Listo de ĉiuj partoj ⇐ Al la antaŭa parto Al la posta parto ⇒
La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano
Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj
La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.
Proksimuma verkojaro: 2011-2013
Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”
La amasmurdo de Marikana, la 16-an de aŭgusto 2012, ŝokis trans la landlimojn de Sudafriko. La unuan fojon de post ĝia demokrata renaskiĝo en 1994, policanoj pafis al manifestaciantoj kun mortig-intenco. Kio vere okazis? Kaj kiel ĉi tiu subita eksplodo povis okazi, je nur okdek kilometroj de la ĉefurbo?
SUB LA RIGARDO de kameraoj, ĉirkaŭataj de pikdratoj kaj kontrolataj de specialaj interven-brigadoj de la polico, miloj da homoj tradicie vestitaj grupiĝis por okupi la minejon oranĝkoloran el vulkanroko. Kvazaŭ formante ununuran organismon, ili disfluas sur la sekiĝintan stepon piede de la monteto, kantante malnovajn militkantojn. Ok viroj kaj du virinoj jam mortis proksime de ĉi tiu geologia rifuĝejo. La perforta alfrontiĝo inter la ministoj kaj la giganta brita firmao Lonmin ne ŝajnas haltigebla. Morto de du policistoj tri tagojn antaŭe okaze de kverelo, plirapidigos la sinsekvon de eventoj.
Ĉi tiun 16-an de aŭgusto, Wonderkop — la monteto de la mirindaĵoj — estas ĉirkaŭata de kontraŭribelaj policistoj kaj deko da kirasitaj veturiloj. Iom pli malalte, sur la malebena vojo kondukanta al la mineja vilaĝo Marikana, pli ol ducent aliaj kaj membroj de privataj sekurec-agentejoj tagmanĝas el plastaj teleroj. Kelkaj jam forĵetis teren la malplenajn skatolojn, kaj trankvile urinas sur la seka herbejo de la stepo, laŭ tiu rita gesto, plej grava antaŭ la sturmo, kiun la kontraŭkuglaj vestaĵoj kaj armiloj igas malfacila.
Sur la monteto, ministoj iras kun malfacile legeblaj afiŝrubandoj. Ili estas fosistoj, malaishas (rubaĵistoj) kaj chizaboys (vicrespondeculoj pri eksplodaĵoj); ili eliras el la ter-interno, kie, el la fumanta roko, ili ekstraktas kelkajn valorajn gramojn da plateno.
De la 10-a de aŭgusto, la dungitoj de la Marikana-ŝakto strikas por subteni la malplibone pagitajn inter si. Ilia postulo: altigi la mininuman salajron ĝis 12.500 randoj monate (ĉirkaŭ 1.250 eŭroj). Tiu de fosisto estas inter 4.350 kaj 5.100 randoj, inkluzive premiojn kaj deduktojn. Nesurprize, la estraro rifuzis, des pli ke la salajro-interkonsento subskribita kun la Nacia Unio de Ministroj (National Union of Mineworkers, NUM) — la plej grava sindikato de la Congress of South African Trade Unions (Cosatu) — validas ĝis la venonta jaro.
La fosistoj ja alvokis al striko. Tiuj homoj laboras en kontakto kun roko, ok horojn ĉiutage, per dudek-kvin-kilograma fosmaŝino, kiu sovaĝe vibras, sen ebleco iam ajn stari. Kaze de rokfalo, ili povas perdi fingrojn aŭ eĉ sian vivon. Estas la plej danĝera laboro en la minejo. Ĉi tiu malfacila metio, ili fieras pri ĝi; sed la metalo pro kiu ili tuttage vivas subtere estos uzata por igi malpli poluaj veturilojn, kiujn ili neniam kondukos, por loĝantoj de urboj, kie ili neniam povos loĝi.
LA MINISTOJ SENTAS SIN insultataj kaj misfamigataj de la estraro, kiu ignoras ilin, kaj de siaj sindikataj elektitoj, kiuj ne defendas ilin. “Eĉ se mi aliĝas al la sindikato, precizigas unu el la fosistoj, mi ne sentas min reprezentata. Kiam mi esprimas mian maltrankvilon, ĝi ne estas relajsita, kaj mi havas neniun influon. Mi neniam profitas el la faritaj decidoj. Miaj rajtoj estas konstante malrespektataj, kaj mi devas labori eltenante personan perfortan premon. Malgraŭ mia forto, mi estas senpotenca. (...) Se ni ne farus nian teruran metion, ĉu la aliaj dungitoj pli bone pagitaj de la minejo povus faris sian? Ni devigos la sindikaton kaj nian dunganton aŭskulti nin. Ni aplikos objektivan perforton ĝis ili aŭdos niajn postulojn.” El tio sekvis la striko, la marŝo kaj la murdoj.
Pretaj elteni perforton, la strikantoj, ĉi tiun 16-an de aŭgusto, atendas antaŭ la minejo, kvazaŭ antaŭ altaro, ke ilia homeco estu al ili redonita. Ili turniĝas al siaj tradicioj. En kavo piede de la monteto, ŝirmitaj el eksteraj rigardoj, ili partoprenas malnovajn sekretajn ritarojn por esti imunigitaj kontraŭ siaj malamikoj, por ke la kugloj de la policanoj estu ŝanĝitaj en akvon.
Posttagmeze, la polico streĉas sian premon ĉirkaŭ la ministoj, kiuj ekvidas, ke restas libera spaco inter la metala rubando kaj la kirasitaj veturiloj. Dum la gvidantoj alproksimiĝas al ĉi tiu ununura elirejo, la polico ekpafas siajn plorigajn gasojn kaj kaŭĉukajn kuglojn. Ministo respondas per sia pistolo; deko da policistoj tiam elprenas sian aŭtomatan armilon kaj ekpafas.
Antaŭ la kameraoj, almenaŭ dek du homoj falas. Laŭ atestoj kaj pruvoj kolektitaj sur la krim-scenejo, pli multaj homoj mortis ekster la rigardo de ĵurnalistoj. Dek kvar homoj mortis en loko nomita Small Koppie (eta monteto), plejmultaj el ili dum ili provis kapitulaci al la sekurec-fortoj.
“MI MEMORAS, ke unu el niaj kamaradoj diris al ni: “Ni kapitulacu” levante siajn brakojn, deklaris atestanto. Kuglo trafis lin ĉe du fingroj. Li klinis sin. Kaj li restariĝis kaj diris: “Sinjoroj, ni kapitulacu”. Duan fojon la policanoj trafis lin ĉe la brusto, kaj li falis surgenue. Li ankoraŭ provis levi sin, kaj tria kuglo trafis lin ĉe la flanko. Kaj tiam li forfalis, sed ankoraŭ movis sin... La viro tuj post li, kiu ankaŭ volis kapitulaci, tiam ricevis kuglon en la kapon, kaj forfalis apud la unua.”
Pluraj atestantoj asertas, ke ili aŭdis policanojn diri, ke estis nur juste por tiuj “murdintoj de policanoj”. Kiel tia grandskala ekzekutado povis okazi? Ie inter la altranguloj de la polico, kaj certe ankaŭ de la politiko, iu decidis, ke la ministoj ne gajnu. Larĝa plimulto de policanoj estis ekipitaj per militfusiloj, kaj ne per materialo uzata kaze de popolribelo. Ni ankoraŭ nun ne scias, kiuj estis la ordonoj.
Ĉe Marikana, tridek kvar ministoj estis mortpafitaj, sesdek ok aliaj vunditaj. Neniu policano ĝis nun estis kulpigita, sed, pro jura absurdaĵo bazita sur leĝo el la Apartismo-epoko, pli ol ducent ministoj estis akuzitaj pri murdo de siaj propraj kamaradoj. Kvankam la akuzo estis rapide forigita, la policaj operacioj daŭris, kun traserĉadoj en la loĝejoj de la laboristoj. La rapida perforto-kreskado ŝajnas ĉesigita, sed Lomnin anoncis, ke ĝi volas maldungi mil ducent laboristojn. Intensaj diskutoj inter la industriisto, la sindikatoj kaj la registaro rezultigis salajraltigojn, ebligantajn portempan rekomencon de la mineja aktivado, vivgrava por la lando. Sed la “ĉielarka nacio” ne plu povas ignori la gigantajn malegalecojn, kiuj ĝin detruas.
Greg MARINOVICH