Tekstaro de Esperanto

Je la tempo de la Nova Disdono en la 1930-aj jaroj, nomi sin maldekstrulo, aŭ montri kunsenton kun la Komunista Partio, faris bonan impreson en iuj rondoj de Los-Anĝeleso. Nesurprize, ĉar unu sekvaĵo de la alveno de sonfilmoj estis enfluo de scenaristoj el la Orienta Marbordo, el kiuj multaj estis la infanoj de eŭropaj enmigrintoj, kaj poste eŭropanoj fuĝintaj de la nazioj.

Baldaŭ, ĉi tiu tendenco alarmis la Federal Bureau of Investigation (FBI) kiu eĉ kompilis dosieron pri la reĝisoro John Ford. Tio eble ŝajnas stranga al tiuj, kiuj memoras la militan tonon de la filmoj reĝisoritaj de la irlanda usonano post la dua mondmilito, kaj kiuj rigardas lin kiel reakcian filmiston. Kaj tamen ...

La FBI ekinteresiĝis pri ĉi tiu filo de organizinto de la Demokrata Partio el Portlando pro la starigo en 1935 de gildo de reĝisoroj, la Screen Directors Guild (SDG). Fama filmisto, Ford estis unu el la fondintoj. Neniu el liaj sukcesoj inter 1910 kaj 1920 ankoraŭ malkaŝis eĉ la plej etan socian sentemon: male, oni trovis “mezokcidentusonan” ideologion kiu prihimnis la virecajn virtojn de la kamparo kontraste kun tio, kion la popolista teoriisto de la deknaŭa jarcento William Cobbett nomis “la inecaj frivolaĵoj de la urbo”*.

Dum la financa krizo de 1929, Ford perdis iometon da mono, sed li ankoraŭ laboris kaj prosperis. Poste, tamen, la limigoj — precipe la financaj — kiuj pezis sur Holivudo fariĝis pli severaj. Ford komencis kritiki la filmindustrion pro tio, ke ĝi volis sole profitojn. Li radikaliĝis.

Malkiel la aktoro James Cagney, la stelulo de tiuj jaroj, Ford sin detenis aperi publike kun gvidanto de la usona komunista partio*: li restis konstanta kontraŭkomunisto. Sed al siaj amikoj, kiel la scenaristo Philip Dunne, mem maldekstrulo, li konfidis ke li estas subtenanto de prezidanto Franklin Roosevelt, la kreinto de la Nova Disdono.

En decembro 1935, la filmreĝisoro King Vidor, eminentulo en la kino de la jaroj 1920-aj kaj 1930-aj, gastigis renkontiĝon de kelkaj amikoj ĉe sia hejmo. Ford ĉeestis. Ĉi tiuj viroj, inter ili gravaj filmistoj, havis la reputacion de fanatikaj individuismuloj. Malgraŭ tio, ili kontribuis po100 dolarojn por fondi la SDG-on, laŭ la vortoj de Ford “por protekti la fidelecon de sia profesio al ĝiaj principoj.” Oni elektis Vidor kiel prezidanton. Ĉi tiu iniciato ne plaĉis al la estroj de la filmstudioj.

Ankoraŭ estis la epoko de la Granda Depresio. En ĉiu lando, dungantoj tutforte kontraŭis laborsindikatojn kaj provis subfosi iliajn socialajn gajnojn. Holivudo ne estis escepto. En marto 1934, la Asocio de Filmproduktoroj, kune kun la Akademio de Kinofilmoj, decidis fari salajroreduktojn de tiom, kiom 50%. La laborsindikatoj protestis kaj je la 13a de marto, unuafoje, teknikistoj ekstrikis. La konflikto estis mallonga kaj la rezulto favoris la strikantojn. Estis ĉi tiu sukceso kiu ŝajne persvadis iujn reĝisorojn organiziĝi. Fondita post la asocioj de aktoroj (SAG) kaj scenaristoj (Screen Writers Guild), ilia SDG estis konsiderata malpli maldekstrisma ol la aliaj organizaĵoj. Malgraŭ tio, ĝi ĉagrenis la estrojn de la grandaj filmstudioj kiuj akuzis, ke ĝi estas inspirata de la komunistoj ...

Ford entuziasme partoprenis la fruajn jarojn de la SDG. Li estis ĝia kasisto. Li esprimis sian solidarecon kun aliaj dungitoj de la filmstudioj, kondamnis la senlaborecon kiu estis ruiniganta la mondon de la kino, kaj atakis la bankojn kiuj, li diris, tiris la fadenojn de la holivudaj magnatoj kaj organizis la krizon “por malpliigi salajrojn ĝis la nivelo de 1910.” En 1935 ankaŭ komenciĝis lia mallonga sed reala tempo de politika engaĝiĝo.

Ford ĉiam estis inspirata de fervora malamo al la sociaj elitoj. Al tio nun aldoniĝis la influo de liaj scenaristoj Dudley Nichols kaj Philip Dunne, tre konataj progresemuloj, kaj ankaŭ liaj diskutoj kun la aktoro Will Rogers kiu venis el la usona korlando kaj estis probatalanto por iuj originalaj politikaj pozicioj. Satiristo, kritikanto pri la transformoj de la vivo en Usono kaj sur la scenejo kaj en la urboj, Rogers, kiu pretendis esti indiandevena, preskaŭ fariĝis kandidato por la prezidanteco de Usono en 1932. Ĉe la kinejo, kie li komencis sian karieron en 1918, ĉi tiu malgrasa viro kun griziĝanta hararo kaj timida rideto apenaŭ estis malpli populara ĉe filmamantoj ol Shirley Temple.

La valoroj, kiujn li subtenis, estis proksimaj al tiuj de la People’s Party, kiu aperis fine de la antaŭa jarcento kaj kiu, kvankam jam malaperinta, supervivis en la koroj de iuj “konservativuloj de la maldekstrularo”. Kontraŭkapitalisma, kontraŭrasisma, kontraŭabsolutisma kaj dediĉita al la idealoj de la pioniroj, ĉi tiu partio malfidis ekonomian evoluon kaj salajrata laboro, kiun ĝi konsideris neakordigebla kun libereco kaj la usona demokratio. Ĝi kampanjis por respubliko de malgrandaj bienhavantoj, kooperativoj kaj pli granda egaleco. Laŭ ĉi tiu tradicio, la aktoro kultivis la ordinaran prudenton de pasinta epoko, deklaris sian respekton por la tradicio kaj simplaj moralaj valoroj, malfidis la politikon kiam ĝi destarigis sin de la popolo, malakceptis puritanismon kaj montris grandan apetiton por sociala justeco. Ford donis al li la ĉefan rolon en tri filmoj: Doctor Bull (1933), Judge Priest (1934) kaj Steamboat Round The Bend (1935), miksaĵoj de dramo kaj komedio nejuste forgesitaj. La aktoro partoprenis la verkadon de la scenaro. En la du lastaj filmoj, per iniciato malofta por tiu tempo, li ĉefrolis kune kun Stepin Fetchit, nigrula aktoro, lia alia memo por humuro. Li mortis en aviadila kraŝo en 1935. La reĝisoro restis fidela al la ideoj de sia amiko — almenaŭ dum kelka tempo.

En 1935 li reĝisoris The Informer surbaze de romano de sia kuzo Liam O’Flaherty, irlanda maldekstrulo kaj, en la sekvinta jaro, The Plough and the Stars, filmo pri la Paska Ribelo en Dublino en 1916. Li tiam aliĝis al la nova filmstudio 20th Century Fox kies vicprezidanto estis Darryl F. Zanuck. Komence, rilatoj kun ĉi tiu absolutisma filmproduktoro estis ŝtormaj, sed laŭpaŝe la du viroj interpaciĝis. Zanuck admiris la respektatan reĝisoron, kaj Ford sin sentis ĉehejme en firmao gvidata de tia paradoksa viro, kaj respublikano kaj sentema pri sociaj demandoj. “Kun li, Ford turnis tute alispecan filmon, pli rektan, pli kortuŝan. Kaj laŭguste kaj laŭdeve, li koncentriĝis pri la usona historio kaj pri temoj kun fortaj sociaj subsignifoj. La jaroj 1935 ĝis 1941 estis tempo de artisma triumfo por Ford, kun Stagecoach, Young Mr.Lincoln, The Grapes of Wrath kaj How Green Was My Valley”*. En la unua filmo — Stagecoach -, Ford liveris acerban socian kritikon, kune kun bela karikaturo pri malhonesta bankisto, dum indianoj estis facilanime buĉataj. En la dua — Young Mr.Lincoln — li prihimnis la toleremon kaj la personecon de Abraham Lincoln. En la tria — adaptaĵo de la fama romano de John Steinbeck, li akre kritikis socian maljustecon; en la lasta, li prihimnis la laboristaron pere de la vivoj de ministoj.

La sindediĉo de Ford al laboristaj rajtoj kaj demokrataj valoroj manifestiĝis ne nur en liaj filmoj. En 1936, li kontraŭis la subtenon de la eklezio por la militista insurekcio fare de la ekstrema dekstrularo kontraŭ la legitima hispana registaro. Ĉi tiu stranga katoliko helpis fondi la Komitaton de Kino-Artistoj por Helpi Respublikanan Hispanion. Kunmembroj inkluzivis lian amikon Dudley Nichols kaj la romanisto Dashiell Hammett, aŭtoro de The Maltese Falcon kaj Red Harvest, kiu laboris kiel scenaristo en Holivudo*. Ankaŭ en la grupo estis Lester Cole kiu en 1948 estis unu el la “Dekopo de Holivudo”, filmistoj enprizonigitaj pro sia rifuzo atesti pri sia membriĝo en la Komunista Partio.

En 1937 Ernest Hemingway verkis la komentarion por The Spanish Earth, filmo de Joris Ivens subtene al la hispana registaro. Kiam Hemingway venis al Holivudo por kolekti monon por la respublikana afero, Ford donacis ambulancon. Li ankaŭ regule korespondis kun sia nevo Bob Ford kiu transiris la Atlantikon por aliĝi al la Internaciaj Brigadoj. La reĝisoro gratulis lin pro lia kuraĝo kaj deklaris sin “ja socialisto kaj demokrato — por ĉiam maldekstrulo.” Li aldonis, tamen, ke tio, kio estis okazanta en Sovetunio tiutempe (la Granda Purigo, la Moskvaj Procesoj), konvinkis lin ke komunismo ne estas la solvo.

En 1938, Ford estis elektita vicprezidanto de la Kinofilma Demokrata Komitato, fondita por batali kontraŭ faŝismo kaj rasismo kaj subteni la movadon por civitanaj rajtoj. Hammett estis prezidanto. La nazia-soveta pakto de 1939 baldaŭ fendis ĉi tiun komitaton en du kontraŭajn blokojn kaj sekve malfortigis la tutan holivudan maldekstrularon.

La tempoj ŝanĝiĝis. La konservativa destrularo revigliĝis. La Komitato pri Kontraŭusona Agado ĵus estis starigita dum milito minacis. Ford plene kunlaboros kun la Oficejo de Strategiaj Servoj (OSS), antaŭulo de la CIA — komence, pro sia kontraŭfaŝismo, kaj poste pro patriotismo. Fine de la milito li tenis la rangon de admiralo.

En 1944, li montris revigliĝintan kontraŭkomunismon, aliĝante al la tre dekstrisma Kinofilma Alianco je ĝia komenciĝo, kune kun Clark Gable, Gary Cooper kaj aliaj. Tiel, li turnis la dorson al siaj amikoj de la 1930-aj jaroj. Kiel Joseph McBride skribis: “Li pasigis kvar jarojn kune kun altrangaj oficiroj kaj solidariĝis kun la OSS. Tio kaŭzis profundan ŝanĝiĝon en liaj politikaj opinioj”*. Malgraŭ tio, li tamen rifuzis partopreni la ĉasadon al sorĉistinoj kontraŭ komunistoj dum la epoko de senatano Joseph McCarthy. Li eĉ severe kritikis siajn kolegojn, kiel Cecil B. DeMille, kiuj kunlaboris kun McCarthy.

Edouard WAINTROP