Listo de ĉiuj partoj ⇐ Al la antaŭa parto Al la posta parto ⇒
La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano
Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj
La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.
Proksimuma verkojaro: 2011-2013
Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”
Kiu estas la komuna punkto inter subtenado al la iraka milito, kaj subteno al laŭleĝigo de drogoj, la kondamno de WikiLeaks kaj tiu de la “ŝtata Levjatano”, la celebro de liberalismo kaj alvoko al refinancado de bankoj? Ĉi tiuj pozicioj estis ĉiuj defenditaj de unu gazeto, “The Economist”; kiu, ĉiusemajne, prezentas flatan spegulon al la dominantaj klasoj.
Enketo de ALEXANDER ZEVIN
ŜTONIGITA de la daŭra malkresko de siaj vendoj, abonantoj kaj reklamaj enspezoj, la skriba gazetaro trairas krizan periodon, al kiu la profitoj de la Interreto ne alportis la promesitan solvon. The Economist estas escepto. Malgraŭ antaŭnelonga eta malkresko de siaj vendoj, la brita semajngazeto daŭre montras radiantan sanon, ĉefe en Usono, kie estas nun koncentrataj la plejmulto de ĝiaj legantoj.
Tia sukceso estigas scivolon. La usona National Public Radio (NPR) sin demandis en 2006 kiel gazeto kun “dormiga titolo” kaj “enhavo kelkfoje esotera” sukcesis gajni 13% da pliaj legantoj kompare kun la antaŭa jaro. Antaŭnelonge, la anonco de ĝiaj distribuaj statistikoj por 2010 – 1,42 miliono da ekzempleroj venditaj, el kiuj 820.000 en Usono, kie la vendoj dekobliĝis de 1982 — kaŭzis novan serion de enviaj komentoj.
Laŭ la New York Times, ĉi tiujn sukcesojn klarigas akra kompreno de merkatado: la eleganta sobreco de la titolbildo — blankaj literoj sur rektangula ruĝa fono-, aldone kun vendoprezo relative alta, konsistigas specon de socia markilo, rimedo por la riĉa leganto, aŭ kiu revas sin tia, montri sian apartenon al la elito*. La semajngazeto volonte nutras ĉi tiun identigon, kiel ekzemple en sia reklamkampanjo 2007: “Oni estas sola en la supro, sed oni ja havas legaĵojn.”
Pro sia obstino flati la nobelecajn dezirojn de la konsumanto, The Economist jam altiris al si mokojn de la Washington Post en 1991. La ĵurnalisto James Fallows akuzis tiam la londonan gazeton provizi banalajn predikojn al publiko de privilegiuloj facile trompataj de la brita akĉento kaj “pompa stilo de Oxbridge [kunmeto de Oxford kaj Cambridge]”*. La akuzo pri elitismo estis meritata.
Laŭ siaj propraj statistikoj, The Economist disponas pri la plej riĉa legantaro el la usona gazetaro (meza enspezo: 166.626 dolaroj jare, kontraŭ nur 156.162 dolaroj por la leganto de Wall Street Journal kaj 45.800 por meza usona familio). Jen ora celtabulo por la luks-industrio: en 2007, la retpaĝaro de la gazeto fiere substrekis, ke 20% de siaj legantoj posedas vinkelon kaj ke 4,7% el ili elspezis pli ol 3.000 dolarojn por brakhorloĝo. Simile kiel fulardo de granda stilisto, The Economist rolas kiel distingilo de mirige larĝa komunumo. Oni trovas ĝin same ĉe la decidantoj de la “unua mondo” kiel ĉe la studentoj aspirantaj ilin aliĝi, kaj eĉ, ŝajne, ĉe la stelulino de la Tea Partio, s-ino Sarah Palin.
ALIAJ gazetoj, kiel la Columbia Journalism Review, atribuas ĝian sukceson al ĝiaj redakto-kvalitoj aŭ ĝia pritraktado de la internaciaj aktualaĵoj. Sed, sendepende ĉu ili mallaŭdas ĝin aŭ revas imiti ĝin, la komentantoj dividas plej ofte la saman aliron, konsistantan klarigi la arogantan prosperon de ilia konkuranto per ĝiaj priformaj elektoj. Sed ĝia kapablo kreski eĉ dum krizaj tempoj — ĝi abunde fanfaronas pri tio — ne povas reduktiĝi je demando de stilo aŭ merkatado. Ĝi baziĝas ĉefe sur editora politiko klare akceptata: propagandi la “saĝon de la merkatoj” kaj batali kontraŭ ĉia interveno de la publikaj instancoj.
La usonaj amasinformiloj emas akreditigi la bildon, kiun The Economist montras pri si mem, tiun de subtenanto de la “ekstrema centro” kaj de la ekonomia prudento. En freŝdata ĉefartikolo subtene al britaj konservativuloj, la semajngazeto asertis, ke ĝi “neniam estis ligita al partio” samtempe certigante sian “longdaŭran subtenon al liberalismo”, pozicio ja neniam perfidita de ĝia kreado en 1843, kiam Britujo ankoraŭ estis la ĉefa ekonomipotenca lando.
Fondita de ĉapelo-fabrikisto, James Wilson, por gajni nuligon de protektisma leĝo pri tritiko (la corn laws), The Economist ĉiam fervore agadis por libera merkato. Tiam temis pri defendi la interesojn de la fabrikistoj de Manĉestro kontraŭ la dogan-impostoj starigitaj de la Parlamento en 1815, post la falo de la cerealprezoj. La juna brita industria lobio maltrankviliĝis samtempe pro siaj eksportaĵoj — trafitaj de reprezaliaj decidoj — kaj pro la kosto de la laboristaro, kiu certe postulos salajran kompenson pro la altiĝo de la panprezo. La lukto rezultigis en 1846 nuligon de la mallaŭdataj leĝoj. James Wilson povis esti kontenta: unua gazetar-kampanjo, unua venko.
Lia posteulo, Walter Bagehot, plivastigis la legantaron de la gazeto metante iomete da dolĉeco en prozo famiĝinta pro sia akreco. La politika rubriko, kiun li mem redaktas, estas tribuno por senĉese postuli sendependiĝon de la Banko de Anglujo. Tiu estos decidita nur en 1997 — fare de s-ro Anthony Blair — alportante historian konfirmon al la alvoko lanĉita de Bagehot pli ol jarcenton antaŭe. Denove, The Economist spertas triumfon de unu el siaj plej karaj aferoj.
La akciularo de la gazeto firmigas ĝian institucian karakteron. La duonon de ĝiaj akcioj posedas The Financial Times Limited (la kompanio eldonanta la britan ĵurnalon Financial Times, filio de la Pearson-grupo). La cetero apartenas al sendependaj akciuloj: la familioj Cadbury, Rothschild kaj Schroder, kaj membroj aŭ eksmembroj de la redaktistaro. En cent sesdek naŭ jaroj, nur dek ses homoj sinsekvis ĉe la regejo de la gazeto. De la 1900-aj jaroj, preskaŭ ĉiuj devenas de Oksfordo aŭ Kembriĝo.
Iu karakterizo kontribuas al la kohereco de la editora linio: la artikoloj ne estas subskribitaj. Escepte de kelkaj eksteraj kontribuaĵoj kaj de la tribun-artikolo tradicie ofertata al ĉiu foriranta kunlaboranto, la sepdek ĵurnalistoj (el kiuj proksimume kvindek estas instalitaj en la londona sidejo) laboras anonime. La sukceso de iliaj blogoj ne funde modifis ĉi tiun mantelon da nevidebleco. “El tio rezultas, ke niaj editoraj elektoj sekvas escepte demokratan vojon”, klarigas la nuna ĉefredaktoro John Micklethwait. “La forigo de subskriboj ankaŭ favoras la kunlaboron inter ĵurnalistoj*”, substrekis la antaŭa redakci-direktoro, Bill Emmott. Tiu ĉi precizigo ja povas surprizi (ja estas paradoksa): sindonanta de jarcento kaj duono al la antaŭenigo de la universala konkurenco, la gazeto apogas sur la mala principo — kunlaborado — la organizon de la propra produktado.
Deturniĝante de la City kaj Fleet Street, historia sidejo de la grandaj londonaj ĵurnaloj, The Economist preferis elekti sidejon en la rafinita kvartalo Saint James. Malfacile ne imagi ĝiajn legantojn malstreĉiĝantaj en privata klubo, frandantaj bonan vinon, investantaj en moderna artaĵo, aŭ mendantaj kostumon ĉe sia tajloro. Kerne de ĉi tiu porriĉula enklavo, la nov-brutalisma konstruaĵo de la gazeto ŝajnas same malkongrua kiel en la tempo de ĝia konstruo, en 1964. La tri neegalaj turoj, kiuj konsistigas tiun konstruaĵon “didaktikan kaj sekan” laŭ la esprimo de siaj arkitektoj, ŝajne adresas samtempe riproĉon kaj omaĝon al la beleco de la ĉirkaŭaĵo.
Serio de mallarĝaj oficejoj kondukas al la sanktejo de la ĉefredaktoro, kie la skipanoj ĉiulunde kunpremite kunvenas por selekti la projektojn, interŝanĝi spritaĵojn kaj elekti la ilustraĵon de la kovrilpaĝo. Inter la kvardeko da ĵurnalistoj tiam ĉeestantaj, ĉirkaŭ triono estas virinoj, kaj nur kvarono estas junuloj sub 30 jaroj. La ŝerco laŭ kiu The Economist estas redaktata de knabobando ne konfirmiĝas, ĉar la plimulto estas el meza aĝo.
Gideon Rachman, kiu pasis al la Financial Times post 15 jaroj en The Economist, substrekas, ke temas pri freŝdata evoluo: “Komence de la 1990-aj jaroj, juna ambicia ĵurnalisto konsideris The Economist kiel taŭgan salttabulon por Fleet Street. Hodiaŭ estas prefere male. The Economist proponas bonajn salajrojn kaj stabilajn postenojn, tial spertaj ĵurnalistoj strebas kandidatiĝi.” Ĉu la meza aĝo, pli respektinda, de la skipo plifortigas ties homogenecon? Laŭ Rachmann, “La manko de diverseco prezentas pli ĝuste avantaĝon”. Ĝi favoras kolektivan harmonion kaj ortodoksecon de la vidpunktoj.
Persistemo kaj longdaŭro konsistigas atuton. Sed ili ankaŭ povas fariĝi handikapo, kiel montras la reago de la gazeto al la financa krizo de 2008. Jes ja, la gazeto ne perdis sian flegmon. Dum la usona ministro pri financoj Henry (“Hank”) Paulson petegis sian prezidanton refinanci Wall Street, ĝi fakule eldiris siajn solvojn por ripari la konstruaĵan merkaton, refinanci la kreditojn kaj investojn, haltigi la kreskon de senlaboreco kaj pacigi la merkaton de la ŝtataj ŝuldoj. La neŭtrala tono, per kiu ĝi eldiris siajn receptojn estis kvazaŭ honor-atestilo: ĝi ja spertis pli gravajn situaciojn.
Dum sia unua jarcento, ĝi estis atestanto de pluraj mondaj depresioj (de 1873 ĝis 1896, la 1930-aj jaroj) de unu banka paniko (1907), de disfalo de la merkatoj (1929) kaj de historia devaluto de la brita pundo (1931), se ni citu nur la plej konatajn kazojn de ekonomia diseriĝo. La sekvo ne estis pli ripoziga, kun la fino de la Bretton Woods-monsistemo, la petrolaj ŝokoj kaj la diversaj regionaj konvulsioj, kiuj akompanis la malrapidiĝon de la ekonomia kresko dum la 1970-aj jaroj. Fronte al la financa krizo, The Economist do adoptis la suverenan pozon de la maljuna simio konanta ĉiujn grimacojn. Ĝiaj rekomendoj tamen ne estis modeloj de klareco nek konstanteco.
Kiel gardanto de la liberalisma templo, la gazeto montris mirigan mankon de doktrina firmeco. Malgraŭ kelkaj moralaj rezervoj, ĝi unue aplaŭdis la savplanojn favore al la bankoj. “Venis la tempo flankenmeti la dogmojn kaj la politikon por koncentriĝi al pragmataj respondoj, ĝi klarigis. Tio signifas, je mallongdaŭro, registaran intervenon pli ampleksan ol tiun, kiun la impostatoj, la politikistoj kaj la gazetoj subtenantaj la libermerkaton dezirus en normala tempo.” La balotantoj povas esprimi kritikon fronte al tiuj centoj da miliardoj pagitaj al senmoralaj spekulaciantoj; malgraŭ tio, The Economist opinias, ke la publika regantaro saĝe agis: ĝia interveno gardis la civitanojn de la koŝmaro de la 1930-aj jaroj, kun ties bankaj bankrotoj kaj atendovicoj ĉe la publikaj “manĝejoj por senhavuloj”. “Neniu lando, neniu industrio elirus nedamaĝita el financa kormuskola infarkto”, ĝi decidas la 11-an de oktobro 2008.
Tri monatojn poste, ĝi taksas, ke la publika interveno sufiĉe daŭris. Kaj ĝi lanĉas ĉi tiun atentigon: ŝtatigi la bankojn “atencus al la privata proprieto”, instigus al la politika favorismo, malŝparus grandajn sumojn kaj malfavorus la privatan sektoron (la 24-an de januaro 2009). Ties propraj rekomendoj montriĝas tiam kontraŭdiraj. Unuflanke, ĝi postulas pli bonan kunordigadon, aparte ene de la eŭroareo, cele savi la bankojn kaj antaŭmalhelpi kontaĝon de la krizo de suverenaj ŝuldoj; aliflanke, ĝi kontraŭas ĉiun agon, kiu deadmonus la investantojn nutri ĉi tiun krizon spekulante kontraŭ la ŝtatoj (la 9-an de decembro 2010).
Ĝia nura propono vere kohera — krom, kompreneble, la ritaj alvokoj al la buĝeta kaj salajra rigoro — koncernas la komunigon de la eŭropaj ŝuldoj per la eŭro-obligacioj, prezentitaj kiel mirakla solvo. Sed la ideo estis depruntita de Bruegel, brusela pensfabriko prezidata ĝis 2008 de s-ro Mario Monti, la nuna prezidanto de la itala konsilio. La legantoj kutimis je pli da aŭdaco.
LA KIALOJ DE LA KRIZO tamen restas nekompreneblaj. “Necesas mallaŭdi la homojn, kiuj direktas la sistemon, ne la sistemon mem”, persistas la gazeto, la 20-an de septembro 2010. Kelkajn tagojn antaŭe, komentante la politikan sakstraton en Usono, ĝi same invitis siajn legantojn mallaŭdi “Obama prefere ol la sistemon” (la 18-an de februaro 2010). Kiam la strukturoj neniam estas konsiderataj kialoj kaj nur individuoj devas respondeci pri siaj agoj, la disdono de bonaj poentoj anstataŭas analizon: oni mallaŭdas la prezidanton de la itala konsilio Silvio Berlusconi pro lia korupto, la francan ŝtatestron Nicolas Sarkozy pro liaj tro etaj reformoj, sed oni laŭdas la sulkiĝintan kompetenton de la germana kancelierino Angela Merkel.
En oktobro 2008, kelkajn tagojn post la kraŝo de Wall Street, la semajngazeto decide asertas; “La kapitalismo estas la plej bona ekonomia sistemo, kiun homo iam ajn inventis.” Kaj ĝi aldonas: “Je pli longdaŭra perspektivo, la demando estas scii, al kiu oni atribuos ĉi tiun katastrofon.” La financa malreguligo ne povas esti kulpa, male: en januaro 2012, gazetkovrila bildo de Londono atakata de zepelinoj — aludo al la germanaj bombardoj de la dua mondmilito — ilustras la reguligo-minacojn, kiuj laŭdire pezas sur la plej granda financa centro en la mondo. “Savu la City” petegas la gazeto la 7-an de januaro 2012.
Oni multe lernas legante The Economist. Wilson, ĝia fondinto, opiniis, ke la funkcio de gazeto estas provizi fidindajn kaj klarajn informojn por ebligi al industriistoj kaj ministroj agi plene informite. Lia gazeto tiel estis la unua, kiu publikigis pograndajn prezolistojn. Hodiaŭ ĝi plu dediĉas plurajn paĝojn al ĉiaj ekonomiaj kaj financaj indikiloj: volumeno de la internaciaj transakcioj, antaŭvidoj pri la kresko de la malneta enlanda produkto (MEP), eligoj de forcejefikaj gasoj...
La londona magazino ankaŭ distingas sin per la amplekso de sia internacia raportado. Estas eble la nura semajngazeto en la mondo kapabla zorgi, en la sama numero, pri la interreta komerco en Ĉinujo, la dolar-pumpilo de Las Vegas, la “pac-intertraktaĵoj” en Mez-oriento, la viv-serĉado sur Marso, nova art-muzeo en Kataro kaj nekonata sudafrika esploristo manĝita de krokodilo. The Economist ĉiam havis enciklopediajn ambiciojn, kiel atestas la longa titolo, kiun ĝi donis al si en 1845 por profiti el la fervoja sukceso: The Economist, komerca semajngazeto, gazeto de la bankistoj kaj gazeto de la relo. Politika, literatura kaj ĝeneralista magazino. Dum granda parto de ĝia historio, ĉi tiu nomo estis preskaŭ tiom longa kiom la gazeto mem: nur kvindek paĝoj en la 1920-aj jaroj, kaj nur dekdu en la 1940-aj, kiam oni suferis pro papermanko. Hodiaŭ, ekzemplero ampleksas proksimume centon da paĝoj. La abundo de temoj kompreneble kuniras kun ties rapida traktado: escepte de kelkaj specialaj enketoj, la artikoloj estas rimarkinde mallongaj.
Vort-ŝparema, la prozo de la gazeto tamen lasas travidi certan arogantecon, aparte kontraŭ tiuj, kiuj ne dividas ĝian ŝaton por pura kaj malmola liberalismo. La fama usona ekonomikisto Paul Krugman spertis ĝin. Kvankam ne suspektebla pri kontraŭkapitalismo, li estas volonte priskribata per ĉarmaj epitetoj: “krude keynes-ista”, “obstinega aktivulo”, “popola heroo de la usona maldekstro en sia ebura turo”, “la Michael Moore de la pensantaj homoj” (13-an de novembro 2003).
Male al la protest-movado kontraŭ la Monda Organizo pri Komerco (MOK) de la fino de la 1990-aj jaroj, taksata “stulta, egoisma” kaj asimilita al “provo malriĉigi la sojlolandojn per protektismo”, Okupu Wall Street trafis la indulgon de The Economist. Ties plendmotivoj estas laŭ la gazeto “legitimaj kaj enradikiĝintaj”, ĉar ili celas reale “la trodikan ŝtaton”, kaj sufiĉus “liberaligi la ekonomion” por kontentigi la movadon. Ne certas, ke la tendumantoj de Zuccotti Park kaj de la Puerta del Sol rekonos sin en ĉi tiu portreto.
Kiam malkontentuloj invadas la stratojn, The Economist ĝenerale emas vidi en tio nur junularan agitadon. Pro tio la evidenta fuŝo de ĝia pritraktado de la tunizia revolucio: ĝi iom rapide konkludis, ke malplimulto da studentoj kaj sindikatistoj havas neniun ŝancon renversi la prezidanton Zine El-Abidine Ben Ali (la 6-an de januaro 2011). Tiu prezidanto estis laŭdata pro siaj grandaj “koncedoj” fronte al la “pacaj homamasoj”, kiam oni jam nombris du cent tridek kvar mortintajn manifestaciantojn (la 26-an de februaro 2011).
La plej ŝatata semajngazeto de la ekonomiaj elitoj havas malmulte da simpatio por tiuj de la universitato. Ĝiaj kritikoj estas kelkfoje firme apogitaj: raportaĵo priskribis en 2011 la malfirman kondiĉon de la usonaj diplomitoj, ekspluatataj de siaj propraj institucioj por malmultekoste verki prestiĝo-raportojn laŭdantajn la sukces-kvotojn de la universitatoj je ekzamenoj, la lastajn tendencojn de iliaj doktoriĝo-esploroj, ktp. Sed The Economist konkludis, ke necesas, ne pli bone financi la superan instruadon, por krei stabilajn postenojn, sed ja malpliigi la nombron de doktoriĝantoj (la 16-an de decembro 2010). Kvar jarojn antaŭe, ĝi mokis la “heredantojn de Derrida kaj Foucault”, kiuj, kiam ili ne perdas sian tempon verkante pri temoj “malklaraj” kiaj “malkonstruado” aŭ “intersemiotiko”, multobligas esplorlaborojn dediĉitajn al ... The Economist (la 16-an de decembro 2004).
La kontraŭintelektismo ŝajne restas sekura valoro, se juĝi laŭ freŝa referenco al la filozofo Louis Althusser, kies vivo kaj verko estis resumitaj en formulo: “freneza marksisto murdisto de virino*” (la 12-an de aŭgusto 2010).
ĈU THE ECONOMIST vere enkarnigas ĉi tiun idealan miksaĵon de ekonomia, socia kaj politika liberalismo, kiun ĝia ĉefredaktoro, Micklethwait, senĉese laŭdas ĉe la usona publiko? La gazeto ŝajne ne rimarkis, ke la komerc-libereco antaŭis la sociajn kaj demokratajn liberecojn, por la konkero de kiuj la popoloj kelkfoje pagis fortan prezon. Kaj la libermerkato, kiun ĝi laŭdegas, ne ĉiam igis la ekonomion pli efika nek pli humana; ĝi estis tre malproksime de tio. James Wilson estis aktivulo kontraŭ la komerca bojkoto de la sklavismaj ŝtatoj, pro tio, ke tia ago malutilus al la britaj konsumantoj, same kiel al la sklavoj mem. Li poste rekomendis pli da liberalismo por savi Irlandon travivantan malsategon*. Post kiam tiu solvo malsukcesis, The Economist admonis la irlandanojn pro sia sendankemo kaj rekomendis pli severan subpremon.
La liberala filozofio senobstakle devas regi la ekonomion, sed ĝi toleras kelkajn esceptojn sur la politika kampo. Bagehot aprobis la puĉon de Napoleono la 3-a en 1851, taksante la francan pensmanieron “ekscitebla, ŝanĝanta, malprofunda, tro logika, nekapabla kompromisi”, nekongrua kun la parlamentaj ĉarmoj de la angla modelo*. Ĉi tiu malfido al Francujo restas aktuala, ĉar, dum la prezidanta kampanjo de la printempo 2012, The Economist priskribis la kandidaton François Hollande kiel “danĝeran homon”, kapablan “multe malutili”, movitan de “profunda malinklino al la entrepren-mondo”, dum la socialista partio, daŭre “nereformita”, revas konduki la landon al “disiĝo” de Germanujo (la 28-an de aprilo).
Bagehot montris similan klarvidon en la komenco de la usona enlanda milito. Unue tentita interveni, li laŭdis la sendependiĝan deklaron de la sudistaj konfederaciitoj en 1860, neante, ke sklavismo ludis rolon en la konflikto kaj ĝojante pri la divido de la lando en du entoj “malpli agresemaj, malpli insolentaj kaj malpli incitiĝemaj” — kaj precipe pretaj vendi sian kotonon malplikoste al la fadenfabrikoj de Manĉestro*.
Malgraŭ kelkaj tordoj al sia liberalisma kredo, The Economist restis fidela, dum la tuta 19-a jarcento, je tri ŝlosilaj principoj: trudi libermerkaton, akcepti kelkajn socialajn reformojn por malvarmigi la revolucian febron, certigi pacon sur la kontinento.
Ekde la dua mondmilito, la gazeto konsentas ĝisdatigi sian ideologian korpuson. En 1940, pluraj artikoloj komprenigas, ke ĝi povus toleri la Providenco-ŝtaton; tio estas maniero koncedi, ke la liberalismo laŭ James Wilson ne plu estas ŝatata. En esearo publikigita okaze de la centjariĝo de la gazeto, en 1943, la tiama direktoro, Geoffrey Crowther, montriĝas akordiĝema: la ekonomia seninterveno, li diras, estigas malegalecojn kaj malsekurecon, kiujn nur publika interveno povas korekti. Sed The Economist tamen ne iĝas pro tio socialisto. Ne “pro iliaj celoj, sed pro la rimedoj per kiuj ili esperas ilin atingi”*. Ĉi tiu doktrina grandanimeco ebligos al la gazeto pliriĉiĝi per larĝa gamo de talentoj kaj opinioj. Pluraj kontraŭnaziaj rifuĝintoj aliĝas al la redakcio, inter kiuj — paradokse — du marksistaj intelektuloj, la historiisto Isaac Deutscher kaj la verkisto Daniel Singer. La plurisma parentezo fermiĝas jam en la 1960-aj jaroj, kaj la gazeto denove iras sian dekstran direkton.
Hodiaŭ la sociala modelo heredita de la postmilita epoko estas rigardata kiel obstaklo al kresko, do mortigenda malamiko. La sindikatoj estas la unuaj celitoj. En 2011, The Economist klarigis, ke, por forigi la ŝtatbuĝetan deficiton de Britujo, ne sufiĉas prokrasti la emeritaĝon de la ŝtatfunkciuloj kaj redukti iliajn pensiojn; la “milito kontraŭ la sindikatoj de la publika funkcio” ankaŭ trudas pliajn produktivec-kreskojn kaj ĝeneraligon de flekseblaj aŭ parttempaj kontraktoj (la 6-an de januaro 2011). Antaŭ kvindek jaroj, tia skribaĵo estintus nepensebla.
Tamen, estas rilate al la eksterlanda politiko, ke la ŝanĝo de la gazeto estis plej notinda. Fine de la 19-a jarcento kaj komence de la 20-a, ĝian subtenon al la brita imperio diktis singardemo pli ol ŝovinismo. Laŭokaze, ĝi ne hezitis batali kontraŭ Cecil Rhodes, la fondinto de Rodezio, aŭ Neville Chamberlain, estonta ĉefministro, al kiuj ĝi riproĉis ruinigi la landon per siaj koloniaj elspezoj. De 1919 ĝis 1939, la gazeto senĉese advokatas la plifortigon de la Ligo de Nacioj, kun Germanujo, Sovetunio kaj Usono*. En 1956, kiam ĝi mallaŭdas la franc-britan invadon ĉe la Sueza kanalo, estas ne tiom pro malŝato al imperiaj implikaĵoj, kiom pro respektego al Usono, kiu kontraŭis la ekspedicion*.
Ek de tiam, la enviciĝo malantaŭ Usono estos la nova orientiĝo. Unu post alia, la respondeculoj de la gazeto aklamos ĉiun armean operacion de la Blanka Domo, en Vjetnamo same kiel en Irako, en eksa Jugoslavio kiel en Afganujo. The Economist neniam traktis s-ron Barack Obama pli respeketeme ol kiam tiu ĉi sendas helpotrupojn en Kabulon aŭ mortigajn robotaviadilojn en Pakistanon. Eĉ pri la irana kaj nordkorea dosieroj, ĝi poziciiĝas sur la malmola linio de la usona administracio, incitiĝante pro laŭ ĝi tro malkuraĝaj kaj burokratiaj Unuiĝintaj Nacioj.
La raportado pri Latinameriko suferas similan partiecon, precipe en la landoj regataj de maldekstro, kaj aparte en Venezuelo. De 1998, ĝia prezidanto, s-ro Hugo Chavez venkis en dek tri el la dek kvar naciaj balotoj en kondiĉoj kontentigaj laŭ la observantoj; malgraŭ tio, The Economist ne ĉesas agiti la“timon, ke Venezuelo pli kaj pli rapide englitos al diktaturo” (la 23-an de septembro 2010, 5-an de januaro 2012). Kiuj estas ĝiaj fontoj? La sama opozicio kaj la samaj privataj amas-informiloj, kiuj kun la subteno de Usono instigis la malsukcesan puĉon de 2002.
Alia indikilo pri komuna vidpunkto kun la usona diplomataro estas la reago de la gazeto al la riveloj de WikiLeaks kaj al la afero Julian Assange. Anstataŭ kapti sian ŝancon kaj deklari sin favora al granda liberala afero, la inform-libereco, ĝi preferas defendi la rajton de Vaŝingtono puni tiujn, kiuj rivelas ties sekretojn, ĉu ili estas aŭ ne “interretaj jakobenoj” gvidante “sektojn” (la 9-an de decembro 2010).
Iel ĝi religiĝis kun la liberalismo de sia juneco. Koncerne la rolon de la ŝtato, la ne erarebla saĝo de la merkatoj kaj la danĝeroj de kontestado, ĝiaj pozicioj ne vere malsamas de tiuj, kiujn jam martelis ties grandaj viktoria-epokaj ĉefartikolistoj. Kun tamen eta diferenco, ĉar hodiaŭ ili esprimiĝas pli nerekte. Liberalismo ŝanĝiĝis, kiel pruvas la alianco kun la usonaj interesoj. Liberigita de la akuzo pri ŝovinismo, la gazeto entuziasmiĝas por militaj kampanjoj, kies pravigoj, ĉu homhelpaj, patriotaj aŭ ekonomiaj, estus aspektintaj ege suspektindaj en la tempo de la brita dominado. Ĝia nuna direktoro, formita en la usonaj bankoj, estas pura produkto de tiu nova editora kulturo, kie miksiĝas la liberalismo de la trankvilaj tagoj kaj ties hodiaŭa varianto.
Forta pro pli ol unu kaj duono jarcento, la standardo-portanto de la dominanta ekonomio estas legata tra la tuta terglobo — escepte en Afriko. Jen imperio multege pli vasta ol tiu de ties anglaj prapatroj.
Alexander ZEVIN