Tekstaro de Esperanto

APERINTA tuj post la dua mondmilito kiel neevitebla konsekvenco de la ekonomia kresko, la disvolvado-paradigmo fariĝas malpli ambicia kiam la ekonomia krizo trafas Afrikon, en la 1980-aj jaroj, kaj la plurlandaj institucioj kreas la iniciatojn, kiuj fariĝos la strategioj pri reduktado de malriĉeco. La Monda Banko publikigas sian unuan jaran raporton pri la disvolvado en la mondo en 1978, sub la temo:“Akceli ekonomian kreskon, redukti malriĉecon”. Provante respondi al la sano-situacio, la arkitekturo de la disvolvo-helpo modifiĝas laŭlonge de la tri sekvaj jardekoj. Al la klasikaj agantoj de la dulanda helpo kaj de la ne-registaraj organizaĵoj (NRO), kiuj helpas la Mondan Organizaĵon pri Sano (MOS), aldoniĝas novaj intervenantoj.

Severe kritikata pro la sociaj damaĝoj kaŭzitaj de siaj politikoj de struktura alĝustigo, la Monda Banko tiam decidas “investi pri sano” — titolo de sia raporto pri la disvolvado en la mondo en 1993. “Ĉar bonfarta individuo estas ekonomie pli produktiva, kaj ĉar la ekonomia kresko-procento de la lando gajnas el tio, oni povas legi tie, la san-investado estas rimedo, inter aliaj, por akceli la disvolvadon”. La unuan fojon, la MOS estas devigata dividi siajn prerogativojn.

Siaflanke, ankaŭ la Eŭropa Komisiono investas en la helpo al la ŝtatoj de Afriko, Karaibo kaj Pacifiko (AKP). Ekde 1950, Francujo grave rolas favore al la kreado de la Eŭropa Fonduso por Disvolvado (FED): “Eŭropo povos, per kreskontaj rimedoj, daŭrigi la realigadon de unu el siaj esencaj taskoj: disvolvado de la afrika kontinento”, skribas Robert Schuman*. Laŭpete de la landoj plej trafitaj de aidoso, sano fariĝas akso de la FED. La Eŭropa Konsilio decidas en 1994 unuan rezolucion pri la “kunlaboro kun la evoluantaj landoj sur la kampo de sano”, prezentita kiel motora elemento de la disvolvo.”

ANKAŬ EN LA 1990-aj jaroj eksplodas la pandemio aidoso en la sudo de Afriko, dum organiziĝas la “monda regado” de lukto kontraŭ la malsano sine de la sistemo de la Unuiĝintaj Nacioj (UN). La kuratoreco de la tutmonda programo de lukto kontraŭ aidoso pasas de la MOS al la kuna programo Onusida, starigita en 1996. Ĝi kunigas la Mondan Bankon kaj dekon da UN-agentejoj, inter kiuj la MOS, la fondusoj de la UN por la infanaro (Unicef) kaj pour la loĝantaro (Fnuap). Samspirite estas kreitaj tutmondaj partnerecoj por la lukto kontraŭ malario (Roll Back Malaria) kaj tuberkulozo (Stop TB Partnership).

Dum la tuta jardeko 2000-2010, la institucia prisana pejzaĝo plu transformiĝas, aparte kun la ellaborado de la Jarmilaj Evoluigaj Celoj (JEC) (Vd artikolon Kiel sano fariĝis mondpolitika problemo?* ).

Samtempe kaj paralele aperas mondaj iniciatoj asociantaj la industrian kaj komercan privatan sektoron — inkluzive la produktantojn de vakcinoj kaj medikamentoj: la tutmonda alianco por vakcinado kaj imunigo (GAVI, 2000) kaj la Monda Fonduso por lukto kontraŭ aidoso, tuberkulozo kaj malario (2002), por citi nur la plej gravajn. Temas pri mobilizi monon, meti ĝin je la dispono de elekteblaj landoj, kaj mezuri la rezultojn: “Raise it, spend it, prove it” (kolektu ĝin, uzu ĝin, taksu ĝin) estas la devizo de la Monda Fonduso. Jam en 2006, la sano-sektoro fariĝas la “laboratorio de la novigaj financadoj” de la disvolvado: El imposto elprenita ĉe la aĉeto de aviadbiletoj, Unitaid financas aĉeton de medikamentoj kontraŭ aidoso, tuberkulozo kaj malario. La “internacia komunumo” aĉetas vakcinojn. Tri politikaj altnivelaj interkonsiliĝoj por plibonigi la efikecon de la helpo, kaj precipe harmoniigi la financajn mekanismojn de la kapital-alportantoj, okazas en Parizo en 2005, en Akrao (Ganao) en 2008 kaj en Pusan (Sud-Koreujo) en 2011.

MALGRAŬ tiuj streboj, la rezultoj sur la nigra kontinento estas malegalaj. Kvankam la san- situacio pliboniĝis en orienta kaj suda Afriko, la francparolanta okcidenta kaj centra Afriko havas la malplej bonajn rezultojn. La komuna raporto de Onusida kaj la Organizaĵo Internacia de la Franclingvio (OIF) prezentita en Kinŝaso en oktobro 2012 montras, ke nur 36% de la gravedaj virinoj havantaj pozitivan HIV-teston de la OIF-zono havas aliron al medikamentoj por eviti transdonon de la viruso al la bebo, kontraŭ 62% aliloke. Simile, 43% de la aidoso-malsanuloj elekteblaj al la kuraciloj ricevas ilin en la francparolantaj landoj, kontraŭ preskaŭ 60% aliloke. Laŭ MOS-raporto pri aidoso en Afriko en 2011, nur kvarono de la malsanuloj elekteblaj al la aidoso-kuraciloj en okcidenta kaj centra Afriko efektive ricevas ilin, ja dek sep jarojn post la [Vankuvero]-konferenco, kie estis atestita ilia efikeco. La raporto pri plenumo de la JEC diras, ke la mortinto-nombro pro tuberkulozo estas malkreskanta, “krom en okcidenta Afriko”, kie ĝi kreskis inter 2007 kaj 2008. Koncerne malarion, la raporto substrekas, ke dek ses landoj havas pli ol cent mortintojn por cent mil loĝantoj en 2008, “preskaŭ ĉiuj en okcidenta Afriko”.

LA “INTERNACIA KOMUNUMO” volonte konfesas, ke la celo redukti la mortkvanton de gravedaj virinoj kaj akuŝantinoj (JEC 5) ricevis malmulte da politika kaj financa atento ĝis la G8-pintkunveno en Muskoka, en 2010, kiam la ĝenerala sekretario de UN, s-ro Ban Ki-Moon, prezentis “mondan strategion por la bonfarto de virinoj kaj novnaskitoj”. La malbonaj konsekvencoj de la fruaj gravedoj parte klarigas la prokrastojn en la realigo de la JEC sur la sano-kampo. Kiam tiuj infektoj mortigas, estas duobla morto: patrino kaj bebo. Tio estas cetere la unua kialo de morto de adoleskulinoj. Laŭ raporto de la Overseas Development Institute de Londono, la fruaj gravedoj koncernas ĉiujare dek ok milionojn da sub-dudek-jaraj junulinoj, inter kiuj du milionoj estas malpli-ol-15-jaraj. Laŭ la raporto pri realigado de la JEC en 2012, “neniu progreso estis konstatita en la dudek lastaj jaroj (1990-2010)”. 90% de la adoleskaj gravedoj okazas ĉe edziniĝintaj junulinoj; tial la ofertoj de la sanservoj havas relative malmulte da efiko al tiu fenomeno. Inverse, la plilongigo de la lernado-daŭro de knabinoj prokrastas la edziniĝon: dek jaroj, meze, da studado prokrastas la aĝon de geedziĝo je proksimume ses jaroj.

Dominique KEROUEDAN