Tekstaro de Esperanto

Parto de unu teksto en kolekto de Esperantaj tekstoj

Listo de ĉiuj partoj  ⇐ Al la antaŭa parto  Al la posta parto ⇒ 

Le Monde diplomatique en Esperanto 2011-2013

La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano

Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj

La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.

Proksimuma verkojaro: 2011-2013

Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”

Origino de la atenco de Nairobo

Somala terorismo, kenja konfuziĝo

Detruiĝinte antaŭ pli ol du jardekoj, Somalujo estas bankrotinta ŝtato. En ties nordo, Somalilando kaj Puntlando vivas aŭtonomie, dum en la cetera parto de la lando, malgraŭ internacia armea helpo, la centra registaro penas akiri aŭtoritaton. La ĝihada organizaĵo Chabab perdis iom de sia forto, sed ĝi disvastiĝis, interalie en Kenjo, kies gvidantoj distingiĝas per sia neglektemo.

Sabaton la 21-an de septembro 2013, malgranda sturmotaĉmento sub aŭtoritato de la Chabab — mallongigo de la somala islamisma movado Harakat Al-Chabab Al-Mujahidine — eniris en la komercan centron Westgate, en [Nairobo], Kenjo, kaj ekpafis al la homamaso de aĉetantoj. Sin kaŝante en la implikaĵo de magazenoj kaj butikoj, la atakantoj subtenis sieĝon dum kvar tagoj, mortigante ĉiujn renkontitajn homojn. La kenjaj gvidantoj ne nur ne sukcesis ĉesigi la amasmurdon, sed ili ne kapablis identigi la anojn de la taĉmento, malhelpi ilin fuĝi, kaj aresti eĉ unu. Pli ol unu monato post la okazaĵoj, restas kompleta sencerteco, inkluzive pri la nombro de viktimoj.

Tiuj eventoj estis ja perceptataj precipe kiel atako de “islamistaj teroristoj”, sed ili havas du aliajn dimensiojn, ofte subtaksatajn: ili estas plia epizodo en la interna milito, kiu detruas Somalujon de la eko de la gerilo en 1988; kaj ili estas pligraviga simptomo de la politika konfuziĝo, kiu ne ĉesas kreski en Kenjo, de la kontestata prezidanto-elekto de 2007*.

* Vd Jean-Christophe Servant, “Affrontements très politiques au Kenya”, Le Monde diplomatique, februaro 2008.

Somalujo disŝiriĝas, ne de la falo de la diktatoro Mohamed Siad Barre en 1991, kiel oni ofte asertas, sed de la granda popolribelo de Somalilando, la norda regiono, kiu proklamis sendependecon en 1991 sen ricevi internacian agnoskon*. La iom-post-ioma potenciĝo, ekde 2004, de la armita movado Chabab (laŭvorte: “la junuloj”) simbolas la senfinan politikan degeneron de la lando.

* Vd “Le Somaliland, une exception africaine”, Le Monde diplomatique, oktobro 2010.
Interna konflikto ĉe la Chabab

Kelkaj volis vidi en la Westgate-atako venĝon kontraŭ Kenjo, kies armeo intervenis kontraŭ bazoj de la radikala islamista grupo, kun helpo de la somala federacia registaro (SFR) kaj de la franca aviado, en oktobro 2011. Tamen, la kenja armeo estas nur unu el la eksterlandaj armeoj funkciantdaj en Somalujo — kaj certe unu el la malplej efikaj. Ja, tiuj de Ugando, Burundo kaj Ĝibuto agadas de 2007 kadre de la African Mission in Somalia (Amisom), kunfinancata de la Afrika Unio (AU) kaj la Unuiĝintaj Nacioj (UN). Multaj etiopiaj armegrupoj krome aktivas ekster la kadro de Amisom. La kenjanoj sekvas siajn naciajn interesojn, kiuj multe rilatas al la restarigo de paco en Somalujo.

Nairobo strebas protekti sian nord-okcidenton, kiu estas senĉese atakata de shifta (somalaj banditoj) sed ankaŭ, verŝajne, akiri regadon sur zono de la hinda oceano, kiu verŝajne enhavas petrolon kaj certe naturan gason. En 2011, la kenjaj soldatoj bezonis naŭ monatojn por antaŭeniri ducent kilometrojn, spite al la fakto, ke ili renkontis preskaŭ neniun reziston; tian malrapidecon parte klarigas la malbona funkciado de ilia loĝistika ĉeno. Kaj dum la batalo por la posedo de la haveno Kismayo, en septembro 2012, ili puŝis sur la unuan vicon la milicanojn de sia loka aliancano Ahmed Madobe, kies trupoj poste prizorgis plejparte la sekurecon de la regiono Juba. Eĉ pli malbone, kiam en januaro 2013, s-ro Madobe petis ĝian helpon por “purigi” la post-landon, survoje al la Gedo, la kenja armeo ne respondis, dubante pri siaj kapabloj alfronti la Chabab.

Dum la jaro 2012, la islamista grupo perdis plurajn el la grandaj somalaj urboj, kiujn ĝi akiris, ebligante la starigon de nova Konstitucio kaj de nova registaro. La elekto de la prezidanto Hassan Cheikh Mohamoud, la 10-an de septembro 2012, finis la transiran procezon komencitan en 2004 sub aŭtoritato de UN.

Estus ankaŭ erare interpreti la sturmon al Nairobo kiel pruvon de renovigita strategia forto de la islamistaj grupoj. Okazas ja projekcio de la somala interna milito al Kenjo, sed la atako de Westgate rezultas el la interna konflikto, kiu disŝiris la Chabab inter aprilo kaj julio 2013. Tiuj alfrontiĝoj sekvas la militajn malvenkojn truditajn de la Amisom. S-ro Ahmed Godane, unu el la precipaj ĉefoj de la movado, tre akre alfrontis plurajn el siaj subuloj. Kelkaj mortis pro tio, kaj la ĉefa inter ili, s-ro Hassan Dahir Aweys, historia respondeculo de la somala islamisma movado, fine kapitulacis al la federacia registaro, kiu malfacile pretervivas, en Mogadiŝo, sub la protekto de la internaciaj trupoj.

Malfacilas scii, ĉu la sturmtaĉmento, kiu frapis en Westgate devenas de la grupo de s-ro Godane aŭ de tiu de liaj kontraŭuloj. Sed ŝajnas ja certe, ke ĝia ago celis impresi la amaskomunikilojn, kiuj ne plu iras en Somalujon, kaj por altiri la monon de Al-Kaido, kiu laŭdire finance ne bonfartas kaj fariĝas ŝparema. S-ro Godane tiel antaŭeniras al la rango de “stelulo” de la tutmonda islamisma terorismo, sur scenejo jam okupata de Al-Kaido en Islamisma Magrebo ( AKIM), Al-Kaido en la Araba Duoninsulo (AKAD), la indonezia Jamaa Islamiya, Boko Haram en Niĝerio kaj la diversaj siriaj movadoj.

Evidente, la eksportado de la fenomeno ne signifas, ke ĝi ne plu havas bazon en Somalujo. La Chebab regas ankoraŭ proksimume la duonon de la teritorio. Ili provas repoziciiĝi fronte al la federacia registaro, organizante en la zonoj, kiujn ili okupas, infrastrukturajn konstruojn, popolajn asembleojn kaj eĉ infanajn festojn! Se terorismo estas ilia ĉefa aktivaĵo, ĝi ne estas la sola de tiu movado, kies ĉefa atuto estas reprezenti etajn klanojn. Tiuj opinias sin viktimoj de la “imperiismo” de la grandaj klanoj, kaj unuarange de la grupo Hawiyé, tro reprezentata ene de la SFR. La somala federacia registaro devas ofte intertrakti ruzajn interkonsentojn kun la Chabab, kiujn ĝi aliflanke kontraŭbatalas, kiel en la regiono de Juba, kie ĝi kaŝe disvolvas lukton kontraŭ s-ro Madobe. Pri tiu lasta, oni sin demandas, ĉu li estas je la servo de la kenjanoj, aŭ ĉu, male, li utiligas ilin.

Tre malmulte arme-ekipita*, Kenjo mem troviĝas en profunda politika konfuzo. Okaze de la prezidanta elekto de 2007, etnaj streĉiĝoj devenantaj de la sendependiĝa tempo kaj pligrandigitaj de la reĝimo de s-ro Daniel Arap Moi (1978-2002), kondukis al perfortaĵoj, kiuj kaŭzis mil tricent mortojn. Tricent mil homoj rifuĝis sur la teritorio de sia origina etno por eskapi la atakojn. Multaj ankoraŭ ne revenis al sia antaŭa loĝloko. Tribaj milicoj kreiĝis, la plej brutalaj estas tiuj de la Kikuyu kaj Kalenjin*. Sekve de la masakroj, la Internacia Pun-Kortumo (IPK) ordonis enketon kaj leĝe persekutis unu el la ĉefaj kikuyu-aj politikistoj, s-ron Uhuru Kenyatta, filo de la eksprezidanto Jomo Kenyatta, kaj ankaŭ unu kalenjin-an gvidanton, kiu batalis kontraŭ ili en 2007, s-ro William Ruto. (Vidu art...)

* La Kenya Defence Force (KDF) ne spertis militon de post la sendependiĝo de la lando en 1963. Kaj ĝiaj “operacioj pri ordotenado” ofte okazigis sangajn elvojiĝojn, kiel la masakron de tri mill civiluloj en Waggala en 1984.
* Jomo Kenyatta, la unua prezidanto de sendependa Kenjo, estis kikuyu. Lia posteulo, s-ro Daniel Arap Moi, estis kalenjin.

Submetitaj al tribunala kaj internacia intensa premo, ambaŭ akuzitoj tiam formis aliancon, kontraŭnaturan sed efikan, kiu ebligis al ili fariĝi respektive prezidanto kaj vicprezidanto. Ili ja gajnis la baloton de marto 2013, kun nur ok mil kvarcent pliaj voĉoj, tio estas 50,07% de la 12,3 milionoj da voĉdonantoj (el 14,4 milionoj enskribitoj). Malbone elektitaj, suspektataj pri krimoj kontraŭ la homaro, devigataj prezenti sin antaŭ la IPK, la du viroj estis en malbona pozicio. La atako de Westgate donas al ili savtabulon.

S-ro Ruto jam troviĝis en Hago, fronte al siaj juĝistoj, kiam okazis la atako de la 21-a de septembro, kaj la prezidanto Kenyatta estis ironta tien en novembro. Malpli ol dudek kvar horojn post la komenco de la debatoj, la IPK konsentis, ke la vicprezidanto reiru al Nairobo “por urĝe certigi plenumon de siaj funkcioj”.

De tiam, s-roj Kenyatta kaj Ruto ne plu estas sindefendantaj suspektatoj, sed garantiuloj pri la internacia leĝeco fronte al la “terorisma minaco”. Ne gravas, ke la sekurecfortoj tiel priplorinde mastrumis la situacion — ili eksplodigis la parkejon situantan sur la tegmento de la komerca centro, enterigante multajn homojn sub la ruboj; la soldatoj prirabis la magazenojn, inter kiuj trinkejojn, ili ebriiĝis tiom ke ili pafis ien ajn. Ne gravas, ke la polico ne disponis pri la mapo de la konstruaĵo, kaj ne klopodis gardi la kloakojn, tra kiuj la membroj de la taĉmento sukcesis fuĝi. Ne gravas, ke jam la unuan tagon, la armeo vokita kiel helpotrupo, erare mortigis la polico-ĉefon. Ne gravas, ke la ŝtatfunkciuloj taskitaj solvi la krizon, la generalo Julius Karangi kaj la ĝenerala polic-inspektoro David Kimaiyo, publike disputis kaj premis siajn subulojn per kontraŭdiraj ordonoj, dum la ministro pri internaj aferoj mensogis, atribuante la incendion de la komerca centro al la teroristoj — kion la publiko neniam kredis.

Ĉu klubo de diktatoroj?

Ambaŭ kenjaj akuzitoj ricevis fervoran subtenon de la niĝeria prezidanto Goodluck Jonathan, de la etiopia ministro pri eksterlandaj aferoj Tedros Adhanom kaj de granda plimulto de la membroŝtatoj de la Afrika Unio kunvenintaj en Adis-Abebo la 12-an de oktobro 2013. Nur la eksa ĝenerala sekretario de UN, Kofi Annan, ankoraŭ ronĝata de siaj rememoroj el Ruando kaj Darfour, deklaris: “Mi ne aŭdis la gvidantojn paroli pri justico por la miloj kaj miloj da afrikanoj, kiuj perdis sian vivon kaj tiuj, kiuj estis devigataj fuĝi el siaj hejmoj. Kie estas justico por ili?” La sudana blogisto Hafiz Mohamed, defendanto de homrajtoj, titoligis unu el siaj artikoloj “Ĉu la Afrika Unio estas unio de popoloj aŭ klubo de diktatoroj?”*

* Hafiz Mohamed, “The AU is it people union or dictators club”, 14-a de oktobro 2013, www.sudantribune.com.

Nenio estas solvita en Kenjo, kie la fakto, ke s-roj Kenyatta kaj Ruto estas ŝirmitaj kontraŭ la internaciaj juraj persekutoj ne ŝanĝis la politikan konfuzon. La deputitoj, al kiuj la prezidanto Kenyatta petis, meze de la financa krizo, esti moderaj en siaj decidoj, kaptis cetere la okazon por voĉdoni, en septembro, propran salajro-altigon, kiu, kun preskaŭ 12.000 dolaroj monate, metas ilin inter la plej bone pagitaj deputitoj el la planedo...

Gérard PRUNIER