Tekstaro de Esperanto

Parto de unu teksto en kolekto de Esperantaj tekstoj

Listo de ĉiuj partoj  ⇐ Al la antaŭa parto  Al la posta parto ⇒ 

Le Monde diplomatique en Esperanto 2011-2013

La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano

Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj

La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.

Proksimuma verkojaro: 2011-2013

Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”

Kontraŭpopola fronto

LA APERANTAJ potencoj de hodiaŭ ne estas la indaj heredantoj de la kontraŭkoloniistoj kaj de la kontraŭimperiistoj de hieraŭ. La landoj de la sudo regas kreskantan parton de la monda ekonomio, kaj tio estas nur justa. Sed tiu riĉaĵo estas tiom malbone dividita, ke la malegaleco de enspezoj estas eĉ pli granda en Sud-Afriko aŭ Ĉinio ol en Usono. Kaj la tiel estigitaj riĉaĵoj servas pli por aĉeti okcidentajn entreprenojn kaj prestiĝaĵojn ol por plibonigi la viv- kaj san-kondiĉojn de la barata, ĉina, araba, afrika loĝantaroj.

Estas iel, kvazaŭ la erao de ŝtelbaronoj rekomenciĝus. En Usono, fine de la 19-a jarcento, trudis sin industriaj dinastioj kun legendeca rabismo (John D. Rockefeller, J.P. Morgan, Cornelius Vanderbilt). Ili pli kaj pli anstataŭis la grandajn eŭropajn familiojn en la sektoroj de petrolo, transporto, banko. Komence ili estis rivaloj, sed ili iom poste interkompreniĝis por ekspluati la laboristojn de la mondo, senmezure kreskigi la enspezojn de siaj akciuloj kaj elĉerpi la rezervojn de la Tero.

La monarĥoj de la Araba Golfo, la ĉinaj, barataj aŭ rusaj oligarĥoj revas pri la sama tipo de ŝanĝo — kaj de interkompreniĝo. Kiel la usonaj mastroj de hieraŭ, ili emas transformiĝi en instru-donantojn. Demandite pri la projekto (tro) rapide forlasita ŝtatigi unu el ĝiaj lorenaj* industri-produktejoj, la barata miliardulo Lakshmi Mittala kvalifikis tiun ideon kiel “salton malantaŭen”. Kaj li avertis: “Investisto eble pensos dufoje antaŭ ol investi en Francio.”* La rusa ĉefministro uzis samspecan argumenton por komenti impostaltigon en Parizo: “En Rusio, ĉu oni estas riĉa aŭ malriĉa, la impostkvoto estas 13 elcentoj. Oni diras al ni, ke la oligarĥoj devus pagi pli, sed ni ne volas ke la kapitaloj foriru eksterlanden, en netravideblajn cirkvitojn.”* Pekino ne malpli insiste defendas la liberalajn receptojn. En junio la ĉina prezidanto konigis sian malpeziĝon post la elektovenko de la greka dekstrularo; la mastro de la ĉefa ĉina suverena fonduso, akciulo de GDF-Suez, rekte kritikis la ekziston en Eŭropo de “arĥaiĝintaj socialaj leĝoj”, kiuj “instigas al mallaboremo, al helpateco anstataŭ al forta laboro.”*

* En Loreno, Francio. -vl
* Intervjuo al Le Figaro, 13-an de decembro 2012.
* Intervjuo al Le Figaro, 26-an de novembro 2012.
* Martine Bulard: “Ĉinio, la krizo kaj la fraŭdistoj”, Planète Asie, 14-a de novembro 2011, http://blog.mondediplo.net.

La brita historiisto Perry Anderson memorigas, ke en la jaro 1815, dum la Viena kongreso, kvin potencaj ŝtatoj — Francio, Britio, Rusio, Aŭstrio kaj Prusio — interkonsentiĝis por antaŭmalhelpi militon kaj por dispremi la revoluciojn. Laŭ li, la monda ordo estas nun — ne oficiale — regata de nova “pentarĥio”, de la kvinopo Usono, Eŭropa Unio, Rusio, Ĉinio kaj Barato. Tiu ĉi konservativa Sankta Alianco, kiu konsistas el rivalaj kaj komplicaj potencoj, revas pri stabileco. Sed la mondo, kiun ĝi konstruas, garantias ke okazos novaj ekonomiaj skuiĝoj. Kaj kiuj — kion ajn ĝi faros — nutros la venontajn socialajn ribelojn.

Serge HALIMI.