Listo de ĉiuj partoj ⇐ Al la antaŭa parto Al la posta parto ⇒
La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano
Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj
La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.
Proksimuma verkojaro: 2011-2013
Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”
Dum la Sekurec-konsilio de la Unuiĝintaj Nacioj admonis Ĥartumon depreni siajn trupojn el la kontestata distrikto Abyei, la mediacianto de la Afrika Unio, Thabi Mbeko daŭrigis siajn klopodojn por reiniciati la intertraktadon inter la du Sudanoj. Profunda malfido disigas Ĥartumon kaj Ĵubon, kaj la rolo de la lokaj milicoj igas ankoraŭ pli malfacilaj la provojn akordiĝi.
ANTAŬ LA PARLAMENTO, la 23-an de januaro 2012, la Sud-sudana prezidanto Salva Kiir anoncis, ke la ministro-konsilio “unuanime decidis, ke ĉiu petrola aktivaĵo en Sud-sudano tuj ĉesos, kaj ke nafto ne plu fluos al la Respubliko Sudano*.” Ĉi tiu decido estis respondo al la konfiskado fare de Ĥartumo de parto de la sud-sudana produkto, kaj tiris al kulmina punkto la konflikton inter la du ŝtatoj pri la divido de la hidrokarbonaj enspezoj.
Petrolo esta vivneceso por la juna respubliko*: ĝi konsistigas 98% de la enspezoj de ties administracio. En tiaj kondiĉoj, la longdaŭra ĉeso de la produktado minacas faligi la jam malfortajn ŝtatajn strukturojn, donante la finan baton al la esperoj pri stabiliĝo de la regiono, post jardekoj da interna milito (vd ĉi-suban kronologion).
La 9-an de julio 2011, kiam Sud-sudano celebris sian sendependiĝon, la prezidanto de Sudano Omar Al-Bachir iris, kun multaj internaciaj ŝtatestroj, en la ĉefurbon de la nova ŝtato, Ĵubo. Lia ĉeesto markis la agnoskon fare de Ĥartumo, post multaj hezitoj, de la divido de la lando.
Tamen, multegaj demandoj restis sen respondo. Malkonsentoj koncernis aparte la dividon de la petrolaj enspezoj kaj publika ŝuldo, kaj ankaŭ la finan situon de la komuna landlimo. Ankaŭ restis nefinita la organizado de la regiona sekureco.
AMBAŬ SUDANOJ ŝajnas devigitaj akordiĝi. Norde kaj sude, petrolo konsistigas nepran fonton de devizoj kaj fiskaj enspezoj. Ĉefe, la interdependo de ambaŭ landoj en tiu sektoro estas plena: unu regas la rezervojn, la alia la eksportajn infrastrukturojn. Sen interkonsento pri la pas- kaj rafinad-rajtoj de Ĥartumo, ambaŭ riskas katastrofan ekonomian krizon.
Ekde aŭgusto 2010, intertraktantoj el ambaŭ partioj regule kunvenadis en la etiopia ĉefurbo, Adis-Abebo, por senfinaj kaj senrezultaj intertraktoj. Poste, la rilatoj senĉese malboniĝis, pro la internaj dividoj de la gvidantaj elitoj, pri ilia emo al tropostulado kaj nekapablo alfronti la lokajn konflikojn en la landlimaj regionoj.
La eniro de la sudana armeo en la disputatan distrikton Abyei, en majo 2011, tio estas du monatojn antaŭ la oficiala sendependiĝo de la Sudo, markis la komencon de la krizo. La statuso de ĉi tiu regiono, tamen strategie ne grava, devis esti solvita per konsulta loka referendumo, organizota paralele kun tiu pri la suda disigo. Sed Ĥartumo malhelpis ĝian okazigon kaj ekregis la tutan teritorion. La bataloj inter ambaŭ armeoj atingis senprecedencan nivelon de la pac-interkonsento en 2005. La mesaĝo ŝajnis klara: la Nordo pretas uzi sian armean superecon por domini la intertraktadon.
La sudana armeo tiam turniĝis kontraŭ la anoj de la Movado/ Popola Armeo de Sudano (Sudan People’s Liberation Movement/ Army, SPLM/A, la ribela organizaĵo nun reganta en Ĵubo) ĉeestantaj sur ĝia teritorio — ses mil soldatoj en la norda ŝtato Sud-Kordofan* kaj kvar mil cent en la ŝtato Blua Nilo*, ambaŭ kun komuna landlimo kun Sud-sudano, kaj kies loĝantaroj, afrikaj pli ol arabaj, estas kulture kaj politike proksimaj al la Sudo.
La 5-an de junio 2011, la nordista armeo kaj ties milicoj lanĉas vastan ofensivon kontraŭ la anoj de la SPLM/A, ĉu armitaj aŭ ne, ĉeestantaj en Sud-Kordofan. La 1-an de septembro 2011, la konflikto etendiĝas ĝis la ŝtato Blua Nilo. Post la bombado de sia loĝejo, s-ro Malik Agar, kiu gvidas la SPLM/A norda ( SPLM/A-N), prenas rezistan statuson kaj alvokas al renverso de la Ĥartumo-reĝimo. La 8-an de septembro, li anoncas la disiĝon inter sia movado kaj la reganta partio en Ĵubo. Jen komenciĝas nova interna milito.
Intertempe, Ĥartumo kaj Ĵubo daŭrigas la intertraktadon, akre batalante sur la ekonomia kampo. De majo 2011, Sudano trudas limojn al la translima komerco kun la Sudo, kies aktivado grandparte baziĝas sur la importaĵoj el la Nordo*. En julio 2011, ambaŭ registaroj, sen interkonsento, cirkuligas ĉiu sian novan monon. La kurzoj de la sudsudana pundo kaj de la nova sudana pundo flagras pro la necerteco ligita al la etoso de fiska krizo kaj streĉiĝo, kio devigas la centrajn bankojn de ambaŭ ŝtatoj ĉerpi en jam malfortaj devizo-rezervoj por antaŭmalhelpi masivajn devalutojn.
Ĉiu uzas rektan aŭ nerektan perforton, por devigi la alian cedi. La Nordo provizas loĝistikan kaj armean subtenon al la ribelantaj milicoj agantaj kontraŭ la sudsudana registaro*, kaj bombardas la teritorion de sia najbaro, plurfoje ekde novembro 2011.
Siaflanke, la registaro de Ĵubo penas pluteni la fikcion de la disiĝo disde la ribelantoj de la SPLM/A-N. Ĉi tiuj uzas laŭplaĉe Sudsudanon kiel sian malantaŭan bazon, same kiel faras tiuj el la Movado por justeco kaj egaleco (Justice and Equality Movement, JEM), kies parto de la trupoj jam forlasis Darfuron por iri al Sud-Kordofan. Fine de marto 2012, la sudista armeo, la JEM kaj la SPL M /A-N lanĉas kunan ofensivon al Heglig, petrola kampo, montrante senprecedencan kunordigo-nivelon.
Sed la SPLM/A-N kaj la grupoj de Darfuro, de nun aliancitaj sub egido de Sudana Revolucia Fronto (Sudan Revolutionary Front, SRF), celas reĝim-ŝanĝon en Ĥartumo. La kreskanta kontribuo de la Sudo ĉe la SRF kaj la neflekseblo de la sudistaj intertraktantoj, aparte s-ro Pagan Amun (proksimulo de la gvidantoj de la SPLM/A-N) estigas timon, ke parto de la politika elito en Ĵubo nun konsentas kun ĉi tiu celo.
La okcidentaj landoj kaj Ĉinujo esperas, ke duflanka interkonsento pri la petrolaj transit-pagoj ebligos antaŭmalhelpi novan Nord-Sudan militon; sed la grandaj landoj montriĝas nekapablaj trudi kompromison. Vaŝingtono, kies historia subtenado al la sudistoj kaj antogonismo kun la Nordo limigas la kapablon, havas manovro-marĝenon tre reduktitan pro sia publika opinio tre malamika al Ĥartumo. Dum la atento de la usonaj amasinformiloj kaj de la Kongreso fokusiĝas al la perfortoj kontraŭ homrajtoj faritaj de la sudana armeo en Sud-Kordofan, fariĝas neeble, por la administracio de s-ro Barack Obama, donaci al ĝi, interŝanĝe kontraŭ paco kun la Sudo, forigon — eĉ nur partan — de la usonaj sankcioj adoptitaj en 1997 kaj 2006, kiel respondo al la sudana subteno al la terorismo kaj al la subpremo en Darfuro. Anstataŭ tio, Vaŝingtono strebis, post jaroj da komplezemo, premi al Ĵubo por sukcesigi, la 2-an de majo 2012, voĉdonadon en la Sekurec-konsilio de la UN de rezolucio minacanta pri sankcioj la du Sudanojn.
KONCERNE PEKINON, ĝia influo ankaŭ estas necerta, malgraŭ ĝiaj intimaj ligoj kun la protagonistoj. Ĉefa aganto de la petrol-sektoro, kies disvolvadon ĝi partoprenis apud Ĥartumo dum la interna milito, Ĉinujo estis sukcesinta, de 2008, alproksimiĝi al Ĵubo. Tamen ĝiaj mediaciaj streboj restis senrezultaj. Apud siaj okcidentaj samranguloj, la ĉinaj diplomatoj koleregas pro sia propra senpotenco. Ju pli la rilatoj inter la du Sudanoj malboniĝas, des pli la ekvilibro-ekzerco de Pekino fariĝas danĝera. Inverse, Ĵubo povas kalkuli je Israelo, kiu ekde 1955 subtenis la ribeladon de la Sudo*.
La lokaj obstakloj al interkonsento restas multnombraj. Du partaj kompromisoj, unu pri integrado de la SPLM/A-N en la sudana politika ludo, en junio 2011, la alia pri la statuso de la sudanaj kaj sud-sudanaj civitanoj sur la respektivaj teritorioj de ambaŭ ŝtatoj, en februaro 2012, estis malsukcesoj*. La unua, intertraktita de s-ro Nafi Ali Nafi, ĉefhelpanto de s-ro Al-Bachir, kun s-ro Agar, estis malakceptata de la sudana prezidanto tri tagojn post ĝia subskribo. La dua iĝis rapide kaduka pro bataloj ĉe la landlimo, verŝajne kaj laŭsuspekte kun-instigitaj de la SPLM/A-N kaj parto de la sudista armeo, cele malhelpi realiĝon de la Nordo kaj Sudo.
Nenio garantias, ke interkonsento pri petrolaj rajtoj sufiĉos pacigi la situacion. Ĝi verŝajne ne sukcesos ĉesigi la perforton en Sud-Kordofan kaj en Blua Nilo, kies kaŭzoj estas precipe lokaj. Plejverŝajnas do, ke la landlimo inter ambaŭ Sudanoj restos nestabila dum la venontaj jaroj.
JEAN-BAPTISTE GALLOPIN
1-a de januaro 1956. Sendependiĝo de Sudano. Ribelo estis eksplodinta en la Sudo en aŭgusto 1955.
Oktobro 1964. Popolribelo ĉesigas la armean reĝimon instalitan en 1958.
25-a de majo 1969. Puĉo kondukita de Gaafar Al-Nemeiry.
Marto 1972. Interkonsento subskribita en Adis-Abebo kun la ribelantaro por starigi aŭtonomecon en la Sudo.
1983. La reĝimo de Al-Nemeiry decidas apliki la Ŝarion. En la Sudo, komenco de nova ribelado kondukata de John Garang kaj ties Movado Popola Armeo de Sudano (Sudan People’s Liberation Movement/ Army, SPLM/A).
Aprilo 1985. Popola ribelo kaj fino de la armea diktaturo.
30-a de junio 1989. Islamistaj oficiroj gvidataj de s-ro Omar Al-Bachir ekregas la landon. La milito kun la Sudo intensiĝas.
9-a de januaro 2005. Subskribo de interkonsento kun la SPLM/A, kiu planas referendumon pri memdecido en la Sudo, ene de kvin jaroj.
2011. En januaro, la loĝantaro de la Sudo amase voĉdonas favore al sendependiĝo, kiu estas proklamita la 9-an de julio.