Tekstaro de Esperanto

Parto de unu teksto en kolekto de Esperantaj tekstoj

Listo de ĉiuj partoj  ⇐ Al la antaŭa parto  Al la posta parto ⇒ 

Le Monde diplomatique en Esperanto 2011-2013

La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano

Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj

La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.

Proksimuma verkojaro: 2011-2013

Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”

Kiam juro akrigas konfliktojn

Kvankam la incidentoj en la Ĉina Maro multobliĝas de du jaroj, la plej multaj teritoriaj konfliktoj datumas de la fino de la dua mondmilito. Ili estis revigligitaj de la Konvencio de Unuiĝintaj Nacioj pri Marjuro (angle UNCLOS), adoptita en 1982. Ĝi starigas, trans la teritoriaj akvoj (ĝis 12 maraj mejloj, tio estas 22 km de la marbordoj), ekonomiajn ekskluzivajn zonojn (EEZ) (200 maraj mejloj, tio estas 370 km), kiuj donas eblecon al lando ekspluati tie la prienergiajn, fiŝajn aŭ aliajn riĉofontojn. Daŭris jardeko ĝis tiu konvencio ekfunkciis. En 1996, Japanujo kaj Ĉinujo ĝin ratifikis. Hodiaŭ 162 landoj ĝin adoptis — Usono ankoraŭ rifuzas.

Kiel notas la scienca esploristo Gavan McCormack, grava fakulo pri Japanujo, “Koncerne maran juron, unu el la efikoj de tiu konvencio estis plifortigi la rajtojn de Japanujo, kiel unu el ĉefaj mondaj potenc-landoj. La kontrasto kun Ĉinujo estas elstara. Kun preskaŭ sama marbordo-longon (30 017 km por Ĉinujo, 29 020 km por Japanujo), la du landoj diverĝas. (... ). Japanujo ĝuas EEZ vastan je 4,5 milionoj da kvadrat-kilometroj, kio lokas ĝin ĉe la naŭa tutmonda rango — tio estas kvinoble pli ol Ĉinujo, kiu disponas pri nur 879 666 kvadrat-kilometroj kaj troviĝas ĉe la 31-a tutmonda rango, inter Maldivoj kaj Somalio.” Ja, notas McCormack, sub la premo de la “imperiismaj agresoj [brita, franca, usona, japana] kaj pro ties internaj tumultoj, Ĉinujo ludis neniun rolon en la procezo de divido de teritorioj en la Pacifiko dum la 19-a kaj 20-a jarcentoj”*.

* Gavan McCormack, “Troubled seas: Japan’s Pacific and East China Sea domains (and claims)”, Japan Focus (electronika eldonaĵo), Tokio, septembro 2012.

Iom post iom, laŭgrade de sia potenciĝo, ĝi komencis kontesti tiun dividon. Unue en internaj dokumentoj. Kaj publike, en 2009, prezentante al la Unuiĝintaj Nacioj (UN) la mapon de siaj teritoriaj postuloj en la suda Ĉina Maro. Limigita de “naŭstreka linio”, la postulata influzono — sub la ambigua esprimo “adekvataj akvoj” — kovras grandan parton de tiu maro. Se Pekino ricevus favoran respondon pri la postulataj insuloj, ĝia suvereneco restus jure limigita, ankoraŭ tre sub ĝiaj nunaj pretendoj.

Siaflanke, Vjetnamujo kaj Filipinoj, logataj de eblaj naftaj kaj fiŝaj riĉaĵoj, pli kaj pli firme staras sur sia defend-linio. La armeaj elspezoj de la landoj de la Asocio de Sud-Orient-Aziaj Nacioj (angle ASEAN) emas kreski, dum Usono tie redismetas siajn armeojn. La regiono akumulas danĝerojn.

Martine BULARD