Listo de ĉiuj partoj ⇐ Al la antaŭa parto Al la posta parto ⇒
La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano
Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj
La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.
Proksimuma verkojaro: 2011-2013
Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”
(Klarigoj por la artikolo Ambivalenco de la Internacia Agentejo pri Atomenergio (IAAE))
SUBSKRIBITA la 1-an de aprilo 1968, en la kunteksto de la malvarma milito, la Traktato pri Atoma Nedisvastigo (TAN) celas malebligi la disvastiĝon de atomaj armiloj kaj teĥnologio kaj instigi al malarmado, kaj ĝi samtempe agnoskas al ĉiuj subskribintaj ŝtatoj la rajton uzi tiujn teĥnologiojn por pacaj celoj. La artikolo 3 de la TAN dispozicias, ke la ŝtatoj sen atomarmiloj rajtas ricevi atomajn materialojn kaj teĥnologion nur se ili permesas al la IAAE kontroli, ke iliaj programoj sekvas sole nur pacajn celojn.
La IAAE distingas inter have (“riĉuloj”) kaj have not (“senhavuloj”): la ŝtatoj dotitaj per atomarmiloj (ŜDAA) kaj kiuj havas daŭre la rajton posedi tiajn armilojn (Usono, Rusio, Britio, Ĉinio kaj Francio) kaj la aliaj, ŝtatoj ne dotitaj per atomarmiloj (ŜNEDAA).
Tia distingo estas unika en la internacia juro, kiu principe traktas ĉiujn suverenajn ŝtatojn egalece. Laŭ la TAN tiu distingo tamen ne estas definitiva. La striktaj reguloj de nedisvastigo estas por multaj atomŝtatoj akcepteblaj nur kondiĉe ke la ŜDAA kondutas modele kaj respektas siajn proprajn promesojn de malarmado. Nu, tiu atoma malarmado ne progresis. S-ro Hans Blix, ĝenerala direktoro de la IAAE de 1981 ĝis 1997, pledas por nova traktato, kiu malpermesas la produktadon de fendebla materialo kun armaj celoj, kaj por universala aplikado de la TAN, kondiĉe ke la ŜDAA kondutas laŭ tio.*
Israelo, Barato kaj Pakistano neniam subskribis la TAN. Ili akiris atomarmilojn kaj estas tolerataj kiel komercaj partneroj, kiam temas pri negoco per civilaj atomprojektoj.
A. SINAÏ.