Tekstaro de Esperanto

LA GVIDAJ KLASOJ tiom vigle postulis la demokration por pli bone nei ĝiajn principojn, ke la popolaj klasoj perdis la fidon je la politikaj reprezentantoj kaj je la ŝtato. Popolismo, mesiismo kaj ... ultraliberalismo havas do liberan vojon por prezenti sin kiel novajn elirvojojn. Por la filozofo Cvetan Todorov tiu evoluo, kiu kelkfoje ŝajnas “neinversigebla”, estas tre simbola por la senhumanigo de la civitaneco fare de la kapitalisma tutmondigo: “la ekonomnio, la ŝtato kaj la juro ĉesas esti rimedoj por ĉies evoluo, kaj partoprenas nun en procezo de senhumanigo.”*

Sed fronte al tiu minaco, gravigata de sistemo de institucioj, kiuj jam ne plenumas sian rolon, aŭdiĝas la voĉo de planedvasta regulado. Laŭ Olivier d’Argenieu, longtempe konsilisto ĉe la entrepren-ĉefoj kaj aktivulo ĉe la Demokratia Franca Konfederacio de Laboro (CFDT), necesus agi por institucia malcentriĝo ĉirkaŭ la nocio de “mondcivitano”, por realigi la “unuecon de la homaro”.* Tiel, ĉar ĉiu “naci-ŝtato havas jam nur tre partan influon sur sia ekonomio” kaj ĉar “la nacia suvereneco (...) eble estas jam nur iluzio”, la kreado de “Monda asembleo de reprezentantoj de civitanoj”, por “monda registaro”, pli fleksiĝema ol la UN, estus do la ŝlosilŝtono de nova demokratio, “planedvasta”: “monda konstitucio”, “tutmonda regado de la civitanoj” ...

Certe, registaro de “mondcivitanoj” engaĝiĝinta por kontroli la devojiĝojn de la potenco, ŝajnas kapabla premi sur la ŝtatoj por rekonstrui naciajn, eŭropajn, internaciajn instituciojn, per tio ke ili fingromontras iliajn mankojn, simile kiel povis formuli kun klarvido, jam antaŭ kelkaj jaroj, la tiama ĝenerala sekretario de la Unuiĝintaj Nacioj, s-ro Butros Butros-Ghali. Krome, estas vere ke tiu procedo celus, solidare kun neregistaraj asocioj kaj organizaĵoj, popularigi la homrajtojn. Sed kiel eviti la akaparon fare de premgrupoj de fakuloj sur supernacia nivelo? Ĉu la civitano povas imagi sin mondskale (popolo, lingvo, juro ktp)? Kiel adapti “tutmondajn demokratiajn solvojn” al la instituciaj problemoj de la naci-ŝtatoj (publikaj servoj, sindikatoj, ekologio ktp)? Kiel eviti la riskojn de nova “krucmilito” nome de la demokratio? La lastatempaj militoj nomataj “demokratiaj” kaj “hommalamaj” farataj nome de la “monda sekureco” kaj de la homrajtoj montris, al kio tutmondigita demokratio tendencus.*

Ekzistas aliaj vojoj ol tiuj eventualaj procesoj de reĉarmigo de la demokratio per la tutmondigo kaj la rajto je enmiksiĝo. Ekzemple por François Lalande, tiama membro de la registaro de Pierre Mendès France, necesas unue forigi la “unuarangecon de la gvidaj klasoj kaj la tro grandan personan povon de la prezidanto de la respubliko”* super la institucioj de la respubliko. La demokratio, kvankam ja celo, estas ne malpli ankaŭ tutaĵo de principoj (disigo de la povoj, homrajtoj, universala voĉdonrajto, sindikatoj, sendependeco de la komunikiloj, ktp), kiuj ebligas doni la povon al la civitanoj. Sed kiam la naciaj meĥanismoj ne funkcias kaj ne lasas spacon al la kontraŭpovoj, “Konstituciiga Asembleo taskita organizi popolan debaton pri la institucioj, la elektosistemo kaj kiu poste voĉdonas por konstitucio” estus, sur nacia nivelo, antaŭkondiĉo por aktiva internaciismo, rimedo por redoni forton al la demokratio.*

Jérémy MERCIER.