Listo de ĉiuj partoj ⇐ Al la antaŭa parto Al la posta parto ⇒
La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano
Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj
La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.
Proksimuma verkojaro: 2011-2013
Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”
Ĉu puĉo? Popolribelo? Nova etapo de la revolucio? Kiel kvalifiki la amas-movadon kontraŭ s-ro Mohamed Morsi, kaj la eksigon, la 30-an de junio, de la unua civila prezidanto demokrate elektita de Egiptujo? Se la Islama Frataro havas gravan respondecon pri sia fiasko, tamen la ombro de la militistaro kaj de la eksa reĝimo ekvidiĝas malantaŭ la manifestaciantoj.
ONI JA POVAS miri, ke armea fonto certigas, ke dek kvar milionoj da egiptoj (la nombro foje estis eĉ tridek tri milionoj) partoprenis stratajn demonstraciojn la 30-an de junio 2013, kaj ke la armeo provizas al la amasinformiloj fotojn faritajn el siaj aviadiloj por konfirmi siajn dirojn*. Kompreneble, oni rajtas sin demandi, kiam respondeculoj de la ministrejo pri internaj aferoj salutas la plej grandajn manifestaciojn el la historio de Egiptujo. Oni eĉ povas esti iom skeptika pri la dek kvin, eĉ dudek du, milionoj da subskriboj ricevitaj de la movado Tamarrod (Ribelo) petantaj la demision de la prezidanto Mohamed Morsi, kaj indulge rideti kiam “egipta filozofino” certigas, ke tiuj subskriboj estis “renombritaj de la Konstitucia Alta Kortumo*.”
Ne gravas. Trans la troigoj, la lando ja travivis, la 30-an de junio, sian plej fortan mobilizadon de post januaro-februaro 2011. Amase, egiptoj volis memorigi siajn postulojn pri digno, libereco, socia justeco. Ili volis signifi sian rifuzon de la politiko de s-ro Morsi kaj de la organizaĵo, kiun li reprezentas, la Islama Frataro.
Kreita en 1928, la Frataro turmente travivis la 20-an jarcenton. Ĝia historio estas markita de subpremoj, arestoj, torturoj. Tamen, ĉiufoje kiam okazis balotoj, la organizaĵo ricevis gravajn sukcesojn, egale ĉu temas pri parlamentaj aŭ profesiaj (inĝenieroj, kuracistoj, advokatoj, ktp.) balotoj. Dum jardekoj, ĝia moto “Islamo estas la solvo”, ĝia solidareco-reto kaj la malegoismo de ties aktivuloj donis al ĝi konsiderindan nimbon. Kaj donis al ĝi plimulton je la unuaj liberaj parlamentaj elektoj (fine de 2011, komence de 2012), markitaj de senprecedenca partopreno de tridek milionoj da egiptoj. Preter la malmola kerno de la veraj subtenantoj, multaj balotintoj volis doni ĝian ŝancon al la organizaĵo fondita de Hassan Al-Banna.
“Oni jam ĉion provis. Oni provis la reĝon, tio ne funkciis. Poste oni provis socialismon kun [Gamal Abdel] Naser, kaj, eĉ ĉe la pinto de la socialisma epoko, ankoraŭ estis la paŝaoj de la armeo kaj de la sekretaj informservoj. Poste oni provis centrismon, kaj kapitalismon (...) Kaj tio ne funkcias. Oni povus nun provi la Islaman Frataron, por vidi ĉu funkcios. Ĉiuokaze, ni havas nenion por perdi.” En abunda rakonto pri siaj aventuroj tra la trafikŝtopiĝoj de Kairo de antaŭ la revolucio, la verkisto Khaled Al Khamissi raportis tiun komenton de taksiŝoforo*. En printempo 2013, la ĵurnalisto, serĉanta konfidencojn de tiuj samaj taksiistoj, aŭdis alian sonon: la Islama Frataro, “ankaŭ tio ne funkcias”. Tio, kion subpremado ne plenumis, du jaroj kaj duono da publika vivo kaj da plurisma debato, pli malferma kaj ofte polemika, ĝin sukcesis plenumi: almetitaj al lumo kaj libera diskuto, la Frataro nerezisteble malantaŭeniris.
DE PLURAJ monatoj, la balotoj konfirmis tiun malantaŭeniron. Dum la unua balotvico de la prezidanta elekto, en majo 2012, s-ro Morsi ricevis nur kvaronon de la voĉoj; li sukcesis elŝiri plimulton je la dua vico nur danke al tiuj, kiuj nepre rifuzis lian kontraŭulon, la generalon Ahmed Chafik, deklaritan kandidaton de la eksa reĝimo. Kelkaj monatoj da relativa favoro ebligis al la prezidanto sin liberigi, en aŭgusto 2012, el la Alta Konsilio de la Armeo (CSFA), respondeca pri la katastrofa transira periodo post la falo de s-ro Hosni Mubarak kaj pri perfortaj subpremoj, inter kiuj tiu de oktobro 2011 kontraŭ paca manifestacio de solidareco kun la koptoj*. La populareco de la ŝtatestro kaj lia organizaĵo poste komencis malfortiĝi. Kaj iliaj rezultoj falis okaze de la studentaj elektoj, sed ankaŭ sindikataj balotoj de ĵurnalistoj aŭ apotekistoj.
Estas multaj kialoj de tiu malsukceso, kaj ne ĉiuj dependas de la respondeco de la Frataro. Fundamente, la organizaĵo ne kapablis adaptiĝi al la nova plurisma politika situacio, eliri el la propra kulturo de eksterleĝeco (kaŝita vivo), transformiĝi en politikan partion, konstrui aliancojn. Jes ja, ĝi fondis la Partion de libereco kaj justeco (PLJ)*, sed tiu restis plene submetata al la Frataro. Raportante pri sia intertraktado kun la PLJ, respondeculo de la social-demokrata partio rakontis ke necesis ĉiuhore interrompi la sesion por ebligi al la intertraktantoj konsulti la Frataron.
Engaĝitaj dum la 1990-aj jaroj en renoviĝo aparte markita de ilia akcepto de la nocioj demokratio kaj popola suvereneco, la Frataro, pro la subpremo kiu sekvis ilian sukceson ĉe la parlamentaj elektoj de 2005, denove fermiĝis en si mem. Dum ilia kongreso en 2009, la plej konservativa alo, gvidata de la negocisto Khairat Al-Shater, firmigis sian pozicion kaj forigis la plej malfermajn elementojn, kiel s-ron Abdel Moneim Abul Fotuh. .
Kio malplaĉis al egiptoj, tio certe ne estas ilia religia prozelitismo aŭ ilia volo apliki la ŝarion: ilia bilanco ĉi-rilate estas ja tre malgranda, kaj tion cetere riproĉas al ili la forta salafista partio Al-Nur. Efektive, ilia nekompetento kaj nekapablo iniciati reformojn mirigis multajn. Konservativa organizaĵo, la Frataro respektis la establitan ordon kaj ne kapablis formi la aliancojn, kiuj ebligintus transformi la ŝtat-aparaton — armeo, polico aŭ juĝpovo-, kiu do restis fidela al la malnova reĝimo.
Rilate al la socia movado kaj la sindikataro, ilia sinteno similis al tiu de la Mubarak-epoko. “En la parlamento, notas la usona revuo Merip, la Frataro rifuzis leĝprojekton pri laboro, kiu estus garantianta la rajton formi sendependajn sindikatojn per liberaj elektoj. Ili proponis “reguligi” la strikojn kaj metis sin ĉe la flanko de la dungantoj dum la spontanaj strikoj, kiuj persistis post la forigo de Mubarak. Ĉe la komenco de la somero, Egiptujo denove troviĝis sur la nigra listo de la Internacia Labor-Organizaĵo (ILO) pro nerespekto de la konvencioj, kiujn ĝi subskribis. (...) La registaro de Morsi ignoris la ordonojn de la tribunalo nuligi plurajn privatigojn de publikaj entreprenoj*.”
Izolita, la prezidanto Morsi lasis sin kapti en propraj kaptiloj, en novembro 2012, kun konstitucia deklaro, kiu donis al li plenajn povojn. Ne kapabla apliki ĝin, li mobilizis siajn milicojn kaj provis enpostenigi siajn homojn, almetante sin al akuzoj pri “fratarigo” de la ŝtato — akuzo ne tre konsista, ĉar la institucioj ja eskapis lian aŭtoritaton. Sed estus naive kredi, ke la popolribelo estis rezulto de tiu nura rifuzo.
La Frataro alfrontis malstabiligo-kampanjon organizitan de la malnova reĝimo: nuligo de la elektita parlamento, rifuzo fare de polico prizorgi publikan ordon kaj protekton de ĝiaj ejoj, malkondamno fare de la tribunaloj, de la respondeculoj de la Mubarak-epoko. En majo 2013, Reporter sans frontières (Ĵurnalistoj sans landlimoj) enskribis la egiptan registaron en sian liston de “predantoj” de la gazetar-libereco (kvalifiko neniam uzata kontraŭ la Mubarak-reĝimo). Sammomente funkciis, laŭ la retejo The Arabist (30-a de junio), “nerezisteblan maŝinon por amasinformila demonigo kaj mallegitimigo de la Morsi-administracio, tre trans la eraroj, kiujn Morsi mem respondecas. Kiu ajn rigardas CBC, ONTV, Al-Qahira Wal-Nas kaj aliajn satelitajn staciojn, aŭ legas histeriajn gazetojn, kiel Al-Destour, Al -Watan aŭ Al-Tahrir (kaj, pli kaj pli, Al-Masri Al-Youm), ricevas konstantan kontraŭMorsi-an propagandon”.
La oponantaro, arigita sine de la Fronto por Nacia Savo (FNS), partoprenis tiun kampanjon kaj ne hezitis kunlabori kun la malnova reĝimo. Kiel rimarkis la eseisto Esam Al-Amin unu tagon antaŭ la 30-a de junio, “en la ideologia batalo inter eksaj revoluciaj partneroj, la fulul, [favorantoj de la malnova reĝimo] sukcesis reinventi sin kaj fariĝi gravaj agantoj ĉe la flanko de la laikaj grupoj, kontraŭ la Frataro kaj la islamistoj. Antaŭ nelonge, s-ro Mohamed El-Baradei deklaris sian pretecon akcepti en sian partion ĉiujn anojn de la Nacia Demokratia Partio de Mubarak, dum s-ro Hamdeen Sabbahi [kiu atingis la trian vicon ĉe la prezidanta elekto kaj deklaras sin naseristo] asertis, ke la batalo kontraŭ la fulul nun ne plu ĉefas, ĉar la ĉefa malamiko estas nun la Frataro kaj ties islamistaj aliancanoj*”. La fascino de s-ro Sabbahi por la armeo ŝajnas konduki lin al tiu turniĝo des pli stranga, ke, okaze de la parlamentaj elektoj, lia partio alianciĝis kun la Frataro.
Trans la bildo de neorganizitaj junuloj renversantaj “islamistan diktatoron” skiziĝas malpli luman bildon. S-ro Mahmud Badr, unu el la fondintoj de Tamarrod, povas fieri — ĉu naiveco aŭ stulteco? — ke la armeestro, dum ilia unua renkontiĝo, cedis al lia admono: “Mi ja diras al vi, vi estas la ĉefkomandanto de la armeo, sed la egipta popolo estas via ĉefkomandanto kaj ordonas al vi veni tuj al sia flanko, kaj postulas anticipajn elektojn*” Pli realista, aktivulino de la movado klarigas, ke ŝi foriris el ĝi kiam ŝi vidis novajn figurojn, kiuj estis konataj kiel fulul”, aŭ kiuj “pravigis la farojn de la ŝtat-sekurec-servo”.
Multaj indikiloj pruvas, ke la movado estis delonge preparita de la armeo, kun garantioj donitaj de Sauda Arabujo vd artikolon sur nia retejo, la ŝtatsekurec-servo kaj la fulul. La miliardulo Naguib Saouiris, ligita al la malnova reĝimo, rekonis ke li financis la aktivulojn de Tamarrod, “sen ilia scio”, dum s-ino Tahani El-Gebali, eks-vicprezidantino de la konstitucia Alta Kortumo, klarigis kiel ŝi helpis ilin inventi strategion por intervenigi la armeon*. Tiu sama s-ino El-Gebali, apoganto de la reĝimo de s-ro Mubarak, deklaris, ke la diplomitoj devus ĉe balotoj disponi pri pli da voĉoj ol la aliaj*. Kaj, kvazaŭ mirakle, post la falo de s-ro Morsi, la mankoj, aparte pri benzino, ĉesis; la policistoj revenis sur la stratojn.
Sed estas dubinde, ĉu ili protektos la virinojn: la 3-an de julio, la tagon de la renverso de s-ro Morsi, cento da seksaj agresoj kaj perfortoj okazis sur la Tahrir-placo*. Kaj ĉu ne estis ja la generalo Abdel Fatah Al-Sissi, la nova estro de la reĝimo, kiu pledis por la “virgec-testoj” truditaj en januaro-februaro 2011 de la armeo al la manifestaciantinoj?
LA RENVERSO de s-ro Morsi ne plilarĝigis la plurismon de la amasinformiloj en Egiptujo. Male: duon-dekduo da tv-kanaloj estis malpermesitaj, ĵurnalistoj estis arestitaj, la eksterlandaj informiloj publike mallaŭdataj per la samaj vortoj, kiel tiuj de la oficiala gazetaro sub la Mubarak-reĝimo. La pluekzisto de ministro pri informado ne estas bona signo. Dum la ŝtataj amasinformiloj rifuzas raporti pri la manifestacioj organizataj de la Frataro — kiuj kunigas centmilojn da homoj-, la kvazaŭ-tuto de ĵurnalistaro akceptas la oficialan diskurson, kaj ties ŝovinistan tonon. La minacoj celas, trans la Frataron, ĉiujn kritikantojn de la oficiala linio. Ni tamen legu la belan kaj kuraĝan deklaron de la fama humuristo Bassem Youssef, kiu, kvankam malamiko de la Frataro, publike mallaŭdas la malhumanigon de grandaj partoj de la socio*.
Studinda kazo: la ĵurnalista raportado pri la subpremo de la manifestacio organizita la 8-an de julio 2013 de la Frataro, antaŭ la sidejo de la respublika gardistaro, kie almenaŭ kvindeko da homoj estis mortigitaj. Pridemandite pri troa uzo de perforto, la porparolanto de la armeo asertis, sen ridi (aŭ plori): “Kiu “troa uzo”? Tio estus troa se ni estus mortigintaj tri cent homojn.” La anglalingva retejo Mada Masr, unu el la malmultaj, kiuj ne falis en la propagandon, publikigis atestojn akuzantajn la armeon, aparte la bildojn de filmisto laboranta por opozicia kanalo, kiuj montris soldatojn pafantajn sen kialo. Lia filmo estis rapide forigita el la retejo, “dum oni atendas la oficialan pozicion de la armeo”. Artikolo publikigita de la ĵurnalo Al-Chourouk, kiu citis plurajn loĝantojn de la kvartalo konfirmantajn, ke la armeo pafis unue, ankaŭ malaperis*.
Ĉiuj povoj estas nun en la manoj de s-ro Adly Mansour, membro de la konstitucia Alta Kortumo, kiun li prezidis dum... kvardek ok horoj. Tiu viro, kies kariero estas ligita al la malnova reĝimo kaj al la Sauda Arabujo, kie li laboris dek jarojn, publikigis “vojplanon”, konstitucian deklaracion, kiu donas al li plenpovojn, plenumajn kaj leĝfarajn, kaj antaŭvidas elektojn post ses monatoj*. Iuj kontestataj artikoloj de la antaŭa konstitucio estis forigitaj: konsulta rolo de la islama universitato Al-Azhar pri ellaborado de leĝoj, limigo de la sindikata plurismo, ktp. Sed la armeo restas ekster ĉia civila kontrolo. Strange, sur la religia tereno, la nova formulado montras malantaŭeniron: la “principoj de la ŝario” restas la “ĉefa fonto de la leĝaro”, sed ĉi-foje kun precizigo, ke ili devas konformiĝi al la sunaa tradicio. Tiu teksto embarasis la Nacian Sav-Fronton, kiu kondamnis ĝin, sed poste reprenis sian diraĵon. Tamarrod, siaflanke, kampanjas por la malpermeso de la Frataro kaj de la salafismaj partioj — kiuj kunigas, minimume, trionon de la loĝantaro!
La nova registaro konfirmis la ŝlosilan rolon de la generalo Al-Sissi, kiu, nomumite vic-ĉefministro, restas ankaŭ ministro pri Defendo. En ĝi dominas, sur la ekonomia tereno, subtenantoj de liberalismo kaj multaj figuroj de la malnova reĝimo. Alveno kiel ministro de la Laboro de gvidanto de sendependa sindikato estas la nura bona novaĵo.
Longtempe, la publika opinio diskutis por scii ĉu, kiam la Frataro estos elektita, estos “revenbileto”. La nuna demando estas ĉu, nun kiam la prezidanto renversiĝis, Egiptujo denove spertos liberajn plurismajn elektojn. Kvankam iuj respondeculoj, inter kiuj s-ro ElBaradei, asertas la neceson inkluzivi la Frataron, ili silentas fronte al la ĉiudirekta subpremo gvidata de la ŝtatsekureco kaj la armeo, tute eksterleĝe, kontraŭ ties aktivuloj, nomataj “teroristoj” fare de la amasinformiloj.
Kiel interpreti alimaniere la malfermon de enketo pri la eskapo de s-ro Morsi kaj pluraj respondeculoj de la Frataro, dum la popolribelo de januaro-februaro 2011, el la malliberejo ouadi Al-Natroun? De monatoj, la gazetaro, nutrata de la mukhabarat (Informa Servo), amasigis “rivelojn” pri tiu incidento, eĉ pretendante, ke la Fratoj estintus helpataj de la Hamaso, la Hizbulaho kaj Al-Kajdo — kio nutras kontraŭ-palestinan kampanjon agresivan kaj ŝovinisman*. Nu, kiam oni akuzos aktivulojn, pro tio, ke ili postulis la foriron de s-ro Mubarak?
Ĉu oni volas puŝi la Frataron al perforto — eĉ provoki ĝin — por ebligi la restarigon de “krizo-stato”, nome de la “milito kontraŭ terorismo”? Ĉu la nestabileco en la Sinajo, kiu ne komenciĝis kun s-ro Morsi, servos kiel preteksto? Kiel ajn, ne estos politika ordo sen inkluzivo de ĉiuj fortoj, eĉ la islamistoj kaj la Frataro, kiuj devos eltiri la lecionojn el sia malsukceso kaj turni la paĝon de la eksterleĝeco.
Alain GRESH