Listo de ĉiuj partoj ⇐ Al la antaŭa parto Al la posta parto ⇒
La bazan tekston origine enkomputiligis Vilhelmo Lutermano
Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj
La artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Le Monde diplomatique en Esperanto: https://eo.mondediplo.com.
Proksimuma verkojaro: 2014-2016
Ligilo al la origina teksto en “Le Monde diplomatique en Esperanto”
La antaŭelektoj (partia nomuma procezo) por la usona prezidanta elekto de novembro 2016 komenciĝos la 1-an de februaro. Ĉe la demokratoj, s-ino Hillary Clinton estas oficiale la plej ŝatata, sed ŝia socialista rivalo Bernie Sanders realigis rimarkitan progreson dum la lastaj monatoj. Kvankam li estigas oponon de la vaŝingtonaj reganta kasto kaj amasinformiloj, liaj ideoj sukcesis katalizi parton de la popola malkontento.
POR LA maldekstraj voĉdonantoj en Usono, la itinero de s-ro Bernie Sanders estas tre familiara. La senatano de Vermont-ŝtato kaj kandidato por la antaŭelekto interne de la Demokrata Partio — kies membro li ne estas — por la prezidanta elekto de novembro 2016 aperis en la publika sfero same kiel la plej multaj progresemuloj en tiu lando: pere de mortontaj organizaĵoj, vivetantaj marĝene de la usona politika vivo.
Naskita en Brooklyn en 1941 de judaj gepatroj enmigrintoj el Pollando, s-ro Sanders estas studento kiam li aliĝas al la Ligo de junaj socialistoj (Young People Socialist League, YPSL), la studenta sekcio de la Socialista Partio de Usono. La sekvan jaron, dum la YPSL disfalas sub la pezo de siaj dividoj, li sin ĵetas en la batalojn de sia tempo: lukto por la civilaj rajtoj, kontraŭ la milito en Vjetnamujo, ktp. Poste, li engaĝiĝas en la Partio de unio kaj libereco, eta partio lokita en la montara ŝtato Vermont, kie li provas plurfoje, sen sukceso, akiri postenojn de senatano kaj guberniestro.
Fine de la 1970-aj jaroj, li forlasas politikon kaj engaĝiĝas en projektoj pri popola edukado. Poste, en 1979, li sonregistras por la Folkways Records la paroladojn de tiu, kiu estis kvinfoje kandidato de la socialista Partio de Usono por la prezidanta elekto, Eugene V. Debs. Li tiel donas novan junecon al deklaracioj tiaj, kiaj: “Mi ne estas kapitalista soldato, mi estas proletara revoluciulo” aŭ “Mi estas kontraŭ ĉiuj militoj, escepte unu solan”. Kontraŭfluaj kredokonfesoj en lando, kiu preparas sin akcepti la Reagan-an kontraŭ-revolucion.
Du jarojn poste tamen, ja surprize, s-ro Sanders estas elektita urbestro de Burlington, la plej granda urbo de Vermont: rimarkinda sukceso, substrekita de The Vermont Vanguard Press, la loka semajngazeto, kiu proklamas en speciala eldono “la Popolan Respublikon de Burlington”. La nova urbestro alkroĉas ĉe la muro de sia oficejo portreton de Debs. Trifoje reelektita urbestro, li aŭdaciĝas kaj sukcesas trudi sin en 1990 kiel sendependan elektiton ĉe la Ĉambro de reprezentantoj. Tiun seĝon li konservas ĝis 2006, kiam li elektiĝas senatano de Vermont. La portreto de Debs nun ornamas lian oficejon de Kapitolo en Vaŝingtono.
KIEL SENDEPENDA elektito, s-ro Sanders ne hezitis kandidatiĝi kontraŭ la demokrata Partio. Lia vizio de socialismo tamen pli elvokas la svedan eksan ĉefministron (1969-1976 kaj 1982-1986) Olof Palme ol lian mentoron, la bolŝevikon Debs. Li ŝatas kompari la sukcesojn de la sveda Providenco-ŝtato kun la malegalecoj, kiuj dividas la usonan socion, ĉiam insistante pri la infana malriĉeco kaj la manko de efika kaj alirebla sanasekuro.
En lia buŝo, la termino “socialismo” ĉefe utilas por transdoni la longan kaj riĉan historion de la progresema tendaro en Usono, larĝe ignorata de la oficialaj diskursoj. En la faktoj, lia politika linio kiel senatano de Vermont precize sekvas tiun de la maldesktra alo de la demokrata Partio. Kiel laŭte diris la 22-an de majo 2005 s-ro Howard Dean, tiama ĉefo de la nacia komitato de la demokrata Partio, en la elsendo “Meet the Press”, “li estas nur progresema demokrato. La realo estas, ke Bernie Sanders voĉdonas 98% de la tempo kun la demokratoj”.
La sola sendependa membro de la Kongreso do ne estas defendanto de la revolucio, nek radikalulo kia s-ro Jeremy Corbyn en Britujo*. Lia batalo celas redisdonadon de riĉecoj, ne kontesti ties proprieton aŭ ties regadon. En lastatempa parolado, li tiel memorigis, ke li ne kredas je publika proprieto de la produkt-rimedoj*”. Restas tamen, ke lia progresema engaĝiĝo klare diferencas de la pormastra pozicio de lia kontraŭulo Hillary Clinton.
Ĉio oponas la demokratan partiestrinon kaj ŝian socialistan rivalon. Ne estas nur afero de stilo, eĉ se la singardema lingvaĵo de unu, kies ĉiu vorto ŝajnas esti pripesita de ŝiaj konsilantoj pri komunikado, kontrastas kun la senornama parolo de la alia. Tio ankaŭ ne estas afero de irita vojo, eĉ se, en la tempo kiam s-ro Sanders aktivis por la civilaj rajtoj — en 1964-, s-ino Clinton subtenis la tre konservativan respublikanan kandidaton Barry Goldwater. La fundamenta diferenco inter ili venas de la esenco mem de iliaj politikaj vizioj. S-ino Clinton, kiu en 2003 voĉdonis por la milito en Irako, rememorigas foje al sia publiko, ke ŝi “reprezentis Wall Street” kiam ŝi estis senatano de NovJorko. Ŝia rivalo, fervora pacisma aktivulo, deziregas “politikan revolucion”; per tio li komprenas ne la konstruon de socialisma socio, sed la partoprenadon de la popolo en la demokrata vivo de la lando, iel kiel la “civitana revolucio” elvokita en Francujo de s-ro Jean-Luc Mélenchon.
Mirkonsternas la observantojn, ke socialisto povas esti populara en la Usono de la 21-a jarcento. Ekzisto de politikaj personecoj profunde maldekstraj ne estas nenormala en Eŭropo, sed jes en Usono, kiu neniam enhavis popolan amas-partion kapablan ekpreni la regpotencon kaj establi vaste redisdoneman reĝimon. Dum plej granda parto de la 20-a jarcento, multaj demokrataj aktivuloj tamen daŭre konstruis la fundamentojn de tia sistemo. Laboristaj sindikatoj, organizaĵoj por la civilaj rajtoj, asocioj: la sociaj fortoj, kiuj investis sin en tiu projekto ne malaperis. Tamen, ĉar ili ne havas povon en partio funde dediĉita al la defendo de la kapital-interesoj, ili restas fortenitaj el la publika debato, ofte sen vere rezisti. Dum kreskanta abismo disigas ilin de la gravuloj de la partio, ne estas vere mirige, ke la diskurso de Bernie Sanders estigas kreskantan intereson.
La ideologiaj pozicioj de s-ino Clinton larĝe baziĝas sur la tradicio de la “tria vojo” starigita de la Novaj Demokratoj. Tiu tendenco formiĝis ĉe la fino de la 1980-aj jaroj sub aŭspicioj de la eksa Demokrata Gvid- Konsilio (Demokratic Leadership Council, DLC). Ilia platformo, konstruita por respondi al la triumfanta konservativismo de la reagana periodo, asertis, ke la ruiniĝo de la sociaj movadoj definitive kondamnas ĉian politikon de imposta justeco, kaj ke necesas aliĝi al la principo de malpezigita ŝtato, centrigita sur helpoj al entreprenoj pli ol sur la protekto al civitanoj, al kiuj oni koncedu nur kelkajn simbolajn panerojn.
Laŭlonge de la 1990-aj jaroj, la prezidanto William Clinton kaj lia edzino potence kontribuis al la plenumo de la ideologia mutacio. S-ro Clinton ja, kaj ne Ronald Reagan, proklamis la “finon de la Providenco-ŝtato tia, kia ni konas ĝin”. Tiu, kiu estis tiam la unua damo — kaj advokatino — larĝe apogis la reformojn inspiratajn de la Novaj Demokratoj, kiel ekzemple la leĝon de 1996, kiu reduktis la sociajn helpojn por la plej malriĉaj*. Kvankam s-ro Barack Obama promesis fari ŝanĝojn kiam li alfrontis ŝin dum la antaŭelektoj de la partio, en 2008, lia politiko en la Blanka Domo malmulte devojiĝis de la programo de la eksa DLC — se oni esceptas la reformon, nefinitan, de la sanasekuro. Lia konstanta volo de kompromiso kun la negoco-mondo seniluziigis parton de la demokrata bazo.
Ĉi-lastajn jarojn, pluraj maldekstraj movadoj provis renversi la prezidantan linion, precipe post la krizo de 2008. Ekapero de la movado Occupy Wall Street, striko de la instruistoj en Ĉikago, mobiliziĝo de la laboristoj de rapid-restoracioj, strataj manifestacioj kontraŭ la policaj perfortaĵoj, publikaj debatoj pri enspezo-malegalecoj: malpli rimarkitaj de la amasinformiloj ol la fanfaronadoj de la Tea Party aŭ la deliroj de s-ro Donald Trump, ĉiuj tiuj sociaj eksplodetoj sugestas, ke la usona maldekstro, konsiderata kiel mortanta, eble survojas al reelmergiĝo.
S-ro Sanders mem priskribis sian kandidatiĝon kiel provon firmigi kaj organizi tiun disigitan maldekstron, kiu penas aŭdigi sin: “Mi kandidatiĝas ja por kontribui al formado de koalicio, kiu povas venki, kiu povas transformi la politikon*.” Neniu povas antaŭdiri la longtempajn efikojn de lia kampanjo; sed, ses monatojn post lia eniro en la areno, ŝajnas ke li trafis certan sentemon en la lando. Kelkaj el liaj publikaj kunvenoj allogas dekmilojn da homoj. Al li mankis deko da poentoj en Iowa; sed li eble estos la unua en New Hampshire, kie okazos la dua demokrata antaŭelekto. Eĉ pli surprize, la socialista kandidato sukcesis sian monkolekton — nepra kondiĉo por pluvivi en la usona politika vivo:, Meze de decembro 2015, li jam estis kolektinta 41,5 milionojn da dolaroj ĉe 681 000 donacintoj. Lia antaŭeniro igis s-inon Clinton fleksi kelkajn el siaj pozicioj: en oktobro, ŝi ekzemple anoncis sian oponon kontraŭ la projekto de granda transatlantika merkato, kiun ŝi antaŭe subtenis.
La obstakloj starigitaj antaŭ s-ro Sanders restas tamen grandegaj, por ne diri netransireblaj. En plej granda parto de la ŝtatoj tradicie favoraj al la demokratoj, la voĉdonantoj konsideras, ke liaj ŝancoj venki ne egalas tiujn de s-ino Clinton — malgraŭ ke kelkaj opinienketoj antaŭvidas lian venkon fronte al respublikana kandidato. Krome, li povas kalkuli pri subteno de neniu “super-delegito”, tiuj altranguloj kaj elektitoj aŭ eksaj elektitoj, kiuj estas kvinono de la delegitoj de demokrata konvencio. Eĉ la plej progresemaj figuroj de la partio, kiel s-ino Elizabeth Warren, s-ro Jesse Jackson aŭ s-ro Bill de Blasio, ne donis al li publike sian benon.
Por pli komplikigi la situacion kaj doni indikon pri la nuna stato de la sindikata movado en Usono, ne multaj laboristaj organizaĵoj apogas s-ron Sanders. En novembro la potenca internacia sindikato de la dungitoj en servoj (SEIU), kiu reprezentas du milionojn da salajruloj, decidis subteni s-inon Clinton, malgraŭ akraj internaj debatoj. Du monatojn antaŭe, la usona Federacio de Instruistoj (AFT) simile agis. S- ino Clinton jam povas pretendi pri la subteno de sindikataj organizaĵoj enhavantaj 9,5 milionojn da membroj, tio estas du trionoj de ilia tuta nombro*.
ESTAS ja notindaj esceptoj: National Nurses United, la ĉefa sindikato de geflegistoj kun 180 000 anoj, la usona Sindikato de poŝtistoj (APWU), kiu nombras 200 000 anojn aŭ tiu de la laboristoj pri Komunikado (CWA, 700 000 anoj), ĉiuj tri subtenas s-ron Sanders. Sed la grandaj sindikatoj taksas pli oportune kaj singarde veti por la plej ŝatata laŭ opinienketoj. Simile kondutas granda parto de la asociaj kaj komunumaj retoj — aparte la nigraj pastoroj, tre aŭskultataj en la paroĥoj, kiuj ne emas preni riskojn.
S-ino Clinton do ne devas tro zorgi. Krom el sia granda fameco, ŝi profitas el la bruegaj sukcesoj de s-ro Trump, kiuj instigas multajn usonanojn iri al la kandidatino, kiu ŝajnas la plej serioza kaj plej trankviliga. La Novaj Demokratoj ĉiam sukcesis pluteni sian dominadon, prezentante sin kiel la plej malgrandan malbonon...
La kampanjo de s-ro Sanders celas nek transformi la Demokratan Partion de interne, kiel esperis fari Eugene McCarthy en 1968 aŭ George McGovern en 1972, nek konstrui maldekstran forton kompareblan al la “ĉielarka koalicio”, kiu stariĝis en la 1980-aj jaroj ĉirkaŭ la kandidatiĝo de s-ro Jesse Jackson. Sed ĝi proponas al milionoj da forlasitoj okazon laŭtigi la voĉon kaj postuli alian politikon ol koluzio kun Wall Street. Jen kial la socialista kandidato kaptas la atenton de la voĉdonontoj: li restarigas la ideon laŭ kiu la ŝtato povas helpi la malpli bonŝancajn, se ĝi apogas sin sur sociaj movadoj kapablaj konstrui fortorilaton kontraŭ la monpotenco.
Kvankam dum la lastaj monatoj ĝi ne ĉesis kreski, la nombro de aktivuloj partoprenantaj la kampanjon de la socialista kandidato ne superas kelkajn milojn. El 325 milionoj da loĝantoj, estas malmulte. Sed eble tio sufiĉas por enkonduki maldekstrajn ideojn en la publikan debaton kaj doni argumentojn al tiuj, kiuj konfuze sentas, ke la “miliardula klaso”, kiel ĝin nomas s-ro Sanders, ne estas fremda al ilia malfeliĉo.
Se oni konsideras la naturon kaj historion de la Demokrata Partio, partopreni en ties antaŭelektoj estas ja aŭdaca strategio. Sed la sendependa senatano de Vermont havas malmulton por perdi kaj multon por gajni; kaj unue la naskiĝon de nova publiko, kiun ne plu timigas la timinda vorto “socialismo”.
BHASKAR SUNKARA