Tekstaro de Esperanto

Parto de unu teksto en kolekto de Esperantaj tekstoj

Listo de ĉiuj partoj  ⇐ Al la antaŭa parto  Al la posta parto ⇒ 

Le Monde diplomatique en Esperanto 2011-2013

La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano

Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj

La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.

Proksimuma verkojaro: 2011-2013

Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”

Junaj aŭtoroj kontraŭ la maljunaj, la armeo kaj la Islama Frataro

Dividiĝo de la egiptaj verkistoj

Dum la subpremado plifortiĝas en Egiptujo nome de la “milito kontraŭ terorismo”, eminentuloj el la intelektula medio, nostalgiaj pri naserismo, kaj ofte politike maldekstraj, proklamis sian subtenon al la armeo. Tiu generacio de maljunuloj estas kontestata de la verkistoj kaj artistoj, kiuj rifuzas la revenon de la “Profunda Ŝtato” kaj la perfidon de la revolucio-idealoj.

Malverŝajna kanzono estas tiu ekkantata de la apogkolonoj de la egipta literaturo gloranta la generalon Abdel Fatah Al-Sissi! Dum la lando vidas la minacon de armea reĝimo kreski ĉiutage, ties plej famaj intelektuloj — la verkistoj Sonallah Ibrahim, Gamal Ghitany aŭ Bahaa Taher, la poeto Ahmed Fouad Negm kaj aliaj figuroj el la tiel nomata generacio “de la 1960-aj jaroj” — aliĝas al la unuanimeco, kiu disvastiĝis en la politikan klason kaj la plej grandan parton de la publiko kaj vidas en s-ro Al-Sissi “nacian heroon” havantan gravecon de prezidanto. Ili tiel estas en spirita unio kun popularaj verkistoj el la sekva generacio, kiel Alaa El-Aswani aŭ Khaled Al-Khamissi.

Vere necesas, ke la Islama Frataro igis sin malaminda, por ke aŭtoroj malliberigitaj hieraŭ de Gamal Abdel Naser kaj Muhammad Anwar Al-Sadat, kaj kiuj formulas de preskaŭ kvardek jaroj severan politikan kaj socian kritikon de la regantaj reĝimoj, publike aprobas la sangan subpremon, kiu trafis la Islaman Frataron en julio 2013: pli ol mil kvincent mortintoj, centoj da vunditoj, miloj da malliberuloj kaj centoj da malaperintoj. El-Aswani, interalie, fama aŭtoro de La Yacoubian Konstruaĵo, priskribo de la regofino de s-ro Hosni Moubarak publikigita en 2002 kaj fariĝinta internacia “plej vendito” (best-seller)* kontribuis fine de la 2000-aj jaroj igi la publikon sentema al la devojiĝoj de la reĝimo, per ĉiusemajnaj ĉefartikoloj, kiuj preparis la terenon por la revolucia movado de la 25-a de januaro 2011.

* Alaa El-Aswani, L’Immeuble Yacoubian, Actes Sud, Parizo, 2006.

“Ĉu la egipta maldekstra intelektularo subite fariĝis faŝista?”, sin demandis la ĵurnalo Le Monde unu tagon post la eksigo de s-ro Mohamed Morsi*. Sed tio estis ignori la ŝokondon estigitan de la reveno de la militistoj ĉe la intelektuloj, kie debatoj viglas, eĉ se ili ne aperas fronte de la ĵurnaloj, de nun ĉiuj favoraj al la armeo. Preter la politika konflikto inter subtenantoj kaj oponantoj al la generalo Al-Sissi, la puĉo de la 3-a de julio malkaŝis dividon inter la artistoj koncerne la rolon de la intelektularo kaj la naturon de la ŝtato.

* Christophe Ayad, “Les intellectuels égyptiens justifient le coup de force mené par l’armée”, Le Monde, 13-a de aŭgusto 2013.
Amaso da iluzioj kaj mitoj

Ĉar, se povas ŝajni paradokse vidi eks-opoziciantojn subteni militistan reĝimon, estas tamen logiko en la pozicio de tiuj verkistoj. Ili ĉiam estis fervoraj defendantoj de la ŝtato, kies alegoria figuro troviĝas en iliaj verkoj; ŝtato laŭ ili minacata de du esencaj plagoj: korupto kaj islamistoj. Ili kontribuis prizorgadi la grandan rakonton, kiu dominas en la vicoj de la konstitucia asembleo, kie la generalo Al-Sissi oportune nomumis intelektulojn subtenantajn tiun vidadon, kiel ekzemple Mohamed Salmaoui, prezidanton de la Unuiĝo de la verkistoj, hodiaŭ porparolanto de la komitato taskita redakti la Konstitucion. Ja tiu protekta kaj idealigita ŝtato, senigita je korupto kaj je la islamistoj estas laŭ ili enkorpigita de la generalo Al-Sissi, kaj ĝi “triumfas” laŭ ili, kiel klarigas Ghitany en la paĝoj de Akhbar Al-Youm*.

* “La ŝtato triumfas” (en la araba), Akhbar Al-Youm, Kairo, 3-a de novembro 2013.

Tiu granda rakonto kun naser-aj tonoj estis jam tiu de Naguib Mahfouz, Nobel-premiito pri literaturo en 1988, la lasta modelo de tiuj aŭtoroj. Mahfouz klarigis en siaj Memoraĵoj: “En 1954, kiam Naser sukcesis renversi Mohammed Naguib* (...), miaj sentoj al li estis prefere negativaj. Mi ne sentis multe da kunsentemo kiam li fariĝis viktimo de murdoprovo sur la placo Manshia en Aleksandrio, en 1954; sed samtempe, mi ankaŭ ne havis simpation al la Islamista Frataro (...). Tial, eĉ se mi estis malkontenta pri la decido de Naser malpermesi la politikajn partiojn escepte tiun de la Islama Frataro tuj post la revolucio de 1952, mi tamen estis kontenta kiam li malpermesis ankaŭ ĝin, post tiu murdoprovo*.”

* Unua prezidanto de Egiptujo post la puĉo de la Liberaj Oficiroj de la 23-a de julio 1952 kaj la starigo de la respubliko.
* Naguib Mahfouz, Memoraĵoj (en la araba), Dar Al-Shorouk, Kairo, 2011.

Tiu fideleco al la ŝtato meritigis al ĝiaj defendantoj la titolon “intelektularo de la Lumoj”. Sed, kvankam ili estis simbolo de la sendependa kulturo, ili delonge integris la rondon de la kulturo rekonata de la institucioj. Rifuzi literaturan premion atribuitan de la ministrejo pri kulturo, kiel faris Ibrahim en 2003, aŭ insulti la ministron pri kulturo en la paĝoj de Akhbar Al-Adab, kiel faris Ghitany, ne malhelpis ilin aliĝi al la panteono laŭdata de la supera Konsilio pri Kulturo, la Unuiĝo de egiptaj verkistoj, la Opero aŭ la televid-scenejoj, ĉiuj ja “oficialaj” institucioj.

Pri ili, oni povas diri ke ili ĉiam kritikis la ŝtaton el interne, reaktivante la modelon de la “klera” intelektulo, kiu gvidas la popolon kaj portas altan socian mision*. Ankaŭ tiusence, El-Aswani, malgraŭ sia rolo en la revolucio de januaro 2011, ligiĝas pli al la generacio de la 1960-aj jaroj, - kaj al ĝiaj literaturaj modeloj — ol al tiu de la 1990-aj jaroj.

* Richard Jacquemond, Entre scribes et écrivains. Le champ littéraire dans l’Egypte contemporaine, Sindbad — Actes Sud, Arles, 2002.6

Ĉar aperis post tiam nova generacio de verkistoj, interalie romanverkistoj, kiuj, kvankam ĝi ne komerce sukcesis same kiel la pliaĝuloj, restis intence ekster la rondoj de institucioj. Avangarda medio, grandparte ignorata de la okcidentaj eldonistoj, kiu miksas kritikon de la dogmoj kaj forman renovigon.

Mustafa Zikri, Yasser Abdel Latif, Haytham Al-Wardany, May Telmissany, Youssef Rakha, Ihab Abdel Hamid, Wael Ashri, Basma Abdel Aziz, Nael El-Toukhy, Ahmed Nagy, Ahmed Al-Aydi, Mohamed Kheyr, Mohamed Rabie, Mansura Azzeddine estas la reprezentantoj de tiu literatura avangardo. En iliaj verkoj, la dominantaj naser-aj kaj maldekstraj intelektuloj vidas nur “specojn de ruboj lasitaj de la tutmondiĝo-katastrofo kaj frivolaĵojn de urbaj dorlotitaj infanoj”, kiel resumas la poeto kaj romanisto Abdel Latif.

Preter la diverseco de ĝenroj, komuna sentemo ligas tiujn aŭtorojn, kiuj distanciĝis rilate al la mahfouza modelo kaj al la historia romano ŝatataj de iliaj pliaĝuloj. Kun simpati-sento al la kontraŭ-herooj, la marĝenuloj kaj la huliganoj, tiuj “bastardaj” kaj mallongaj rakontoj, kelkfoje prisemitaj per desegnoj, floras sur la ruinoj de la grandaj rakontoj — naciismo, naserismo, komunismo, socialismo, panarabismo, islamismo-, ĝoje piedpremante la patrujon kaj ŝtaton, kaj malsanktigante la rolon de la artisto. “Nekompleta literaturo”, laŭ Al-Wardany*, aŭ “nematura”, laŭ Zikri, kiu ekzemple laŭdas la arton rakonti spontane kaj sen planado*.

* Haytham Al-Wardany, Homoj de la nekompleta literaturo (en la araba), Dar Merrit, Kairo, 2003.
* Mustafa Zikri, “La nematura literaturo”, antaŭparolo al Tio, kion scias Amin kaj kvin aliaj rakontoj (en la araba), Dar Al-Tanouir, Kairo, 2012.

Krom la fakto, ke ili ofte kaj nekaŝe revas aboli la ministrejon pri kulturo, tiuj aŭtoroj ne hezitas verki satirojn de la oficiala historio kaj de la mitoj de la egipta ŝtato, kies detruon ili imagas kun multaj kontraŭ-utopioj, katastrofoj, eksterleĝaj universoj mastrumitaj de huliganoj*.

* Nael El-Toukhy, La Kvaranteno (en la araba), Dar Merrit, 2013.

“Plu ripetadi la deliraĵojn de la ŝejkoj de naserismo pri la centra ŝtato protektata de la militistoj kaj ilia ĉefo, kiu memorigas al ili Naser, estas kvazaŭ halucinoj pro Tramadol*, asertas la tre juna romanverkisto Nagy, kies venonta romano, Istikhdam Al-Hayat (“La uzo de la vivo”), publikigota ĉe la eldonejo Dar Al-Tanouir, priskribas Kairon kiel aron da subteraj komunumoj trablovataj de potencegaj ventoj. “Eble plaĉas al la maljunaj intelektuloj konfidi la decidojn al la militistoj, sed la junuloj, kiuj servis en la armeo aŭ kiuj estis enkarcerigitaj de la militistoj ne estas trompataj de tiuj mensogoj. Ili ne akceptos, ke grupo trudos al ili sian vidon de la identeco, ĉu ĝi estas islameca aŭ civila en militistaj vestoj. Egiptujo estas tro vasta, por esti resumita per slogano kiel “la popolo volas tion aŭ tion ĉi”. Necesas havi la kuraĝon proponi radikalajn prezentaĵojn de la ruiniĝo, en kiu ni ja vivas. Estas urĝa neceso detrui ĉi tiujn kompatindajn prezentaĵojn de la egipta identeco, konstruitajn sur amaso da iluzioj kaj mitoj, kaj ĉesi trudi ilin al la homoj. La militista naciisma ŝtato mortis, la politika islamismo malvenkis eĉ antaŭ ol komenci kaj la demokratio estas nenio alia ol rimedo por administri la landajn aferojn kaj disigi la povojn” — ne nova ideologio.

* Analgeziko ofte uzata kiel drogo en Egiptujo.

Ĉi tiu nova ondo povus resti, krom esceptoj, destinita al tre malgranda avangardo, se ĝi ne estus en resonanco kun vasta alternativa movado, kiu movigas la rilatojn inter ŝtato kaj kulturo; movado subtenata de la alveno sur la scenejo de artistoj marĝenigitaj de la institucioj. Tiu ĉi movado disvolviĝis fine de la 1990-aj jaroj, en kirliĝo de ĝenroj kaj grupoj: strirakontoj, kino, repo, elektronika muziko, teksto-kanzonoj, teatro, stratoartoj, murdesegno. Amaso da junuloj enbloviĝis sur la scenejon tiel nomatan “sendependa”, en kompanioj kaj ejoj financitaj de organizaĵoj por defendo de homrajtoj kaj diversaj mecenatoj.

Ekster ŝtato kaj amaskomunikiloj

Iliaj ĉefaj referencoj estas nek Mahfouz, nek la kantisto Abdel Halim Hafez aŭ Umm Kulthum, sed Ahmed Adawiya kaj Sheikh Imam, subgrundaj kantistoj ignorataj de la ŝtat-kulturo kaj de la amaskomunikiloj. Iliaj disvastigaj rimedoj: Interreto kaj YouTube. La muziko “elektro chaabi” (tiel nomata mahragan), kiu elverŝiĝas en Egiptujon, enkorpigita interalie de la muzikistoj Wessa, Ikka kaj Ortega, tiel disvolviĝis sur integraj cirkvitoj (icoj) interŝanĝitaj de la Tok tok-kondukantoj en la ladurboj, ĝis atingi hodiaŭ la pinton de la listo de plej popularaj kanzonoj (Hit-parade).

Sed, same kiel la praktiko de murdesegno kaj la kulturo de la futbal-subtenantoj (la ultra) , la mahragan-kulturo, per sia uzo de la korpo surstrate kaj per sia renverso de la normoj, estas portanto de kulturaj malordoj multe pli profundaj ol la paroladoj pri korupto kaj islamismo de la laŭdegantoj de la generalo Al-Sissi.

La puĉo de la 3-a de julio 2013, subtenata de la plimulto de la loĝantaro, rivelis la multajn facetojn de la egipta revolucio — iuj postulantaj la falon de la reĝimo dum aliaj revis reinventi la ŝtaton-, sed ĝi precipe ebligis difini novajn “kulturejojn”, kies influo potenciale fariĝas grandega pro la uzo de la novaj teknikoj.

“La revolucio rivelis la koluzion de multaj “opoziciantoj” en la arta medio kun la simboloj de la reĝimo, kiujn ili devus kontraŭbatali, asertas la verkisto Rakha. Ĝi ankaŭ helpis difini la verajn ejojn de la kulturo, ĉu ili estas realaj aŭ potencialaj. Tiuj ejoj estas nun ekster la ŝtato kaj la amaskomunikiloj, inkluzive de la neoficialaj amasinformiloj, kaj ekster la maldekstra (goŝista) kultura medio, kiu identiĝas al la ŝtato kun ideoj kaj tradicioj pri kiuj oni ne povas dubi, ke — kvankam ili malamikas al la tutmondiĝo-, ili rifuzas la ŝanĝon.”

Claire TALON kaj Fadi AWAD