Tekstaro de Esperanto

Parto de unu teksto en kolekto de Esperantaj tekstoj

Listo de ĉiuj partoj  ⇐ Al la antaŭa parto  Al la posta parto ⇒ 

Le Monde diplomatique en Esperanto 2014-2016

La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano

Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj

La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.

Proksimuma verkojaro: 2014-2016

Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”

Dosiero: Atencoj de Parizo, la ŝok-ondo

La vojoj de radikaliĝo

Kun impresa akcelo, la parizaj murdoj kaj la amasa mobiliziĝo, kiu sekvis, subite elstarigis du dinamikojn, du kontraŭajn analizojn. Unu proponas intensigi la bombadojn kaj, nome de sekureco, oferi kelkajn publikajn liberecojn. La alia preferas insisti pri la ŝanĝiĝoj de la mondo, identigi la kaŭzojn de socia diseriĝo, kaj esplori la evento-ĉenojn, kiuj kondukis al la atencoj.

Post la stuporo de la atencoj, kiam disiras la indigno- kaj senpotenco-sentojn, kaj kiam la ĉagreno revenas al la ĉirkaŭaĵo de la viktimoj, restas obsedanta demando. Kial, en paco-kunteksto, junaj francoj kapablis ataki tiel perforte individuojn elektitajn pro siaj opinioj, sia supozata religia kredo aŭ pro la portata uniformo? De la murdoj faritaj de Mohamed Merah en marto 2012, ĝis tiuj de la 7-a, 8-a kaj 9-a de januaro 2015, pri kiuj la Kouachi-fratoj kaj Amedy Coulibaly postulas la respondecon, kaj la atako de la juda muzeo de Belgujo, la 24-an de majo 2014, pri kiu estas akuzata s-ro Mehdi Nemmouche, ne malpli ol dudek ok homoj mortis sub la kugloj de la murdistoj.

Kion oni scias pri ĉi-lastaj? Kvankam nekompletaj, la informoj kolektitaj de la gazetaro ebligas havi ideon pri iliaj sociaj kursoj. Unue, ili spertis fruajn kaj trudajn intervenojn de sociaj servoj kaj infan-juĝistoj. Iliajn familiajn ĉirkaŭaĵojn oni taksas netaŭgaj aŭ mankaj; periodoj de restado en infan-hejmoj kaj en anstataŭa familio karakterizas la infan- kaj adolesk-aĝon de plej multo el ili. Ilia lerneja kurso ŝajnas ankaŭ respondi al tiu de la malplej kvalifikitaj partoj de la popolaj medioj, kion montras la orientado al la teknikaj metilernadoj (CAP, BEP aŭ profesia bakalaŭro) — kiujn ili ne nepre finos — hodiaŭ kiam bakalaŭro fariĝis minimuma referenca diplomo.

Tiu lerneja relegacio foje trovas kompenson en strat-soci(et)emo (la mondo de la bandoj) kaj la etaj malordoj, kiuj ilin akompanas*. Kontraŭleĝaj agoj (kiel ŝtelo de aŭto aŭ skotero, stirado sen licenco), ligitaj al honoro (ekzemple perfortaj kvereloj aŭ insultoj) aŭ al akaparo (kiel prirabado, agresoj aŭ perfortaj ŝteloj) sufiĉe frue altiras atenton de la polico kaj juĝistoj. Post pluraj aferoj, Merah, Coulibaly kaj M.Nemmouche estas enprizonigataj la unuan fojon kiam ili estas deknaŭjaraj. Post ilia eliro, novaj deliktoj nuligas la prokraston de la punoj kaj plilongigas ilin: inter sia 20-jariĝo kaj 30-jariĝo, ili pasigas multan tempon en prizono.

* Vd. Gérard Mauger, Les Bandes, le milieu et la bohème populaire, Belin, Parizo, 2006, kaj Marwan Mohammed, La Formation des bandes. Entre la famille, l’école et la rue, Presses universitaires de France, Parizo, 2011.

Kreskintaj en provinca urbeto en Corrèze, la Kouachi-fratoj ŝajne restis ekster tiu-speca sociemo, kaj pli malfrue venis al elturniĝemo de etaj deliktoj (kie kaŝo kaj vendo de stuporigaj produktoj (drogoj) kunekzistas kun nestabila dungo aŭ nigra laboro), okaze de ilia instalado en la pariza regiono, komence de la 2000-aj jaroj. Tamen, Chérif spertis preventan malliberigon de 2005 ĝis 2006, estante 23-jara, pro sia partopreno en organizado de transporto de volontuloj al Irako. Tiuspeca engaĝiĝo estas komuna al la kvin homoj.

Ĉiuj aliĝas al vizio de islamo, kie kunekzistas heroaj batalantoj (muĝahedino), gloraj agadoj kaj foraj scenejoj de konfliktoj. Cetere, pluraj el ili vojaĝas al tiuj foraj landoj (Sirio, Pakistano, Afganujo, Jemeno). La propagando, la predikoj kaj inicaj restadoj provizas ilin per relative simpla interpretado de la mondo, kiu kunigas en kohera tuto ilian konkretan sperton de la dominado, tiujn, kiujn eksperimentas aliaj popoloj (en Malio, Ĉeĉenujo, Palestino, ktp.) kaj grandan civilizacian rakonton, kiu montras la judojn kaj la nekredantojn kiel respondeculojn de ĉiuj tiuj malbonoj. Tiu kompreno de la religio estas des pli facile akceptita, ke ĝi estas samtempe ekkonsciiĝo (pri sia situacio) kaj liberigo (ĝi proponas al ilia ribelo pli “altan” kaj universalan idealon ol la simplan deliktecon kaj marĝenecon).

La relativa simileco de iliaj kursoj jam estigis klasifikan furiozon de iuj fakuloj, kiuj ne hezitas anonci la naskiĝon de “lumpen-terorismo” aŭ de “gangsterorismo”. Tamen, kio ajn pensas tiuj apostoloj de la krimoscienca analizo, tiuj karakterizoj ne ŝajnas tre apartaj. Ili respondas, iel ajn, al tiuj de la “generacio de la suburbaj kvartaloj” al kiu ili apartenas (ĉiuj naskiĝis en la 1980-aj jaroj), markitaj de malaliĝado, malfaciligo de aliro al senkvalifika laboro, de la spaca segregacio kaj de la policaj kontroloj, etnigado de la sociaj rilatoj kaj la malkresko de la politikaj mobilizoj portitaj de iliaj gepatroj (Vd artikolon “Islamofobio aŭ proletofobio?”)

Kiam tiuj karakterizoj estas tiom komunaj, ne la ag-plenumo (acting out) devus mirigi, sed ja ĝia malofteco... Oni do ne povas limigi sin al la serĉado de antaŭ-kialoj aŭ al la pristudo de la pravigoj. “Se radikaligo estas procezo, klarigas la politikologoj Annie Collovald kaj Brigitte Gaïti, tiam necesas sekvi ĝin antaŭ ol povi ĝin klarigi. Estas do la paso de “kial” al “kiel”*.” Ne estas dubo, ke la admonoj de ĝihadista estro frapi Francujon, Okcidenton aŭ la judan komunumon inspiras la aspirantojn al ribelado; sed ili neniam estas la motoro de ilia agoplenumado. “Tiu fina decido estas la lasta de longa serio de antaŭaj decidoj, inter kiuj neniu — kaj jen la centra punkto — ŝajnis en si mem stranga”, memorigas la sociologo Howard S. Becker*. Sammaniere kiel la usona historiisto Christopher Browning, kiu montris — en tio, kio estas verŝajne la plej bonaj verkoj pri radikaliĝo*, — tra kiuj mekanismoj (konformismo sine de la grupo, la “malpersonigo” de la viktimoj, ktp.) “ordinaraj homoj” apartenantaj al la 101-a rezerva bataljono de la germana polico transformiĝis inter julio 1942 kaj novembro 1943 en malvarmajn ekstermantojn, necesus povi retrovi la seriojn de sinsekvoj propraj al la vivo de la aŭtoroj de la atencoj kaj al la mondoj en kiuj ili evoluas.

* Annie Collovald kaj Brigitte Gaïti (sub la dir. de), La Démocratie aux extrêmes. Sur la radicalisation politique, La Dispute, Parizo, 2006.
* Howard S. Becker, Les Ficelles du métier, La Découverte, Parizo, 2002.
* Christopher R. Browning, Des hommes ordinaires, Les Belles Lettres, Parizo, 1994.
Eblas spuri la genealogion de la parizaj atencoj ekde la alĝeria interna milito

Unue, la maniero realigi la atencojn enkadriĝas en la kontinueco de antaŭaj formoj de delikto, kiujn iuj el ili spertis. Ŝteli aŭtojn, akiri armilojn, uzi ilin ekzemple kadre de perforta ŝtelado, estas kompetentoj kaj agmanieroj adapteblaj al aliaj situacioj. La disvolvado de la atakoj ankaŭ spegulas la konstantecon de tiaj praktikoj: la preparaj indikoj restas proksimumaj; la fuĝplanoj limiĝas je rehejmeniĝo; kaj, se tio estas neebla, ŝajnas ke ne ekzistas alia solvo ol sencela vagado. La memrego por konduki la atencon kaj lerteco por rapida stirado por rapide eliri, ŝajnas la nuraj postulataj kvalitoj. Eĉ la martira morto, pafante al policanoj strange supermetiĝas al tiu de Scarface, enkarnigita de Al Pacino en la filmo de Brian de Palma, modelo de multaj junuloj de la suburbaj kvartaloj, aŭ ankoraŭ al tiu de la perforta ŝtelisto Jacques Mesrine, pri kiu Merah legis la biografion kelkajn semajnojn antaŭ sia morto. La familiareco de tiuj agmanieroj kaj ilia legitimeco en la rigardo de tiuj, kiuj uzas ilin, estas grava etapo por kompreni kiel ili poste povas disvolviĝi al aliaj celataj viktimoj, eĉ se tio resta nesufiĉa. Tiel, la volo de Coulibaly “mortigi policanojn”, dum la fratoj Kouachi atakis Charlie Hebdo verŝajne povas esti ligita al lia malamo de institucio, kiu mortigis sub liaj okuloj lian plej bonan amikon, Ali Rezgui, en septembro 2000, kiam ambaŭ viroj estis ŝarĝantaj ŝtelitajn motorbiciklojn en kamioneton.

Due, tiu politika perforto ne ekaperas el nenio. Eblas desegni ĝian genealogion ekde la alĝeria interna milito. La konflikto, kiu komenciĝis en decembro 1991 per la nuligo de la elektoj, en kiuj gajnis la Islama Fronto de Savo (IFS), estis ege perforta. Ĝis la komenco de la 2000-aj jaroj, la intensegaj alfrontiĝoj inter la armeo kaj la Armitaj Islamistaj Grupoj (AIG) estigis plurajn dekmilojn da mortintoj kaj kaŭzis delokadon kaj ekzilon de homamasoj. Tiu tragika situacio ne indulgis la alĝeriajn familiojn instalitajn en Francujo, al kiuj apartenas same Merah kaj Nemmouche, kiel la fratoj Kouachi. S-ro Abdelghani Merah, pliaĝa frato de Mohamed, ja rakontis iliajn somerajn feriojn en Oued Bezzaz, kie la patra familio apogas la AIG, elmontras armilojn kaj kelkfoje “senkapigitan ĝendarmon aŭ civilulon”. Ii ankaŭ klarigis la premojn faritajn dum tiu periodo de unu el liaj tuluzaj onkloj por ke liaj fratinoj “ĉesu viziti la lernejon, vestu sin per la islama vualo kaj restu hejme”*. En la franca kunteksto, tiuj religiaj ordonoj povas esti samtempe memorigo pri aŭtoritato por tro emancipitaj infanoj (pri siaj amuzoj, siaj amikecoj aŭ sia vest-maniero) kaj apogo pli rekte politika al la armitaj grupoj. Kiel tiu de s-ro Djamel Beghal, prezentita kiel la inspiranto de Cherif Kouachi kaj de Coulibaly, renkontita en la prizono Fleury-Mérogis en 2005. Naskita en 1965, li partoprenas en la subtenaj retoj de la AIG en Francujo, kio kaŭzas lian areston en 1994. Kun Coulibaly kaj Cherif Kouachi, li estas inter la 14 homoj suspektitaj esti preparintaj en 2010 la eskapon de s-ro Smaïn Aït Ali Belkacem, unu el la eksplodigistoj de la atencoj de 1990. En prizono, Kouachi laŭdire ankaŭ kontaktis s-ron Farid Melouk, ankaŭ kondamnita pro sia loĝistika subteno al tiuj atakoj.

* Abdelghani Merah, Mon frère, ce terroriste, Calmann-Lévy, Parizo, 2012.

Tra tiuj renkontiĝoj okazas ligo inter diversaj generacioj de aktivuloj de la politika islamo. Ĝi enkadrigas la engaĝiĝon en pli longa historio, markita de rimarkindaj faroj, malvenkoj kaj reorientigoj*. En 1995, la AIG ankoraŭ povis esperi trafi militan kaj politikan venkon en Alĝerio. La bomboj metitaj en la parizaj transportrimedoj celis do devigi la francan registaron limigi sian subtenon al la militista reĝimo. Kelkajn jarojn poste, tiuj opcioj malproksimiĝis. La AIG estis venkitaj kaj la salafisma Grupo por predikado kaj batalo, kreita en 1998, kadukiĝis sub la batoj de la armeo. Tiu politika kaj teritoria malfortiĝo verŝajne klarigas ĝian aliĝon al Al-Kaido en 2007, laŭ la nomo “Al-Kaido en la Islamisma Magrebo”, kaj strategi-ŝanĝon. De tiam la organizaĵo koncentriĝas al izolitaj operacioj en Saharo, aŭ en Malio kaj Niĝero (kiel ekzemple la forrabado de okcidentuloj). Por la aktivuloj vivantaj en Francujo aŭ en Eŭropo, la kontinueco de la afero uzas do vojojn malsamajn kompare kun tiuj de la pliaĝuloj. Ĝi fojfoje trairas tra kromvojo — kaj foje ekvojaĝo — al tio, kion la Informaj Servoj nomas la “teroj de ĝihado” aŭ tra la paso al la propagando per agoj.

* Similaj mekanismoj estas observeblaj ĉe aliaj kontraŭleĝaj movadoj. Vd “Sur les sentiers escarpés de la lutte armée”, Le Monde diplomatique, aŭgusto 2011.

Tiu agadmaniero estis adoptita de la anarĥiistoj ĉe la Konferenco de Londono en 1881. Ĝia principo estas simpla: la popolribelaj agoj (atencoj, murdoj, sabotado, reuzado...) “estas la propaganda rimedo la plej efika kaj la sola, kiu povas eniri ĝis la plej profundaj sociaj tavoloj kaj altiri la vivofortojn de la homaro en la lukton*. Uzata ĉie en Eŭropo, en Usono kaj en Rusujo, ĝi frapas same registarojn, policanojn, juĝistojn, religiulojn, politikajn kontraŭulojn kiel anonimajn “burĝojn”. Ĝi celas samtempe puni respondeculojn (de juĝoj, torturoj, ktp), venĝi kamaradojn aŭ elimini simbolojn, por veki la amasojn. Cent tridek jarojn antaŭ Inspire, la magazino de Al-Kaido en la araba duoninsulo, alvokanta al la murdo de Stéphane Charbonnier, alinomata ‘Charb’, gazetoj kiel La Révolution sociale (La socia Revolucio), La Lutte (La Lukto), Le Drapeau noir (La nigra Flago) malfermis rubrikojn “Sciencaj Studaĵoj”, “Kontraŭburĝulaj Produktoj” aŭ “Scienca Arsenalo”, dediĉitaj al fabrikado de bomboj. En 1884, Le Droit Social eĉ lanĉas monkolekton “por aĉeto de la revolvero, kiu venĝu la kamaradon Louis Chavez” mortigita de la ĝendarmoj.

* Letero de Carlo Cafiero kaj Errico Malatesta al la Ĵurasa Federacio, publikigita en la Bulletin de la Fédération jurassienne, n-ro 49, Sonvillier (Svislando), 3-a de decembro 1876.
Se la propagando per agoj sukcesis allogi kelkajn, ĝi tamen neniam mobilizis homamasojn

Bedaŭrinde por ĝiaj disvolvantoj, la propagando per agoj tamen ne entuziasmigis la amasojn. Iuj faroj povis esti konsiderataj pozitive, sed ili ne mobilizis. Male, ili eĉ estigis distanciĝon de la laborista mondo rilate al la anarĥiismaj movadoj, dum senkompata represio falegis sur ilin. Tiom, ke tiu strategio estis forlasita ekde la komenco de la 20-a jarcento, profite al pli kolektivaj agoj. Poste, ĝi estis uzata, same malsukcese, de ekstremdekstraj movadoj (Action directe en Francujo, la Ruĝarmea Frakcio en Germanujo, la Ruĝaj Brigadoj en Italujo, sed ankaŭ de ekstremdekstraj grupoj (kiel la Organizo de la Sekreta Armeo [OAS], Timothy McVeigh, ekzekutita en Usono pro la atenco de Oklahomaurbo en 1995, aŭ s-ro Anders Behring Breivik, respondeca pri la amasmurdo de Utoya en Norvegujo en 2011).

La “terorisma rilato” ne koncernas du, sed tri partoprenantojn

La murdoj, kiuj lastatempe emociigis Francujon konfirmas tiun regulon. Malgraŭ la ordonoj de Coulibaly al siaj “islamaj fratoj” en postmorta filmeto (“Kion faras vi kiam ili ripete insultadas la profeton? Kion faras vi kiam ili amasmurdas tutan loĝantaron? Kion faras vi, kiam, fronte al via hejmo, viaj fratoj kaj fratinoj esta malsategaj?”), tiuj amase rifuzas agadojn kies flankaj viktimoj ili estas, se juĝi per la atakoj de moskeoj, la detruoj de kultejoj kaj la korpaj agresoj kiuj ilin sekvis. La politikaj respondeculoj ŝajnas miskoni la lecionojn de historio, kiam ili faras militemajn diskursojn, kiel la ĉefministro s-ro Manuel Valls, kiu ekkrias en la Nacia Asembleo, la 13-an de januaro 2015: “Jes ja Francujo estas militanta kontraŭ terorismo, ĝihadismo kaj radikala islamismo.”

Unue la situacio, kvankam tragika, ne estas milito. Ĝi restas sub rego de la policaj servoj kaj de la jurisdikciaj aŭtoritatuloj. La aŭtoroj kaj ties komplicoj estis rapide malhelpitaj agi aŭ arestitaj, kaj oni povas legitime pensi, ke okazus same, se aliaj similaj agoj okazus. La nula risko neniam ekzistis, eĉ en la reĝimoj la plej policemaj (kiel la Ĉilio de Augusto Pinochet aŭ la Hispanujo de Francisco Franco).

Due, la militeca diskurso antaŭsupozas polarizon, ĉar ĝi baziĝas sur mobilizo de ĉiuj kontraŭ komuna malamiko. Tia argumento povas havi eĥon kiam la malamikaj armeoj amase transpasas la landlimojn, sed ĝi restas senefika dum ordinara tempo. La malfacilaĵoj de kelkaj instruistoj por respektigi oficialan silentan minuton en siaj klasoj, la 8-an de januaro 2015, same kiel la socia konsisto de la grandegaj manifestacioj de la sekva dimanĉo, montras ke la unuanimeco ne estas tiom larĝe kundividata en certaj loĝantaroj. Kial miri? La ordinara sperto de la popolaj medioj kaj aparte de la junularo, restas pli proksima, laŭ multaj aspektoj, de tiu de la aŭtoroj de la atencoj, ol de tiu de la regantoj kiuj instigas ilin al mobiliziĝo, aŭ de la kultivitaj mezaj klasoj, dezirantaj manifestacii. La multaj formoj de ĉiutagaj diskriminacioj (socia, religia, rilata al aspekto aŭ al origino), la socia kaj spaca relegacio, same kiel la policistaj kontroloj, igas neprobabla la koalicion, en sama movado, de tiuj kiuj ilin suferas, de tiuj kiuj ilin organizas kaj de tiuj kiuj bedaŭras ilin sen vere zorgi pri ili. Same kiel kelkaj germanaj malbonaj lernantoj pristuditaj de la sociologo Alexandra Oeser, publike subtenas naziismon por ŝoki siajn instruistojn*, la vorta subteno al la atencoj ofertas al iliaj francaj kolegoj belan okazon kontesti socian kaj lernejan ordon, kiu ilin ekskludas.

* Alexandra Oeser. Enseigner Hitler. Les adolescents face au passé nazi en Allemagne, Editions de la Maison des sciences de l’homme, Parizo, 2010.

Pli grave, la militeca polarizo havas neniun sencon kiam temas pri politika perforto. Du simetriaj diskursoj kontraŭas unu la alian: tiu de la aŭtoritatuloj (“Vi estas kun ni aŭ kun la teroristoj”) kaj tiu de la neleĝaj organizaĵoj (“Vi estas kun ni, aŭ vi estas malbonaj islamanoj”, “naciistoj”, “revoluciuloj”, ktp.) Sed la “terorisma rilato” ne bezonas du sed tri partoprenantojn*. La alfrontiĝo inter la du unuaj okazas sub la rigardo, plej ofte indiferenta, de la plej vasta loĝantaro, kiun la amasinformiloj metas en pozicion de spektantoj. Tiu distanciĝo precize konsistigas la kondiĉon por la neetendiĝo de la perforto, aparte kiam la radikalaj grupoj ne disponas fortan socian aŭ teritorian bazon. Nu, la premoj celantaj ricevi unuanimajn kondamnojn povas instigi, pro rifuzo, malplimulton el tiuj spektantoj, aliĝi al la celoj, aŭ eĉ al la fortoj, de la celataj organizaĵoj. Tiu risko ankoraŭ kreskas se tiu ordono estas akompanata de jurisdikciaj aŭ administraciaj disponoj ebligantaj kondamni tiujn, kiuj ĝin rifuzas.

* Vd Didier Bigo et Daniel Hermant, “La relation terroriste”, Etudes polémologiques, n-ro 47, Parizo, 1988.

Laurent BONELLI