Listo de ĉiuj partoj ⇐ Al la antaŭa parto Al la posta parto ⇒
La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano
Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj
La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.
Proksimuma verkojaro: 2014-2016
Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”
La greka krizo senvualigas la funkciadon de la Eŭropa Unio, laŭ la atesto de la greka financministro Janis Varufakis (Raporto de la eksa greka financministro. “Ilia sola celo estis nin humiligi”. Ĝi montris la distancon kun la ambicioj formulitaj de ĝiaj fondintoj — demokratio, solidareco kaj prospero. Ĝi ankaŭ firmigis la venkon de ideologio veninta el Germanujo, la ordo-liberalismo (art). Al la vetoj perditaj de la greka ĉefministro Aleksis Cipras respondis la historia blindeco de la Unio, kiu montriĝas nun malkaŝe malamika al ĉia progresema perspektivo en ĝi (“La sistemo neŭtraligis la viruson”).
JUNA movado plena de energio volis transformi nacion kaj veki la “malnovan” kontinenton. La eŭro-grupo kaj la Internacia Mon-Fonduso (IMF) dispremis tiun esperon.
Trans la ŝoko, kiun tiuj grekaj eventoj kaŭzis por la adeptoj de la eŭropa projekto, konturiĝas tri instruoj. Unue, la pli kaj pli aŭtoritateca naturo de la Unio, laŭgrade kiel Germanujo trudas al ĝi siajn volojn kaj obsedojn sen kontraŭpezo. Krome, la nekapablo de komunumo bazita sur promeso de paco tiri la plej etan instruon el la historio, eĉ el la lastatempa, eĉ el la perforta, ekde kiam gravas al ĝi antaŭ ĉio puni la malbonajn pagantojn, la obstinajn kapojn. Kaj fine, la defio, kiun tiu senmemora cezarismo metas al tiuj, kiuj vidis en Eŭropo la laborejon por transpaŝi la nacian kadron kaj por demokratia novigo.
Komence, la eŭropa integriĝo donis al siaj civitanoj la flankajn materiajn avantaĝojn de la alfrontiĝo inter Oriento kaj Okcidento. Tuj post la milito, la projekto estis impulsita de Usono, kiu serĉis spacon por vendi siajn varojn kaj kontraŭ la sovetia ekspansio. Tiam Vaŝingtono komprenis, ke se la mondo, kiu nomis sin “libera”, volas efike konkurenci kontraŭ la “demokratiaj” respublikoj, la membroj de la Varsovia Traktato, ĝi devas gajni la korojn kaj la mensojn per tio, ke ĝi montris sian bonan socian volon. Ekde kiam tiu strategia admono ne plu ekzistas, Eŭropo estas gvidata kiel la administra konsilantaro de banko.
Kelkaj agintoj de la malvarma milito, ekz-e la Nord-Atlantika Traktad-Organizaĵo (NATO), postvivis la falon de la Muro per tio, ke ili inventis aliajn monstrojn detruendajn sur aliaj kontinentoj. Ankaŭ la eŭropaj institucioj redifinis sian malamikon. La paco kaj la stabileco, pri kiuj ili fanfaronas, postulas nun, laŭ ili, la politikan neŭtraligon de la loĝantaroj kaj la detruadon de la rimedoj de nacia suvereneco, kiujn ili ankoraŭ disponas. Tio estas la trudita integrado, sen ebleco retroiri, la enĉerkigo de pridemokratiaj demandoj de la traktatoj: la federacia projekto. La afero ne estas de hieraŭ: la greka kazo ilustras, kiom brutala ĝi nun fariĝis.
“Vatikano, kiom da divizioj?” laŭdire respondis Jozefo Stalino, kiam li rifuzis la preman instigon de franca gvidanto konsideri la ofendiĝemon de la papo. Ok jardekojn poste, ŝajnas ke la ŝtatoj de la eŭrogrupo argumentis same pri Grekujo. Taksante, ke la registaro, kiu ĝenas ilin, ne kapablus defendi sin, ili malstabiligis ĝin per tio, ke ili devigis ĝin fermi siajn bankojn kaj interrompi siajn eksterlandajn aĉetojn.
Ĝenerale, la rilatoj inter membronacioj de la sama unio, kiuj troviĝas en la samaj institucioj, kontribuas al la elekto de la sama parlamento, disponas pri la sama mono, devus ne permesi tiajn manovrojn. Tamen, certa pri sia grandega supereco, certaj ŝtatoj de la eŭrogrupo, kun Germanujo ĉekape, trudis al malfortigita Grekujo diktaĵon, kiu pli gravigos la plej multajn el ĝiaj problemoj, kaj ĉiuj koncedas tion. Tiu epizodo klarigas la profundon de la eŭropa difekto.*
Lastan januaron, kiam Sirizo gajnis la elektojn, tiu maldekstra partio pravis pri (preskaŭ) ĉio. Pravis ligante la kaŭzon de la kolapso de la greka ekonomio kun la malabundo, kiun de dek jaroj trudis jen la socialistoj, jen la dekstruloj. Pravis dirante, ke neniu ŝtato kun damaĝita produktad-sektoro povas esperi sian restariĝon, se ĝi devas dediĉi kreskantajn sumojn al repago al siaj kreditoroj. Pravis memorigante, ke en demokratio la suvereneco apartenas al la popolo kaj ke tiu jam ne havas ĝin, se oni trudas al ĝi la saman politikon sendepende de ĝia decido.
Jen tri konvinkaj argumentoj, kondiĉe ke oni diskutas inter sinceraj homoj. En la eŭropaj konsilantaroj, tiuj argumentoj estis turnitaj kontraŭ la grekoj, kiujn oni konsideris sudaj marksistoj, tiom disaj de la realo, ke ili kuraĝas dubindigi la ekonomiajn regulojn de la germana ideologio (vidu la artikolon de François Denord, Rachel Knaaebel kaj Pierre Rimbert->art]). La armiloj de la racio kaj de la konvinko estas senpovaj en tia kazo. Al kio utilas pledi por sia dosiero antaŭ ekzekut-taĉmento? Dum la monatoj de “intertraktadoj”, en kiuj li partoprenis, la greka financministro Janis Varufakis observis, ke liaj eŭropaj kolegoj rigardis lin fikse kaj ŝajnis rebati: “Vi pravas pri tio, kion vi diras, sed ni dispremos vin tamen”* (vidu lian ateston Janis Varufakis: ->art).
Tamen, la almenaŭ provizora sukceso de la germana projekto meti Grekujon en la rangon de protektorato de la eŭrogrupo okazis ankaŭ pro la fiasko de la dekomence tro optimismaj vetoj en Ateno de la plimulta maldekstro, kiu esperis ŝanĝi Eŭropon.* La veto, ke la francaj kaj italaj gvidantoj helpos ĝin superi la monismajn tabuojn de la germana dekstrularo. Veto, ke la eŭropaj popoloj, premataj de la politiko de malabundo, kiu suferigas ilin mem, devigos siajn registarojn ree orientiĝi laŭ la kejnzismo, pri kies realigo Grekujo imagis sin fariĝi la skolto. Veto, ke tiu ŝanĝo fareblas ene de la eŭrozono, tiom ke ne pensis nek preparis ian ajn alternativan solvon. Veto, fine, ke provizora propono de “rusa opcio” enhavus, pro geopolitikaj kialoj, tentojn de puno ĉe Germanujo kaj kondukus Usonon haltigi la venĝan brakon de Berlino. En neniu momento eĉ ne unu el tiuj vetoj ŝajnis gajnebla. Ve, oni ne batalas kontraŭ tanko per floroj kaj blovtuba pafilo.
En sia senkulpeco la grekaj gvidantoj pensis, ke la kreditoroj de la lando estas sentemaj al la demokratia decido de la greka popolo, kaj aparte de ĝia junularo. Unue la leĝdonaj elektoj la 25-an de januaro 2015, kaj poste la referendumo de la 5-a de julio kaŭzis, male, la koleron de Berlino kaj de ties aliancanoj. Ili havis jam nur unu celon: puni la ribelulojn kaj tiujn, kiujn ilia kuraĝo povus inspiri. Ĉar la kapitulaco jam ne sufiĉis, ĝi devis esti akompanata de pardonpeto (Ateno koncedis, ke ĝiaj ekonomiaj decidoj kaŭzis rompon de konfido ĉe siaj partneroj) kaj de riparoj: privatigendaj publikaj posedaĵoj en la valoro de kvarono de la greka enlanda produkto estos garantiaĵo por la kreditoroj. Danke al la vere netaksebla subteno de [la franca prezidanto] s-ro François Hollande, Grekujo atingis nur, ke tiuj garantiaĵoj ne estu transigotaj al Luksemburgo. Ĉiu diras esti senpeziĝinta: Grekujo pagos.
“Germanujo pagos”. La formulo, flustrita al Georges Clemenceau de lia financministro Louis Klotz fine de la Unua Mondmilito, fariĝis la talismano de la francaj ŝparintoj, kiuj estis pruntintaj al la ŝtato dum la sanga milito. Ili fidis tion, ĉar ili memoris ke en la jaro 1870 Francujo pagis la tutan tributon postulitan de Bismarko, tamen superan al tio, kiom la milito kostis al la germanoj. Tiu antaŭaĵo inspiris la prezidanton de la konsilantaro Raymond Poincaré, kiam li ne ricevis la pagon de la riparoj postulitan de la Versajla Traktato*, li decidis en januaro 1923 servi sin per okupado de la Rur-regiono.
La brita ekonomikisto Kejnzo (John Maynard Keynes) tuj komprenis la vanecon de tia politiko de humiligo kaj de preno de garantiaĵoj: se Germanujo, kiel hodiaŭ Grekujo, ne pagas, tiam ĉar ĝi ne povis pagi. Nur per la eventualaj kromaĵoj de ĝia komerca bilanco oni povintus pagi la gigantan ŝuldon. Sed Francujo tiam rifuzis la ekonomian restariĝon de sia rivalo, kiu ebligus “pagi”, sed eble ankaŭ financi sian armeon, kun la risko de la perspektivo de tria mortiga aventuro. La ekonomia sukceso de la greka maldekstro kompreneble ne havintus same dramajn konsekvencojn por la eŭropaj popoloj. Sed ĝi estus detruinta la pravigon de la politiko de malabundo de ĝiaj gvidantoj ...
Proksimume jaron post sia preno de garantiaĵoj, Poincaré devis altigi la impostojn je 20 elcentoj por financi la kostojn de la Rur-okupado. Por kontraŭ-imposta dekstrulo, kiu ne ĉesis trumpeti ke Germanujo pagos, la paradokso estis kruela. Poincaré perdis la elektojn: lia posteulo forlasis la Rur-regionon. Neniu ankoraŭ imagas tiajn sekvojn en unu el la eŭropaj landoj kiuj ĵus strangolis Grekujon por ke tiu pagu la ŝuldojn laŭ ritmo, pri kiu eĉ la Internacia Mon-Fonduso koncedas, ke ĝi estas “tute ne praktikebla”.
Tamen, ilia pun-obsedo jam devigis la landojn de la eŭrogrupo elspezi en julio trioble pli da mono (86 miliardojn da eŭroj) ol estus necesa, se la sumo estus liberigita kvin monatojn antaŭe, ĉar intertempe la greka ekonomio kolapsis pro manko de disponebla mono.* La rigoro de la germana financministro Wolfgang Schäuble kostos do preskaŭ same multe kiel tiu de Poincaré, kiu kundividas la konvinkon, ke akrigi fiaskintan politikon nepre inversigos ĝian rezulton. La senĉesa humiligado de Ateno havos tamen la valoron de ekzemplo por la venontaj ribeluloj — ĉu Madrido? ĉu Romo? ĉu Parizo? Ĝi memorigos al ili la “teoremon de Juncker”, formulitan de la prezidanto de la Eŭropa Komisiono nur kvar tagojn post la leĝdona venko de la greka maldekstro: “Ne eblas demokratia decido kontraŭ la eŭropaj traktatoj.”*
Se dek naŭ revoj troviĝas unu apud la alia, ĉu unu sama lito ne fariĝas tro mallarĝa? Trudi en kelkaj jaroj la saman monon al popoloj, kiuj havas nek la saman historion nek la saman politikan kulturon nek la saman vivnivelon nek la samajn amikojn nek la saman lingvon, tio estas politiko kvazaŭ imperia. Kiel ŝtato povas ankoraŭ pensi pri ekonomia kaj sociala politiko submetita al demokratiaj debato kaj decidoj, se ĉiuj meĥanismoj de mona pago eskapas ĝian regpovon? Kaj kiel imagi ke popoloj, kiuj kelkfoje eĉ ne konas unu la alian, akceptos solidarecon kompareblan al tiu, kiu hodiaŭ kunligas la subŝtatojn Florido kaj Montano? Ĉio baziĝis sur hipotezo: la rapidmarŝa federaciigo devas proksimigi la eŭropajn naciojn. Dek kvin jarojn post la naskiĝo de la eŭro, la kolero estas plej granda.
La 27-an de junio, kiam li anoncis sian referendumon, la ĉefministro Aleksis Cipras cetere uzis vortojn proksimajn al militdeklaro. Li malestime parolis pri “propono [de la eŭrogrupo] en formo de ultimato adresita al la greka demokratio”. Kaj li akuzis iujn el siaj “partneroj” ke ili celas “humiligi tutan popolon”. La grekoj apogis amase sian registaron: la germanoj unuiĝis laŭ postuloj rigore kontraŭaj al la grekaj. Ĉu la eŭropa familio povas ankoraŭ pli dense kunmeti la sortojn de siaj membroj sen riski novajn geedzajn perfortaĵojn?
Ĉar la malamikeco ne koncernas nur Atenon kaj Berlinon. “Ni ne volas esti germana kolonio”, insistas s-ro Pablo Iglesias, gvidanto de Podemos en Hispanujo. “Mi diras al Germanujo: sufiĉas! Humiligi eŭropan partneron estas nepensebla”, diris la prezidanto de la itala konsilantaro Matteo Renzi, kiu tamen en ĉi tiu afero kondutis kun rimarkita diskreteco. “en la mediteraneaj landoj, kaj iom en Francujo, observas la germana socisciencisto Wolfgang Streek, Germanujo estas pli abomenata ol iam ajn post 1945. [...] La ekonomia kaj mona Unio, kiu devis definitive solidigi la eŭropan unuecon, povas nun eksplodigi ĝin.”*
La grekoj siavice vekas malamikajn sentojn. “Se la eŭrogrupo funkcius kiel parlamenta demokratio, vi estus jam ekstere, ĉar kvazaŭ ĉiuj partneroj deziras tion”, konkludis, parolante al s-ro Cipras, s-ro Jean-Claude Juncker, prezidanto de la Eŭropa Komisiono.* Kaj, laŭ bone konata konservativa meĥanismo, ĉi-foje levita al la nivelo de nacioj, oni instigis la malriĉajn landojn suspekti sin reciproke, ke ili vivas per helpoj koste de la aliaj, ĉefe se tiuj estis ankoraŭ pli malriĉaj ol ili. La estona ministro pri edukado ekzemple riproĉadmonis sian atenan “partneron”: “Vi faris tro malmulte, pli malrapide, kaj senfine malpli ol Estonujo. Ni suferis multe pli ol Grekujo. Sed ni he haltis por ĝemi, ni agis.”* La slovakoj ŝokiĝis pri la nivelo, laŭ ili tro alta, de la pensioj en Grekujo, lando, kiun la tre larĝanima ĉeĥa financministro ŝatus vidi “fine en bankroto, por purigi la atmosferon”.*
S-ro Pierre Moscovici franca socialisto kaj eŭropa komisaro pri ekonomiaj kaj financaj aferoj, siamaniere fermante la someran festivalon de la sociala Eŭropo, ripetis kun multe da frandemo la saman “anekdoton” al ĉiuj mikrofonoj, kiuj etendiĝis al li: “Dum kunveno de la eŭrogrupo, litova socialista ministro diris al s-ro Varufakis: “Estas tre simpatie, ke vi volas altigi la minimuman salajron je 40 elcentoj, sed via minimuma salajro estas jam duoble pli alta ol la nia. Kaj vi volas altigi ĝin per la mono, kiun vi ŝuldas al ni, per la ŝuldo!” Nu, tio estas argumente sufiĉe forta.”* Tre forta eĉ se oni scias, ke antaŭ nur unu jaro la partio de s-ro Moscovici anoncis: “Ni volas Eŭropon kiu protektas siajn laboristojn. Eŭropon de sociala progreso kaj ne de sociala rompo.”
La 7-an de julio 2015, dum la kunveno de la Eŭropa Konsilantaro, pluraj ŝtatestroj kaj ĉefministroj komprenigis al s-ro Cipras la egan incitiĝon, kiun li inspiras al ili: “Ni jam ne povas plu! Jam de monatoj oni parolas nur pri Grekujo! Necesas fari decidon. Se vi ne kapablas fari ĝin, tiam ni faros ĝin anstataŭ vi.”* Tion oni faris kelkajn tagojn poste. Ĉu oni ne devis vidi en tio jam la antaŭludon, certe iom krudan, de la federismo kiu venas? “Ni devas iri antaŭen” estis ĉiukaze la konkludo, kiun s-ro Hollande faris, la 14-an de julio 2015, pri tiu epizodo. Antaŭen iri, sed al kiu direkto? Nu ja, al la sama kiel kutime: “la ekonomia registaro”, “buĝeto de la eŭrozono”, “la konverĝo kun Germanujo”. Ĉar en Eŭropo, kiam preskribo detruas la ekonomian aŭ demokratian sanon de paciento, oni ĉiam duobligas la dozon. Ĉar, laŭ la franca prezidanto, “la eŭrozono sukcesis certigi sian koherecon kun Grekujo [...] la cirkonstancoj kondukas nin al rapidigo”.*
Kreskanta nombro da maldekstraj aktivuloj kaj da sindikatistoj pensas male ke oni prefere haltu kaj pripensu. Eĉ por tiuj, kiuj timas, ke eliro el la eŭro favorus la disfalon de la eŭropa projekto kaj vekus la naciismojn, la greka krizo prezentis lernejan kazon demonstrantan, ke la unueca mono rekte kontraŭas la popolan suverenecon. Anstataŭ haltigi la ekstremdekstran movadon, tia evidento helpas ĝin, ĉar ĝi ĉiam primokas la demokratiajn instruojn de siaj kontraŭuloj. Kaj cetere, kiel oni povas imagi, ke la unueca mono iun tagon povus adaptiĝi al politiko de sociala progreso, post kiam oni legis la decidon pri la irota itinero senditan de la ŝtatoj de la eŭrogrupo, unuanime, al s-ro Cipras, por ordoni al tiu unua maldekstra ĉefministro senhezite apliki feran novliberalan politikon?
En sia historio, Greklando jam levis grandajn universalajn demandojn. Ĉi-foje ĝi ĵus malkaŝis, al kio vere similas tiu Eŭropo, kiun ni ne plu volas.
Serge HALIMI.