Listo de ĉiuj partoj ⇐ Al la antaŭa parto Al la posta parto ⇒
La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano
Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj
La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.
Proksimuma verkojaro: 2011-2013
Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”
Jam neniu kredas, ke la racio venkos super malsaĝaj politikoj de malabundo, nek ke la moralo antaŭmalhelpos la skandalojn, en kiuj mono kaj potenco intermiksiĝas. Nun la espero de direktoŝanĝo sidas en la fronta kritiko de la koncernataj interesoj.
Mi volas scii de kie mi eliras
Por konservi tiom da espero”
(Paul Eluard: Seninterrompa poezio)
IUJ MALKAŜOJ montras tion, kion ni jam scias. Ĉu ni ĵus eksciis, ke politikaj respondeculoj ŝatas monon kaj frekventas tiujn, kiuj posedas ĝin? Ke ili ĉiuj moviĝas kvazaŭ kasto super la leĝoj? Ke la impostsistemo dorlotas la plej riĉajn impostpagantojn? Ke la libera cirkulado de kapitalo permesas al ili kaŝi sian predon en impost-paradizoj?
La senvualigo de individuaj leĝrompoj devus kuraĝigi nin kritiki la sistemon kiu naskis ilin (vidu la artikolon “Kion la afero Cahuzac malkaŝas — La karnavalo de esplorado”). Nu, en la lastaj jardekoj la transformiĝo de la mondo estis tiom rapida, ke ĝi pli rapidis ol nia kapablo analizi ĝin. Falo de la Berlina Muro, apero de la BRICS-ŝtataro*, novaj teĥnologioj, financaj krizoj, arabaj ribeloj, eŭropa malfortiĝo: ĉiufoje fakuloj unu post la alia anoncis al ni la finon de la historio aŭ la naskiĝon de nova monda ordo.
Aparte de tiuj antaŭtempaj enĉerkigoj, de tiuj malcertaj naskoj, montriĝis tri grandaj tendencoj, pli aŭ malpli universalaj, kiujn oni devas provizore bilanci: la kreskego de la sociaj malegalecoj, la malkonstruo de la politika demokratio kaj la ŝrumpado de la nacia suvereneco. Kvazaŭ pustulo de granda korpo malsana, ĉiu nova skandalo ebligas nin vidi, kiel la elementoj de tiu triptiko dise reaperas kaj implikiĝas inter si. La ĝenerala fono resumeblus jene: ĉar ili ĉefe dependas de la decidoj de favorata malplimulto (tiu, kiu investas, spekulas, dungas, maldungas, pruntas), la registaroj konsentas pri la oligarĥia devojiĝo de la politikaj sistemoj. Kiam ili rifuzas tiun neadon de la mandato, kiun la popolo konfidis al ili, la internacia premo de la organizita mono faligas ilin.
La homoj naskiĝas kaj restas liberaj kaj egalaj je rajtoj. La sociaj distingoj povas baziĝi nur sur la komuna utilo.” La unua artikolo de la “Deklaro de la rajtoj de la homo kaj de la civitano”, kiel ĉiu scias, estis neniam rigore observataj. En ĉiuj tempoj la distingoj estis motivitaj de io alia ol de la komuna utilo: la loko, en kiu oni havas la bonan (aŭ malbonan) ŝancon esti naskita, la kondiĉoj de siaj gepatroj, la aliro al edukado kaj al sano, ktp.
Sed la pezo de tiuj diferencoj kelkfoje iom malgraviĝis pro la kredo, ke la socia moviĝo kontraŭagas la denaskan malegalecon. Por Alexis de Tocqueville, tia espero, pli disvastiĝinta en Usono ol en Eŭropo, helpas la usonanojn toleri la tie pli ol aliloke gravan malegalecon de la enspezoj. Eta librotenisto de Cleveland aŭ juna sendiploma kaliforniano povas, laŭ li, revi ke ilia talento kaj ilia persistemo kondukos ilin al la situacio, kiun antaŭ ili okupis John Rockefeller aŭ Steve Jobs.
“La malegaleco en si mem neniam estis granda problemo en la usona politika kulturo, kiu insistas pri la egaleco de la ŝancoj pli ol pri tiu de la rezultoj, memorigas ankoraŭ nuntempe la konservativa intelektulo Francis Fukuyama. Sed la sistemo restas legitima nur se la simplaj homoj daŭre kredas ke ili, per forta laboro kaj sindonemo, ili mem kaj iliaj idoj havas bonajn ŝancojn progresi kaj se havas bonajn kialojn por pensi ke la riĉuloj fariĝis riĉaj respektante la ludregulojn.”* Tiu sekulara kredo, ĉu dolormildiga aŭ anesteza, forvaporiĝas en la tuta mondo. Demandite ses monatojn antaŭ sia elekto kiel prezidanto de la franca respubliko pri la rimedoj de “morala restarigo”, kiun li deziris, s-ro François Hollande elvokis la “francan revon. Ĝi kongruas kun la respublika rakonto, kiu ebligis al ni progresi spite al la militoj, la krizoj, la dividoj. Ĝis tiuj ĉi lastaj jardekoj ni havis la konvinkon, ke niaj idoj vivos pli bone ol ni”. Sed la socialista kandidato aldonis: “Tiu kredo forbloviĝis”.*
LA MITON de la sociala moviĝo sekvas la timo deklasiĝi. Laboristo jam apenaŭ havas ŝancon fariĝi mastro, ĵurnalisto, bankisto, universitata profesoro, politika respondeculo. La altaj lernejoj estas ankoraŭ pli fermitaj al la simpla popolo ol en la momento kiam Pierre Bourdieu publikigis La heredantoj-n, en la jaro 1964. Same pri la plej bonaj universitatoj de la mondo, kies kostoj eksplode altiĝis.* Nekapabla plu pagi siajn universitatajn studojn, junulino ĵus mortigis sin en Manilo. Kaj antaŭ du jaroj usona studento klarigis: “Mi ŝuldas 75.000 dolarojn. Baldaŭ mi ne kapablos pagi la datpagojn. Ĉar mia patro estas mia garantiulo, li devos repagi la ŝuldon. Ankaŭ li bankrotos. Mi do estos ruiniginta mian familion, ĉar mi volis levi min super mian klason.”* Li volis vivi la usonan revon, “el ĉifonoj al riĉeco”. Pro tio lia familio iros la vojon inversan.
Kiam “la gajnanto enpoŝigas ĉion”*, la malegaleco de la enspezoj kelkfoje indikas socialan patologion. Proprietulo de la distribu-giganto Walmart, la familio Walton posedis antaŭ tridek jaroj 61.992-oble la mezan usonan riĉaĵon. Ŝajnas, ke tio ne sufiĉis, ĉar hodiaŭ ĝi posedas 1.157.827-oble pli. La familio Walton intertempe akumulis sole same multon kiel la 48.800.000 plej malprosperaj familioj.* La patrujo de s-ro Silvio Berlusconi iom postrestas malantaŭ la usonaj heroaĵoj, sed, lastan jaron, la Banko de Italio anoncis, ke “la dek plej grandaj naciaj riĉaĵoj [posedas] same multan monon kiel la tri milionoj da plej malriĉaj italoj”.*
Kaj nun, Ĉinio, Barato, Rusio aŭ la Golf-landoj perkubute enŝoviĝas en la klubon de miliarduloj. Pri koncentriĝo de la enspezoj kaj pri ekspluatado de la laboristoj ili bezonas nenion lerni de la okcidentanoj, al kiuj ili cetere volonte donas instruojn pri sovaĝa liberalismo.* La barataj miliarduloj, kiuj posedis en la jaro 2003 1,8 elcentojn de la nacia riĉaĵo, poste akaparis jam 22 elcentojn.* Intertempe ili ja iomete pli multiĝis, sed ĉu 22 elcentoj de la riĉaĵoj por sesdek unu individuoj ne estas multo en nacio de pli ol miliardo da loĝantoj? S-ro Mukesh Ambani, la plej riĉa homo de la lando, eble faras al si tiun demandon en la salono de sia brilruĝa dudeksepetaĝa domo super Bombajo — metropolo, en kiu pli ol la duono de la loĝantoj daŭre loĝas en loĝejaĉoj.
Ni alvenis al punkto, kie la Internacia Mon-Fonduso (IMF) maltrankviliĝas ... Post longan tempon proklami, ke la “disiĝo de enspezoj” estas faktoro de konkuremo, de efikeco, de energio, ĝi observas ke 93 elcentoj de la gajnoj el la kresko enspezitaj en Usono dum la unua jaro de ekonomia rekresko iris nur al la 1 elcento de plej riĉaj usonanoj. Eĉ al la IMF tio ŝajnas tro. Ĉar, aparte de ĉia morala konsidero, kiel certigi la disvolvadon de lando, kies kresko profitigas pli kaj pli malvastan grupon, kiu jam ne aĉetas multon, ĉar ĝi jam disponas pri ĉio? Kaj kiu, sekve, trezorigas aŭ spekulas kaj tiel ankoraŭ iom pli nutras jam parazitan financan ekonomion. Antaŭ du jaroj, studaĵo de la IMF do kapitulacis. Ĝi koncedis, ke favori la kreskon kaj redukti la malegalecojn estas “la du flankoj de unu sama monero”* Cetere, la ekonomikistoj observas, ke industriaj sektoroj, kiuj dependas de la konsumado de la mezaj klasoj, komencas malhavi vendeblecojn, en mondo, kie la ĝenerala postulo, se ĝi ne sufokiĝas pro politiko de malabundo, celas la luksajn kaj la malaltkvalitajn produktojn.
Laŭ la advokatoj de la tutmondigo, la grandiĝo de la sociaj malegalecoj venas ĉefe el progreso de la teĥnologioj tiom rapida, ke ĝi malfavoras la loĝantojn malplej klerajn, malplej movkapablajn, malplej fleksiĝemajn, malplej viglajn. La respondo al tiu problemo estas, laŭ ili, do jam trovita: edukado kaj profesia formado (de la postrestintoj). Lastan februaron, la semajngazeto de la internaciaj “elitoj”, The Economist resumis tiun pravigan rakonton, en kiu politiko kaj korupto ne ekzistas: “La 1 elcento de plejriĉuloj ricevis subite tre altan kreskon de siaj enspezoj pro la premio, kiun la tutmondiĝinta kaj altteĥnologia ekonomio donas al inteligentuloj. Aristokrataron, kiu antaŭe dediĉis sian monon “al vino, al virinoj kaj al muziko”, anstataŭis elito instruita en la komercaj lernejoj (“business schools”), kies membroj geedziĝas inter si kaj elspezas sian monon saĝe, pagante al siaj infanoj kursojn pri ĉina lingvo kaj abonojn de The Economist”.*
Sobreco, diligento kaj saĝo de prizorgemaj gepatroj, kiuj edukas siajn idojn al legado de la (sola) gazeto kiu plibonigos ilin, estas tiel la klarigo de la kreskego de la riĉaĵoj. Nu, oni rajtas ja eldiri aliajn hipotezojn. Ekzemple la jenan: la kapitalo, kiun oni pagigas malpli da impostoj ol la laboron, dediĉas al la solidigo de siaj politikaj apogoj parton de la ŝparaĵoj faritaj danke al la decidoj, kiuj favoris ĝin: kompleza impostsistemo, savo de la grandaj bankoj kiuj ostaĝis la malgrandajn ŝparulojn, loĝantaroj premataj por repagi unuavice la kreditorojn, publika ŝuldo kiu por la riĉuloj estas kroma celo de moninvesto (kaj ilo de premado). Ĝiaj sennombraj politikaj interkonsentoj garantias al la kapitalo ke ĝi konservu ĉiujn siajn avantaĝojn. En la jaro 2009, ses el la kvarcent plej riĉaj usonaj impostpagantoj pagis nenian imposton; dudek sep pagis malpli ol 10 elcentojn; neniu pagis pli ol 35 elcentojn ...
Resume, la riĉuloj uzas sian riĉaĵon por kreskigi sian influon, poste sian influon por kreskigi sian riĉaĵon. “Kun la fluo de la tempo, resumas Fukuyama, la elitoj kapablas protekti siajn poziciojn per manipulado de la politika sistemo, per investado de sia mono eksterlande por eviti impostojn, per transdono de tiuj avantaĝoj al siaj idoj danke al privilegia aliro al la elitismaj institucioj.”* Oni povas do imagi, ke eventuala rimedo postulas pli ol konstitucian tualetadon.
Tutmondigita ekonomio, en kiu “la gajnanto enpoŝigas ĉion”; naciaj sindikatoj dispecigitaj; malpezaj impostoj por la plej pezaj enspezoj: la malegaliga maŝino aliformas la tutan planedon. La sesdek tri mil personoj (el kiuj dek ok mil en Azio, dek sep mil en Usono kaj dek kvar mil en Eŭropo), kiuj posedas riĉaĵon de pli ol 100 milionoj da dolaroj, havas kune riĉaĵon de 39.900 miliardoj da dolaroj.* Pagigi la riĉulojn jam ne estus nur simbola.
LA EKONOMIAJ POLITIKOJ, kiuj riĉigis malplimulton, tamen preskaŭ neniam transiris la demokratiajn formojn — la registaron de la plimulto. Apriore en tio troviĝas paradokso. Unu el la plej famaj juĝistoj de la usona Supera Kortumo, Louis Brandeis, efektive eldiris, ke “ni devavs elekti. Ni povas havi demokration, aŭ havi koncentriĝon de la riĉaĵoj en la manoj de kelkaj homoj, sed ni ne povas havi la du”. La vera demokratio ja ne resumeblas per respekto de la formoj (plurisma voĉdonado, sekreta, per urno). Ĝi implicas pli ol la rezignacian partoprenon en voĉdonado, kiu ŝanĝas nenion: intensecon, popolan edukadon, politikan kulturon, la rajton postuli raportojn, revoki la elektitojn kiuj perfidas sian mandaton. Ne estas hazardo, ke en la jaro 1975, en periodo de politika vervo, de kolektiva optimismo, de internacia solidareco, de sociaj utopioj, la konservativa intelektulo Samuel Huntington konfesis sian maltrakvilon. Li taksis en fama raporto publikigita de la Triflanka Komisiono, ke “la efika operacio de demokratia sistemo postulas ĝenerale nivelon de apatio kaj de nepartopreno de certaj individuoj kaj grupoj”.*
Farite ... La tre reakcia Triflanka Komisiono cetere ĵus celebris sian kvardekan datrevenon per larĝigo de la rondo de siaj festenantoj al eŭropaj socialistaj eksministroj (s-ro Peter Mandelson, s-ino Elisabeth Guigou, s-ro David Miliband) kaj al ĉinaj kaj barataj partoprenantoj. Ĝi ne bezonas ruĝiĝi pro la irita vojo. En 2011, du el ĝiaj membroj, s-roj Mario Monti kaj Lucas Papademos, ambaŭ eksaj bankistoj, estis levitaj al la kapo de la itala kaj greka registaroj, fare de triopo de ne elektitaj instancoj — la IMF, la Eŭropa Komisiono, la Eŭropa Centra Banko (ECB). Sed okazas, ke loĝantoj, kies “nivelo de apatio” restas nesufiĉe alta, ankoraŭ grumblas. Tiel, kiam s-ro Monti provis ŝanĝi la censan elekton de la triopo en voĉdonadon universalan, li rikoltis gigantan fiaskon. La franca filozofo Luc Ferry deklaris, ke tio malĝojigas lin: “Kio min ĉagrenas, ĉar mi estas ĝisosta demokrato, tio estas la konstanteco kun kiu la popolo, en tempo de krizo, senmanke elektas, se ne la plej malbonajn, almenaŭ tiujn, kiuj plej lerte kaj plej amplekse kaŝas al ĝi la veron.”*
Por ŝirmi sin kontraŭ tia seniluziiĝo, la plej simpla rimedo estas tute ne konsideri la verdikton de la elektantoj. La Eŭropa Unio, kiu disdonas lecionojn pri demokratio al la tuta mondo, faris tiun rifuzon unu el siaj specialaĵoj. Tio ne okazas hazarde. De tridek jaroj la ultraliberaluloj, kiuj gvidas la ideologian dancon en Usono kaj en Eŭropo, efektive inspiriĝas el la “teorio de la publikaj elektoj” de la ekonomikisto James Buchanan. Tiu intelekta skolo, profunde malfidema kontraŭ la demokratio, ja tiraneco de la plimulto, postulas ke la politikaj gvidantoj emu oferi la ĝeneralan intereson — nedisigeblan disde la iniciatoj de la entreprenĉefoj — al la kontentigo de siaj klientaroj kaj al certigo de sia reelekto. La suvereneco de tiuj senrespondeculoj estas do strikte limigenda. Jen la rolo de la punmeĥanismoj, kiuj en tiu ĉi momento inspiras la konstruadon de Eŭropo (sendependeco de la centraj bankoj, regulo de 3-elcenta limo de deficito, traktato de stabileco) aŭ, en Usono, la aŭtomata amputado de publikaj kreditoj (“buĝeta sekvestro”).
Oni tamen demandas sin, kion la liberaluloj ankoraŭ timas de la regantoj, ĉar la ekonomiaj kaj sociaj reformoj, kiujn tiuj realigas, ne ĉesas kongrui kun la postuloj de la rondoj de aferoj, de la financmerkatoj. En la pinto de la ŝtato cetere tiu kongruado estas ankoraŭ pli facila pro la eksterordinara superreprezenteco de la plej burĝaj sociaj kategorioj kaj pro la facileco per kiu tiuj pasas de la publika al la privata sfero. Kiam en lando kiel Ĉinio, kie la mezuma jara enspezo estas apenaŭ pli ol 2.500 dolaroj, en la parlamento sidas okdek tri miliarduloj, oni komprenas, ke la riĉaj ĉinoj ne malhavas bonajn advokatojn ĉe la ŝtatpinto. Almenaŭ en tiu punkto la usona modelo trovis sian mastron, eĉ se, manke de elektoj, Pekino ankoraŭ ne distribuas siajn plej avidatajn ambasadejojn al la plej larĝanimaj donacintoj por la elektokampanjo de la venka prezidanto, kiel faras Vaŝingtono.
La sekretaj interkonsentoj — kaj la intereskonfliktoj — inter regantoj kaj miliarduloj nun primokas landlimojn. S-ro Nicolas Sarkozy, kiu, kiam li estis prezidanto de Francio, donis al Kataro avantaĝojn, interalie impostan interkonsenton, laŭ kiu la emirlando ne pagas imposton por nemoveblaĵa plivaloro, nun intencas agadi en la spekula financo kun la apogo de Doho. “La fakto ke li estas prezidinto ne signifas ke li devas fariĝi trapista monaĥo”, pledis lia eksa ministro pri internaj aferoj Claude Guéant.* Ĉar la voto de malriĉeco ankaŭ ne trudiĝas al la iamaj ĉefministrojn Anthony Blair, Jean-Luc Dehaene kaj Giuliano Amato, la brita konsilas J. P. Morgan. la belgo Dexia kaj la italo la Deutsche Bank. Ĉu oni povas defendi la publikan bonon kaj samtempe zorgi ne malplaĉi al eksterlandaj feŭdismaj reĝimoj aŭ al financaj institucioj, pri kiuj oni kalkulas, ke ili povus esti estontaj partneroj en monaferoj? Kiam, en ĉiam pli multaj landoj, tia situacio koncernas sinsekve la du precipajn partiojn, tiuj fariĝas por la popolo tio, kion la romanverkisto Upton Sinclair nomis “la du flugiloj de unu sama predobirdo”.
La instituto Demos volis mezuri la efikojn de la proksimeco inter registaraj respondeculoj kaj ekonomia oligarĥio. Antaŭ du monatoj ĝi do publikigis enketon, kiu detaligas “kiel la dominado de la politiko fare de la riĉuloj kaj de la afermondo bremsas la socian moviĝon en Usono”.*. Respondo: en ekonomiaj kaj socialaj politikoj, ankaŭ en laborjuro, la plej bonstataj civitanoj akordiĝas pri la prioritatoj, kiuj estas larĝe malsamaj ol tiuj de iliaj plej multaj kuncivitanoj. Sed ili disponas pri eksterordinaraj rimedoj por realigi siajn aspirojn.
Ekzemple, dum 78 elcentoj de la usonanoj opinias, ke la minimuma salajro devus esti indicita laŭ la kostoj de vivtenado kaj sufiĉi por ke ĝia akiranto ne falu en malriĉecon, nur 40 elcentoj el la plej prosperaj impostpagantoj dividas tiun opinion. Ili montriĝas ankaŭ malpli ol la unuaj favoraj al la sindikatoj kaj al leĝoj kiuj povas favori ties agadon. La plimulto siavice ŝatus ke la kapitalo estus samkvote impostota kiel la laboro. Kaj ĝi atribuas absolutan antaŭrangecon al la batalo kontraŭ senlaboreco (33 elcentoj) prefere ol batali kontraŭ la deficitoj (15 elcentoj).
Kaj la rezulto de tiuj diverĝaj opinioj? La minimuma salajro perdis 30 elcentojn de sia valoro post 1968; nenia leĝo (male al la promeso de la kandidato Barack Obama) malakrigis la dornan vojon por starigi sindikaton en entrepreno; la kapitalo restas duoble malpli impostata ol la laboro (20 elcentoj, kontraŭ 39,6 elcentoj). Fine, la Kongreso kaj la Blanka Domo konkurencas en pritranĉado de la buĝeto, en lando kie la proporcio de la dungita aktiva loĝantaro tamen falis al preskaŭ historia nivelo.
Kio diras pli bone, ke la riĉuloj donas sian gravan stampon al la ŝtato kaj al la politika sistemo? Ili voĉdonas pli ofte, financas pli la elektokampanjojn ol la aliaj kaj, antaŭ ĉio, faras konstantan premon sur la delegitoj kaj sur la regantoj. La kreskego de la malegalecoj en Usono larĝe klariĝas per la tre malalta impostokvoto de la kapitalo. Nu, por tio okazas konstanta agado de premgrupoj en la Kongreso, dum 71 elcentoj de ĝiaj kostoj (pagataj de ĉiuj impostpagantoj) profitigas nur la 1 elcenton da plej riĉaj usonanoj.
La rifuzo de aktiva politiko favore al dungo estas ankaŭ signo de klasa decido, siavice ankaŭ subtenata de oligarĥia sistemo. En januaro 2013 la kvoto de senlaboreco de la usonanoj kiuj disponas almenaŭ pri diplomo estis nur 3,7 elcentoj. Aliflanke ĝi atingis 12 elcentojn ĉe la sendiplomaj homoj, multe pli malriĉaj. Kaj ties opinio ne pezas multe en Vaŝingtono, male al tiu de Sheldon kaj Miriam Adelson, la respublikana miliardula paro, kiu financis la elektojn de la lasta jaro pli ol ĉiuj loĝantoj de dek du usonaj ŝtatoj kune ... “En la plej multaj kazoj, konkludas la studaĵo de Demos, la preferoj de la grandega plimulto de la loĝantaro ŝajnas havi nenian efikon sur la deciditaj politikoj.”
“Ĉu vi volas ke mi demisiu? Se tiel, diru tion al mi!” La kipra prezidanto Nicos Anastasiades laŭdire tiel alparolis la ĝeneralan direktoron de la IMF, s-ino Christine Lagarde, kiam ŝi postulis ke li tuj fermu unu el la plej grandaj bankoj de la insulo, kiu estis granda provizanto de dungoj kaj de enspezoj.* La franca ministro Benoît Hamon ŝajnas ankaŭ koncedi, ke la suvereneco (aŭ influo) de sia registaro estas strikte limigita, ĉar “sub la premo de la germana dekstro oni trudas politikojn de malabundo, kiuj ĉie en Eŭropo efikas per altiĝo de senlaboreco”.*
En sia realigo de disponoj, kiuj solidigas la censan povon de la kapitalo kaj de la rento, la registaroj ĉiam elvokis la premon de “elektantoj”, kiuj ne loĝas en la lando kaj kies nerezisteblan povon sufiĉas nur mencii: la triopo, la notagentejoj, la financmerkatoj. Post la fino de la nacia elekto-ceremonio, Bruselo, la ECB kaj la IMF sendas siajn instrukciojn al la novaj gvidantoj, por ke tiuj tuj forlasu iun aŭ alian el siaj promesoj de la elektokampanjo. Eĉ la Wall Street Journal emociiĝis pri tio lastan februaron: “Ekde la komenco de la krizo, antaŭ tri jaroj, la francoj, la hispanoj, la irlandanoj, la nederlandanoj, la portugaloj, la grekoj, la slovenoj, la slovakoj kaj la kipranoj ĉiuj, iel aŭ alie, voĉdonis kontraŭ la ekonomia modelo de la eŭrozono. La ekonomiaj politikoj tamen ne ŝanĝiĝis post tiuj elekto-batoj. La maldekstro anstataŭis la dekstron, la dekstro forpelis la maldekstron, la dekstra centro eĉ venkis super la komunistoj (en Kipro), sed la ŝtatoj daŭre reduktas siajn elspezojn kaj altigas la impostojn. (...) La problemo, kiun la novaj registaroj alfrontas, estas ke ili devas agi en la kadro de la institucioj de la eŭrozono kaj sekvi la makroekonomiajn instrukciojn fiksitajn de la Eŭropa Komisiono. (...) Tio signifas, ke post la bruo kaj furoro de elekto, ilia ekonomia agospaco estas mallarĝa.”* “Oni havas la impreson, suspiras s-ro Hamon, ke maldekstra aŭ dekstra politiko nur malsame dozas la samajn ingrediencojn.”*
Alta oficisto de la Eŭropa Komisiono ĉeestis renkontiĝon inter siaj kolegoj kaj la francan financministron: “Estis halucina: ili kondutis kvazaŭ lerneja instruisto, kiu klarigas al malbona lernanto kion li devas fari. Mi tre admiris la financministron, kiu konservis sian trankvilon.”* La sceno memorigas pri la sorto de Etiopio aŭ de Indonezio en la epoko kiam la regantoj de tiuj ŝtatoj estis reduktitaj al rango de plenumantoj de la punoj, kiujn la IMF trudis al ilia lando.* Situacio, kiun nun spertas Eŭropo. En januaro 2012 la Komisiono de Bruselo ordonis al la greka registaro malaltigi la publikajn elspezojn de la lando je proksimume 2 miliardoj da eŭroj, en la sekvaj kvin tagoj kaj sub minaco de monpuno.
Aliflanke, nenia puno minacas la prezidanton de Azerbajĝano, la eksan financministron de Mongolio, la ĉefministron de Georgio, la edzinon de la rusa vica ĉefministro aŭ la filon de la kolombia prezidinto. Ĉiuj ĉi tamen deponis parton de sia riĉaĵo — kontraŭleĝe akiritan aŭ simple ŝtelitan — en impostparadizoj. Ekzemple en la britaj Virgininsuloj, kie troviĝas dudekoble pli da tie registritaj societoj ol da loĝantoj. Aŭ en la Kajman-insuloj, kiuj havas same multajn hedge funds (“spekul-fundusojn”) kiel Usono. Sen forgesi, en la koro de Eŭropo, Svislandon, Aŭstrion kaj Luksemburgion, pro kiuj Eŭropo havas eksplodeman koktelon el tre kruelaj politikoj de buĝeta malabundo kaj konsil-kabinetojn specialiĝintajn pri impost-eskapo.
Ne ĉiuj plendas pri tiu tralasemo de la landlimoj. Proprietulo de multnacia entrepreno pri luksaj artikloj kaj de la deka plej granda riĉaĵo de la planedo, s-ro Bernard Arnault iun tagon eĉ ĝojis pri la perdo de influo de la demokratiaj registaroj: “La entreprenoj, antaŭ ĉio internaciaj, havas ĉiam pli vastajn rimedojn kaj ili akiris en Eŭropo la kapablon manipuli la konkurencon inter la ŝtatoj. (...) La reala efiko de la politikistoj sur la ekonomia vivo de lando estas pli kaj pli limigita. Feliĉe.”*
Kaj la premo sur la ŝtatoj kreskas. Kaj ĝi fariĝas samtempe pere de la kreditoraj landoj, de la ECB, de la IMF, de la esplorado de la notagentejoj kaj de la financmerkatoj. S-ro Jean-Pierre Jouyet, nuna prezidanto de la Publika Investbanko (Banque publique d’investissement, BPI), koncedis antaŭ du jaroj, ke tiuj institucioj en Italio “premis sur la demokratia ludo. Ilia iniciato faligis jam la trian registaron pro ekscesa ŝuldo. (...) La kreskego de la interezkvotoj de la itala ŝuldo estis la voĉdonilo de la merkatoj. (...) Kun la tempo, la civitanoj ribelos kontraŭ tiu fakta diktatoreco”.*
La “fakta diktatoreco” povas tamen kalkuli kun la grandaj komunikiloj por fabriki la deturnajn temojn, kiuj malfruigas kaj poste devojigas la kolektivajn ribelojn, kiuj personigas, do senpolitikigas, la plej indignigajn skandalojn. Por klarigi la verajn fortojn de tio, kio komplotiĝas, la meĥanismojn per kiuj riĉaĵoj kaj potencoj estas kaptitaj de malplimulto kiu regas samtempe la merkatojn kaj la ŝtatojn, necesus konstanta laboro de popola edukado. Ĝi memorigus, ke ĉia registaro ĉesas esti legitima, kiam ĝi lasas la sociajn malegalecojn profundiĝi, kiam ĝi akceptas la malfortigon de la politika demokratio kaj la kuratorecon de la nacia suvereneco.
Ĉiutage okazas manifestacioj — sur la stratoj, en la entreprenoj, en la urnoj — por ripeti la popolan rifuzon de mallegitimaj registaroj. Sed, malgraŭ la amplekso de la krizo, ili palpadas por trovi ŝanĝproponojn, duone konvinkitaj ke tiuj ne ekzistas aŭ ke ili kaŭzus malinstigajn kostojn. Pro tio aperas malespera incitegiĝo. Estas urĝe trovi por ĝi elirejon.
(Venonta artikolo pripensos politikajn strategiojn kapablajn montri alternativajn vojojn.)
Serge HALIMI.