Tekstaro de Esperanto

Parto de unu teksto en kolekto de Esperantaj tekstoj

Listo de ĉiuj partoj  ⇐ Al la antaŭa parto  Al la posta parto ⇒ 

Le Monde diplomatique en Esperanto 2011-2013

La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano

Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj

La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.

Proksimuma verkojaro: 2011-2013

Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”

KIEN BOATIRAS LA AZENO?

Du verkoj, du epokoj. Kiam oni ĝin komparas kun la “Floso de la ‘Meduzo’”, de Théodore Géricault [teodor ĵeriko], la surboata azeno fotita de Paola Pivi [montranta azenon serene starantan meze de eta boato kun eksterŝela elŝaltita motoro, sur kvieta blua maretendaĵo, kiu preskaŭ konfuziĝas kun la iomete malpli blua ĉielo -jh.] rivelas certajn el la karakterizaĵoj de la nuntempa mondo: senkohereco, fragmentiĝeco, seniluziiĝeco. Multaj artistoj kontentiĝas, koncerne tiun mondon, per sola spegulado de ĝi, sen starigo, kontraŭ ĝi, de kritika distanco.

“Floso de la ‘Meduzo’”, de Théodore Géricault

KIEN iras la ekonomio ĉe spaco de financa spekulado?

Kien iras la demokratio ĉe ŝtato, kiu forlasas sian povon ekonomie interveni?

Kaj kien boatiras ĉi azeno, kiu drivas marmeze?

Mistero.

Koncerne la azenon, almenaŭ oni scias, ke Paola Pivi, artistino je mondskala famo, enboatigis ĝin en 2003, fotis ĝin kaj, de post longe, montras ĝin al ni, sen tio, ke oni povu scii kie ĝi troviĝas nun.

Sed kial interesiĝi pri vaganta azeno, dum ŝajnas ja, ke la epoko prezentas aliajn zorgojn? Eble tial, ke ekzamenante ĝin nia vidado akiras pli da penetremo, inkluzive koncerne tiujn aliajn zorgojn.

Surboata azeno, de Paola Pivi

Se tion plenumi, necesas, ke ni metu flankon ĉe flanko la fotografaĵon de Pivi kaj la prezenton de alia boato: “La Floso de la ‘Meduzo’”, de la pentristo Géricault.

Estas ne tre verŝajne, ke azeno enŝipiĝus kaj levus la fiksŝnuregojn. Pivi tute certe, enŝipiginte ĝin, malproksimigis la boaton for de la marbordo, kaj faris fotografaĵojn; verajn fotografaĵojn (kaj ne ciferecajn fotoaranĝojn), kiuj elmontras enscenigon de realaj eroj. Inverse, “La Floso de la ‘Meduzo’”, (1818-1819) rememorigas realan eventon: la ŝippereon de la fregato Meduzo apud la marbordo de la nuna Maŭritanio, en julio 1816. Ĝi montras la momenton, kiam grupo de surflosaj saviĝintoj ekvidas en la malproksimo la brigon Argus.

Por plenumi tiun verkon, Géricault kolektis multajn dokumentojn, faris plurajn desegnojn kaj konstruis reduktitan modelon de floso. Lia pentraĵo intencas elmontri, pere de imaga restarigo, eventon realan. La foto de Pivi, male, konsistigas fidelan vidan reproduktadon de fikcia realo: drivi surmare ne estas kutima situacio de azenoj. La flosanta azeno estas realaĵo, sed enigma realaĵo. Kion povas signifi tia imag-konstruado?

Ĉe Pivi, la horizonto montriĝas vaka. Ĉe Géricault, oni ekvidas boaton en la malproksimo. La surflosataj pasaĝeroj, spite sian angoregon, aktivas, moviĝadas, sendas signalojn, rigardas foren. La azeno pasivas; ĝia rigardo flegmas. La ŝiprompuloj, spite sian drivado, daŭrigas procedon, kiu povus ŝirmi ilin kontraŭ la danĝero; ilia velo estas hisata. Inverse, la boato kaj la azeno troviĝas sen piloto, sen direkto kaj sen vojcelo, ili vojaĝas surakve laŭ la plaĉo de la fluoj, sed iras nenien. La mistera koncepto de surboatigita azeno ilustras tian nomadisman mensostaton: foresto de direkto kaj vojcelo, ĉe mondo sen projekto, sen celo; konkreteco de la azeno en universo supozata abstrakta; senzorgeco kaj indiferenteco, karakterizaĵoj, eble, de alta saĝeco. Sed ĉu tiaspeca nomadismo hazarde ne aplikiĝas al la ekonomio, al la socio, al la sentoj, al la dungiteco kaj al la varoj?

Norvegaj salikokoj estas senŝeligitaj en Maroko kaj venditaj en Germanujo. Irlanda akvo disvendiĝas en Stuttgarto, Germanujo, kaj la itala en Sydney, Aŭstralio. Piĵambutonoj fabrikitaj kaj venditaj en Svislando estas kudritaj en Portugalujo. Jes, kien iras tiu azeno, kaj kien iras niaj postenoj, kiuj malaperas ĉe la malluma malproksimeco de la industriaj translokoj? La azeno jam komprenis: sur sia boato sen fiksŝnuregoj, ĝi scias, ke esperi regi sian destinon estas iluziaĵo kaj, ke ekzistas nenia atingenda celo. La racieco estas tromplogilo: ni flosu, ni flosu, ni akompanu la senstabilecon, la iĝon, la necertecon.

SED LA AZENO plue liveras sian mesaĝon. La verko kunigas enscenigon (artefaritaĵon) kaj prezentadon (fotografaĵon), kiu pretendas esti aŭtentika. Jen unu el la karakterizaĵoj de la postmodernismo: ĝi prezentiĝas kiel kunigo de pensoj kaj okupiĝoj dispecetigitaj, spontanaj, partigitaj, por kaŝmaski malantaŭ afable modesta aspekto la doktrinan karakteron de elpaŝo, kiu atakas la “ideologiojn” kiel totalismaj. La arto rezignas la projekton pri “ĝenerala prezentado. La relativismo de la esprimado klimaksas”; kiel resumas la teoriisto Paul Andenne*. De post la komenco de la 80-aj jaroj, oni trovas ĉe la galerioj korpopecojn (Anselm Stalder)*, disĵetitajn aĵojn (Mike Kelley)*, disĵetitajn memoraĵojn (Annette Messager)*, falsajn kolektojn, amasigojn el referencoj (Anselm Kiefer)*, tekstopecojn, restaĵojn: la fragmentismo aktivas kontraŭ la serĉo de ajna unueco, de ajna tutaĵo, de ajna kohera kolekto, kiun ĝi rigardas kiel ilon de dominado subpremantan la puzlon de la individuaj tendencoj.

* Paul Andenne, Art, l’âge contemporain [Arto, la nuntempa epoko], Editions du Regard, Parizo, 1997.
* Anselm Stalder, Piedistallo per un intero corpo [Piedestalo por integra korpo], Ĉiudujaraĵo de Venecio, 1984.
* Mike Kelley, Installation View of DADA Exhibition, Berlin, 1920 [Vida instalaĵo pri DADA ekspozicio, Berlino, 1920], Jablonka Galerio, Kolonjo, 1991-1992.
* Annette Messager, Sans titre [Sentitolaĵo], instalaĵo ĉe la Mary Boone Gallery, Nov-Jorko, 1991.
* Anselm Kiefer, 20 Jahre Einsamkeit, 1971-1991 [20 jarojn da soleco], Marian Goodman Gallery, Nov-Jorko, 1993.

Ĉu tiaĵo senrilatas al la liberalisma doktrino, kiu kontestas ŝtatismon kaj centralizismon profite al la fragmentita kaj dislokita amaso da privataj financaj institucioj (bankoj, domkonstruigistoj, profesiaj investistoj, sagacaj spekulistoj, asekuristoj, borsumantoj, ktp.)? La fragmentismo intervenas en la ekonomion kaj en la socian spacon kiel tutprecipa regulo: io ajn devas esti parceligita kaj provizora. Vivu la neklaseblaĵoj, la malfirmaĵoj, la malcentritaĵoj! Jam ne ekzistas sociaj klasoj, sed hommultego, triboj, strangegaj amasiĝoj. Parto de la nuntempa arto ekzalte pligrandigas tiun penslinion, atribuante al ĝi la funkcion de formala principo. “Ne plu validas la kategorioj, la diferenco inter la centro kaj la periferio, la sonĝo kaj la koŝmaro, la muta naturo kaj la pejzaĝo. Postmodernaj pejzaĝoj, transĝenraj, mikskonsistaj, haluciniĝaj pejzaĝoj... ”*

* Guy Tortosa, “Eric Corne. Paysages à la découpe” [Eric Corne. Eltonditaj pejzaĝoj], 26an de marto 2007, ericcorne.com. Legu ankaŭ “Situation des arts plastiques en France: les marchés comme pays” [Situacio de la plastikaj artoj en Francujo: la merkatoj estiel landoj], ĉe Nathalie Chapuis [ŝapui] (sub la direkto de), Créateurs, création en France. La scène contemporaine [Kreintoj, kreado en Francujo. La artsceno], Autrement, Parizo, 2002.

TIEL, ekzemple, Claude Lévêque [klod levek] instalas traktorajn pneŭegojn en bankaj oficejoj*. Ilia ĉeesto sufiĉas: estas senutile demandi sin pri ĝia kialo. La aĵoj eldiras sian veron per sia simpla ĉeesto. Ne estas bezono de teorio, de kaŭzeco aŭ de ĝeneraligeco. Se oni akceptas tian vidpunkton, ajna lokomotivo, ajna arbo, ajna taso, sed ankoraŭ ajna koncepto aŭ ajna deziro, kiam ili manifestiĝas al ni, egale esprimas per sia ĉeesto sian veron, kaj estas superflue demandi sin pri ilia alceleco: gravas nur ilia imanenteco. Tiun principon, distingiĝaĵo de la instalaĵoj de Lévêque, “sentopoŝoj”*, oni retrovas aplikita al la sistemo pri financaj validigoj, interalie en la borsaj operacioj nomataj memefektiviĝaj operacioj: ju pli la kurzokvotoj de valorpapero altiĝas, des pli tiu valorpapero vendiĝas; ju pli ĝi vendiĝas, des pli la kurzokvotoj altiĝas. Oni kredas kaj validigas veron naskita de niaj projekcioj kaj kiu havas neniun rilaton al la reala ekonomia valoro de la koncerna objekto.

* Claude Lévêque, La rumeur des batailles [Batalrumoro], Lab-Labanque, Béthune, 2008.
* Gazetar-dosiero de la Regiona Fonduso pri Arto Nuntempa [FRAC, france], Haute-Normandie, pri la verko de Lévêque Down the Street, 2008.

Certe, la Borso ne atendis Lévêque-n por disvolvi siajn eblecojn. Sed la doktrina aranĝaĵo de la nuntempa arto firmigas, valorigas, estetikigas tian pensad-sistemon. La lirika retoriko pri kreiveco kaj liberiga arto, tre disvastigita, tiuokaze ridetigas. La arto povas kontribui al emancipado, same kiel ĝi povas kunefiki okaze de senpersoneciĝo. Ajna verko estas ne nur esprimaĵo de tia aŭ tia artisto. Ĉiu artesprimo ellaboriĝas ene de historiaj cirkonstancoj, spegulas certan konceptan kadron, provizas per priskribadoj, elmetas asertojn kaj formulas proponojn. La postmoderna kadro proponas verkojn, kiuj rigorece esprimas la mondrigardon de la artistoj kaj ties teorian subkonstruaĵon; sed tiu mondrigardo resonancas kun la domina povo.

IKONOTEKST — Artistes réunis