Listo de ĉiuj partoj ⇐ Al la antaŭa parto Al la posta parto ⇒
La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano
Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj
La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.
Proksimuma verkojaro: 2014-2016
Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”
La afrika ŝuldo de jardekoj estas zorge atentata, tiel de la internaciaj institucioj, kiel de la asocioj postulantaj ĝian tutsimplan nuligon. Multaj ŝtatoj de tiu kontinento sukcesis malŝuldigi sin danke al la grandega altiĝo de la tutmondaj prezoj de krudmaterialoj, sed aliaj inverse evoluis kaj estas nun minacataj de la “vultur-fondusoj”.
EN LA ĜOJEGO de la sendependoj gajnitaj en la 1960-aj jaroj, la landoj de subsahara Afriko provis rifuzi internacian labordividon, kiu asignis al ili la rolon de eksportantoj de krudmaterialoj kaj importantoj de fabrikitaj varoj. Ili do strebis diversigi siajn ekonomiojn per industriigo kaj plifortigo de siaj produktivaj kapabloj. Sed ili rapide stumblis sur malfacilaĵo: je notinda escepto de Sudafriko kaj Rodezio (nuna Zimbabvo, antaŭe regataj de blankula minoritato, neniu el ili havis aliron al la internaciaj kapital-merkatoj, manke de la “sezamo” atribuata de la internaciaj agentejoj pri financa taksado-servo. Ili do devis uzi nur la privatajn fondusojn garantiatajn de ŝtatoj, la duflankajn fondusojn atribuitajn de la “Pariza Klubo*” kaj la multflankajn fondusojn pruntitajn de la internaciaj organizaĵoj: Internacia Mon-Fonduso (IMF), Monda Banko kaj Afrika Banko por Disvolvado (ABD).
Samtempe, la eksporto-enspezoj, pri kiuj ili kalkulis por investi malpliiĝis, aparte pro la falo de la tutmondaj prezoj de agrikulturaj produktoj, kies indico pasis de 155 en 1977 al 94 en 2002. La kostoj de iliaj importaĵoj, male, senĉese kreskis. En 1979, la altiĝo de la interezkvotoj, unuflanke decidita de Usono por lukti kontraŭ la malaltiĝo de dolaro, finis eksplode altigi la ŝuldon de la kontinento.
Por “sanigi” siajn kontojn, la afrikaj landoj denove sin turnis al la internaciaj financaj institucioj. Tiuj donis al ili siajn “mortigajn medikamentojn”: disvolvado, programoj de struktura alĝustigo (PSA) — kiuj trudas financan malreguligon, libermerkaton, privatigojn, redukton de la salajroj, buĝet-redukton, ktp. Tiuj programoj multiĝis, ĉiuj preskribantaj la saman libermerkatan kaj liberalan kuracilon. (Vidu sube).
PRO APLIKO de la iniciato “Malriĉaj landoj multe ŝuldantaj” (MLMŜ), lanĉita en 1996, tridek ses landoj, inter kiuj tridek afrikaj landoj, profitis redukton je sume 76 miliardoj da dolaroj de siaj duflankaj kaj multflankaj ŝuldoj. Tamen, laŭ la Komitato por la nuligo de la ŝuldo de la Tria Mondo (france: CADTM), ĉi tiuj iniciatoj estas trompaj: la ŝuldo-stoko de la subsahara Afriko pasis de 2 miliardoj da dolaroj en 1970 al 331 miliardoj da dolaroj en 2012. Inter 1970 kaj 2012, la repagoj estis 435 miliardoj da dolaroj, tio estas kvaroble la pruntita kapitalo*.
Krome, la afrikaj landoj alfrontas invest-fondusojn nomatajn “vulturfondusojn”. Tiuj aĉetas malalt-preze sur la sekundara merkato kreditoraĵojn ŝuldatajn de ŝtatoj en malfacila situacio. Ili atendas la revenon de tiuj landoj al pli normala situacio (ekz, la fino de politikaj ribeloj), kaj tiam persekutas ilin antaŭ usonaj aŭ britaj jurisdikcioj por ricevi pagon de la ŝuldoj, la prokrastitaj repagoj kaj la interezoj. Unua ondo de tiaj persekutoj ruinigis Afrikon inter 2000 kaj 2008, la jaro de la tutmonda financa krizo. Malfacilas taksi la precizan nombron de atakoj, ĉar, por ne misfamigi sian bildon, la ŝtatoj preferas eviti la amasinformilojn kaj intertraktas kun la vulturfondusoj ekster la tribunaloj.
Laŭ la IMF, dek sep procesoj estas komencitaj kontraŭ malriĉaj landoj tre ŝuldantaj, inter kiuj dek kvin kontraŭ afrikaj landoj*. En aprilo 2014, decido de la apelacia kortumo de Usono pravigis la Demokratian Respublikon Kongo (DRK) kontraŭ FG Hemisphere Associates. En unua instanco, tiu fonduso gajnis la rajton preni posedaĵojn kaj bonhavojn de la Générale des Carrières et des mines (Gécamines), pro tio, ke tiu estas respondeca pri la ŝuldoj de la ŝtato, kies kreaĵo ĝi estas. FG Hemisphere postulis 104 milionojn da dolaroj de la DRK pro nepagita kontrakto pri elektroprovizo.
Jes ja, de la financa krizo de 2008, la vulurfondusoj turnis sin al eŭropaj merkatoj, sed ili tamen ne forlasis Afrikon. En 2010, la ABD kreis la Afrikan servon por jura subteno (ASJS), (Facilité Africaine de soutien juridique-FASI en la franca), por interesi la registarojn pri la graveco de la juraj aspektoj de la mastrumo de suverena ŝuldo. La FASI insistas pri la neceso esti akompanata de spertaj konsilantoj.
Du eventoj alportas samtempe esperon de disvolvado kaj timon de reenŝuldiĝo. Unue la ĉeesto, pli kaj pli firmigita sur la afrika scenejo, de rapide industriiĝantaj sojlo-landoj kiel Ĉinujo, Barato, Sud-Koreujo, Malajzio, Turkujo kaj Brazilo. De la komenco de la 1990-aj jaroj, ilia importado de krudmaterialoj kaj eksportado de siaj favorprezaj produktoj alportas realan profiton al la landoj de la regiono. Tio plilarĝigis iliajn eblecojn de ekonomia kresko kaj donis al ili ŝancon redukti siajn ŝuldojn danke al la kresko de siaj eksportaj enspezoj.
Tiamaniere Niĝerio, unua ekonomia potenco de la kontinento, sukcesis, en novembro 2005, grandparte reaĉeti sian ŝuldon al la kreditoroj de la Pariza Klubo (12 miliardojn da dolaroj el la 18).En 2009, Angolo fariĝis la unua afrika komerca partnero de Ĉinujo. Pekino nuligis la angolan ŝuldon, 67,38 milionoj da juanoj (= 10 milionoj da dolaroj) kaj forigis la doganimpostojn sur la importaĵoj de kvarcent sesdek ses produkto-kategorioj favore al Luando. La mapo de la ĉinaj investoj kovras tiun de la altvaloraj naturaj riĉaĵoj: Sudano, Angolo kaj Niĝerio por petrolo, Sud-Afriko por karbo kaj platino, la DRK kaj Zambio por kupro kaj kobalto.
La kreskanta pekina envolviĝo malfermas eblecojn, sed ĝi ankaŭ prezentas riskojn por la afrika disvolvado. Ĉinoj ekregis kelkajn lokajn industriojn, do samtempe akirante la eksport-kvotojn al la eŭropaj merkatoj de afrikaj produktoj, kiel teksaĵoj. Pekino pristudas la merkaton de Etiopio, kies teksaĵo-eksportaĵoj kreskis 237% en dek jaroj. Same, la kunlabor-modelo estas tiu de “pakaĵo” kombinanta rektajn investojn, subvenciatajn pruntojn (enhavantajn donacojn, minimume 35%), komercon kaj publikajn helpojn. Sen “distribua ŝlosilo” ne ĉiam eblas determini, ĉu la subvenciataj pruntoj estas inkluzivitaj en la ŝuldoj, aŭ estas parto de la helpo. Konsiderante la amplekson de tiaj pruntoj, oni povas maltrankviliĝi pri la estonta pezo de la ŝuldo de la afrikaj landoj, se, en la ĉina rigardo, la subvenciataj pruntoj ne estas konsiderataj helpo.
Dua evento: la malfermo al Afriko de la kapital-merkatoj. Pluraj landoj jam ricevis la financan takson atribuatan de la fakaj agentejoj, notinde Kongo Brazavila, Ebura Bordo, Egiptujo, Ganao, Kenjo, Mozambiko, Ugando, Ruando, Senegalo kaj Zambio. Tiu taksaĵo estis, en plej multaj kazoj, supera aŭ egala al tiu de landoj tiom industriigitaj kiom Turkujo, Brazilo aŭ Argentino. La intereso de la internaciaj investantoj por tiuj merkatoj kreskis en ĉi tiuj lastaj jaroj. Ili konsideras ilin plejparte altprofitaj interaj merkatoj. La naciaj instituciaj investistoj — ekzemple bankoj, asekurkompanioj, pensiofondusoj — kaj la lokaj privataj investantoj, estas egale aktivaj.
De 2007, landoj kiel Senegalo, Gabono kaj Ganao pruntis milionojn da dolaroj sur la kapital-merkato: 200 por la unua, 1000 por la dua, 750 por la tria. Tiu tendenco verŝajne daŭros kaj pliiĝos. Kenjo lanĉos obligacian deprunton (tio estas, emisiata de la ŝtato aŭ de instituciaj investistoj) je 25 miliardoj da dolaroj por konstruo de dua haveno, de du-mil-kilometra gasodukto kaj de ŝoseo por transporto de petrolo de Sud-sudano*. En Etiopio la baraĵo de la Renaskiĝo estis financita danke al biloj aĉetitaj de etiopianoj mem.
Inter la afrikaj landoj, kiuj scipovis allogi privatajn kapitalojn per emisio de obligacioj, estas Ruando, kies centra banko emisiis sian unuan prunton en dolaro en aprilo 2013. Laŭ la Bloomberg-indico, la investantoj ricevis profit-nivelon ĉirkaŭ 9,3%, kio estas supera al la 6,6% de la merkatoj de sojlolandoj. Kiel klarigas s-ro Abubacar Fall, prezidanto de la administra konsilantaro de la FASI, “tiu financa sukceso esence venas de la bonkvalito de la strukturaj reformoj kondukataj de Ruando de pluraj jaroj, kaj ankaŭ de la diversigado de la bazoj de ĝia ekonomio”*.
LAŬ LA AGENTEJO por financa taksado Fitch, la emisioj de suverenaj ŝuldoj de la subsaharaj ŝtatoj atingos verŝajne 6 miliardojn da dolaroj en 2015, post la rekordaj 6,25 miliardoj de la pasinta jaro. Kenjo, Ebura Bordo, Ganao kaj Senegalo esperas prunti ĉi-jare inter 500 milionoj kaj 1,5 miliardo da dolaroj da eŭro-obligacioj sur la kapital-merkato. Zambio venis la 7-an de aprilo, kun 1 miliardo da dolaroj, insiste monpeti la internacian kapital-merkaton.
Tiu rekresko de depruntoj povas timigi pri nova ŝuldokrizo. La IMF-Ĝenerala Direktorino s -ino Christine Lagarde esprimis sian timon al la ministroj pri financo kaj la regantoj de centraj bankoj de la subsahara Afriko en majo 2014, okaze de ilia renkontiĝo en Maputo en Mozambiko: “La registaroj devas montriĝi atentemaj kaj singardemaj, cele ne troŝarĝi sian landon per publika ŝuldo”, ŝi avertis, antaŭ ol precizigi, ke, se tio estas “plia financado”, ĝi ankaŭ estas “kroma vundebleco” (Les Echos, 30-a de majo 2014).
La risko pri troŝuldiĝo restas tamen limigita. La publikaj financoj pliboniĝis — kvin landoj de la regiono (Benino, Burkina Faso, Ebura Bordo, Gvineo-Bisaŭa kaj Togo) montras eĉ plusojn-, inflacio estas mastrita, la rezervoj de fremdaj devizoj kaj la ŝparo kreskis, la ekstera ŝuldo reduktiĝis. Tiel, laŭ s-ro Tiémoko Meyliet Koné, reganto de la Centra Banko de la Okcident-afrikaj Ŝtatoj (CBOAŜ, aŭ BCEAO en la franca), “la kresko-perspektivoj de la UEMOA [Ekonomia kaj Mona Unio Okcident-Afrika* ] estas favoraj. Ili montras, ke la ŝuldo verŝajne restos stabila en ĉiuj membro-ŝtatoj*” La landoj de la UEMOA planas emisii 2 865 miliardojn da afrikaj frankoj (4,4 miliardojn da eŭroj) kiel ŝuldon en 2015. La BCEAO antaŭvidas 7,2% ekonomian kreskon en la subregiono, kontraŭ 6,6% en 2014, dum la IMF prognozas 5,8% por la tuta subsahara Afriko en 2015.
Por mobilizi la fondusojn necesajn por la amasaj investoj kiujn ili bezonas, aparte en agrokulturo, energiprovizo kaj infrastrukturoj, la afrikaj registaroj, la publikaj kaj privataj kompanioj pli kaj pli uzos pruntojn sur la naciaj, regionaj kaj internaciaj kapital-merkatoj. La publika investo, esenca por atingo de tauga ekonomia nivelo, havas denun sian lokon en la naciaj politikoj.
Sanou Mbaye