Tekstaro de Esperanto

EN ETA konsultsalono de la hospitalo de Moukatcheve, d-ro Yevhen Zupan, prezidanto de la Rutena Nacia Konsilio, demetas siajn okulvitrojn antaŭ ol gravmiene ekparoli. “La ŝtato ne rekonas nin kiel plenrajtan nacion, sed kiel subkategorion de ukrainoj. Ni tamen estas popolo, kun aparta lingvo kaj kulturo.” Dum la popolnombrado de 2001, dekmil homoj sin deklaris rutenoj en Transkarpatio. “La datumoj estis falsitaj, ĉar ni estas okcent mil, korektas d-ro Zupan. La ukrainaj naciistoj timas, ke ni iam postulos teritorian aŭtonomecon.” Je la disfalo de Sovetunio, en 1991, Ukrainujo organizis referendumon pri sendependeco. Aparta demando estis tiam metita al la loĝantoj de Transkarpatio, invitante ilin doni opinion pri eventuala aŭtonomeco de la regiono. Ĉirkaŭ 78% esprimis sin favore al aŭtonomeco, sed ĝi neniam estis donita. “Ne gravas, la ŝtatoj pasas, la rutenoj restas”, trankviliĝas d-ro Zupan. La 24-an de decembro 2012, Transkarpatio tamen donis al la rutena statuson de oficiala lingvo.

Laŭ la rutendevena usona historiisto Paul Robert Magocsi*, la rutenoj estas slava popolo, kiun oni renkontas sur la okcidenta flanko de la Karpatoj, en Ukrainujo, Slovakujo, Pollando kaj eĉ Vojvodino, en norda Serbio. Ili parolas plurajn orientslavajn dialektojn, uzas cirilan alfabeton kaj tradicie apartenas al la orienta kristana rito, ĉu romkatolika (uniata), ĉu ortodoksa. Takso de ilia nombro varias inter naŭcent mil kaj unu miliono.

Por la naciistoj de la partio Svoboda, estas neeble/neimageble rekoni la specifecon de tiu komunumo. “La rutenoj estas ukrainoj, kolere asertas s-ro Oleh Kutsin. Tiuj, kiuj diras la malon estas pagitaj de Rusujo por malfortigi la ukrainan nacion.” Tiam, kiel difini la rutenojn? Komence de la 20-a jarcento, tiuj loĝantaroj estis konsiderataj rusaj aŭ ukrainaj. Aliaj asertis, ke la rutenoj estas Slovakoj, aŭ eĉ slavigitaj hungaroj.

TAMEN, se kredi teoriistojn de naciismo, kiel Ernest Gellner*, kiu asertas, ke la nacioj estas “la artefaritaĵoj de la konvinkoj, de la lojalecoj kaj solidarecoj de la homoj” kaj ke la individuoj, kiuj dividas kulturon formas nacion “se ili rekonas unu la aliajn”, ni devas konstati, depost la falo de la soveta bloko, (re)konstruon de rutena nacia ideo en Orienteŭropo. Tiu specifa identeco estis cetere rekonata de la Jugoslavio de Tito* kaj estis longtempe pluvivigata en la diasporaj rondoj en Usono kaj Kanado.

Komence de la 1990-aj jaroj, la rutena movado komencas strukturiĝi danke al la rekono de tiu nacieco fare de la slovaka ŝtato. Ekde 1995, lingvo estas kodifita en Slovakujo, surbaze de la dialekto de la Zemplin-regiono. “Tiu estis la formo de la rutena malplej influita de la aliaj lingvoj, klarigas s-ino Anna Ulishkova, de la Rutena Instituto de Presov. Sed, por respekti la regionajn diferencojn, ni adoptis metodologion uzitan por kodigi la romanĉan lingvon*, kreante lingvajn normojn malsamajn por Slovakujo, Ukrainujo, Pollando kaj Serbujo, prilaborante samtempe kvinan normon, kiu povus kunigi nin ĉiujn.” La Rutena Instituto de Presov estas universitato financata de la slovaka ŝtato, kun subteno de la usona diasporo. “En Slovakujo, ekzistas dek unu elementaj kaj duagradaj lernejoj, unu liceo, kaj la diplomoj de la Instituto estis agnoskitaj en 2009”, entuziasmiĝas s-ino Ulishkova.

La estonteco diros, ĉu la (re)naskiĝo de tiu kulturo estas sufiĉe grava por evoluigi identecan senton, koheran kaj strukturitan. Kiel multaj aliaj en Eŭropo, la rutena nacio estas hipotezo, kiun nur la tempo povos konfirmi.

Laurent GESLIN kaj Sébastien GOBERT