Tekstaro de Esperanto

Parto de unu teksto en kolekto de Esperantaj tekstoj

Listo de ĉiuj partoj  ⇐ Al la antaŭa parto  Al la posta parto ⇒ 

Le Monde diplomatique en Esperanto 2014-2016

La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano

Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj

La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.

Proksimuma verkojaro: 2014-2016

Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”

Malfacila dialogo sub usona kontrolo

Ordonema turniĝo en Seulo

La Sud-Korea ekonomio senspiriĝas: la kreskado malpliiĝis je 5 punktoj en kvin jaroj. Fronte al malkontento, la subpremo disvolviĝas. La unuan fojon de post la diktaturo sindikatestro estis enprizonigita.

Ĉirkaŭ 40000 homoj manifestaciis sur la grandega placo de la urbodomo de Seulo la 5-an de decembro 2015, por protesti kontraŭ la subpremo gvidata de prezidanto Bak Geun-hje, kiu oficas de februaro 2013. La 14-an de novembro, je alvoko de 118 organizaĵoj, anoj de la Korea Konfederacio de Sindikatoj (Korean Confederation of Trade unions (KCTU), 130000 koreoj amasiĝis por protesti kontraŭ la reformo de la laborjuro, la rekontrolo de la lernejaj historilibroj kaj la konsento pri liberkomerco kun Ĉinio. Polico uzis akvokanonojn, kaj vundis tridekon da homoj, unu el ili grave.

Gim Ĝu-hjun, profesoro de la nacia universitato de Seulo, kiu estis sur la placo de la urbodomo dum la unua manifestacio, indignas: “Kiel la prezidanto povas paroli pri ”neleĝa kaj perforta kunveno“, kiam tiom da homoj pace manifestaciis? Kiel ŝi povas kompari manifestaciantojn portantajn maskojn kun anoj de la terorista organizaĵo Daeŝ?” Se iuj protestantoj fakte portas maskon — kun formo de papilio, kato, tigro aŭ eĉ kun la vizaĝo mem de S-ino Bak — tio estas por samtempe moki la prezidanton kaj por eskapi subpremon: polico filmas aŭ uzas la gvatokameraojn por identigi manifestaciantojn kaj, foje, kunvoki ilin.

Tiun saman 5-an de decembro, la centra tribunalo de Seulo eldonis arestmandaton kontraŭ ok homoj pro “kontraŭleĝa manifestacio”. Kelkajn tagojn antaŭe ĉirkaŭ 700 policistoj ĉirkaŭis kaj traserĉis dum ses horoj la sidejon de KCTU, forportante dosierojn, komputilojn, ktp. Ĝia estro, S-ro Han Sang-gjun, akuzita pro planado de perfortaĵoj, tiam rifuĝis en budhisman templon dum tri semajnoj antaŭ ol liveriĝi al polico. “Mi luktas por malebligi la alprenon de leĝoj, kiuj celas faciligi maldungon de salajruloj. Tio igas min publika malamiko, je la okuloj de la registaro”, li ekkriis ĉe sia aresto. La 13-an de decembro la tribunalo de Seulo ĝustigis lian “portempan malliberigon”, laŭ ĝi, pro “krimecaj agoj”. Notinde malsevera pri leĝmalobeoj de la konglomeratoj (chaebol), ĉampionoj pri impostfraŭdo, S-ino Bak senhezite subpremas siajn oponantojn.

En la motivoj, kiuj puŝis tiom da homoj manifestacii, troviĝas leĝprojektoj pri laboro kaj pri sano. Je la nomo de lukto por dungado de junuloj, la prezidanto kaj la partio Saenuri (Partio de la nova limo, konservativa) volas kreskigi flekseblecon kaj obligi malfirmajn oficojn.

Nuntempe, ĉiu salajrulo, kiu havas portempan kontrakton (PTK) devas esti firme dungata, kiam li laboras pli ol du jaroj. Per la nova leĝo, tio okazos post kvar jaroj. Nu, tiuj “neformalaj laboristoj” ne havas la samajn salajrojn ol siaj kolegoj, eĉ kiam ili havas la saman oficon, kaj ne profitas la samajn socirajtojn. Ilia nombro pliiĝis je 4,9% inter 2011 kaj 2015*. Samtempe, la portempaj dungoj de junuloj estos plifaciligitaj.

* Labour Force Statistics, 2015, http://kostat.go.kr

Tiuj reformoj aldoniĝas al tiuj jam efektivigitaj de S-ino Bak, kaj pri kiuj ŝi estas tre kontenta: “Ni faris reformojn en kvar ĉefaj kampoj: publika sektoro, laboro, financa salubrigo kaj instruado.” Danke al tio, ŝi diras, “ni impulsis integrigan ekonomion*, kiu estus favora al Koreoj. Tamen la prezidanto silentas pri la rezultoj de tiu politiko (kaj tiu de ŝia antaŭulo, ankaŭ konservativulo): la kreskado, 6,2% en 2010 falis al 2,7% en 2014. La junuloj, eĉ tre diplomitaj, havas pli kaj pli malfacilaĵojn por trovi laboron.

* Intervjuo en la retejo de Azia-Pacifika Ekonomia Kunlaborado (APEK), Manilo, 17-a de novembro 2015. www.apec.org .

Laŭ la diroj de la prezidanto de Saenuri, S-ro Gim Mu-sung, respondecas pri tio... la sindikatoj: “Sen KTCU la lando estus multe pli riĉa. La malneta enlanda produkto (MEP) superus po 30000 dolaroj por loĝantoj”, li asertis dum prelego organizita de lia partio la pasintan 27-an de novembro. Nun, la MEP estas po 27315 dolaroj, laŭ Internacia Mon-Fonduso.

Cetere, la registaro volas privatigi iujn hospitalajn servojn, por igi ilin profitaj. Ĝi celas favori kuracturismon por logi riĉan klientaron, kaj promesas, ke tio kreos 11000 oficojn. Pri la Koreoj, ili devos pagi pli aŭ atendi pli longe antaŭ ol esti kuracotaj.

En la manifestacio de la 14-a de novembro videblis granda nombro da terkulturistoj kaj fiŝkaptistoj malkontentaj pri la liberkomerca interkonsento kun Ĉinio, ratifita de la parlamento la 30-an de novembro. Ili volas daŭre vivteniĝi per sia laboro kaj timas enfluegon de malmultekostaj ĉinaj produktoj. Iel, la registaro agnoskas, ke ilia timo estas reala, ĉar ĝi kreis kompensfonduson je 1 miliardo da Ŭonoj (789 milionoj da eŭroj) por dek jaroj, plej verŝajne ne sufiĉa por kompensi la perdojn de la terkulturistoj kaj fiŝkaptistoj.

“Taŭga vidpunkto pri historio”

Fine, de du semajnoj, la demokrataj fortoj tre mobiliziĝas kontraŭ la decido de S-ino Bak trudi unu solan lernolibron pri historio, kies enhavo estos decidita de komisiono elektita de ŝi mem. Temas pri, ŝi diras, “doni taŭgan vidpunkton pri historio kaj korekti la misformajn versiojn maldekstrajn, kiuj provas laŭdi Nord-Koreion kaj miskreditigi la kapitalismajn farojn de la Sudo*”.

* Parolado en la parlamento, 27-a de oktobro 2015.

La batalo pri la historiaj lernolibroj ĉiam estis akuta en la lando. Post la fino de la Japana okupado, la privataj eldonejoj prizorgis la historiajn lernolibrojn, kaj la registaro donis postkontrolan konsenton. Poste, depost 1974, la diktatoro Bak Ĉong-hi (1961-79), patro de la nuna prezidanto, trudis ŝtatan monopolon. Du jarojn antaŭe li promulgigis la konstitucion Jusin, kiu forviŝis la limigon de la prezidantajn mandatojn kaj koncentris ĉiujn potencojn en liajn manojn. Tiu “restariĝo de 1972” faciligis ŝtatigon de la lernolibroj, samtempan al glorigo de la regantoj kaj gravaj distordoj de la historio. Post la fino de la diktaturo, en la 1980-aj jaroj, plurpartia sistemo reestiĝis. Ja tiun diversecon de vidpunktoj S-ino Bak volas sufoki.

Jam en 2008 ŝia antaŭulo, S-ro I Mjong-bak puŝis la kreon de “alternativa lernolibro pri moderna kaj nuntempa historio de Koreio”. Tiu libro karakteriziĝis per komplezema vidpunkto de la Japana okupado, kiu ebligis modernigi Koreion. Ĝi omaĝis la chaebol-ojn, al kiuj la lando ŝuldis sian industriiĝon, kaj Prezidanton Bak Ĉong-hi. La sama vidpunkto retroviĝas en la lernolibro publikigita de la eldonejo Gyohaksa kaj permesita de S-ino Bak por lernejoj. La historiistoj, tre kritikaj, maltrankviliĝas pri elmeto de ununura lernolibro. La kreskanta kontraŭstaro kolerigis la prezidanton dum la konsilio de ministroj la 10-an de novembro 2015: “Se oni ne lernas taŭgan historion, la menso iĝas nenormala”, ŝi substrekis.

En tri jaroj, S-ino Bak faris dudek vizitojn al fremdaj landoj. La konservativaj amaskomunikiloj — t.e. la kvazaŭ tutaĵo de ĵurnaloj kaj televidoj — laŭdas tiun damon portantan “elegantajn vestaĵojn, kun sian ruĝan mantelon kaj sian malhelgrizan pantalonon, kiu antaŭmetas la Sud-Korean modon en la Muzeo pri dekoraciaj artoj de Parizo, en la palaco de Luvro”*. La strikantoj, kompense, ne instigas tian lirikemon: “La organizantoj de la striko asertas, ke ili pace manifestacias, la publikaj aŭtoritatoj ne estu trompitaj de tiaj kamuflaj manovroj”, freŝdate insistis komentariisto*. Jam leĝprojekto estas metita en la parlamento por malpermesi maskojn dum manifestacioj. Kaj la ĉefo de KTCU restas akuzita. Tio ankoraŭ neniam okazis de post la diktaturo.

* Munhwa Ilbo, Seulo, 1-a de decembro 2015.
* TV Chosun, 5-a de decembro 2015.

SUNG ILKWON