Listo de ĉiuj partoj ⇐ Al la antaŭa parto Al la posta parto ⇒
La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano
Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj
La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.
Proksimuma verkojaro: 2014-2016
Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”
La senkapableco de la alĝeria ŝtato (vd artikolon de Pierre Daum) naskas latentan malkontenton, kiu kelkfoje rezultigas sangajn alfrontiĝojn, kiel tiuj okazintaj en Ghardaia meze de marto. En tiuj kondiĉoj, la nova kandidatiĝo de s-ro Abdelaziz Bouteflika por la prezidanta elekto okazonta la 17-an de aprilo kaŭzis koleron de loĝantaro, kiu plu nenion atendas de siaj gvidantoj.
“FINE DE la somero 2013, panik-vento blovis sur la plej altaj tavoloj de la registaro, konfidas tiama ministro. En kelkaj tagoj, la partio, la sekurec-servoj, la registaro kaj la armeo estis skuataj.” La Fronto de Nacia Liberiĝo (FNL), kiu disponas pri plimulto en la nacia Asembleo, urĝe nomumis novan ĝeneralan sekretarion. S-ro Amar Saadani, elĵetita en 2007 el sia prezidanteco de la Parlamento pro dubindaj aferoj neniam klarigitaj, estis trudita perforte al la centra komitato, kiu ne volis lin.
La politika polico, kiu, sub la nomo “departemento de informado kaj sekureco (DIS)” loĝas ĉe la armea stabo, spertis publikan “senvestiĝon” (kio en Alĝerio signifas humiligon) de sia ĉefo, la mistera kaj nemovebla generalo Mohamed Mediene, alinomita “Tufik”, fare de Saadani. Oni laŭte forprenis de li plurajn el liaj taskoj, kiel la disdonadon de ŝtata reklamo al la gazetaro aŭ la manipulado de la partioj, sindikatoj kaj asocioj, kiuj celas montri la plurisman fasadon de la reĝimo. Dek ministroj, el kiuj kvar havis suverenajn funkciojn (defendo, internaj aferoj, justico, eksterlandaj aferoj) estis abrupte forigitaj. Kunvokitaj ĉe la registar-estro, ili estis tiel admonitaj — krom unu el ili, kiu trovis postenon en la konstitucia Kortumo -:“Viaj rezultoj ne estas la kaŭzo, sed...”
SED kio? Meze de aŭgusto, unu monaton post la reveno de la prezidanto de la Respubliko, s-ro Abdelaziz Buteflik, flegita dum tri monatoj en Parizo pro cerbovaskula akcidento, kiu lasis lin tre malfortigita, la skandalo eksplodas en Milano. Itala gvidanto de la Saipem, filio de la petrola grupo Ente Nazionale Idrocarburi (ENI) konfesas, ke li pagis preskaŭ 200 milionojn da dolaroj al alĝeriaj perantoj, por kontraktoj kies valoro estas 11 miliardoj da dolaroj. La grandeco de la sumo ne emociigas la alĝeriajn gvidantojn. Ilia timo venas de alia aspekto: la unuan fojon, estas ja eksterlandaj juĝistoj, italaj, francaj kaj usonaj, kiuj pristudas korupto-aferon. Nenio komuna do kun la skandaloj, kiuj, de 2009, regule okazigas skandalon sen neniam sekvigi proceson. La alĝeria justico lernis submetiĝi. “En delikata juĝafero, kiam mi anoncas, ke la kortumo retiriĝas por decidi, mi scias ke, reale, mi kaj la juĝistaro, ni iras trinki kafon en la antaŭsalono, atendante la telefonalvokon, kiu donos al ni la verdikton”, rakontas, nefiere, la prezidanto de tribunalo en la okcidento de Alĝerio.
La tagon mem de sia nomumo ĉe la pinto de la FNL, la 1-an de septembro 2013, s-ro Saadani kuras ĉe la ministro pri justico, s-ro Mohamed Charfi. Li insistas, ke li forigu el la dosiero la nomon de la eksa ministro pri energio Chakib Khelil, konsiderata proksimulo de s-ro Bouteflika. Li komprenigas al li ke, kaze de rifuzo, li perdos sian postenon. Dek unu tagojn poste, s-ro Charfi estas eksigita kun naŭ kolegoj.
Ĵus antaŭ la prezidanta elekto, la skandalo estas interpretata ĉe la pinto de la povo kiel provo malstabiligi, iomete kiel tiu, kiu frapis la turkan ĉefministron Recep Tayyip Erdogan. La instigintoj de la skandalo, mallaŭdataj de la ŝtataj amasinformiloj sed neniam identigitaj, troviĝas laŭdire eksterlande*; sed ĉu ili ne havas relajsojn surloke? La DIS nepre estas koncernata: ĝi specialiĝis pri enketoj pri korupto kaj rivelis plurajn aferojn embarasajn por la ĉirkaŭaĵo de la ŝtatestro. Unu el ili, nomata “Sonatrach 1” ankaŭ koncernas la petrol-sektoron; en alia, temas pri la konstruo de la orient-okcidenta aŭtoŝoseo, adjudikata al ĉinaj kaj japanaj entreprenoj en malklaraj cirkonstancoj. Necesas do malhelpi la agadon de generalo Medienne!
Starigita danke al la persona favoro de malsana kaj malfortigita Bouteflika, “kvaropa bando”* laŭ alĝeria maniero, aŭ pli ĝuste kvinopo, estas taskita pri tio. En Ĉinujo, en 1976, kiam la prezidanto Mao Zedong estis agonianta, lia edzino Jiang Qing provis kapti la okazon por entrudi sin en la komunista Nomenklaturo; en Alĝerio, kvardek jarojn poste, la juna frato de s-ro Bouteflika, Saïd, ja ludas tiun rolon. Lin subtenas la registarestro, s-ro Abdelmalek Sellal, la ĝenerala sekretario de la FNL Saadani kaj s-ro Amar Ghoul, ministro pri transportoj kaj influa personeco de la islamisma medio, kiu kovris la skandalon de la orient-okcidenta aŭtoŝoseo. Speciala Konsilisto de la prezidejo, s-ro Saïd Bouteflika estas ligilo inter sia frato, enfermita en medicinigita vilao en Sidi Fredj, je dudek kilometroj okcidente de Alĝero, kaj la ekstera mondo. “Li ja regas la landon, kaj lia sola oponulo estas la DIS. Ĉiuj kliniĝas antaŭ li: la ministroj, la prefektoj, la polico, la altaj respondeculoj... Li disponas pri la telefon-linio de la prezidejo, do homoj obeas al li”, deklaras emerita generalo, s-ro Hocine Benhadid, kiu asertas paroli nome de siaj kamaradoj*. “Kaj en la armeo, Gaïd Salah estas kun li. Sed mi precizigas, ke nur Gaïd Salah kiel individuo — kaj ne la armeo kiel institucio — subtenas lin.” La stabestro Ahmed Gaïd Salah, sepdek-kvar-jara generalo, fama pro sia brutaleco kaj siaj malmultaj ideoj, estas ja la kvina membro de la bando, kaj sendube la plej potenca.
“Depost la interrompo de la elekta procezo, en 1992*, kvazaŭ-konklavo de la armea hierarkio decidis pri la sekvenda politiko. Estis unuflanke la arme-stabo, la armeaj regionoj, la grandaj armepartoj, kaj aliflanke la servoj pri informado, kiuj ludis rolon de interfaco kun la politika ento. Sed la decidoj estis faritaj per interkonsento”, klarigas la eksa kolonelo de la DIS, Mohamed Chefik Mesbah, kiu, kun aliaj malpli konataj, prizorgas la publikajn rilatojn de sia eksa “domo”. Nomumante s-ron Gaïd Salah ĉe la posteno de vicministro pri defendo okaze de la ministroŝanĝo la 11-an de septembro 2013, s-ro Bouteflika lokis unu el siaj homoj ĉe la kapo de la rondo de generaloj, kiu regas la armeon kaj — parte — Alĝerion. Tri el ili estis emeritigitaj en januaro 2014, dum eksa respondeculo de la kontraŭterorisma lukto estis denuncita ĉe la militista tribunalo de Blida. La aliaj silentas. Ili ĝis nun ne respondis al la solena invito lanĉita fine de februaro al ili fare de s-ro Mouloud Hamrouche, eksa “reformista” ĉefministro de la jaroj 1989-1991:“Mi alvokas la Popolan Nacian Armeon savi Alĝerion.”
La “sistemo” jam ne plu vivas. La “kvaropa bando” ĝin anstataŭas kaj kunordigas la kampanjon por kvara mandato de prezidanto, kiun kondukas, pere de siaj perantoj, la eliranta prezidanto, en la posteno de jam 15 jaroj, kaj tro malsana por ĝin mem fari. Kun la tempopaso, la ŝtato pli kaj pli resumiĝis je unusola homo, kiu decidas pri ĉio aŭ preskaŭ, reduktante la ministrojn kaj la respondeculojn de institucioj de la Respubliko je senglora rolo de interŝanĝeblaj statistoj. “Malfacilas vivi kun tiu persono, konfesas unu el liaj eksaj ĉefministroj. Aŭtoritatema, kritikema, suspektema, li estas funde bonapartista.” Ne kaŝante sian malestimon por malkapabla Parlamento, devenanta de la fraŭdo, kiun li permesis kaj eble eĉ instigis, s-ro Bouteflika preferas dekretojn al leĝoj, nomumojn al elektoj, manovrojn kaj ruzaĵojn al dialogo.
La opozicio ja ne multe ĝenis lin ĝis nun. Islamistoj, naciistoj kaj demokratoj estas dividitaj en nenombreblaj tendencoj kaj rivalaj grupoj. Ĉi-foje ankoraŭ, kiam alproksimiĝas la prezidanta elekto de la 17-a de aprilo, ili oponas unu kontraŭ la aliaj. Ĉu ni kandidatiĝu por la elekto, ĉu ni rifuzu voĉdoni, aŭ aliĝu al la oficiala kandidato? Ekzistas ĉiuj diversaj pozicioj. La ĝihadistaj grupoj, koncentritaj en kelkaj montaraj regionoj kaj en la Granda Sudo, pli timigas la loĝantaron ol la aŭtoritatulojn, kvankam ili donis severan baton al la ĉefa industrio de la lando, atakante gasan ekspluatejon apud In Aménas, proksime de la libia landlimo, en januaro 2013.
En la opozicio, homo elstaras kaj kondukas veran kampanjon: s-ro Ali Benflis. Ministro pri Justico, li eksiĝis por protesti kontraŭ la kreado de malliberej-tendaroj* en somero 1991. Estro de la registaro dum la unua prezid-periodo de s-ro Bouteflika, li oponis al li kaj kandidatiĝis por la elekto de 2004, ricevante 6% de la voĉoj en tre “aranĝita” baloto. Eksa ĉefadvokato, li havas subtenojn en la juĝistaj medioj, en la FNL — kies ĝenerala sekretario li estis-, kaj disponas pri aktivaj retoj en la tuta lando, inkluzive en la islamaj medioj. Li proponas ekigi la demokratan transiron per nacia konferenco malferma al ĉiuj tendencoj, cele redakti novan Konstitucion, doni sendependon al la juĝistaro kaj pli da graveco al la leĝfaranto (la Parlamento).
FARBISTO renkontita en trinkejo en Hussein Dey, apud Alĝero, Khaled, 37-jara, siamaniere resumas la opinion de la ‘ordinara homo’, pli skeptika ol iam ajn: “Bouteflika, tio ne plu aktualas! La scenaro estas antaŭ-skribita, la elekto ŝanĝos nenion... Eĉ se Barack Obama estus elektita prezidanto de Alĝerio, nenio ŝanĝiĝus...”
Kaj tamen, Alĝerio ja ŝanĝiĝas. La tritraka aŭtoŝoseo, kiu trairas ĝin de oriento al okcidento sub rigardo de la ĝendarmaro montras remodlitan pejzaĝon: la konstruaĵoj, ofte ne finitaj, multnombras en la kamparo; vilaĝoj fariĝas urboj kaj grandaj ekspluatejoj akaparas la grundojn, prilaboratajn per traktoroj de novaj agrokulturaj entreprenistoj. Oriente, inter Bordj Bou Arreridj kaj Setif, oni malkovras komencon de privata industriiĝo: brikfarejoj, limonadistoj, ŝtonminejoj, muelejoj, agro-nutraĵ-industrio, muntad-fabrikoj vidiĝas unu post la alia laŭlonge de la malnova nacia ŝoseo. En Bordj, Condor, familia konzerno, kiu laborigas ses mil kvincent salajrulojn, konstruas sunpanelojn, klimatizilojn, televidilojn kun plata ekrano, poŝtelefonojn kaj komputiltabuletojn. “La integrado estas puŝata tiom, kiom ĝi estas ekonomie profitdona”, klarigas la ĝenerala direktoro, s-ro Abdelmalek Benhamadi.
Ĉe la alia fino de la lando, en Tlemcen*, entrepreno intertraktas kun eŭropa grupo la delokadon en Alĝerion de presejo. Tio certe estus premiero. Malmultekosta laboro (200 eŭroj meze por kvardek horoj semajne), favorpreza kredito kaj nemultekosta energio favoras la industriistojn, tamen multe malpli nombraj ol la aferistoj, kiuj, armitaj ĉefe per siaj rilatoj sine de la regantaro, sturmas al la publikaj kontraktoj (pluraj miliardoj da dolaroj jare).
En Alĝero, la du lastaj konkeraĵoj de la mezaj klasoj, aŭto kaj klimatizilo, estas ĉie sur la stratoj kaj la fasadoj. Matene, la kadruloj bezonas ofte pli ol horon por atingi sian oficejon, kaj same vespere por rehejmeniri, ofte en nova kvartalo kvazaŭ-perdita en nefinita dekoro de nudaj terenoj, de ŝafaroj kaj, tie kaj tie ĉi, de ladurboj. Ili havas novajn bezonojn, kiujn la publika sektoro ne kapablas kontentigi. La disvolvado de privataj lernejoj kaj infanĝardenoj estas impona. Sur la unua etaĝo de burĝaj konstruaĵoj en la centro de la ĉefurbo, nenombreblaj ŝildoj anoncas rapidan trejnadon por kuiristoj aŭ lingvo-kursojn. Ĉe Dely Ibrahim, sur la montetoj de Alĝero, la kliniko Al-Azhar (cent dek litoj, tricent dungitoj), konstruita en 2005, montras brilegan modernecon. “La certeco esti taŭge kuracata estas kreskanta postulo. La kuracistoj de la publikaj hospitaloj sendas al ni multajn pacientojn”, asertas ĝia direktoro, doktoro Djamal-Eddine Khodja-Bach.
Verŝajne ne estas hazardo: la gvidantino de la unua manifestacio kontraŭ-Bouteflika, kelkajn minutojn post la anonco de lia nova kandidatiĝo, estis unu el tiuj kuracistoj, doktorino Amira Bouraoui. “Mi estas ginekologo en publika hospitalo, kaj mi ribelas kiam mi vidas virinojn devigatajn kundividi sian liton post akuŝo, dum via kandidato estas kuracata en la franca hospitalo Val de Grâce!”, ŝi laŭtis fronte al deputitino favora al la kvara prezidant-mandato de Bouteflika, dum debato sur privata televid-ĉeno*. Alĝerio ja evoluas pli rapide ol siaj gvidantoj.
Jean-Pierre SÉRÉNI