Tekstaro de Esperanto

Kairo ĉiam zorgis rekte aŭ malrekte regadi la fontojn de Nilo. Tial la vicreĝo de Egiptujo Muhammad Ali (paŝao) sendis sian armeon okupi Sudanon jam ekde la komenco de la 19-a jarcento.

Por postuli siajn “historiajn rajtojn” al Nilo, Egiptujo ofte memorigas la diversajn interkonsentojn pri la mastrumado de ties akvo-altiĝo. La 15-an de majo 1902, interkonsento koncerne la landlimojn inter anglo-egipta Sudano, Etiopio kaj Eritreo estis subskribita en Adis-Abebo inter Britujo kaj Etiopio, kaj inter Etiopio kaj Italujo. En la tria artikolo de tiu traktato, la imperiestro Menelik la dua engaĝiĝis ne permesi konstruon de konstruaĵoj sur la Blua Nilo, la lago Tana aŭ rivero Sobat, kiuj povus interrompi la elfluon de ties akvoj en Nilon sen konsento de Londono kaj de la Sudana registaro.

Sed la unua “vera” traktato pri disdivido de la nilaj akvoj estis subskribita en 1929 inter Egiptujo, formale sendependa, kaj Sudano, reprezentita de Londono, okupanta lando. Per tiu traktato, Kartumo solene engaĝiĝis nenion entrepreni, kiu povus modifi la elflukvanton, la nivelon de Nilo aŭ la alven-daton de ties akvo-altiĝo. Tiu interkonsento fiksis la rajtojn de Egiptujo kaj Sudano al tio, kion oni nomis la “akiritaj rajtoj” de la du landoj. Tiuj rajtoj estis tiam respektive 48 miliardoj kaj 4 miliardoj da kubmetroj jare, laŭ la rezultoj de la laboroj de la Nilo-komisiono de 1925.

La traktato ankaŭ precizigis, ke Kairo konservas rajton kontroli la tutan Nilon, de ĝia enfluejo ĝis ĝiaj fontoj, kaj ankaŭ la rajton gvidi la pristudojn kaj la plenumadon de ĉiu projekto, kiu povus montriĝi avantaĝa por ĝi. Etiopio rifuzis tiun interkonsenton, kiu forigis la rajton uzi la akvojn de la Blua Nilo kaj de aliaj enflu-riveroj de Nilo.

Post la sendependiĝo de sia lando en 1956, la sudananoj sukcesis trudi al Egiptujo, kiu strebis tiam por konstrui la altan baraĵon de Asuan reviziadon de la interkonsento, kaj nova disdivido estis subskribita en 1959. La plej gravaj punktoj de tiu traktato estas:

• 1 . La divido de la nilaj akvoj, 55,5 miliardoj da kubmetroj por Egiptujo kaj 18,5 por Sudano;
• 2 . konsento de Sudano por la egipta konstruprojekto de la alta baraĵo;
• 3 . La engaĝiĝo de Egiptujo kompensi la delokadon de la sudanaj nubianoj, kies delokado fariĝis nepre necesa;
• 4 . La akcepto fare de Egiptujo de la konstruo de du sudanaj baraĵoj: Roseires sur la Blua Nilo kaj Kachm al-Guirba sur la Atbara-rivero.

Kun la konstruado de la alta baraĵo de Asuan, Egiptujo starigis grandegan akvo-reservujon (ĉirkaŭ 165 miliardoj da kubmetroj, tio estas trioble la egipta parto de la jara elflukvanto de Nilo), lokita plejparte interne de la egipta teritorio, kiu protektis ĝin kontraŭ ĉiu premprovo venanta el regionoj sude de la riverego.

Etiopio sciigis jam en 1954 sian firman kontraŭstaron al la projekto de la alta baraĵo de Asuano. Ĝi en oficiala komuniko de sia ministro pri eksterlandaj aferoj, la 6-an de februaro 1956, esprimis sian apartan intereson pri la “internaciaj projektoj koncerne uzon de la nila akvo al kiu Etiopio alportas tiom grandan kontribuon” kaj anoncis “lafirman intencon de la imperia registaro baldaŭ komenci ekspluatadon de la hidraŭlikaj riĉaĵoj de la lando”. Tiun publikan deklaron sekvis oficiala noto adresita al la diplomatiaj misioj situantaj en Kairo, en kiu Adis-Abebo rezervas al si “uzo-rajton de la akvoj de la nilofontoj situantaj en sia teritorio profite al sia propra loĝantaro”.

Kiam la interkonsentoj de 1959 inter Kairo kaj Kartumo estis subskribitaj, Adis-Abebo rifuzis ilin, akuzante ke ambaŭ subskribintaj ŝtatoj agis sen antaŭa kundiskuto. Etiopio tiam asertis, ke “neniu koncedo estos farata al ŝtatoj, kiuj, kvankam situantaj pli alvale ol ĝi, rifuzas al ĝi rajton al sia akvo”.

Habib AYEB El la retejo Le Monde diplomatique, julio 2013