Listo de ĉiuj partoj ⇐ Al la antaŭa parto Al la posta parto ⇒
La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano
Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj
La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.
Proksimuma verkojaro: 2011-2013
Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”
La milito ekigita de Parizo en Malio la 11-an de januaro 2013 ricevas internacian subtenon des pli modera, ke la fiksitaj celoj restas malprecizaj. Ĉu “detrui la teroristojn”, kiel sugestis la prezidanto François Hollande? Stabililgi la situacion? Rekonkeri la nordon de la lando? Same kiel Usono en Afganujo, kaj manke de strategia vido, Francujo riskas enŝlimiĝi en vastaj dezertaj zonoj, favorantaj gerilon.
KIAM ili devos karakterizi la francajn militistajn operaciojn de la komenco de la 21-a jarcento, la historiistoj eble parolos pri “strategiaj singultoj”, tiom la ĝenerala movado de la dek lastaj jaroj aspektas sinkopa (spasma). Cele kompletigi la priskribon de la malia ekspedicio, kion entuziasme faras aro da komentistoj, necesas remeti ĝin en la longdaŭro. En 2001, tuj post la atenco kontraŭ la World Trade Center, Francujo decidas subteni la fulmrapidajn operaciojn, kiuj kondukos al la falo de la talibana reĝimo en Afganujo. Tamen, la regiono malmulte interesas ĝin, kaj ĉar la konkero de Kabulo fare de la “militsinjoroj” strukture ŝanĝas nenion en la ordinara afgana ĥaoso, ĝi prudente evitas, en unua fazo, mobilizi surterene pezajn trupojn. Septembre 2012, Ebura Bordo: la franca prezidanto sendas la trupon “Licorne” sukcese intermetiĝi en la eksa “montrofenestro de francparolanta Afriko”. Plurmiloj da soldatoj plene engaĝiĝas surterene por eviti plenan internan militon, en zono ege grava por la francaj interesoj.
En 2003, en Irako, post kelkaj hezitoj, Parizo rifuzas la novkonservativan aventurismon, oponante al?*.
Trovi logikon en ĉi tiu hezitado inter realismo pro senpotenco kaj idealismo pro senkonscieco estas vera defio. Des pli interese estas analizi la malian epizodon. Enfermita en siaj kontraŭecoj, kaj hezitinte plenajn monatojn — lasante al siaj malamikoj la necesan tempon por prepariĝi-, la franca registaro provas nun ripari la damaĝojn de la libia interveno. Ĉi tiu, kontribuinte armigi la sahelajn frakciojn la plej radikalajn, firmigis la superecon de la salafistoj-ĝihadistoj de la Movado por unueco kaj ĝihado en OkcidentAfriko (Mujao) kaj de Al-Kaido en islama Magrebo (AKIM) kompare kun tuarega ribelantaro, akcelante la malvenkon de la maliaj registaraj fortoj kaj la politikan nestabilecon en Bamako.
La uzinstrukciojn oni longe serĉis. “Ne estos soldatoj sur la tereno, neniu franca trupo estos surloke engaĝita”, ankoraŭ asertis s-ro François Hollande la 11-an de oktobro 2012, kiu preferis elvoki simplan materian helpon al la malia armeo*. Kun tiu nesingarda principo-deklaro, la prezidanto tuj limigis sian agliberecon, kaj prenis la riskon troviĝi superŝutita de la loka situacio, kies evoluo estas ekster lia regado.
La 10-an de januaro, la riglilo-urbo Konna, sep cent kilometrojn for nordoriente de Bamako, falas en la manojn de la islamistaj soldatoj de Ançar Dine kaj AKIM.Nenio plu protektas la malian ĉefurbon. La Komunumo Ekonomia de la ŝtatoj de Okcidenta-Afrilo (Cedeao) estas atendema, la Eŭropa Unio singarda, Usono dubema, restas nur la francaj batal-aviadiloj kaj trupoj. La 11-an de januaro, la operacio “Serval” estas lanĉita. Tri monatojn post sia deklaro “Ni ne povas interveni anstataŭ afrikanoj”, la franca ŝtatestro estas do devigita kontraŭdiri sin mem. Tiu ĉi opiniŝanĝo ne nur metas la demandon pri la anticipo-kapablo de la registaro. Ĝi ankaŭ prilumas la urĝon kompreni la formojn, kiujn povos preni estonte, sur diversaj niveloj, la operacioj tiel nomataj “stabiligaj”.
Fone de la prokrastoj kaj hezitoj de la franca prezidanto, estas kompreneble la afgana enŝlimiĝo. Tiu malsukceso estas antaŭ ĉio tiu de la usona kulturisma teorio, la “kontraŭ-insurekcio kun ĝenerala aliro”, kiu multe tro larĝigis la tempan kadron de la stabiligo, konsiderante la taktikajn agadmanierojn kiel politikon, troe moraligante la celojn de la milito kaj tiel malebligante al si trovi honorindan elirejon. Tamen ĉi tiu malsukceso de la strategia penso, kiu restadigis cent mil homojn sur operaci-scenejo dum dek jaroj, sen atingebla celo, ne malaperigas la neceson de la stabiligaj aŭ intermetaj intervenoj, kiel montras Malio.
Afganujo ne instruas, ke “neniam estos trupoj surloke”, por repreni la tro rapidan takson de s-ro Hollande, sed male, ke ĉiuj aranĝoj eblas, kondiĉe ke oni respektas kvar ĉefajn principojn. Unue, la taksad-aŭtonomeco de la minaco: la difino de “terorismo” troviĝas nek en la PowerPoint-dokumentoj de la Pentagono, nek en la “serĉromanoj” de Bernard-Henry Lévy; inverse, la historiaj kaj sociologiaj libroj multon instruas pri la sahelaj “teroristoj”... Due, la legitimeco: stabiligi, tio ne estas eterne trudi sian tutoran ĉeeston, se ne oni malfortigas la subtenatan registaron en la rigardo de ties najbaroj kaj ties loĝantaro. Trie, venas la operacia efikeco: la milita agado en unua linio, kiu devas disponi pri grandaj rimedoj, devas esti tempe limigita, post kiam oni sukcesis la taktikan kaj operacian malrigladon, por lasi lokon al la “refunkciiĝo” (rejeu en la franca*) de la lokaj kaj regionaj politikaj ekvilibroj, kaj ankaŭ al la indiĝenaj armeaj trupoj. Finfine la libereco de politika agado: eliro-strategio devas esti planita kaj difinita antaŭ la komenco de la operacio, kaj estas nepre necese havi aliancitojn, kondiĉe ke ili estas volontuloj kaj konvinkitaj pri siaj interesoj en la zono.
ĈU MALIO respondas al tiuj karakterizoj? Rilate al legitimeco, partopreno de Francujo en la stabileco de Afriko baziĝas sur konkretaj argumentoj, tiuj de la lingva*, kultura kaj geografia proksimeco, dum tio ne estas vera en Afganujo. Laŭ tiu rigardangulo, oni ne konfuzu la kondamnindajn vagadojn de la “Françafrique” unuflanke, kaj, aliflanke, la utilecon de armeaj interkonsentoj subskribitaj kun afrikaj landoj, kies suverenecon oni vere respektas, suvereneco, kiu ankaŭ implicas malpli da ekonomia dependeco. La Blanka Libro pri la nacia defendo kaj sekureco de 2008, neglektante momente Afrikon profite al la konstruo de bazo en la Golfo, fronte al Irano, kontraŭdiris tion, kion oni povas nomi la principo de “geo-subsidiareco”, laŭ kiu la ĉefa strebo pri stabiligo aŭ intermetiĝo de difinita granda lando okazu prefere en zonoj, kiuj logike koncernas ĝin. Ĉinujo, Barato kaj Rusujo estas pli koncernataj de Afganujo, en la longdaŭro, ol Francujo. Inverse, Pekino aŭ Vaŝingtono malfacile povus klarigi al Parizo la subtilaĵojn de Okcidenta Afriko, eĉ se la interesata ĉeesto de iliaj “formantoj” en la regiono rapidege kreskas.
La kazo de la franca armea help-politiko en Afriko, ekzemple kun la aranĝo “Epervier” en Ĉado, estas tre instrua*. La koncepto “Plifortigo de la afrikaj kapabloj teni pacon” (Recamp) estas eĉ pli instrua: formaligita en 1997, konsiderata sukcesa, ĝi estis adaptita ĉe la eŭropa nivelo en 2004 (Eurocamp, partnere kun la Afrika Unio). Francujo plu aplikas Recamp kadre de siaj dulandaj rilatoj kun certaj afrikaj landoj, kiuj favoras la koncepton. Ĉi tiuj iniciatoj ne sufiĉas por garantii la solidecon de la trejnitaj armeoj (la ekzemplo de Malio ja tion montras), sed ĝi estas parto de renovigita fono, sur kiu helppolitiko al partneraj armeoj povas, sen enmiksiĝo, disvolviĝi en Afriko, inkluzive por tre intensaj agadoj, fronte al neregulaj grupoj de nun peze armitaj.
Ĉi tiu fono de reciproka kono klarigas parte, ke la 19-an de januaro, en Abiĝano, la eksterordinara pintkunveno de la gvidantoj de la Cedeao-membroŝtatoj unuanime strebis akceli la disvolvadon de la Internacia Misio de subteno al Malio (Misma), por ke ĝi estu efika apogo al la maliaj kaj francaj armeoj de “Serval”. Naŭ landoj, islamaj aŭ kristanaj, francparolantoj aŭ angloparolantoj, promesis kontribui. Ĉado, Togo, Benino, Senegalo, Niĝero, Gvineo, Burkina-Faso, Niĝerio kaj Ganao promesis sendi tri mil ses cent soldatojn entute .
Koncerne la difinon de la malamiko — kiu determinas la konkretan limigon de la interven-celoj-, male, la bilanco estas kontrasta. La deklaroj de s-ro Hollande, asertante la 19-an de januaro ke Francujo restos “dum la tempo necesa por venki la terorismon*”, atestas novan mankon de semantika singardo, sufiĉe simila al “Sarkozy-maniero”. Vortoj ja havas signifon: frapas la menson, ke, anoncinte ke Francujo ne engaĝiĝos, la prezidanto asertas tri monatojn poste, senhezite, ke ĝi ne plu fiksas limon al sia ĉeesto.
Ĉu la strategiaj singultoj revenos? Vidi la simplisman frapfrazon “millito kontraŭ terorismo” surprize renaskiĝi en Malio estas des pli stranga, ke la usonanoj, kreintoj de la formulo, ĝin forlasis en 2009. S-ro Barack Obama tiam rimarkigis — neniam tro malfruas — ke estas “stulte” “militi kontraŭ agadmaniero”, neglektante ekzameni la politikajn kaŭzojn de la incendioj, kiujn oni celas estingi... post kiam oni ekbruligis ilin*. Ne eblas venki la “terorismon”, same kiel oni ne povas elradikigi gripon, aŭ la pluvetojn de marto. Eblas nur limigi ĝin.
Agadmaniero, eĉ se kondamninda en si mem, estas laŭdifine teorie je dispono de ĉiu partizana batalanto, kaj tio ne nepre malhelpas lian partoprenon en eventuala posta intertraktado. Ĉu tio ŝokas? Eble. Sed, finfine, la alĝeria Fronto de Nacia Liberigo (FNL), la figuro de Michael Collins en Irlando, la Armeo de Liberigo de Kosovo (UCK), la israela Irgoun kaj la “bonaj talibanoj” kun kiuj la afgana prezidanto Hamid Karzai neeviteble intertraktos post 2014, provizas utilajn elementojn por historia kaj prospektiva meditado tiutema. La strategia efikeco proponus do ke la malamiko kaj la celo estu karakterizataj pli singarde, kaj ke la ŝtatestro elvoku prefere la “necesan tempon, por ke la plej radikalaj el la sahelaj neregulaj batalantoj estu forpuŝitaj el la malia teritorio.” Tio lasus, kiam tiu celo estos atingita de “Serval”, bonvenan spacon por politika interkonsento inter Bamako, ĝiaj regionaj subtenantoj kaj malamika fantomo disrompita inter malnovaj kaj novaj neregulaj batalantoj, oportunistaj fikomercistoj, dizertintoj de la malia armeo, nov-ĝihadistoj radikaligitaj de la vahabismo de la Golfo, kaj laikaj sendependistoj. Kiel orientiĝi en ĉi tiu konstante transformiĝanta pandemonio, se oni nur uzas la misformantajn okulvitrojn de la “lukto kontraŭ la tuttera terorismo”?
Mezgranda celo, pli konforma al la konfuzo de la malia, sahela kaj nordafrika situacio, estus ankaŭ pli kongrua kun la realaj eblecoj de franca armeo travivonta la plej drastajn buĝetajn limigojn de la lastaj dek jaroj. La milita diskurso de la ministrejo pri eksterlandaj aferoj kaj de la ministrejo pri defendo estas tre firma. Sed kiel scii, ĉu la armeaj kapabloj daŭre sekvos? Kiamaniere la venonta Blanka Libro, kiu estos publikigita en la printempo, prenos en konsideron la lecionojn de “Serval”? Ĉi tiu demando estas unu, sed ne la malplej grava, inter la multaj levitaj de ĉi-interveno.
Olivier ZAJEC