Listo de ĉiuj partoj ⇐ Al la antaŭa parto Al la posta parto ⇒
La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano
Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj
La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.
Proksimuma verkojaro: 2014-2016
Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”
Pli ol du jarojn post kiam la franca armeo intervenis, Malio penas rehavi pacon. Portanto de espero, la Interkonsento de Alĝero de la 1-a de marto 2015 malfermas spacon por dialogo inter fragmentitaj komunumoj en kaduka ŝtato. Sed ĉu la volo intertrakti superos la konflikto-dinamikojn, kiujn vigligas ĉiaj finegocoj kaj la malmultiĝo de riĉofontoj?
SUBSKRIBITA post ok monatoj kaj kvin cikloj da intertraktado, la interkonsento por paco kaj reakordiĝo en Malio de la 1-a de marto 2015 ŝajnas ja fragila. Sub egido de Alĝerio, la internacia mediacio mobilizis la Unuiĝintajn Naciojn (UN), la Eŭropan Union (EU), la Afrikan Union, la Ekonomian Komunumon de la Okcident-Afrikaj Ŝtatoj (EKOAŜ — en la franca: CEDEAO), la Organizaĵon de la islama Konferenco, Burkina-Fason, Maŭritanion, Niĝeron kaj Ĉadon. Tamen, nur la malia registaro kaj la Movado de la nord-Malia platformo, kuniganta diversajn movadojn favorajn al Bamako*, unue subskribis ĝin. Necesis atendi ĝis la 15-a de majo por ricevi la subskribon de la intertraktantoj de la Kunordigo de la Azavado-Movadoj (KAM — en la franca: CMA) ariganta la ribelajn movadojn favorajn al aŭtonomio de la Azavadoj*, kaj necesis plia intertraktado por ke tiu lasta skribe engaĝiĝis, la 5-an de junio, definitive subskribi la Interkonsenton de Alĝero, en Bamako la 20-an de junio. De la komenco de 2015, la atakoj fare de ĝihadismaj movadoj — en Gao, sed ankaŭ en Diabali, en la centro de la lando — mortigis kvindekon da homoj inter maliaj civiluloj kaj armeanoj apogitaj de la francaj trupoj de la “Barkhane”-operacio*.
Ĉi tiujn malfacilaĵojn klarigas la plurdimensieco de la malia krizo. Ĝi ja ne koncernas nur la difinon de novaj ekvilibroj inter la Sudo kaj la Nordo, des pli malfacile atingeblaj, ke la perfortaĵoj de 2012 kaj 2013 lasis profundajn spurojn ene de la komunumoj. Ĝi ankaŭ montras la defiojn, kiujn devas alfronti la popoloj de la Nordo.
En la pasinto, la regulaj popolribeloj kondukataj de tuaregaj ĉefoj finiĝis per pac-interkonsento, kiu apenaŭ tuŝis la problemojn, kun la risko nutri aŭ eĉ pligravigi la kaŭzojn de la konflikto; oni alelektis kaj reintegradis militistojn sine de la naciaj strukturoj, al kio aldoniĝis promesoj de monhelpoj, kaj reprofesiiĝo por la malmobilizitaj trupoj*.
Sed la apero de kontraŭleĝa drogo-komerco kreanta gravajn enspezojn* kaj la importo de ĝihadismo kontribuas al transformo, per ostaĝkaptado kaj ligitaj monpostuloj, de la sociekonomiaj forto-rilatoj. Krome, danke al la homaj kaj komercaj fluoj el kaj al la Golfo-landoj, karitataj asocioj disvastigas radikalajn islamismajn pensmanierojn, kiuj iom post iom penetras la sahelajn sociojn. Tiel okazas ia koluzio de interesoj kaj religiaj kredoj inter kelkaj elitoj el nord-Malio kaj la fundamentismaj terorismaj movadoj: ĉeesto de ifoghas sine de Al-Mourabitoune (Al-Kaido en Okcidenta Afriko) kaj de fulboj en la Movado por Unueco kaj Ĝihado en Okcidenta Afriko (MUJAO en la franca). Kaj tio kun, fone, malfortega kaj apenaŭ ekzistanta centra ŝtato.
La suprenirantaj generacioj kaptis la kontraŭleĝajn enspezojn. Klaso de novaj riĉuloj, proksima de la gvidantaj dinastioj, sed enhavanta junulojn sen politika povo rapide aperis. Tio modifas la interkomunumajn kaj enkomunumajn ekvilibrojn, kaj akutigas la streĉajn rilatojn intergeneraciajn por la regopovo. Tuta parto de la norda junularo pli kaj pli eskapas la socian kontrolon de la tribestroj kaj ĉefoj de aliaj komunumoj, kiuj konsistigas la socian teksaĵon. Tiu detruo de la prestiĝo de la pliaĝuloj estas rezulto de longa procezo. Ekde la komenco de la 1990-aj jaroj, junaj araboj kaj tuaregoj komencis kontraŭleĝajn aktivaĵojn, kies profitoj ebligis al ili investi en transporto-kompanioj, aĉeti brutarojn, eĉ akiri grandajn bienojn. Tiu renverso de la socia ordo rezultigas inversiĝon de la valoroj tiaj, kiaj ekzemple respekto al la pliaĝuloj kaj al la tradicia socia piramido, ŝatata de la tuaregoj.
FIKOMERCO de drogoj, de homoj, de cigaredoj, de benzino: mono ja sufiĉe fluas en nord-Malio. Posedantoj de situaci-rentojn, la koncernaj agantoj montras certan malemon pri la interkonsento kun Bamako, kiu povus endanĝerigi la dispartigon de la profitoj. Aldoniĝas al tio la akcelo de la klimatŝanĝiĝo, kiu reduktas la resursojn. Ekzistas, ekzemple, kreskanta konkurenco por la aliro al akvo-ĉerpejoj malpli kaj malpli oftaj, dum demografia kresko estas unu el la plej alta en la mondo: 3,6% jare*.
Plej multaj popolribeloj en Nord-Malio estis impulsataj kaj kondukataj de la urbo Kidal, kie la fendoj inter komunumoj pligraviĝas. La militista klaso de la ifoghas, kiu dominas la tuaregan socian piramidon*, suferas nun duoblan rompon. Unuflanke, la tradicia aristokratio alfrontas siajn vasalojn, la imghad. Aliflanke, aperis streĉaj rilatoj interne de la ifoghas mem, post la elekto, fine de decembro, de nova tradicia ĉefo, la “amenokal”. Elektita de la saĝuloj por sukcedi al sia patro, s-ro Mohamed Ag Intalla prenis pozicion kontraŭ la aŭtonomeco de la regiono, male al sia pli juna frato, lia rivalo por la posteno, s-ro Alghabass Ag Intalla, eksa leŭtenanto de s-ro Iyad Ag Ghali, la islamista ribela ĉefo de Ansar Dine. La nova amenokal, cetere deputito de la prezidanta partio, provas akordigi la aŭtonomecajn aspirojn de kelkaj tradiciaj ĉefoj kun la plutenado de la Nordo ene de Malio, sen nepre oficiale akcepti la Interkonsenton de Alĝero. Lia pli juna frato alternas premojn kaj allogo-provojn ĉe la lokaj komunumoj, cele ricevi ilian aliĝon al malmola linio kadre de la Alĝera procezo: konvinki la mediaciantaron pri la neceso denove intertrakti la tekston devenantan de la procezo.
Surloke, la konkurado inter ifoghas kaj imghad por la regado de la tuarega spaco esprimiĝas per perfortaĵoj inter la membroj de la CMA, kiu defendas la interesojn de la ifoghas kaj la Memdefenda tuarega grupo imghad kaj aliancanoj (GATIA en la franca), proksima de la platformo, kiu subskribis la Interkonsenton. Tiu milico laŭdire ricevas nevortigitan subtenon de kelkaj maliaj militistaj rondoj, precipe de la generalo Ag Gamou, kiu estas imghad kaj konata pro sia malamikeco al s-ro Ghali.
Simila fragmentado karakterizas la regionon de Gao, kie la araba aristokratio de la kuntas batalas kontraŭ la kontestado de siaj vasaloj iamhar de Tilemsi por la rego de la komunumo. Tiun alfrontiĝon akompanas, same kiel la lukto inter ifoghas kaj imghad, konkurado por la kaptado de la kontraŭleĝaj negocoj. La iamhar de Tilemsi tiel formas parton de la fortoj de la MUJAO, radikala islamista grupo, kiu ankaŭ allogas fulbojn, de Gao kaj de aliaj landoj de Okcidenta Afriko, aparte Niĝerio kaj Gvineo — du centraj punktoj de la drogo-komerco. La MUJAO laŭdire estas aparte financata per la drog-komerco kun Alĝerio, kio faras el ĝi konkurenculo de kelkaj tuaregaj kaj arabaj movadoj.
Senhelpa fronte al la fragmentiĝo de la Nordo sed kun firma volo restarigi la nacian unuecon, Bamako provas ekspluati tiun situacion siaprofite, kio komplikas la klopodojn restarigi pacon. Depost la sendependiĝo, en 1960, la du partoj de la lando estas strukture ligitaj, ne per etna identeco aŭ komuna projekto, sed per la fluoj, kiuj ilin trairas, de la gvinea limo al tiu de Alĝerio kaj Libio. En ĉi tiu moviĝanta kunteksto, la postulo de la azavad-ŝtato — koncepto ĝis tiam fremda al la nomada tradicio-, precipe esprimas procezon de teritoriiĝo transformantan kelkajn utilajn terpecojn de nord-Malio en deziregatajn zonojn. La teritoria identeco de la “norduloj” transformiĝas, pasante de liberecana koncepto (la vastaj areoj de la dezerto apartenas al ĉiuj) al komunhavo-aliro.
Konsekvence, por transpasi la blokadon kaj pacigi la malian Nordon, la komunumoj devas trovi novajn dinamikojn, ĉu per si mem, ĉu, se ili konsentas, kun ekstera apogo. Tradicie, la tuaregoj estas bredistoj, komercistoj kaj militistoj. Ilia socio montris fortan psikologian reziston [kapablon taŭge adaptiĝi al streso kaj malfeliĉo] dum la kolonia periodo kaj dum la unuaj jardekoj de sendependo. Iliaj pravaloroj kaj identeco estas nun endanĝerigataj de la konsekvencoj de tutmondiĝo kaj klimatŝanĝiĝo samtempe. Tiam, kiel tiuj komunumoj devas sin transformi por retrovi viv-ekvilibron, sen kiu ĉiu paco estas iluzio?
Aliflanke, la ligoj inter la tuaregoj kaj la aliaj nordaj komunumoj estas rekonstruataj. Tradicie, ili jam estis kompleksaj, aparte inter nomadoj kaj nenomadoj. La fulboj, la araboj kaj la sonrajoj nutras ian malfidon al la hegemoniaj tentoj de la tuaregoj. Tiuj lastaj, kiuj tute ne estas la plimulto, tamen troviĝas la unuaj por postuli aŭtonomecon en la kunordiga instanco. Kiel ĉi tiuj ligoj sukcesos adaptiĝi al la nova ĉirkaŭaĵo por konstrui socion kapablan produkti nacian kompromison? Alivorte, kiel la nordaj komunumoj sukcesos konstrui sian unuecon ĉirkaŭ projekto akceptebla de Bamako?
La krizo bezonas terapion en du periodoj: unue, klarigo de la nord-malia scenejo, kiu ebligos la alvenon ĉe la intertraktado-tablo de reprezentantaj figuroj, portantaj postulojn klarajn kaj spegulantajn komunan konsenton; due, serĉado de inkluziva kaj daŭrigebla solvo. La Interkonsento de Alĝero provas konduki tiujn du periodojn samtempe. Tiu novaĵo konsistigas la originalecon de la teksto, kiu aperas kiel la kiel eble plej bona ekir-punkto de procezo por daŭrigebla repaciĝo.
Ĉiel, la subskribo de la Interkonsento de Alĝero estas nur etapo de longa procezo de nacia repaciĝo. Komencita dum la somero 2014, tiu procezo havas taskon trovi kaj elimini la profundajn kaŭzojn de la konflikto, nepra klopodo se oni volas ĉesigi la senfinan ciklon ribelo-repaciĝo-ribelo, ekzistantan de la sendependiĝo de Malio. La fakto, ke ĝi konfidas la taskon ekzameni tiujn kaŭzojn al Konferenco por Nacia Interkonsento (CEN en la franca), organizita dum la intera periodo (ene de dek ok ĝis dudek kvar monatoj post la subskribo de la Interkonsento) kaj formita “surbaze de justa reprezentado de la partioj” konfirmas la kompleksecon de la malia krizo, kiu ne povas solviĝi en mallonga tempo.
La Interkonsento de Alĝero kreas la taŭgan kadron por la laboro de nacia rekonstruado. Ĉe la fino, la CEN devos adopti Porpacan Ĉarton, kiu konfirmu daŭrigeblan repaciĝon. Aliflanke, estas planata starigo de mekanismoj por transira justico, komisiono por lukti kontraŭ korupto, kaj internacia esplor-komisiono, taskita prilumi ĉiujn krimojn (kontraŭ la leĝoj de milito, genocido, seksperforto, krimoj kontraŭ la homaro) kaj aliaj gravaj perfortoj kontraŭ la internacia juro faritaj sur la malia teritorio.
Montrante paciencon, la internacia mediaciantaro devas nutri dinamikon de dialogo, ne nur inter la nordaj komunumoj kaj la regantoj de Bamako, sed ankaŭ kaj precipe inter tiuj komunumoj, zorgante, ke ĉiuj partoj de la loĝantaro estu partoprenantaj. Ĝi ankaŭ devas krei pontojn inter la agantoj, kiuj dispute pretendas al aŭtoritato sine de la komunumoj.
Daniel BERTRAND
Tiu ĉi artikolo spegulas nur la personan analizon de la aŭtoro, kaj ne tiun de lia mentora ministrejo.