuloj, el la malegalecoj kaj el la operacioj de banksavado.

Aliaj debatoj aperas ĉe la naciaj fakuloj, precipe pri la bezono de publika enŝuldiĝo: ĉu ŝtato devas konstante enŝuldiĝi? Aŭ, por diri tion alie, ĉu ekzistas parto de la publikaj elspezoj (eble financata de ŝuldo) kiun oni povas taksi socie kaj ekologie senutila aŭ malutila, impulsita de la aferistaj premgrupoj kaj de la detrua konkurenco inter landoj aŭ teritorioj?*

* Kp “Les Etats doivent-ils s’endetter? [Ĉu la ŝtatoj devas enŝuldiĝi?]”, 26-a de septembro 2011, http://alternatives-economiques.fr/....

Sed la lokaj kolektivoj tre bone perceptas, ke la diversaj vidpunktoj kompletiĝas sen kontraŭi unu la alian. Sendepende de detaloj de analizo, proponoj havas interkonsenton: forpreni de la merkatoj la monopolon de financado de ŝtatoj kaj reveni al tre malaltaj interezkvotoj. Kaj ĉiuj insistas pri la postulo de forta redukto de la malegalecoj kaj pri radikala reformo de la impostoj, “laŭ la modelo de Roosevelt”.

La lokaj debatoj, ĉiam pli pragmataj ol teoriaj, adoptas hipotezon sufiĉe kejnzan*, laŭ kiu parto de la franca publika ŝuldo estas verŝajne prava, sub la rezervo de inventaro. Sed nur parto: en Francio kiel eksterlande (en Belgio, en Germanio, en pluraj landoj de suda Eŭropo), kolektivoj opinias male, ke la ideo de malpraveco baziĝas sur tri argumentoj, el kiuj ĉiu sufiĉas por pravigi la uzon de tiu termino en ĝia ĝenerala akcepto: “Kio ne konformas al la bona rajto, al la justeco, sur morala, intelekta aŭ materia nivelo.”

* Laŭ Kejnzo [angle: Keyns]. -vl

La unua argumento estas tiu de maljusteco de decidoj kiuj altigis la ŝuldon: klasa imposto, niĉoj por riĉuloj, altigo de la malegalecoj ... La dua temas pri decidoj ne konformaj al la ĝenerala intereso: konfidi la publikajn ŝuldojn al la merkatoj, do al la spekulistoj. La tria argumentas pri decidoj faritaj samtempe “sur la dorso” kaj “malantaŭ la dorso” de la popoloj: sur ilia dorso, per tio ke oni igas pagi la krizon al tiuj, kiuj neniel kulpas pri ĝi; malantaŭ ilia dorso, pro la deficito de demokratio kaj pro la akaparo de la informado fare de la novliberala oligarĥio.

La komitatoj decidis ne komenci elkalkuli la parton de la malprava ŝuldo. Kvalifiki decidojn kaj politikojn malpravaj, dedukti el tio, ke parto de la ŝuldo devenas el “klasa” decido, estas unu afero. Elnombri tion, kion la popoloj ne devus repagi estas afero tute alia, kiu ŝajnas esti nematura: ankoraŭ necesas progresigi la ideon de malpraveco antaŭ ol proponi tian agon, kiu dependas de la fortrilato.

La lokaj kolektivoj komencis elvoki la lastan demandon pri la manko de pago, kiu estas ankaŭ karakterizita de politikaj kaj teĥnikaj malcertecoj. La historiaj ekzemploj de Rusio en 1998, de Argentino en la unua duono de la 2000-aj jaroj*, de Ekvadoro en 2007-2008 montras multnombrajn indikojn por pripensado. Sed, ĉar Francio ne estas (aŭ ankoraŭ ne ...) en la situacio de tiuj landoj, nek en tiu de Grekio aŭ de Irlando, la demando restas malfermita: ĉu necesas plani politikon de nerepago al tiuj kreditoroj por parto de la ŝuldo (nuligo), ĉu moratorion de pluraj jaroj por frakcio de tiu sen pagi prokrasto-ŝuldojn? Ĉu preferindas ke la eksceso de ŝuldo estu pagota, pere de impostoj, fare de tiuj sociaj tavoloj kaj de la financistoj kiuj kaŭzis ĝin kaj kiuj ofte profitis de ĝi? Tiuj solvoj, kiuj kombineblas, havas komune la rifuzon igi la popolajn kategoriojn pagi la ŝuldon.

* Vd Maurice Lemoine, “Fronte al la kreditoroj, argentina alfrontiĝo kaj greka timemo”, Le Monde diplomatique, aprilo 2012.

Jean GADREY.