Tekstaro de Esperanto

Respondoj al la amikoj.

Al Sinjoro I. V. en T. Vi plendas, ke en via urbo ĝis nun neniu ankoraŭ ion scias pri la lingvo Esperanto! Nun kiu estas kulpa? Se la amikoj en T. anstataŭ ion fari kaj vastigi nian aferon atendos ke oni laboru energie, ke oni faru la aferon pli konata en ilia urbo — tiam nia afero neniam progresos en Via urbo. Vi demandas min kial nia afero estas ankoraŭ malmulte konata en Via urbo!! Ne forgesu, ke en nia afero mi estas nur unu el la laboristoj, kaj se mi devus mem kaj sola fari la tutan aferon, kiu devas esti farata de amikoj en multaj lokoj, tiam nia afero estus perdita.

OV II.1. El La Esperantisto 1889, n.2, p.15.

Al Sinjoro M-n en G. Via letero estas subskribita: “Unu el la plej varmaj amikoj de la lingvo Esperanto”! Mi efektive memoras, ke de tempo al tempo vi sendas al mi leterojn kun demandoj pri la irado de la afero; sed neniam ankoraŭ Vi skribis al mi kion Vi mem faris por nia afero. Varma amiko de nia afero povas sin nomi ne tiu kiu ĉiam demandas, sed nur tiu kiu laboras por nia afero kaj vastigas ĝin. Anstataŭ demandi min ĉiumonate “kio estis farita”, Vi devas en la fino de ĉiu monato demandi Vin mem: “kion mi faris por nia afero en la pasinta monato?”

OV II.2. El La Esperantisto 1889, n.2, p.15.

Tutmonda ligo de Esperantistoj.

La legantoj memoras, ke ne volante preni sur min la tutan respondecon por la sorto de nia lingvo, mi fordonis ĝin en la manojn de la kongreso, kiu estis esperata laŭ la iniciativo de la Amerika Filozofia Societo. Sed nun pasis jam pli ol 1½ jaroj, kaj la kongreso bedaŭrinde ne efektiviĝis, kaj pro la indiferenteco de la instruituloj ĝi jam kredeble neniam efektiviĝos. Dume la afero restis sen kondukanto. Kvankam de multaj flankoj oni sin turnas ankoraŭ ordinare al mi mem kun diversaj proponoj, sed mi ne havas jam la privilegion nek akcepti nek malakcepti la faratajn proponojn kaj fari en la lingvo ian ŝanĝon laŭ mia propra bontrovo. Se mi volus ankoraŭ esti mem leĝdonanto en la lingvo kaj ŝanĝadi ĝin ĉiutage laŭ mia propra volo, tiam la afero baldaŭ tute detruiĝus. Ankaŭ se mi volus esti mem la kondukanto de la laboroj, la afero ne malproksime irus, ĉar mi, unu sola persono, estas tro malforta. Ni bezonas nun havi ian ligon aŭ akademion, kiu estante kreita de la amikoj mem, estus aŭtoritata por ĉiuj amikoj de nia afero. La kreadon de tia ligo mi intencas nun proponi al niaj amikoj.

El la “Aldono al la Dua Libro” la legantoj eble memoras ankoraŭ, ke mi konsilis, ke en la okazo se la kongreso Amerika ne efektiviĝos, la amikoj de nia afero faru mem kongreson aŭ fondu akademion ne pli frue ol en la jaro 1893. Ĝis tiu tempo, t.e. en la daŭro de la unuaj 5 jaroj, en la lingvo laŭ mia opinio nenio devus esti ŝanĝata kaj la tuta laborado de la amikoj devus havi la celon nur fortigi kaj vastigi nian aferon. Sed multaj el niaj amikoj ne volas pacience atendi kaj labori; ili volas, ke tia aŭ alia ŝanĝo estu farata jam nun. Ili forgesas, ke pacienco estas la unua kondiĉo, sen kiu nia sankta afero povas baldaŭ fali en grandan danĝeron. Mi ripetas, ke mia persona opinio restas ankoraŭ nun tiu sama kiel antaŭe, t.e. ke la kelkaj unuaj jaroj ni ne devas pensi pri plibonigado de la lingvo (kvankam la plej granda parto de la farataj proponoj tute ne plibonigus la lingvon); sed nur pri ĝia fortigado kaj vastigado. Sed ne volante sur min solan preni la tutan respondecon por nia grava afero, ne volante ke oni vidu en mia maniero de laborado aŭtoran obstinecon aŭ la timon perdi la multan monon kiun mi enmetis en nian sanktan aferon, — mi proponas nun mem, ke niaj amikoj jam nun fondu tutmondan ligon, kaj en la manoj de tiu ĉi ligo kuŝos nun la tuta sorto de nia afero. Tiu ĉi ligo estu la sola kaj absoluta leĝdonanto en nia afero. La ligo estos kreita de niaj amikoj mem, kaj la decidoj de la ligo prezentos la decidojn de la plejmulto de la amikoj de nia afero. Mi promesas al tiuj ĉi decidoj mian tutan obeon, kaj mi esperas, ke ankaŭ por ĉiuj niaj amikoj la decidoj de la ligo estos sanktaj, kaj neniu, al kiu nia ideo estas kara, volos labori kontraŭ la decidoj de la ligo, se ili eĉ ne plaĉos al li.

En unu el la venontaj numeroj de la “Esperantisto” mi donos mian projekton de statutoj por la tutmonda ligo de Esperantistoj. Sed antaŭ ol mi presos mian projekton mi petas ke ankaŭ la aliaj amikoj sendu al la redakcio iliajn projektojn. Kelkaj el la plej bonaj projektoj estos presitaj en la “Esperantisto”, kaj la projekto, kiu la plej multe plaĉas al niaj amikoj, estos akceptita.

La plej gravaj demandoj, kiuj devas esti priparolitaj en la projektoj, estas:

1. Kio estas postulata por fariĝi membro de la ligo?

2. Kie la ligo prenados la rimedojn materialajn por sukcesa laborado?

3. Kiel devas esti organizataj la kluboj lokaj kaj en kia rilato ili devas stari al la ligo?

4. De kiuj personoj kaj per kia maniero la ligo devas esti administrata?

5. De kiuj personoj kaj per kia maniero devas esti farataj la decidoj tuŝantaj la ŝanĝojn en la lingvo?

La sendotaj projektoj kompreneble ne devas esti sole nudaj respondoj je la donitaj demandoj, sed ili devas klare priparoli la tutan organizacion de la ligo kaj ĝian laboradon. Ni petas sendi la projektojn eble pli frue. Mi estos tre danka al la amikoj, se ili sendos la projektojn en du ekzempleroj: unu al la redakcio de la “Esperantisto” kaj unu al mi mem.

OV II.3. El La Esperantisto 1889, n.3, p.17–18. La vorto “parto” mankas post “la plej granda” en la dua alineo de la fontotekstoj, ŝajne erare.

Letero al la amikoj.

Multaj el niaj amikoj kredeble forte miras aŭ eble eĉ koleras min, ke en la lasta tempo mi estas tiel neakurata en la korespondado, en la elsendado de libroj k. c. Multaj leteroj adresitaj al mi restis ankoraŭ sen respondo, kaj ankaŭ la eldonado de la promesitaj verkoj iras tre malrapide. Mi petas, ke la amikoj bonkore min pardonu, ĉar ĝi venas ne el mia kulpo. Mi forlasis Varsovion kaj mi loĝos nun en alia urbo, sed la loko de mia konstanta loĝado ne estas ankoraŭ pozitive decidita. Ĝis mi min tute ordigos en mia nova loko, pasos ankoraŭ kredeble 2–3 monatoj. En tiu ĉi tempo, malgraŭ mia plej bona volo, mi ne povas esti tute akurata. Mi esperas tial, ke miaj amikoj pardonos al mi mian senvolan neakuratecon kaj malrapidecon. Ankaŭ en nia gazeto mi ne povas en tiu ĉi tempo tiel multe labori, kiel mi volus. En la venonta numero de la “Esperantisto” mi donos al miaj amikoj mian novan adreson; ĝis tiu tempo (kaj eĉ poste) oni povas ĉiam skribadi al mi laŭ mia adreso malnova. Mi esperas, ke mia neakurateco plej baldaŭ finiĝos.

Koran saluton al la proksimaj kaj malproksimaj

OV II.4. El La Esperantisto 1889, n.3, p.18.

Respondoj al la amikoj.

Al multaj demandantoj. Kelkaj ne antaŭviditaj cirkonstancoj malrapidigis la eldonadon de la “Kolekto” kaj “Adresaro”. Nun la 1^a kajero de la “Kolekto” estas jam preta, kaj la 1^a kajero de la “Adresaro” estos preta espereble tre baldaŭ.

El La Esperantisto 1889, n.3, p.23.

Al s-ro J. R. kaj aliaj amikoj en Svedujo. — De kelkaj flankoj viaj proponoj estas tre bonaj. En la alfabeto efektive estus utile fari ian ŝanĝon; sed restas la demando, kiel ĝin fari kaj kiu devas kaj povas ĝin fari? Multaj ŝanĝoj estas proponataj al la aŭtoro de ĉiu flanko, ĉiu proponas laŭ sia bontrovo; sed se la aŭtoro volus ĉiutage ŝanĝi la lingvon, tiam la tuta afero ja nenion taŭgos. La aŭtoro ne havas jam la privilegion fari ŝanĝojn laŭ sia opinio, kaj aŭtoritata kompetenta akademio ankoraŭ ne ekzistas. Nun kio restas fari? La respondo estas: 1) la ŝanĝojn, kiujn Vi proponas, skribu en formo de artikolo, montrante klare la vojon, per kiu la ŝanĝoj povas esti farataj, kaj tiun ĉi artikolon ni penos presi en la “Esperantisto”, por ke ĉiuj amikoj povu ĝin pripensi kaj priparoli, tiam estos teorie decidita ĉu Viaj proponoj estas bonaj; 2) helpu aŭ montru la vojon por baldaŭa fondiĝo de aŭtoritata akademio, — kaj tiam Viaj proponoj ankaŭ praktike povas baldaŭ esti deciditaj — Ne sufiĉe estas stari sur la flanko kaj montri malbonaĵon: ni devas labori ke la efektiva aŭ ŝajna malbonaĵo sen danĝero por la afero mem estu baldaŭ anstataŭita per plibonaĵo.

OV II.5. El La Esperantisto 1889, n.3, p.23.

Al s-ro R. G. en P. Via rakonto el Gogol estas tradukita tute bone; sed bedaŭrinde ni ne povas ĝin uzi, ĉar ni havas jam grandan amason da tradukitaj rakontoj. Por la “Esperantisto” ni petas Vin sendi sciigojn, novaĵojn, korespondojn, ĉar por enprenadi rakontojn la gazeto estas tro malgranda. Se Vi povas eldoni Vian rakonton je Via propra kalkulo, kiel aparta libreto, Vi alportos grandan utilon al nia afero.

El La Esperantisto 1889, n.3, p.23.

Al s-ro la dentisto A. F-v en Saratov. Ankaŭ al Vi apartenas la antaŭirinta respondo.

El La Esperantisto 1889, n.3, p.23.

Al s-ro R. en Biela. Fari ion por nia afero povas ĉiu, se li eĉ loĝas en la plej dezerta vilaĝo. Se Vi faros al Vi regulon dissendadi ĉiumonate aŭ ĉiusemajne certan nombron da vortaretoj (kun antaŭparolo) al diversaj personoj, tiam Vi alportos al nia afero multe pli grandan utilon, ol multaj el niaj amikoj, kiuj loĝas en grandaj urboj.

OV II.6. El La Esperantisto 1889, n.3, p.23.

Al s-ro G. en Varsovio. Ankaŭ al Vi mi varmege rekomendas la “vortareton kun la antaŭparolo”. Nia plej grava laboro devas esti ĉiam pligrandigadi la nombron de la personoj, kiuj ellernis nian lingvon; ĉia alia laboro estas flanka. Antaŭ ĉio ni devos penadi, ke nia afero stariĝu sur fortaj piedoj en la mondo; ĉio alia venos jam per si mem.

OV II.7. El La Esperantisto 1889, n.3, p.24.

Al s-ro R. en Moskvo. — Sinjoro B. estante ankoraŭ en Varsovio havis ĉiam la kutimon, paroladi “ni laboris”, “ni faris” k. c. Sed efektive li absolute nenion ankoraŭ faris, li ne alportis ankoraŭ eĉ unu novan amikon al nia afero, kaj eĉ sian propran “promeson” li ankoraŭ ne alsendis. Mi ripetas, ke ĉiu kiu ne faras al si en la fino de ĉiu monato la demandon “kiom da novaj amikoj mi alportis al la afero”, tiu ne povas sin nomi amiko laboranto de nia afero, se li eĉ tute bone ellernis la lingvon.

OV II.8. El La Esperantisto 1889, n.3, p.24.

Respondoj al la amikoj.

La plej koran gratulon je la venanta nova jaro kaj la plej bonajn dezirojn al ĉiuj amikoj de nia afero. Mi petas pardoni al mi ke mi ne povis sendi kartojn apartajn.

OV II.9. El La Esperantisto 1890, n.4, p.27.

Al s-rino Ch. en Bialystok. Vian rublon mi sendis al la redaktoro, kaj Vi estos enskribita ĝis 1/IV 90. Mi miras, ke nia afero tiel dormas en Via urbo.

El La Esperantisto 1890, n.4, p.27.

Al miaj korespondantoj. Mia nova adreso nun estas: D-ro L. Zamenhof en Cherson (Rusujo). Se iu skribos laŭ mia adreso malnova (Varsovio), mi la leteron ankaŭ ricevos, sed kelkajn tagojn pli malfrue.

OV II.10. El La Esperantisto 1890, n.4, p.27.

Al s-ro M. en S. Petersburg. Via energia laborado estas tre laŭdinda; sed Via faremeco estus multe pli utila por nia afero, se Vi uzus ĝin en alia maniero. Anstataŭ la personoj, kiujn Vi gajnis por nia afero kaj kiuj nenion faras, estus pli utile se Vi povus gajni unu aŭ kelkajn riĉulojn, kiuj volus ion fari por nia afero. La plej bedaŭrinda fakto en nia afero estas tiu, ke ni ne havas ankoraŭ inter niaj amikoj eĉ unu riĉulon, kiu povus kaj volus ĝin subteni. En nia tempo sen rimedoj materialaj ĉia afero povas progresi nur tre malrapide, kaj ĉiu paŝo kostas doloron kaj suferon.

OV II.11. El La Esperantisto 1890, n.4, p.27.

Respondoj al la amikoj.

Al la abonantoj. La mono por la gazeto “La Esperantisto” devas esti sendata ne al mi, sed rekte al la redaktoro eldonanto (Adreso: Herrn Chr. Schmidt, Spittlerthorgraben 33, Nürnberg). Anstataŭ mono germana oni povas sendi ankaŭ monon de ĉia alia lando kaj ankaŭ signojn de poŝto. Se iu ne ricevas la gazeton akurate, li devas sin turni ankaŭ rekte al la redaktoro.

El La Esperantisto 1889, n.5, p.32.

Pri la adresoj. Granda nombro de niaj amikoj ĝis hodiaŭ ne sendis ankoraŭ al la aŭtoro ilian nomon kaj adreson. Tial ĝis hodiaŭ en la “Adresaro” mankas ankoraŭ la nomoj de multaj niaj amikoj (aparte ekster Rusujo). Ni ripetas nun per la gazeto nian peton, ke ĉiuj personoj, kiuj ellernis la lingvon Esperanto kaj konsentas, ke oni skribu al ili en tiu ĉi lingvo, devas sendi ilian nomon kaj plenan adreson al la aŭtoro de la lingvo Esperanto (Adreso: D-ro L. Zamenhof en Cherson, Russie). Estas tre grave, ke la nomoj de ĉiuj niaj amikoj sin trovu en la “Adresaro”, tre grave por nia afero kaj ankaŭ por la diritaj personoj mem.

OV II.12. El La Esperantisto 1890, n.5, p.32. Origine presita kun literoj sen supersignoj (ĉ = ch ktp., ŭ = u).

Al kelkaj senkuraĝaj Esperantistoj. Ne sen intereso por Vi eble estos la jena letero de unu el niaj amikoj: “En la komenco mi vane penis trovi en nia urbo amikojn por nia afero; ĉie mi renkontis rifuzon, kaj post kelkaj malfeliĉaj provoj mi jam perdis la kuraĝon kaj ĉesis labori, konsolante min per la opinio, ke la mondo ne estas ankoraŭ matura por nia afero kaj ni devas atendi pli bonan tempon. Sed post kelka tempo mi faris ankoraŭ unu provon, kaj ĝi prosperis al mi trovi unu amikon por nia afero. Kune kun tiu ĉi nova amiko mi nun iris al mia unua rifuzinto kaj ni komencis denove la parolon pri la lingvo Esperanto. Vidante nun ke mi jam ne estas la sola malsaĝulo en nia urbo, la dirata persono denove tralegis la broŝuron, pripensis ĝin pli serioze kaj fariĝis baldaŭ ankaŭ varma amiko de nia afero.”

OV II.13. El La Esperantisto 1890, n.5, p.32. Origine presita kun literoj sen supersignoj (ĉ = ch ktp., ŭ = u).

Pri nia Ligo.

Por respondo je nia peto en la No. 3 de la “Esperantisto” (Decembro 1889) ni ricevis de diversaj flankoj projektojn por la Regularo de la kreota Ligo de Esperantistoj. Al ĉiuj sendintoj ni esprimas nian koran dankon. Sed, laŭ nia opinio, bedaŭrinde neniu el la senditaj projektoj povas esti uzata. Preskaŭ ĉiuj ili havas unu ĉefan eraron: ili estas tro abstraktaj. Tre ofte estas en ili renkontataj la vortoj: “oni” devas fari, “oni” devas elekti — sed ne estas dirite kiu kaj kiel. Ne havante ankoraŭ aŭtoritatan juĝantaron, kiu povus konsiliĝi pri la detaloj kaj plenigi ilin, ni devas havi Regularon tute difinitan kaj klaran, por povi jam fari la komencon. La senditaj projektoj estas ankaŭ tiel malegalaj inter si, ke estus tre malfacile elekti, kiu estas pli bona, kaj se ni volus lasi la decidon de tiu ĉi demando al la multaj legantoj, la demando neniam estus finita. Tial por ne perdi tro multe da tempo, ni permesas nun al ni doni nian propran Regularon kaj ni petas por la unua tempo akcepti ĝin tiel, kiel ĝi estas. Se poste montriĝos, ke nia Regularo estas ne praktika, ĝi ja povos poste en ĉiu tempo esti ŝanĝita (laŭ la § 19); sed almenaŭ tiam ni jam scios, kiu povas juĝi pri la Regularo kaj aliformigi ĝin, dum nun ni ne havas ankoraŭ difinitan juĝantaron por elekti inter la projektoj.

Nia Regularo estis preta jam antaŭ kelkaj monatoj; sed antaŭ ol presi ĝin, ni volis aŭdi la opinion kaj la konsilojn de ĉiaj amikoj kaj tial ni petis, ke oni sendu al ni diversajn projektojn, por ke ni povu kompari ilin kun la nia kaj en okazo de bezono fari en nia Regularo kelkajn ŝanĝojn kaj plibonigojn. Nun, traleginte la alsenditajn projektojn, ni vidas, ke ni nenion gravan ellasis en nia Regularo kaj ke ĝi nun povas jam ricevi vivon. Tial ni prezentas nun nian Regularon al niaj amikoj kaj ni esperas, ke ili ne malkonsentos, se ni hodiaŭ sciigos publike, ke de la tago hodiaŭa la Ligo jam estas fondita. Ni petas la amikojn de nia afero komenci de hodiaŭ ilian laboradon, kaj Dio donos sian helpon al nia penado por la sankta afero.

Nia Regularo estas bone pripensita kaj fondita sur la praktika sperto, kiun nia du-jara publika laborado donis al ni. Nenio nun baras al ni la vojon por jam fari la komencon. Komenci disputadon pri la apartaj flankoj de la Regularo estas laŭ nia opinio superflue, ĉar, ni ripetas: 1) la disputado kaj analizado neniam finiĝus; 2) se kelkaj flankoj de la Regularo poste montriĝos ne praktikaj, la Ligo povos jam mem ilin ŝanĝi sur vojo klara kaj difinita, sen disputoj kaj malordoj.

Kelkaj el la plej varmaj amikoj de nia afero estas absolute kontraŭ ĉia kreado de Ligo. Nun kiun obei? Se la aŭtoro havus la materialan eblon, li kun plezuro prenus la tutan aferon sur nian propran respondecon; sed bedaŭrinde li la eblon ne havas. Tial Ligo devas esti fondita; sed ni ĉiuj veraj amikoj povas ĉiam penadi per nia voĉo kaj agitado retenadi la Ligon de ĉia facilanima paŝo, kaj se nia opinio efektive estas vera kaj praktika, nia voĉo espereble estos obeata. Se tamen nia voĉo restos sen rezultato kaj la voĉo de la plejmulto restos kontraŭ nia opinio, tio ĉi devos montri al ni, ke ni eraras, kaj pro la bono de la afero ni devos cedi al la plimulto. Malordon en la afero ni timi ne devos, ĉar malordo venas nur tiam, se batalas du egalfortaj partioj (kiel ekzemple en Volapük la Akademio kaj la Aŭtoro); sed en nia afero estos ĉiam nur unu aŭtoritato (la Akademio, kreita de la amikoj mem) kaj leĝdonanta ĉiam estos nur la voĉo de la plejmulto. Se ni mem obeados al la plejmulto, tiam ankaŭ ĉiaj aliaj obeados al ĝi kaj en nia afero reĝados ĉiam eterna konsento.

La “Ligo Internacia de Esperantistoj” estas fondita! Ni esperas ke de la minuto, kiam niaj amikoj finis la legadon de nia nuna artikolo, ili tuj kun sankta energio komencos sian laboradon, t.e. ili penados la plej baldaŭ fondi lokajn klubojn ĉiu en sia urbo. La fondado de kluboj laŭ nia Regularo estas afero tre facila: ĉiu devas nur peni trovi inter siaj amikoj kaj konatoj kiel eble plej grandan nombron da personoj, kiuj promesos ĉiumonate doni kelkan monan oferon por nia afero. Ĝis ĉiu klubo elektos sian reprezentanton kaj kolektantojn, ĉiu amiko de nia afero devas esti mem la reprezentanto kaj kolektanto en la rondeto de siaj konatoj.

Amikoj! En la intereso de la homaro kaj en la nomo de nia sankta granda celo antaŭen al la laboro! Ni esperas ke jam en la venonta numero de nia gazeto ni povos kun ĝojo doni la sciiĝon pri multaj fonditaj lokaj kluboj. Ni laboru kaj esperu!

OV II.14. El La Esperantisto 1890, n.5, p.33.

Regularo de la Ligo Internacia de Esperantistoj.

La teksto de la Regularo antaŭe aperis ĉi tie. Ĝi estis origine verkita de d-ro Zamenhof, sed la publikigita versio estis ŝanĝita de la redakcio en Nürnberg. Tion Zamenhof klarigis en La Esperantisto 1890, n.10, p.52.* kaj en La Esperantisto 1890, n.11, p.53–54*. Tial ĝi nun estas anstataŭe trovebla en “La Esperantisto - ne-zamenhofaj tekstoj”*.

Leopoldo Einstein

Antaŭ kelkaj semajnoj mortis en Nurnbergo post longa kaj malfacila suferado, sinjoro Leopoldo Einstein, unu el la plej varmaj kaj energiaj amikoj de nia afero, la aŭtoro de la verkoj “La Lingvo Internacia als beste Lösung des internationalen Weltsprache-Problems”, “Weltsprachliche Zeit- und Streitfragen” kaj diversaj artikoloj en germanaj gazetoj. La mortinto estis la unua, kiu donis antaŭpuŝon al nia afero en Germanujo. Ĝis nia lingvo estis publikigita, la mortinto estis varmega Volapükisto, batalis por Volapük kun fervoro kaj energio kaj tre multe helpis al la vastiĝo de tiu lingvo*. Jam de la komenco li sentis la tutan malfortecon de la Volapüka vortaro, sed, ne esperante, ke tiu ĉi demando estus iam solvita pli bone, kaj vidante, ke la diversaj novaj proponataj sistemoj estas nur efemeraj ne pripensitaj provoj, kiuj volas detrui Volapükon, sed donas nenion pli bonan, li daŭrigis sian fervoran laboradon kaj batalis kontraŭ ĉiu nova propono. Sed ricevinte antaŭ 2 jaroj okaze la unuan libron de nia lingvo kaj la “Duan Libron”, li tute ŝanĝiĝis. Malgraŭ sia aĝo (li havis tiam 54 jarojn), li en la daŭro de kelkaj tagoj perfekte ellernis nian lingvon kaj fariĝis ĝia varmega amiko. “La demando de lingvo tutmonda”, — li skribis al ni kelkan tempon poste, — “estas fine absolute solvita, kaj ĝoje mi sendas al Vi koran gratulon al tiu ĉi solvo. Kion mi longe atendis, tio fine venis. Laborante por Volapük, mi diris al mi, ke la unu duono de tiu ĉi lingvo (la gramatiko) estas bona, sed la dua duono (la vortaro) estas malbona; sed mi timis, ke nenio povas esti perfekta kaj unu parto devas suferi je la kosto de la dua. Sed en la ‘Internacia’ la unu parto kaj la dua estas solvitaj la plej bone, kaj tial mi ekkrias kun plena certeco: ‘la demando de lingvo tutmonda estas fine absolute solvita’! Ĉar neniam povos esti kreita gramatiko pli simpla, ol en la ‘Internacia’, kaj nenia vortaro de lingvo tutmonda povas esti konstruita sur aliaj principoj, ol la vortaro de la Internacia. Se en la ‘Internacia’ estos eble trovitaj kelkaj eraroj, ili estos nur malgrandaĵoj, kiuj kun la tempo facile povos esti bonigitaj sen bezono rompi la sistemon. Kia ajn estos la estonta ‘lingvo de l’ mondo’, estas tute sendube, ke ĝi povas esti nur la ‘Internacia’, aŭ en ĝia nuna formo, aŭ en formo iom ŝanĝita, nur en detaloj, sed ne en la fundamento. Alia fundamento estas neebla, kaj tial mi nun povas tute trankvile labori, ne timante jam ke mi devos iam defali de la sistemo.”

Jam 8 semajnojn post la aliĝo de Einstein eliris prese lia verko “La Lingvo Internacia als beste Lösung des internationalen Weltsprache-Problems”, kiu elvokis konfuzon inter la Volapükistoj kaj alportis al la aŭtoro grandan persekuton de ilia flanko. Ne povante respondi ion gravan kontraŭ la verko de Einstein, ili komencis batali kontraŭ li per la plej sentaktaj personaj atakoj kaj insultoj. Ne timigite de la atakoj, la mortinto daŭrigis energie bataladi; per vasta korespondado kaj dissendado de verkoj li serĉis amikojn por nia afero, kiom kaj kie li povis, kaj jam kelkajn monatojn post lia unua verko eliris lia verko polemika “Weltsprachliche Zeit- und Streitfragen”. Li havis la intencon komenci vastan sisteman agitadon per publikaj legadoj en diversaj urboj; sed bedaŭrinde la sorto ne permesis al li tion ĉi fari: malfacila malsano alforĝis lin baldaŭ al la ĉambro, doloroj kaj suferoj ne permesis al li pli labori. Eĉ sian korespondadon li estis devigita preskaŭ tute ĉesigi kaj nur al ni li de tempo al tempo ankoraŭ skribadis leterojn plenajn je entuziasma fajro; tra la suferoj de maljunulo brilis la idealaj flamoj de junulo. Inter la plej grandaj korpaj suferoj li ne forgesis nian aferon kaj, ne povante jam labori por ĝi, li ĉiam sonĝis kaj revis pri ĝi. En la komenco li havis ankoraŭ esperon, ke li resaniĝos, kaj li ofte skribadis al ni pri siaj planoj por la estonteco, pri la intencataj legadoj pri nia afero k. c., sed en la lasta duonjaro li perdis la esperon kaj skribis al ni, ke li senpacience atendas, ke la bonfara morto lin liberigu de liaj suferoj. Havante jam por si mem nenian esperon, li skribis al ni antaŭ kelkaj monatoj: “mi estas maljuna kaj malsana kaj ne vidos jam la venkon de nia sankta bela afero, sed Vi ĝin vidos baldaŭ, baldaŭ en ĝia tuta beleco. Se eĉ pasos kelka nombro da jaroj en malfacila batalado, ne perdu la kuraĝon kaj laboru. Antaŭ ol nia centjaro finiĝos, nia afero venkos, kaj la kuraĝaj konstantaj batalantoj havos dolĉan rekompencon.” Skribante pri la malvarma printempo, kiu malhelpis lin uzi freŝan aeron, li aldonis: “la vintro ne volas foriri kaj obstine batalas kontraŭ la alvenanta somero; sed malgraŭ la nuboj kaj la frostoj la somero baldaŭ venkos. Tiel ankaŭ pasantaj malfacilaĵoj povas malrapidigi por kelka tempo la iradon de nia afero, sed neniaj nuboj kaj frostoj povas reteni ĝian finan venkon.” Ankoraŭ en la mezo de Aŭgusto ni ricevis de li leteron, skribitan per laca mano, kaj en la komenco de Septembro ni ricevis la malĝojan sciigon pri lia morto. Paco al Via cindro, nia kara frato kaj kunbatalanto!

OV II.16. El La Esperantisto 1890, n.10, p.49–50. Originala Verkaro prezentas version de ĉi tiu teksto multe redaktitan de L. de Beaufront, aperintan en L’Espérantiste (1890) kaj poste en Germana Esperantisto (1906). La origina teksto el La Esperantisto (ankaŭ de 1890) estas ĉi tie restarigita, inkluzive anstataŭigon de nezamenhofa frazo “(Li skribis ĉirkaŭ 200 artikolojn en diversaj gazetoj por Volapük.)” per la piednoto. La tuta origina presaĵo konsistis el unu longega alineo; Germana Esperantisto represis ĝin en du numeroj, dividante post “defali de la sistemo”, kaj por oportunigi la legadon tiu dupartigo estas reproduktita ankaŭ ĉi tie.

Respondoj al la amikoj.

Pri la “Respondoj al la amikoj”. Ni rekomendas al la legantoj la rubrikon “Respondoj”. La Respondoj ne havas karakteron personan (ĉar personajn respondojn ni donas per leteroj), sed ĉiu respondo povas ĉiam ekster la adresato havi intereson ankaŭ por aliaj legantoj.

OV II.17. El La Esperantisto 1890, n.10, p.52.

Al s-ro B. en Moskvo. — Pri la “Ligo de Esperantistoj” kaj pri mia rilato al ĝi mi donas artikolon en unu el la venontaj numeroj. La Regularo estis efektive verkita de mi; sed, danke unu eraron en la tempo de la presado, la Regularo akceptis tute alian formon ol mi pensis. Kelkaj punktoj en mia Regularo ŝajnis al la klubo Nurnberga ne bonaj, kaj, ne havante la eblon konsiliĝi kun mi pri tiuj ĉi punktoj, la klubo ŝanĝis la diritajn punktojn laŭ sia propra opinio. Kvankam la intencoj de la klubo estis bonaj kaj la ŝanĝoj ŝajnis tre malgrandaj kaj malgravaj, tamen efektive ili donis al la Regularo tute alian karakteron, ol ĝi devis havi. La afero estos klarigita kaj rebonigita en la venontaj numeroj. — Legante iafoje en la “Esperantisto” artikolojn kun proponoj de diversaj ŝanĝoj en nia lingvo, Vi tute vane timas, ke ni jam havas la intencon fari facilanime rompojn kaj ŝanĝojn en la lingvo. Vi povas esti tute certa, ke antaŭ ol ni decidiĝos fari ian eĉ la plej malgrandan ŝanĝon en la lingvo, ni ĝin longe kaj bone priparolos kaj prijuĝos publike, kaj ia ŝanĝo estos farita nur tiam, se ĝi montriĝos efektive necesa kaj se ĝi post matura priparolado estos akceptita de ĉiuj amikoj sen disputo kaj sen malordo. La artikoloj kun proponoj de ŝanĝoj, kiujn ni iafoje presas (kvankam la plej grandan parton de ili ni persone tute ne povas aprobi), ne havas ankoraŭ ian signifon praktikan — ili estas nur teoriaj preparoj, por ke iom post iom montriĝu, kiaj ŝanĝoj estas efektive necesaj kaj trovas la plej multe da sendisputaj aprobantoj, kaj por ke la proponoj, nun ankoraŭ eble erarantaj kaj ŝanceliĝantaj, lumigu la aferon ĉiuflanke kaj donu la puŝon al la ellaboriĝo de proponoj efektive kaj sendispute utilaj. En la venontaj numeroj ni donos kritikan analizon de ĉiuj proponataj ŝanĝoj en la lingvo kaj nian opinion pri tiuj proponoj kaj ni montros la vojon, per kiu la ŝanĝoj plej necesaj povos esti enkondukitaj sen ia malutilo al nia afero kaj sen rompado.

OV II.18. El La Esperantisto 1890, n.10, p.52.

Al s-ro P. en Saratov. Mi miras, ke mi jam longan tempon havas de Vi nenian leteron. En la lasta tempo mi ofte rimarkas, ke leteroj skribitaj de amikoj al mi aŭ de mi al amikoj — perdiĝas en la vojo, kaj de tio ĉi venas neatenditaj malagrablaĵoj. Ricevinte de mi nenian respondon je sia vasta letero, la korespondanto ofendiĝas aŭ timas, ke li estas maloportuna al mi per sia skribado, kaj tial li ĉesigas sian korespondadon. Sed se iu ne ricevas de mi respondon, la kulpo plej parte estas ne mia. Per ĉiu, eĉ per la plej sensignifa, letero la amikoj de nia afero alportas al mi ne malkontenton, sed nur plezuron, kaj mi respondas ĉiun leteron, kiam mi nur trovas minuton da tempo. Tial mi nun uzas la okazon kaj petas ĉiujn, kiuj skribas al mi leterojn kaj ne ricevas respondon, — ke ili ne vidu en ĝi ian malĝentilecon aŭ fierecon de mia flanko, sed ke ili diru al si simple: kredeble li ne ricevis mian leteron aŭ mi ne ricevis lian respondon, kaj tial mi skribu al li ankoraŭ unu fojon. Al mi oni povas skribi leterojn eĉ la plej longajn: tamen se mi mem iam skribas tro mallonge aŭ malfrue, oni volu pardoni al mi, ĉar mia tempo estas tre okupita.

OV II.19. El La Esperantisto 1890, n.10, p.52.

Al s-ro P. en Kjaĥta. Mi ŝanĝis mian loĝejon, kaj tial leteroj al mi devas nun esti adresataj ne “Przejazd No. 9”, sed: “Nowolipki No. 21”. Sed la plej bone kaj la plej certe estas adresadi la leterojn ĉiam simple: “Al D-ro L. Zamenhof en Varsovio”. Leterojn kun tia adreso mi ĉiam ricevados la plej akurate, kie ajn mi loĝos.

OV II.20. El La Esperantisto 1890, n.10, p.52.

De la redakcio.

Kelkaj malfacilaĵoj, ne eviteblaj ĉe la transiro de gazeto el unuj manoj al aliaj kaj de malnova ordo al nova, kaŭzis unu malagrablan eraron en la No. 10 de nia gazeto. Pro kaŭzoj tute ne dependantaj de ni la numero eliris tre malfrue kaj en ĝia titolo mankis la vortoj “numero Julia” kaj danke tiun ĉi mankon nia enkonduka artikolo fariĝis nekomprenebla kaj stranga. Nun ni jam faris ĉion, por ke tiaj eraroj ne ripetiĝu. Sed por rompi unu fojon kun la malnova ordo kaj kun la konfuzoj ligitaj kun ĝi, ni decidis fari la jenon: ĝis Januaro ni eldonos nur la numerojn 11 kaj 12, tiel ke la dua jaro de l’ eldonado (de No. 13) komenciĝos de Januaro kaj la abonado nun povos esti kalkulata de Januaro ĝis Januaro. Jam de la No. 13 la numeroj elirados regule en la komenco de ĉiu monato kaj en grandeco duobligita.

Tiel tri monatoj perdiĝis kaj ne estas jam tempo realpeli ilin. Sed la abonantoj de tio ĉi nenion perdos, ĉar ĉiu ricevos tiom da numeroj, por kiom li pagis, nur anstataŭ Julia, Aŭgusta kaj Septembra li ricevos la numerojn kun datoj de Oktobro, Novembro kaj Decembro. La abonantoj de tio ĉi nur gajnos, ĉar anstataŭ atendi ĝis la No. 16, nia gazeto akceptos sian novan plibonigitan formon jam de la No. 13^a.

OV II.21. El La Esperantisto 1890, n.11, p.53.

Pri la Ligo.

Kune kun la No. 5 de la “Esperantisto” la abonantoj de tiu ĉi gazeto ricevis cirkuleron de la klubo Esperanta en Nurnbergo kun la sciigo, ke estas fondita Ligo internacia de esperantistoj kaj estas elektitaj prezidanto, sekretario kaj kasisto, pri kies akceptado kaj sankciado oni petas la legantojn. La legantoj ekmiris, kaj baldaŭ komencis venadi demandoj kaj protestoj. La No. 6 de la “Esperantisto” ŝajne alportis klarigon de tiu ĉi enigmo, donante en mia nomo Regularon de la Ligo, antaŭparolon al tiu ĉi Regularo kaj klarigan leteron pri la cirkulero Nurnberga. Tamen efektive la afero ĝis nun ankoraŭ tute ne estas klarigita. Kelkaj cirkonstancoj, ne dependantaj de ni, donis al la tuta afero alian karakteron ol ĝi devis havi, kaj ne pli frue ol hodiaŭ ni havas la okazon paroli pri la Ligo pli vaste.

Sciante, kiel grava en ĉia afero estas laborado kunigita, mi proponis en la No. 3 de la “Esperantisto” fondi Ligon internacian de niaj amikoj. Kelkan tempon post la preso de mia propono mi trovis min persone en tia nedifinita situacio, ke mi ne sciis, kie kaj kiam mi devos loĝi kaj ĉu mi povos en la daŭro de kelka tempo aktive preni parton en nia afero. Tial, timante ke nia afero ne rompiĝu en la mezo, mi decidis rapidigi la kreiĝon de la Ligo kaj, ne perdante tempon, mi sendis al la redakcio de la “Esperantisto” mian propran Regularon kune kun antaŭparolo, en kiu mi klarigis la kaŭzojn de mia rapidado. Ricevinte mian Regularon, la redakcio de la “Esperantisto” dissendis sian nemotivitan cirkuleron pri la fondiĝo de la Ligo kaj pri la Provizora Komitato. La No. 6 alportis mian Regularon, sed tiu ĉi Regularo, subskribita de mia nomo, estis por mi mem ne malgranda surprizo, ĉar mi trovis en ĝi kelkajn ŝanĝojn, kiuj donis al la afero tute alian fizionomion.

Tiuj ĉi malfeliĉaj ŝanĝoj estis pura blinda okazo. Por ke la legantoj ne pensu, ke la redakcio ilin faris en ia malbona intenco, mi diros antaŭ ĉio kelkajn vortojn pri la kaŭzoj de tiuj ĉi ŝanĝoj. Kelkaj punktoj en mia Regularo ŝajnis al la redakcio ne bonaj kaj elvokis la timon, ke la Regularo estos ne bone akceptita aŭ tute ne efektivigebla. En ĉia alia tempo la redakcio kredeble skribus al mi sian opinion, mi responde klarigus al ĝi la signifon kaj la celon de la demandaj punktoj kaj ĉio fariĝus bone. Sed en la tiamaj cirkonstancoj la konsiliĝo devus okupi tro multe da tempo, kaj la tempo ŝajnis tre kara. Tial, por ne perdi tempon, la redakcio faris mem kelkajn ŝanĝojn en la punktoj, kiuj ŝajnis al ĝi ne bonaj; la redakcio povis ĝin fari kun tiom pli granda rajto, ke la ŝanĝoj je l’ unua rigardo efektive ŝajnis tre malgravaj kaj sensignifaj kaj povantaj havi nenian influon sur la komunan karakteron de la Regularo. Sed bedaŭrinde tiuj ĉi ŝanĝoj, je l’ unua rigardo tiel malgravaj, donis rezultaton tute neatenditan.

Mi ne analizos la tutan signifon de la faritaj ŝanĝoj, mi diros nur kelkajn vortojn pri ilia komuna karaktero. Verkante mian Regularon (kiun mi longe pripensadis), mi havis antaŭ la okuloj la specialan situacion, en kiu sin trovas la plej granda parto de niaj amikoj, kaj la sperton, kiun donis al mi mia trijara laborado en nia afero. Ne estante kaj ne povante ankoraŭ esti societo oficiala, havante siajn membrojn en diversaj landoj sub diversaj leĝoj kaj kondiĉoj, nia Ligo ne povis esti konstruita sur tiuj samaj principoj, kiel aliaj societoj. La ĉefaj principoj, sur kiuj mi fondis mian Regularon estis:

1. Nia lingvo, kiel ĉia alia lingvo, la plej bone devus esti tute libera kaj sendependa de ĉia leĝdonanta institucio kaj disvolviĝadi laŭ vojo natura; sed se ni jam transdonas la sorton de nia afero al ia institucio, ni povas ĝin fari nur tiam, kiam ni vidas, ke tiu ĉi institucio estas jam sufiĉe forta, ordigita kaj elprovita; ĉar alie ni riskas facilanime kaj malsaĝe detrui en unu tago la verkon, kiu kostis jam tiom multe da malfacila laboro kaj oferoj. Nia Ligo en tiu ĉi rilato tute ne povas esti komparata kun aliaj societoj (kaj sur tiun ĉi punkton mi ripete turnas la atenton de kelkaj amikoj): ĉia societo havas la celon krei ion, kio ankoraŭ ne ekzistas; al la entreprenita afero ĝi donas, kion ĝi povas, kaj akceptas de ĝi nenion; tial ĝi povas komenci sian funkciadon eĉ ĉe la plej malgranda nombro da membroj kaj ĉio, kion ĝi faris, estos nur pura gajno. Sed nia Ligo devas transpreni aferon jam kreitan kaj jam sufiĉe fortan, kaj la sorton de tiu ĉi afero ni jam ne povas blinde transdoni al ia malgranda malforta grupeto da homoj ne preparitaj kaj ne elprovitaj. Ĉar tiam per la transiro anstataŭ ion gajni nia afero nur perdus ĉion, kion ĝi havis ĝis nun: forton neniu el la malgranda grupeto povos al ĝi doni, sed rompadon, malordon kaj malkonsenton ĉiu alportos aparte, kaj post kelkaj semajnoj nia floranta kaj pace progresanta afero fariĝus publika ridindaĵo. Tial laŭ mia Regularo la sorto de nia afero devus transiri en la manojn de la Ligo ne pli frue ol kiam tiu ĉi lasta atingos la forton de almenaŭ 7500 frankoj ĉiujare (25 kluboj po 25 frankoj ĉiumonate); ĉar a) kiam la Ligo atingos tian forton, tio ĉi montros, ke ĝi kreskas regule kaj sendispute kaj la ordo en ĝi estas sufiĉe elprovita; b) la malgrandaj maloportunecoj aŭ disputoj, kiuj tiam eble ankoraŭ restos, estos kovritaj per la grava forto materiala, kiun la Ligo alportos al la afero. Ĝis tiu tempo laŭ mia Regularo la sorto kaj la bona nomo de nia afero devus dependi de nenia institucio kaj nia Ligo devus esti libera kuniĝo de apartaj sendependaj kluboj.

2. La plej grava rajto de la membroj kaj kluboj — la elekto de la estonta leĝdonanta kaj administranta akademio — devas esti en la manoj de la personoj, kiuj efektive subtenas nian aferon, kaj ne en la manoj de personoj, kiuj sub la influo de unu minuto permesis enskribi ilian nomon, pagis kelkajn pfenigojn kaj poste forgesas pri la afero. Tial mi en mia Regularo mezuris la grandecon de la voĉoj ne laŭ la nombro de la enskribitaj membroj aŭ de la promesitaj pagoj, sed laŭ la grandeco de la efektive enportitaj oferoj (“ĉiu klubo havas tiom da voĉoj, kiom fojojn 25 frankojn ĝi alportis al la kaso de l’ Ligo, kalkulante la sumon de la komenco ĝis la tago de la voĉdonado”). Tio ĉi estas ne sole la plej justa, sed ankaŭ la plej facila maniero de mezurado; ĉar la ĉiumonataj enportoj estos ĉiam presataj, ĉiu povos ĉiam sendispute difini la grandecon de la voĉoj de ĉiu klubo, dum alie kontrolo estos tute ne ebla kaj eternaj disputoj kaj malordoj estos neeviteblaj. (Ne sole flanka persono ne povos kontroli la nombron de la membroj en ĉiu klubo, sed ĉiu aparta klubo mem neniam povos scii, kiom da membroj efektivaj kaj kiom fiktivaj ĝi havas.)

3. Estus ne prudente difini ian egalan pagon por ĉiuj membroj; ĉar difinante tro grandan pagon, ni perdos multajn membrojn kaj difinante tro malgrandan — ni perdos multan monon de la flanko de la pli riĉaj membroj, kiuj facile povus pagi pli multe. Sed en tia okazo pli granda pago devas esti ankaŭ ligita kun pli grandaj rajtoj. Tio ĉi ankaŭ povas esti atingita nur tiam, se ni mezurados la nombron de la primitivaj voĉoj ne laŭ la nombro de la enskribitaj membroj, sed laŭ la grandeco de la pagoj. (Unu amiko skribis al ni, ke ne konvenas kalkuli la grandecon de la voĉoj laŭ la enportita mono; sed alian pli bonan manieron de mezurado ni ja ne havas, ĉar mezuri la moralajn meritojn de ĉiu aparta membro estas ja tute neeble. Cetere la funkciistojn [kiel ekzemple Akademianojn, prezidantojn de kluboj k. c.] ni devas elekti laŭ iliaj personaj meritoj, sed la simplaj membroj de la Ligo estas ja nur simplaj matematikaj grandoj, por kiuj ni devas havi ian difinitan mezuron, kaj anstataŭ mezuri simple laŭ la kapoj [t.e. laŭ la enskribiĝoj, tute sensignifaj, kiel montris al ni la sperto kun la “Promesoj”], estus jam per si mem multe pli juste kaj pli prudente mezuri laŭ la fortoj, kiujn ĉiu kapo alportas, eĉ se la aliaj kondiĉoj ne postulus tian mezuradon.)

4. La grandeco de la voĉoj devas dependi de la grandeco kaj ne de la formo de la enportitaj oferoj; ĉar ne parolante jam pri tio, ke la esenco estas ĉiam pli grava ol la formo, la formo ofte dependas ne de nia volo, sed de aliaj cirkonstancoj (la leĝoj de l’ lando, la tempo k. c.). Tial mi diris en mia Regularo, ke la interna organizacio de ĉia aparta klubo dependas tute de la volo kaj decidoj de tiu ĉi klubo mem, kaj por la Ligo estas gravaj nur la rezultatoj. “Ĉiuj enportitaj 25 frankoj havas unu voĉon (mi ripetas, ke tio ĉi estas nur voĉo elektanta, sed ne administranta), tute egale ĉu ili venas kune de cent personoj aŭ de unu persono; ĉu ili venas sub la nomo ‘pago de klubanoj’ aŭ ofero de unu persono k. c. Sendi monon estas permesite en ĉiu lando, sed esti “klubano” estas en kelkaj landoj severe malpermesite. Tial se ni volus doni voĉon nur al tiu, kiu estas oficiale enskribita kiel “klubano”, ni eble morgaŭ vidos, ke ia sensignifa nenion faranta persono en ia malgranda germana urbeto post unuhora laborado havos 5 fojojn pli multe da voĉoj ol la tuta Rusujo, kiu havas 9⁄10 de ĉiuj niaj amikoj; ĉar laŭ la nun ŝanĝita Regularo li kolektos nur 100 personojn (eble 100 malgrandajn infanojn), kiuj nenion farante kaj nenion pagante — devos nur konsenti, ke oni ilin enskribu kiel “klubanoj”, li pagos por ĉiuj 100 personoj kune unufoje 20 markojn — kaj en unu horo li ricevos 5 voĉojn en la Ligo, dum la tuta Rusujo kun ĝiaj multaj efektive laboremaj amikoj, kun ĝiaj konstantaj grandaj oferoj k. c. eble ne havos tuta kune eĉ unu voĉon, ĉar danke la leĝojn de l’ lando eble en la tuta Rusujo ne troviĝos 20 personoj, kiuj volus esti enskribitaj kiel “klubanoj”.

Tio ĉi estas la plej gravaj principoj, sur kiuj mia Regularo estis fondita. Ĉiuj aliaj punktoj estas multe malpli gravaj, ĉar ili tuŝas nur aferojn estontajn, kiujn ĝis ilia uzado ni havus ankoraŭ la eblon kelkfoje priparoli kaj ŝanĝi. Bedaŭrinde la ŝanĝoj faritaj en mia Regularo tuŝis rekte la fundamenton kaj tiel ŝajne tre malgrandaj kaj malgravaj ŝanĝoj per unu bato detruis ĉiujn plej gravajn principojn de mia Regularo kaj donis en mia nomo ordon, kiu laŭ mia opinio baldaŭ kondukus nin ne al potenco, sed al ruino.

Tian Regularon por nia Ligo mi neniel povus aprobi. Tre povas esti, ke mia Regularo estas ankaŭ tute erara kaj ankaŭ kondukus nian aferon en danĝeron; sed en mia mi almenaŭ mem la erarojn ne vidas, dum en la Regularo ŝanĝita mi vidas ilin klare kaj ne povas kun pura konscienco lasi sub ĝi mian nomon. La klubo Nurnberga faris la ŝanĝojn sen ia aparta intenco kaj nenion havus kontraŭ tio, se mi nun reenkondukus mian Regularon neŝanĝitan. Restus nun al mi nur represi mian Regularon en tiu formo, kiun ĝi havis antaŭ la faritaj ŝanĝoj. Sed la sperto de la lasta tempo estas tro grava, por ke ni povu lasi ĝin senatente. Kio antaŭ nelonge ankoraŭ ŝajnis disputebla nur en detaloj kaj en la formo, nun ĉiam pli kaj pli montriĝas disputebla en la principo mem. La historio de la lastaj 5–6 monatoj ĉiam pli kaj pli elmovas la demandon: “ĉu entute la Ligo estas necesa por nia afero, ĉu ĝi ne alportos pli da malutilo ol da utilo?”

(Fino venos.)

OV II.22. El La Esperantisto 1890, n.11, p.53–54.

Unu el la plej gravaj malhelpoj en la vastigado de nia afero estas la cirkonstanco, ke oni preskaŭ nenie povas ricevi la lernolibrojn de nia lingvo. Tiun ĉi plendon ni ricevas de diversaj flankoj preskaŭ ĉiutage. La plendoj estas tute pravaj, ĉar kiel ni povas esperi, ke la nombro de niaj amikoj rapide kresku, se ni ne sole ne sufiĉe batalas kontraŭ la indiferenteco kaj ekscitas la publikon, sed eĉ tiuj, kiuj volas konatiĝi kun nia afero, ne havas la eblon? “Leginte en la gazeto X pri la lingvo Esperanto, mi volis konatiĝi kun ĝi kaj iris al ĉiuj libristoj de nia urbo, sed nenie mi povis ricevi lernolibron aŭ eĉ sciiĝi, al kiu mi devas min turni por ricevi tian lernolibron. Nur per okazo mi sciiĝis pri Via adreso kaj turnas min al Vi.” Tiajn leterojn ni ofte ricevas, kaj la leteroj ordinare estas akompanataj je la konsilo, ke la aŭtoroj de verko en Esperanto, precipe la aŭtoroj de lernolibroj, devas dissendi siajn verkojn al ĉiuj libristoj, por ke tiuj ĉi lastaj ne sole sciu pri la verkoj, sed havu ĉiam en sia magazeno kelkan nombron da ekzempleroj. Ĉar se iu venas al libristo kaj ne povas ricevi lernolibron, li ordinare perdas ĉiun deziron serĉi plu, kaj tiel nia afero restas plejparte nekonata. Ni scias tre bone, kiel grave ĝi estus por nia afero, se la lernolibroj de nia lingvo sin trovus en ĉiuj librejoj, por ke ĉiu, kiu ion aŭdis pri nia afero, povu tuj konatiĝi kun ĝi anstataŭ baldaŭ forgesi eĉ ĝian nomon. Sed por ke la lernolibroj de nia lingvo sin trovu ĉe la libristoj de diversaj urboj, estas necese, ke pri tio ĉi zorgu niaj amikoj loĝantaj en tiuj ĉi urboj. Por ĉiu aparta amiko zorgi pri la libristoj en lia urbo estas afero tre facila, dum por la aŭtoroj zorgi pri ĉiuj libristoj en ĉiuj urboj estas tute neeble; ĝi postulus tre grandan unufojan enmeton de mono: oni devus presi la lernolibrojn en grandega nombro da ekzempleroj, elspezi multan monon por la poŝta transsendo tien kaj returne (se la libroj ne estos venditaj). Tia maniero de laborado estas ebla nur por grandaj riĉaj komercistoj, sed ne por la aŭtoroj de niaj lernolibroj, kiuj ne havas eĉ la plej malgrandan eblon fari ian novan paŝon ĝis la perdoj de la malnova estos kovritaj, aŭ presi novan nombron da ekzempleroj antaŭ ol la malnova estas vendita. Tamen la malfeliĉa cirkonstanco kun la libristoj estos tre facile forigebla, se ĉiu el niaj amikoj aparte volos zorgi pri la libristoj en lia urbo de loĝado. Por ĉiu aparta esperantisto ĝi estos afero tre facila, kaj tial ni turnas nin kun peto al niaj amikoj, ke ili zorgu, ke la libristoj en ilia loko ĉiam havu en siaj magazenoj kelkan nombron da ekzempleroj de lernolibroj Esperantaj (en kiu ajn lingvo kaj de kiu ajn eldonitaj). Urboj, en kiuj la libristoj respondas al la demandantoj “ni ne havas, ni ne scias”, — estas tute fermitaj por nia afero; ĉar el cent personoj, kiuj volas konatiĝi kun nia afero, troviĝas apenaŭ unu, kiu por ricevi libron volos iri pli malproksime ol al la libristo. La manieron, kiel igi la libristojn havi ĉiam kelkajn librojn esperantajn, ni lasas al la bontrovo de ĉiu aparta amiko. Sed oni ne devas sin kontentigi je unu fojo: de tempo al tempo oni devas ripeti la provon, ĉu la libristoj havas niajn verkojn (gravaj estas nur la lernolibroj), kaj se ili ilin ne havas — uzi denove rimedojn, ke ili ilin havu. En la unuaj kelkaj jaroj ni devas konstante kaj pacience laboradi, memorigadi, ekscitadi, ne timante la ridon de skeptikuloj kaj ne perdante la energion, kiam ni vidas, ke diversaj malfortaj animoj, kiuj en la komenco estis tiel varmegaj, baldaŭ tute forgesas pri nia afero. Tia ĉiam estis la historio de ĉiu nova utila ideo. En la unuaj kelkaj jaroj ni devas konstante senlace labori; sed post kelkaj jaroj nia afero staros jam forte kaj laborados por si jam mem, kaj tiam la skeptikuloj dankos al ni por nia nefortimigita laborado kaj la malfortaj animoj hontos pro sia manko de konstanteco.

OV II.24. El La Esperantisto 1890, n.11, p.55.

Ni rekomencas la interrompitan publikigadon de la dissendataj vortaretoj, kiun ni nun akurate daŭrigados. En la lastaj monatoj venigis: s-ro J. Puĉkovski el Kjaĥta 500 vortaretojn; s-ro Chr. Schmidt el Nurnbergo (per kelkaj fojoj kune) 500 v.; s-ro A. F. Runstedt el Vedum 200 v. — De nun ni ĉiam presados sur tiu ĉi loko la nomojn de ĉiuj personoj, kiuj venigas por disdonado aŭ dissendado ne malpli ol 100 malgrandajn vortaretojn aŭ ne malpli ol 10 lernolibrojn de nia lingvo (en kiu ajn lingvo kaj de kiu ajn eldonitaj).

OV II.25. El La Esperantisto 1890, n.11, p.55.

Post kelkaj tagoj eliros nova paralela eldono de nia lernolibro por Rusoj, kiu estos tre grava por la propagado de nia afero. Ĝi havos formon de malgranda poŝa libreto, kaj oni povos ĝin ĉiam tre oportune porti en kelkaj ekzempleroj en la poŝo por montri aŭ disdoni ĝin al diversaj novaj personoj ĉe l’ okazo. La libreto enhavos: 1) malgrandan antaŭparolon paralele en la lingvoj rusa kaj Esperanta; 2) versaĵon en Esperanto kun rusa traduko; 3) plenan gramatikon; 4) tabelon de ĉiuj prefiksoj kaj sufiksoj kune kun ekzemploj por ĉiu el ili; 5) vortaron Esperanta-rusan (pli plenan ol en la unua eldono); 6) vortaron rusa-Esperantan; 7) nomaron de nia tuta literaturo kaj 8) blanketon por subskribi por la personoj, kiuj volas esti enprenitaj en la adresaron de la Esperantistoj. La venda kosto de tiu ĉi libreto estos tre malgranda (2 rubloj por 25 ekzempleroj jam kune kun la poŝta transsendo; unu ekzemplero 10 kop.). Se la verketo plaĉos al niaj amikoj kaj se la kostoj de la presado estos kovritaj, tiu ĉi verketo estos iom post iom eldonita ankaŭ en diversaj aliaj lingvoj.

OV II.26. El La Esperantisto 1890, n.11, p.55.

Respondoj al la amikoj.

Al s-ro C. en Cape-Town (Suda Afriko). Per poŝta karto mi siatempe respondis al Vi je Via letero, sed post kelka tempo la poŝto redonis al mi la karton kun la surskribo, ke por Via lando poŝtaj kartoj ne estas akceptataj. Tiam mi sendis al Vi jam leteron kovritan kaj mi petas Vin sciigi min, ĉu Vi ĝin ricevis.

OV II.27. El La Esperantisto 1890, n.11, p.55.

Al s-ro R. en Borispol. La projekto de sinjorino Olga L. ekscitis vivan intereson ĉe multaj legantoj; sed la intereso estis, por tiel diri, pasiva kaj ne aktiva. La legantoj demandas, kio estos kun la projekto, sed preskaŭ neniu el ili donis ian precizan propran opinion pri tiu ĉi projekto. Kelkaj simple diris, ke la projekto estas ne plenumebla, dum unu el niaj plej varmaj amikoj, kontraŭe, tuj komencis la efektivigadon de la projekto kaj sendis sian subskribon kaj la subskribon de aliaj personoj, kiujn li tuj varbis laŭ la plano de la projekto. Laŭ nia propra opinio la artikolo de sinjorino Olga L. estas tre bona, ĉiuj pensoj en ĝi estas veraj kaj logikaj, — sed la projekto mem estas ne efektivigebla pro jena kaŭzo: La tuta esenco de la projekto konsistas en tio, ke ĉiu “vastiganto” devas promesi, ke li trovos du novajn vastigantojn. Sed neniu povas promesi, ke li ion trovos, ĉar la trovado ne dependas de ni; ni povas nur promesi, ke ni serĉos, sed ne ke ni trovos. Kvankam per si mem la trovado de 2 novaj vastigantoj estus eble afero ne tre malfacila, tamen konsiderante, ke li eble malgraŭ sia penado ne povos ilin trovi, — preskaŭ neniu volos doni tian promeson el la timo fariĝi en okazo de malsukceso publika rompinto de sia vorto. Sed se en la promeso nomita en la projekto ni metos la vorton “serĉi” anstataŭ “trovi” aŭ “alporti”, tiam la tuta projekto perdos sian signifon, ĉar la serĉadon neniu povas kontroli. Tio ĉi estas la malforta flanko de la projekto, kaj tial, ĝis estos trovita ia rimedo por korekti tiun ĉi malfortaĵon, ni ne povas ankoraŭ preni la aferon en nian manon kaj komenci la publikigadon de la “vastigantoj”. Estus tre bone, se iu el niaj amikoj trovus ian rimedon, ke ĉiu vastiganto, en okazo se li ne trovas 2 novajn vastigantojn, povu purigi sin antaŭ la publiko per ia alia laboro egale forta, egale produktiva kaj kreskiganta kaj egale por ĉiu plenumebla; aŭ almenaŭ ke ĉiu en okazo de malsukceso havu la eblon elmontri, ke li efektive diligente kaj fervore serĉis novajn vastigantojn, sed ne trovis. Kiam estos trovita tia rimedo por purigi la honoron de ĉiu diligenta sed nur malsukcesa “vastiganto”, tiam ni, sen timo fari fiaskon kaj kompromiti la malsukcesajn amikojn, komencos presadi la ĉenon de la vastigantoj, ĉar tiam nenia vera amiko timos aŭ rifuzos enskribiĝi en la nombron de la “vastigantoj”. Pli aŭ malpli frue ni revenos ankoraŭ al tiu ĉi demando. Ni estus tre dankaj al tiu, kiu proponus al ni ian bonan rimedon por korekti la malfortan flankon de la projekto de sinjorino Olga L.

OV II.28. El La Esperantisto 1890, n.11, p.55.

Al s-ro G. en Odeso. Vi miras, ke por la Ligo de Esperantistoj estas verkita tia stranga kanto, kiu kun la celo kaj la esenco de la Ligo havas preskaŭ nenion komunan. Tute prave Vi skribas: “kial ni devas forĵeti ĉion teran? festi senzorge kaj sendolore? Serĉi lumon per vereco kaj virton per justeco estas tre bele, sed diri, ke tio ĉi devas esti la celo de nia Ligo, ni povas tiel same malmulte, kiel ekzemple diri, ke nia celo estas respekti maljunulojn, kio ja ankaŭ estas tre bela afero!” Jes, sinjoro, Vi estas tute prava; sed Vi devas scii, ke la “Kanto de l’ Ligo” presita en la No. 7 tute ne estas la kanto de l’ “Ligo de Esperantistoj”, kvankam la nomo de la kanto, ĝia presado tuj post la Regularo kaj la muzikaj notoj al tiu ĉi kanto aldonitaj al la No. 8 devis supozigi, ke la kanto estas verkita speciale por la Ligo de Esperantistoj. Ankoraŭ antaŭ 6–8 monatoj laŭ la peto de la redakcio ni tradukis por la “Esperantisto” diversajn kantojn, kaj inter ili ankaŭ la germanan kanton “Bundeslied”. La kantoj kuŝis kelkan tempon ne uzataj, kaj ĝi estas nur pura okazo, ke unu el ili, portante okaze la nomon “Kanto de l’ Ligo”, estis presita en la gazeto ĝuste post la fondo de la Ligo de Esperantistoj. Speciale kun la Ligo Esperanto tiu ĉi kanto havas nenion komunan.

OV II.30. El La Esperantisto 1890, n.11, p.55.

Al niaj abonantoj.

Kun la nuna numero finiĝas la unua jaro de eldonado de nia gazeto. Ne facila estis por ni tiu ĉi jaro; diversaj cirkonstancoj ne lasis nin labori tiel, kiel ni volis; sed nun ĉiuj malhelpoj estas jam forigitaj, nia afero iras denove regule kaj bone kaj kun trankvila animo ni povas nun rigardi en la estontecon. Ni ĉiam senlace laborados por nia afero kaj ni ne dubas, ke ankaŭ ĉiujn amikojn de nia afero ni ĉiam fidele trovos sub nia standardo.

Al tiuj niaj abonantoj, kiuj pagis por unu jaro, ni permesas al ni memorigi, ke ilia tempo de abonado finiĝis kun tiu ĉi numero kaj ni atendas de ilia flanko novan abonon. De januaro 1891 ni akceptados abonon nur por tuta jaro kaj tial la abonantoj, kies tempo de abonado nun finiĝis, faros la plej bone, se ili sendos nun la abonan pagon ĝis la fino de l’ jaro 1891 (4 markoj 60 pfenigoj aŭ 2 rubloj). Tiu ĉi maniero estos la plej oportuna ne sole por ni, sed ankaŭ por niaj abonantoj. La abonantojn, kiuj, ne sciante ankoraŭ pri la nova ordo, sendis jam la pagon pli ol ĝis Januaro 1891, t.e. ekzemple ĝis Aprilo, Julio aŭ Oktobro, ni petas, ke ili alsendu ankoraŭ la mankantan pagon ĝis la fino de 1891, por ke ni povu de nun ĉiam kalkuladi de Januaro ĝis Januaro, ne devante konduki kalkulojn kun tre malgrandaj sumetoj por ĉiu kvaronjaro aparte.

Al tiu ĉi numero estas aldonita, kiel aparta folieto, la nomaro de ĉiuj abonantoj, kiuj pagis al ni por la kvara ¼ jaro (No. 10, 11 kaj 12).

OV II.31. El La Esperantisto 1890, n.12, p.57.

Pri la Ligo.

Apenaŭ en la No. 3 montriĝis mia invito fondi Ligon, mi komencis ricevadi de multaj flankoj avertojn kontraŭ tiu ĉi paŝo. Sinjoroj Einstein, Grabowski, de Wahl, de Majnov, Geoghegan, sinjorino Olga L. kaj multaj aliaj penis deturni min de la fondado de Ligo, memorigis al mi la malfeliĉan sperton de la Akademio Volapüka kaj la danĝeron, kiun la multkapeco alportus al nia juna afero. “La paca natura vojo”, ili skribis, “laŭ kiu nia afero iris ĝis hodiaŭ, estas la plej bona, kaj oni ne devas riski novaĵon, se la malnovaĵo estas bona”… “La ‘Esperantisto’ estas nia plej bona Ligo; ĝi kolektas ĉirkaŭ si ĉiujn amikojn de nia afero, ĝi montras al ili, kion fari kaj ĝi ligas inter si iliajn apartajn fortojn al unu forto multe pli bone ol ĉiuj paragrafoj”… “Libere kunigitaj per la centra organo, sendependaj unuj de la aliaj, ni prezentos militistaron multe pli ordan ol ĉia Ligo, kaj tiu ĉi militistaro estos paca interne kaj paca ekstere kaj permesita en ĉiu lando, dum Ligo oficiala renkontos malfacilaĵojn en kelkaj landoj, enkondukos nian aferon kredeble en suspekton ĉe la registaroj kaj baldaŭ kelkaj tre gravaj landoj estos absolute fermitaj por nia laborado”… “La sola rezultato de la ‘Ligo’ estos, ke ĝi ligos al ni mem la manojn”… k. c. k. c. Mi sentis jam mem, ke mi faras paŝon iom danĝeran kaj eble submetas propramane dinamiton sub nia tuta konstruo. Tamen malgraŭ la avertoj mi estis ankoraŭ tro optimista kaj mi pensis, ke, transdonante la sorton de nia afero al Ligo ni fermus la buŝon al tiuj, kiuj pensas, ke ili ĉion farus pli bone, ni donus per tio ĉi forton al nia afero, gardante ĝin samtempe per bone pripensita kaj ĉion antaŭvidanta Regularo de ĉiu danĝero. Sed bedaŭrinde la sperto baldaŭ montris tute alion. Apenaŭ la Regularo estis presita, en nia afero, ĝis nun tiel paca kaj regula, tuj komenciĝis malkompreniĝoj, disputoj kaj malagrablaĵoj — ne sole post la preso de la Regularo, sed ankoraŭ en la tempo de la presado mem. Jam la presado mem estis ligita kun eraroj kaj malkompreniĝoj, kiuj devigis perdi multan tempon kaj laboron por klarigado kaj rebonigado kaj lasis post si nebonan impreson. Ne estis ankoraŭ kreitaj la oficoj administraj, kaj jam multaj volis esti administrantoj; nenio estis ankoraŭ farita, kaj jam multaj estas malkontentaj aŭ ofendiĝis, ke oni forgesis pri ili en la Ligo; la kaso de la Ligo estas ankoraŭ malplena, kaj jam kelkaj timas, ke la mono publika estos perdita aŭ ne bone uzita. Finon al tiuj ĉi malagrablaĵoj ni eĉ ne povas antaŭvidi, ĉar kun ĉiu paŝo kredeble kreskos la nombro de la malkontentuloj.

Tiel en mallonga tempo malutilon, malagrablaĵojn kaj danĝeron la Ligo alportis al ni jam en sufiĉa grado. Nun estas la demando, kion bonan alportis la Ligo? Ĉu ĝia utilo kovris aŭ promesas iam kovri ĝian malutilon? La sperto bedaŭrinde respondas al ni: “Ne, la utilo de la Ligo ne kovris eĉ centan parton de ĝia malutilo”. Ni atendis, ke la Ligo plaĉos al niaj amikoj, ke la voko de la Ligo, aŭdita per unu fojo en ĉiuj urboj kaj urbetoj, kie loĝas niaj amikoj, elkreskigos en la daŭro de kelkaj monatoj multajn klubojn kaj de ĉiuj flankoj al la kaso de la Ligo venos riĉaj sumoj, kiuj donos al nia afero forton multe pli grandan ol ĝi havis ĝin hodiaŭ. Sed kion ni vidas? La amikoj silentas; ekster la ofero de sinjoro T. (kiu sendis sian oferon al la bontrovo de la aŭtoro ankoraŭ antaŭ la fondo de l’ Ligo kaj kiu sendus ĝin sekve ankaŭ sen la ekzistado de la Ligo), la sumo de ĉiuj alsenditaj oferoj ne sole ne pligrandiĝis, sed ĝi prezentas absolutan nulon en komparo kun la oferoj, kiuj estis alportitaj al nia afero ĝis nun.

Per unu vorto, kiel ajn malagrable ĝi estas, ni devas konfesi, ke ŝajnas al ni, ke la “Ligo” estas infano malvive naskita. Ne estas ankoraŭ tempo diri ion difinitan pri la Ligo, nek por, nek kontraŭ, kaj iam poste ni eble ankoraŭ revenos al tiu ĉi demando; sed nun ni devas ankoraŭ nin gardi fari ian paŝon decidan, antaŭ ol la demando estos bone pripensita kaj priparolita. Tiel la nuna stato de la demando estas:

1. La Ligo ankoraŭ ne ekzistas.

2. La Regularo donita en la No. 6 de la “Esperantisto” estas nur projekto; ankaŭ mia propra Regularo, kies principojn mi supre klarigis, estas nur projekto.

3. La ordo en nia afero restas ankoraŭ en ĉio tute tiu sama, kiel ĝi estis antaŭ la propono en la No. 3 de nia gazeto.

4. La sumoj de mono, kiuj ĝis nun envenis en la provizoran kason de la Ligo, restas en la dispono de la klubo Nurnberga, kiu povas ilin uzi por la celoj de nia afero laŭ sia propra bontrovo kaj sciigos per la “Esperantisto” la manieron, en kiu ĝi ilin uzis.

5. Personoj, kiuj volas fari oferojn por nia afero, povas sendi sian monon laŭ sia propra plaĉo aŭ al L. Zamenhof, aŭ al Chr. Schmidt, aŭ al iaj aliaj personoj, kiuj esprimis la deziron entrepreni ion por nia afero. La ricevantoj de oferoj donados en la “Esperantisto” kalkulon pri la uzita mono.

6. La lingvo mem restas tute sendependa de ia persono aŭ institucio; ĝi estas komuna apartenaĵo de ĉiuj esperantistoj kaj progresas laŭ vojo natura, kiel ĉiuj aliaj lingvoj. La lingvo ne estas fermita kontraŭ novenkondukaĵoj; sed, kiel en ĉiu alia lingvo, la ennovaĵoj estas farataj sub la persona respondeco de iliaj aŭtoroj. Ĉiu nova formo estos nomata bona kaj regula nur tiam, kiam ĝi estos akceptita kaj uzata de la plejmulto de la skribantoj.

Tamen vidinte, ke kelkaj amikoj ne bone komprenas tiun ĉi sendependecon de la lingvo kaj liberecon de la stilo, mi uzas nun la okazon por diri pri ĝi kelkajn vortojn. El la cirkonstanco, ke mi unuforme korektas la stilon en ĉiuj artikoloj alsendataj por la “Esperantisto”, unu amiko konkludis, ke mi batalas kontraŭ la libereco de la stilo. Sed se li nur ĵetus rigardon sur tion, kio estas farata en ĉiuj aliaj lingvoj, kiuj ja tute certe estas sendependaj, li facile vidus, ke lia konkludo estas tute erara. Rilate la verkojn, kiujn la diversaj aŭtoroj eldonas sub sia propra respondeco kaj kostoj, mi neniam batalis kontraŭ ilia stilo, mi neniam protestis eĉ per unu vorto en la nomo de iaj rajtoj de aŭtoro. (Tiel ekzemple la diligentaj legantoj povis rimarki, ke en kelkaj elirintaj verkoj estas trovataj pecoj kun tia stilo, kiun aprobi ne povus ne sole mi, sed neniu en la mondo kaj eĉ la aŭtoroj mem, se ili atente tralegus sian verkon; tamen ĉu mi iam elparolis ian “veto”?) En siaj sendependaj verkoj la aŭtoroj povas ŝanĝi la stilon, kiom ili volas, uzi ne sole aliajn vortojn ol mi uzas, sed eĉ ŝanĝi la formojn gramatikajn — mi neniam protestos. ĉu ilia stilo plaĉos aŭ ne plaĉos, ĉu iliaj verkoj estos legataj aŭ forĵetitaj kaj forgesitaj, ĉu iliaj ennovaĵoj estos akceptitaj — ĉio estas propra afero de la aŭtoroj mem. Sed en verkoj aŭ gazetoj, kiuj eliras sub mia morala respondeco, estas ja afero tute natura, se mi penas, ke la stilo estu tia, kiu estas bona en miaj okuloj. Oni povus eble trovi, ke ĉar mi la plej multe laboras, skribas kaj eldonas, mia voĉo estos la plej influa; sed laboru kaj eldonu Vi pli multe — kaj Via voĉo estos pli influa ol mia. Se mi ne pretendas je pli multe da rajtoj ol ĉiu alia esperantisto, oni ja certe ne povas postuli, ke mi havu pli malmulte ol ĉiu alia. Cetere, se mi eĉ mem volus esti tute senvoĉa — kion dirus miaj legantoj, se sub la redakcio de unu sama persono ili ricevus pecojn kun multkolora stilo?

Ni montris la nunan staton de nia afero, aŭ almenaŭ la punkton de vidado, sur kiu nun staros nia gazeto. Eble ni revenos ankoraŭ al tiu ĉi demando — se la legantoj ĝin deziros — aŭ per apartaj artikoloj, aŭ per respondoj al la amikoj.

OV II.32. El La Esperantisto 1890, n.12, p.57–58.

Respondoj al la amikoj.

Al s-ro K. en Boguĉar. Mi jam respondis al Vi per letero, sed ĉar tiun saman demandon mi ricevis ankaŭ de kelkaj aliaj personoj, mi donos pli detalan respondon tie ĉi. Ŝanĝi la nomon de nia lingvo nun estus tre malutile, ĉar la publiko pensos, ke ĝi estas ia nova lingvo kaj tiel, anstataŭ fortigi nian aferon, ni ĝin nur malfortigus. La plej granda parto de la publiko estas tute indiferenta por ĉia nova afero, la plej gravan aferon ĝi lasas sen atento, se tiu ĉi afero ne fariĝis ankoraŭ sufiĉe moda, kaj la plej sensencan bagatelon la tuta amaso de l’ mondo baldaŭ akceptas, se ĝi nur estas en modo. Tiun ĉi karakteran econ de la publiko ni devas ĉiam bone memori, se ni volas, ke nia afero sukcesu. Se la publika amaso konstante aŭdados la nomon de nia afero, ĝi ekmemoras ĝin, ĝi kutimos ĝin respekti kiel aferon fortan kaj ĉiam plifortiĝantan, kaj pli aŭ malpli frue la plej indiferentaj aliĝos al ni; sed rekte kontraŭan rezultaton ni atingos, se ni ofte ŝanĝados la nomon de nia afero, — kun ĉiu nova ŝanĝo ni devos denove komenci la batalon kontraŭ la indiferenteco, kaj en la okuloj de la publiko, kiu longan tempon konas nur la nomojn antaŭ ol ĝi decidas ekkoni la aferojn, — ni restos ĉiam malfortaj. Kian nomon nia afero havos, estus tute egale, ĉar la nomo estas nur sensignifa sono, kondiĉa signo sen graveco interna; sed la nomo estas nia standardo, per kiu ni povas diferencigi amikojn de malamikoj, kaj kiu montras al la publiko la unuecon de niaj diversaj batalantoj en diversaj lokoj; kia ajn la standardo estas, ĝi devas resti ĉie kaj ĉiam tiu sama, por savi nian aferon de miksado kaj konfuzo. Se ni volus intence elpensi ian nomon por nia lingvo, ni povus sendube trovi multe pli konvenan kaj pli logikan nomon ol “Esperanto”; sed la nomo de nia lingvo ne estas elpensita, kaj jen estas ĝia historio: Eldonante la unuan lernolibron de nia lingvo, mi prenis por mi la pseŭdonimon “Esperanto”; la lingvo mem havis nenian propran nomon kaj estis nomata “la lingvo internacia proponita de Esperanto”. Pro oportuneco oni komencis uzadi la esprimon “lingvo de Esperanto” (die Esperanto-Sprache); aliaj esprimoj, kiujn kelkaj provis uzadi (ekzemple “la lingvo internacia”, “la internacia”), montris sin ne oportunaj kaj ne enfortikiĝis, ĉar ili estis ne bone elparoleblaj, ne memoreblaj por la publiko kaj prezentis nenion difinitan (ĉar sub “lingvo internacia” oni povas egale bone kompreni la Volapükon aŭ aliajn proponitajn projektojn). Baldaŭ montriĝis, ke nur la vorto “Esperanto” (sole aŭ kun aliaj vortoj) klare diferencigas nian lingvon de aliaj, kaj multaj amikoj komencis baldaŭ en siaj leteroj aŭ artikoloj uzadi simple la solan vorton “Esperanto”, ekzemple “la afero Esperanto”, “skribi en Esperanto”, k. s. Tiel iom post iom ellaboriĝis unuvorta nomo de nia lingvo. Vidante, ke mia komenca pseŭdonimo transiris al la afero mem kaj ke ĝi estas tre oportuna, mi baldaŭ tute ĉesis uzadi mian pseŭdonimon, kaj ĝi restis nur kiel nomo por la afero mem. La nomo “Esperanto” estas per si mem tute senlogika; sed en sensignifa kondiĉa nomo kial ni bezonas logikon? La plej grava estas tio, ke sub tiu ĉi nomo nia afero estas jam iom konata en la mondo, dum alia nomo estus por la publiko tute nova, kaj la fruktoj, kiujn ni jam gajnis, estus nun perditaj. Estas necese, ke ni ĉiam ripetadu unu nomon al la oreloj de la publiko, por ke ĝi kutimu je la nomo kaj respektu la konstantecon de nia afero. “Esperanto” estas nun nomo de afero kaj ne de persono; “Esperantisto” nun tute ne signifas “Zamenhofisto”, sed kontraŭe, Zamenhof estas unu el la Esperantistoj.

OV II.33. El La Esperantisto 1890, n.12, p.60.

Al la nova jaro.

Al ĉiuj niaj amikoj en diversaj landoj kaj urboj ni sendas per tio ĉi nian koran gratulon je la veninta nova jaro. Ni esperu, ke tiu ĉi jaro alportos al nia afero grandan forton kaj proksimigos ĝin per paŝoj grandegaj al la ideala celo. Se ni ekmemoros, en kia malfavora tempo naskiĝis nia afero kaj kun kiaj grandegaj malfacilaĵoj ĝi devis batali en siaj unuaj kelkaj jaroj de ekzistado; se ni vidas, ke malgraŭ ĉio la afero ĉion kuraĝe eltenis kaj stariĝis fine sur fortaj piedoj, sur vojo promesanta nun regulan progresadon, — ni povas diri, ke ni havas la rajton kuraĝe kaj kun la plej bonaj esperoj rigardi en la estontecon.

Pri nia programo en la nuna jaro ni ne bezonas paroli, ĉar la legantoj ĝin jam scias. Ni diros nur, ke ni irados konstante laŭ la vojo, kiun ni unu fojon elektis, kaj nenia forto igos nin fariĝi malfidela al la afero, el kiu ni faris la celon de nia vivo. La graveco de nia afero estas nia fera ŝildo, kaj laborado, konstanteco kaj pacienco, pacienco, konstanteco kaj laborado, konstanteco, laborado kaj pacienco estas la fortoj, per kiuj ni devas venki, se eĉ granda parto de la nun disŝutata semo ŝajnas perdata. Al diversaj personoj, al kiuj nia celo ŝajnas neatingebla, ni povas diri, ke nenio en la mondo estas neatingebla por kolekto da personoj, kiuj, konsciante la tutan gravecon de sia afero, decidis malgraŭ ĉiuj cirkonstancoj neniam ripozi, ĝis ili venos al la celo.

La amikojn de nia afero ni invitas al eble plej frua abonado de nia organo kaj ni petas ilin zorgi pri ĉiam novaj abonantoj. Ni revokas en la memoron de niaj amikoj, ke de la stato de nia organo dependas la stato de nia afero. Plenumante la peton de kelkaj abonantoj, ni decidis akceptadi ankaŭ abonon por ½ jaro (de Januaro ĝis Julio kaj de Julio ĝis Januaro); sed kiu povas, tiu faros pli bone, se li abonos per unu fojo por tuta jaro.

La malhelpoj, kiuj en la lasta tempo kaŭzis neregulecon en la elirado de la numeroj, nun estas jam forigitaj. Se iu el la abonantoj ricevos la gazeton neakurate, ni petas lin skribi al ni pri tio ĉi, por ke ni povu rebonigi tiun ĉi neakuratecon. Nia gazeto elirados nun regule unu fojon en la monato kaj ĝia grandeco komencante de la nuna numero estos duobla, t.e. ĉiu numero enhavos 8 paĝojn.

OV II.34. El La Esperantisto 1891, n.1, p.1.

Pri la manieroj de vastigado.

Estas tute sendube, ke la plej grava laboro, kiun ni povas fari, kaj la plej granda utilo, kiun ni povas alporti al nia afero, estas — kiel eble plej multe disvastigi ĝin en la mondo. Ni povas eĉ diri, ke, almenaŭ por la unua tempo, sur tiun ĉi punkton devas esti turnita nia tuta atento kaj ĉiuj niaj penoj. Ĉar kion helpos nia tuta perfektigado kaj riĉigado de la lingvo, se ni ne penos antaŭe starigi ĝin sur tute fortaj piedoj kaj sufiĉe sendanĝerigi ĝian estontecon. Eĉ tuŝante la perfektigadon mem, sinjorino Olga L. ankoraŭ en la pasinta jaro en bonega artikolo montris tute klare kaj nedisputeble, ke se nia lingvo nur estos sufiĉe disvastigita en la mondo, ĉio alia venos jam per si mem en la plej certa kaj bona maniero. Granda nombro da legantoj elvokos per vojo tute natura kaj sensubtena grandan nombron da aŭtoroj kaj eldonantoj; granda nombro da aŭtoroj donos rapidan riĉiĝadon kaj perfektiĝadon de la lingvo, kiel en ĉiu lingvo vivanta, kaj grandan elekton da tute kompetentaj homoj por estonta akademio aŭ io alia. Tial la plej grava celo de nia gazeto estos ĉiam zorgi pri la vastigado de nia lingvo, kaj la plej volonte ni akceptados artikolojn tuŝantajn tiun ĉi vastigadon. Ankaŭ de ni mem ni donados de tempo al tempo konsilojn, tuŝante tiun ĉi saman objekton.

Ni havis jam la okazon rimarki, ke unu el la plej gravaj rimedoj por vastigi nian aferon estas konstanta parolado pri ĝi en gazetoj. La gazetaro en nia tempo ne senprave estas nomata la sesa regno potenca, kaj senlace ni devas ĝin devigadi kiel eble pli ofte tuŝadi nian aferon, ĉar nur tiam ni povas esperi pli aŭ malpli frue aligi al nia afero la grandegan indiferentan amason de la publiko. Se unu fojo ne prosperis, ni devas netimigite provi la duan fojon, la trian k. c.; se unu gazeto estas obstina, ni devas nin turni al alia gazeto; se ni ne povas paroligi la gazeton en unu formo, ni devas provi formon alian. Ni ripetas la peton, kiun ni esprimis en la pasinta jaro, ke la amikoj sendu al ni ĉiun gazetan numeron, en kiu estos io dirita pri nia afero, por ke ni povu ĝin sciigi en nia gazeto.

Sed ne ĉia gazeta artikolo estas egale fruktoporta; dum unuj artikoloj alportas al nia afero rondon da novaj amikoj, multaj aliaj, skribitaj nelerte, tute perdiĝas sen rezultato. Ni analizos tie ĉi kelkajn kaŭzojn, kiuj faras la artikolojn senfruktaj.

1. En gazetaj artikoloj ofte unu esprimo, eĉ unu vorto havas grandan signifon. Tiel ekzemple estas granda diferenco, ĉu oni parolas pri “nova lingvo” aŭ pri “la nova lingvo” (ĝustatempe, tie ĉi oni povas vidi, ke la artikolo “la” ne estas tiel senutila, kiel kelkaj pensas). La plej granda parto de la publiko nenion scias ne sole pri nia lingvo, sed ankaŭ pri la ideo de lingvo tutmonda entute; ili memoras, ke ili legis de tempo al tempo en la gazeto X aŭ Y ion pri lingvo tutmonda, sed ĉu ĝi estis pri Esperanto, pri Volapük, ĉu pri ia alia lingvo — ili ne memoras. Legante nun en la gazeto Z novan artikolon pri “nova lingvo”, ili pensas, ke ĝi estas ia nove naskita, deka aŭ centa lingvo tutmonda; pensante, ke la artikoloj, kiujn ili de tempo al tempo legis, parolis ĉiu pri alia lingvo, ili kun ekkrio: “ankoraŭ unu nova lingvo tutmonda!” ĵetas la gazeton kaj la artikolo anstataŭ inklinigi ilin al nia afero ankoraŭ pli ilin malproksimigas de ni. Tiom pli, ke ekster la du pretaj lingvoj, Volapük kaj Esperanto, efektive ofte aperas diversaj rapide bakitaj kaj rapide mortantaj projektoj kaj projektetoj, kiujn la gazetoj, ne analizante la esencon, kutimis prezentadi al siaj legantoj sub la nomo de novaj lingvoj tutmondaj. Tial se ni rakontas al la legantoj pri “nova lingvo nomata Esperanto”, ni subtenas ilin en ilia erara opinio, ke Esperanto estas “unu el la multaj lingvoj tutmondaj”; ni devas paroli al la legantoj pri “la (t.e. sendube konata, ofte priparolita) lingvo Esperanto”. Parolante pri nia lingvo, ni ne devas sen bezono paraleligi ĝin nek kun Volapük, nek kun la diversaj efemeraj projektoj, ĉar en la okuloj de la amaso, kiu kritiki ne scias kaj ne volas, tia paraleligado diskreditigas nian aferon, prezentante ĝin kiel “unu el multaj”.

2. Ni diris jam siatempe, ke parolante pri nia lingvo, ni devas ĉiam uzadi unu solan nomon “la lingvo Esperanto”, por ke la publiko kutimu je la nomo, ekmemoru kaj ekrespektu ĝin kaj ne pensu, ke oni ĉiufoje parolas pri aliaj lingvoj. Tiel ekzemple ni havis jam mem la okazon vidi, ke unu gazeto, kiu jam kelkajn fojojn alportis artikolojn kaj sciigojn pri nia lingvo sub la nomo Esperanto, ricevinte unu belan matenon broŝuron portantan sur la titola paĝo la nomon “internacia”, ekkriis: “ankoraŭ unu lingvo tutmonda! kiam estos fino!?” Tiel, dank’ al alia nomo, broŝuro devanta batali por nia afero — kontraŭ sia propra volo batalis kontraŭ nia afero! La nomon, la nomon! Ĉiam tiun ĉi saman nomon! Ne forgesu, kiel eble plej ofte ripetadi al la publiko la nomon de nia lingvo!

3. Parolante pri nia lingvo, oni ĉiam devas proponadi ne akcepti ĝin, sed aliĝi al ĝi, oni devas paroli pri ĝi ne kiel pri nova lingvo, kiu volas nun serĉi al si amikojn, sed kiel pri lingvo jam praktike ekzistanta, disvastiĝanta, havanta jam multajn adeptojn en diversaj landoj, havanta jam sufiĉe grandan literaturon ĉiam kreskantan. La plej grandaj teoriaj laŭdoj sur la plejparton de la publiko ne efikas tiel fruktoporte, kiel la rakontoj pri sukcesoj. Ni ne devas forgesi, ke por la plej prudentaj moralaj predikoj la mondo ĉiam restas absolute surda, sed rapide alflugas al Vi la mondo, se ĝi Vidas, ke vi havas sukceson. Por ni mem ni povas scii, ke nia laborado estas ankoraŭ tre malfacila kaj eble longe ankoraŭ postulados de ni feran paciencon; sed al la publiko ni devas ĉiam montri gajan vizaĝon. Ni ne devas mensogi, kiel faris la Volapükistoj, kiuj simple elpensadis grandegajn kaj gravajn faktojn, prenitajn tute el la aero; sed ni ne devas ankaŭ forgesi, ke la homaro, por kies bono ni laboras, estas obstina malsana infano, kiu neniel akceptos sanigilon, se ni ne penos iom dolĉigi ĝian guston.

4. La artikoloj devas esti tiel skribitaj, ke la leganto, kiu ekinteresiĝis je la afero, ne vidu sin debarita de ĝi, sed havu la eblon tuj konatiĝi kun ĝi detale aŭ aliĝi al ĝi. En tiu aŭ alia formo ni devas montri al la leganto, kion li devas fari kaj al kiu kaj kiel li devas sin turni, se li volas sciiĝi detale pri la afero. Memorante, ke niaj verkoj en la plej multaj librejoj sin ne trovas, oni devas, rekomendante ian verkon, ĉiam montri klare, kie kaj per kia maniero la leganto povas ĝin ricevi. Aŭ la skribanto de l’ artikolo povas doni sian adreson kaj proponi, ke ĉiu, kiu volas sciiĝi pri nia afero pli detale, povas sin turni al li. (Sur tiu ĉi loko ni ne povas ne turni la atenton de estontaj aŭtoroj de lernolibroj sur jenan cirkonstancon: la aŭtoroj de kelkaj lernolibroj, malgraŭ nia peto en la “Aldono al la Dua Libro”, donis en sia verko nek la nomaron de nia literaturo, nek la sciigon pri la ĉiumonataj nomaroj de verkoj, kiuj tiam eliradis, nek la sciigon kion oni devas fari, se oni volas aktive aliĝi al nia afero; la verkoj venis en diversajn manojn kaj tie aŭ aliloke trovis eble amikojn, sed tiuj ĉi amikoj restis tute debaritaj de nia afero kaj forgesis ĝin, kaj ĝis nun nek ili scias ion pri nia afero, nek nia afero ion pri ili.)

5. Multaj artikoloj, anstataŭ paroli pure pri nia lingvo, sin okupas de la komenco ĝis la fino je komparado ĝin kun Volapük kaj prezentas nian lingvon ĉiam nur de unu flanko — de ĝia facila komprenebleco sen vortaro. Tio ĉi estas granda eraro; ĉar unue ĝi diskreditigas nian lingvon dank’ al la cirkonstanco, ke la legantoj komprenas interne, ke senvortara komprenebleco por instruitaj homoj ne estas ankoraŭ kaŭzo por akcepti tiun aŭ alian lingvon; kaj due, se la legantoj efektive ellaboras al si iom post iom la opinion, ke la sola postulo de lingvo tutmonda estas ĝia plej granda komprenebleco por instruitaj homoj kaj neŝanĝiteco de la prenitaj vortoj, ili venos al juĝo tute erara, kaj per tiu ĉi erara batalilo poste batalos kontraŭ ni mem. Kaj se poste sinjoro Lott elskribos al ili tute sen ia ŝanĝo amason da vortoj el vortaro franca aŭ itala, aŭ d-ro Rosa en sia kelkpaĝa broŝureto “Nov Latin”, anstataŭ doni ion ellaboritan, simple proponos uzi la lingvon latinan sen formoj gramatikaj, — la legantoj timos, ke nun naskiĝis danĝeraj konkurantoj por nia lingvo. En la speciala batalo inter Esperanto kaj Volapük, kiuj ambaŭ estas lingvoj pretaj, pripensitaj, prilaboritaj, praktike elprovitaj kaj dank’ al sia plej granda reguleco kaj facileco estas konformigitaj je la bezonoj de la publiko ne multelingva (ĉar homoj lingve instruitaj ja ne tre multe bezonas lingvon internacian), ni montradis, ke la lingvo Esperanto malgraŭ sia absoluta reguleco kaj facileco penis kiom nur eble konservi la neŝanĝitan formon de la vortoj. Tiu ĉi eco de nia lingvo ne apartenas al ĝiaj ecoj plej gravaj, kaj en la antaŭparolo al nia lernolibro ni parolis pri tiu ĉi eco nur kelkajn vortojn. Al la personoj, kiuj de la tempo de disputoj kun Volapük ellaboris al si la eraran opinion, ke por fari bonan lingvon tutmondan oni devas nur lasi la vortojn neŝanĝitaj, ne zorgante pri prilaborado, reguleco, facileco k. c. — ni povas proponi, ke ili prenu la unuan trovitan vortaron francan, anglan aŭ latinan, represu ĝin neŝanĝite kun ia laŭta titolo — kaj ili laŭ sia propra opinio havos la plej perfektan lingvon tutmondan, ĉar la lingvo franca, angla aŭ latina estas jam nun sen vortaro komprenata de la tuta instruita mondo multe pli precize ol ĉiuj efemeraj projektoj. La lingvo Esperanto estas kreita en la sekvanta maniero: estas prenitaj la plej konataj vortoj de la lingvoj ariaj kaj tre garde preparitaj tiel, ke ili alformiĝu al absolute regula gramatiko, ortografio kaj praktika uzebleco, kaj ke la vortoj kaj formoj ne venu en kolizion unu kun alia. Sed se Vi tiun saman materialon, kiun uzis nia lingvo, prenos kaj prezentos sub ia nova nomo en ĝia formo rudimenta kaj neprilaborita, — ĉu tio ĉi estos ia paŝo antaŭen? Se la aŭtoroj de la projektoj, anstataŭ rapidi kun la publikigado, farus antaŭe longajn kaj vastajn praktikajn provojn kun siaj projektoj, ili baldaŭ vidus, ke amaso da vortoj ne estas ankoraŭ lingvo kaj ke facila komprenebleco por instruituloj ne estas ankoraŭ tio sama, kio facila ellernebleco kaj senerara preciza uzebleco por la tuta mondo. Se la projektistoj, kiuj teorie prezentas al si la aferon tre facila, rigardas siajn projektojn serioze kaj volas provi doni al ili realan formon, ili baldaŭ vidos, ke inter enrigardi en densan arbaregon kaj inter sukcese trairi ĝin estas ankoraŭ multaj grandegaj paŝoj, pri kiuj ili teorie ne sonĝis; kaj se ili eĉ havus sufiĉe da pacienco kaj se prosperus al ili al la nomo de sia projekto ellabori ankaŭ sin teni povantan korpon, tiam ni povus diri al ili, ke lingvo, por kies ellernado oni devas antaŭe koni kelkajn plej gravajn ekzistantajn lingvojn kaj en kiu grandan nombron da vortoj, kiuj estas facile fareblaj el unu sama radiko, homo ne instruita devos lerni kiel apartajn vortojn, nur por ke la sufiksa ŝanĝiteco de la vortoj ne malplaĉu al instruituloj — tia lingvo en karaktero de arte farita lingvo estus simple ridinda, kvankam al personoj jam instruitaj ĝi je l’ unua fojo eble ŝajnos “pli natura”, se ili pensas, ke la diversajn formojn devenantajn sen ia facila konstanta regulo de unu sama vorto ĉiu devas koni jam de sia tago de naskiĝo.

La aŭtoro de la projekto “Nov Latin” diras, ke por lia “lingvo” oni devas lerni nenian vortaron. La “Nov Latin”, pri kiu niaj amikoj eble legis en diversaj gazetoj kiel pri “nove kreita lingvo tutmonda”, estas nenio alia ol kelkpaĝa broŝureto enhavanta en si la projekton, ke oni skribadu per vortoj pure latinaj, uzante ilin kun artaj unuformaj gramatikaj finiĝoj, kiujn la aŭtoro proponas. Al tiu ĉi oni devas prenadi la vortojn ne en tiu formo, en kiu ili staras en la vortaroj, sed oni devas prenadi [proponu ĝin al la homoj ne konantaj la lingvon latinon!] la radikojn de la vortoj. Efektive lia projekto al kelkaj plaĉis, ĉar ili “komprenis en lia skribo ĉiun vorton”! (sed ili forgesis memori, ke ili mem estas instruitaj kaj konas la lingvon latinan, kaj tial estus mirinde, se ili ne komprenus ion skribitan per vortoj latinaj!). Ne parolante jam pri tio, ke la “Nova Latino” ne povas fariĝi lingvo tutmonda pro tiuj samaj kaŭzoj, kiel la malnova latino (manko de komprenaĵoj nuntempaj k. c.), ni supozu por momento, ke ĝi portas en si la eblon fariĝi tutmonda, kaj ni tiam demandos la aŭtoron: por kiu tia lingvo servus? Homoj konantaj la malnovan latinon ne bezonas la “Nov Latin”; homoj ne konantaj la latinon eterne devos tenadi en la mano vortaron latinan kaj malgraŭ tio neniam povos uzi la novan lingvon. Anstataŭ teorie skribi projektojn, la aŭtoro provu devigi du personojn ne konantajn la malnovan lingvon latinan, ke ili korespondu inter si en la “Nov Latin”, kaj ankoraŭ antaŭ ol li eniros en la mezon de la arbarego kun la eterna kaj freneziga kolizio de vortoj kaj formoj, kun la baroj sur ĉiu paŝo, kun la rigideco de la materio k. c. — li jam ĉe l’ unua paŝo inter la 2 korespondantoj ne konantaj la lingvon latinan vidos la jenan rezultaton: a) tiu, kiu skribos la leteron, trovante en la vortaro diversajn vortojn kaj formojn sub simila signifo, farados blindan elekton kaj ankaŭ el la prenitaj vortoj li senkompetente kreados radikojn kaj skribos leteron tre humoran; b) tiu, kiu legos la leteron, havos rezultaton aŭ nenian, aŭ ankoraŭ pli humoran ol la ruso, kiu per helpo de germana vortaro tradukis al si la germanan frazon “ich weiss nicht, wo ich meinen Stock gelassen habe” — tute ĝuste laŭ la vortaro: “mi blanka ne kie mi pensi etaĝo trankvilanime havaĵo”. (Paroli tie ĉi kontraŭ nia propra intenco pli vaste pri unu el la proponitaj projektoj devigis nin la sekvanta cirkonstanco: kelkaj amikoj, leginte en gazetoj pri novaj projektoj kaj ne povante mem bone diferencigi inter teorio kaj praktiko kaj inter ŝajnaĵo kaj veraĵo, deziras, ke ni parolu en nia organo kontraŭ tiuj ĉi niaj “konkurantoj”. Por ke oni ne pensu, ke nia silento montras la bonecon kaj neatakeblecon de tiuj projektoj, ni parolis por ekzemplo pli vaste pri unu el ili, kaj de nun ni pri ĉiuj minute kreskantaj projektoj absolute silentados. Ni parolos nur tiam, se naskiĝus io, kio efektive enhavas en si ion gravan.)

Por nia afero mem la aperado kaj malaperado de tiaj unutagaj senenhavaj projektoj havas nenian signifon, se iliaj aŭtoroj eĉ dissendadus ilin en la mondon en milionoj da ekzempleroj; sed ni volas nur averti niajn amikojn, ke per unuflankaj artikoloj ili ne sole elvokas la aperadon de tiaj projektoj, kiuj donante al si la nomojn de “lingvoj” konfuzas la publikon kaj diskreditigas nian ideon, sed ni donas ankoraŭ al la neanalizanta publiko batalilon kontraŭ ni mem; ĉar montrante al la publiko interne ne ligitan amason da vortoj aŭ senkorpan teorian broŝureton, la projektistoj povas diri: “Vi scias jam el la artikoloj de la esperantistoj mem, ke la plej granda kaj sola indo de lingvo tutmonda estas la komprenebleco de ĝiaj vortoj; nun Vi havas vortojn ankoraŭ pli kompreneblajn por homoj instruitaj, sekve nia lingvo” (ankoraŭ naskota, kvankam havanta jam nomon) “estas multe pli bona ol Esperanto.” En bataloj specialaj ni povas laŭ la postulo de la cirkonstancoj meti pli grandan forton sur unu ian flankon de nia afero; sed parolante al la nenion scianta publiko, gardu Vin, amikoj, de unuflankeco!

6. Ofte niaj amikoj plendas, ke ili skribis artikolon pri nia afero, sendis ĝin fojon post fojo al diversaj gazetoj kaj ĉie trovis la pordon hermetike fermitan. En granda parto de tiaj okazoj la kulpo estas ne sur la flanko de la gazetoj, sed sur la flanko de la aŭtoroj mem, ĉar ili forgesis la simplan veron, ke ne la gazetoj ekzistas por niaj artikoloj, sed niaj artikoloj devas esti konformigitaj al la bezonoj kaj gustoj de la gazetoj kaj iliaj legantoj. Se la artikolo estas skribita de ia persono kun konata nomo aŭ signifa societa situacio, ĝi estas ofte akceptata pro la persono de la skribanto mem (en ĉia okazo la artikoloj devas ĉiam esti subskribitaj per plena nomo kaj adreso). Sed se la nomo de la skribanto ne estas allogo por la gazeto, la artikoloj neniam povas esti akceptataj, se ili estas simpla seka laŭdado de nia lingvo en formo havanta nenian intereson por la legantoj de la gazeto. Artikoloj talente skribitaj plaĉos al la gazeto kaj al ĝiaj legantoj eĉ tiam, se ili simple batalus por nia afero de punkto de vidado pure esperantista; gazetoj per si mem favoraj al nia afero akceptos ankaŭ artikolojn, skribitajn pure kaj videble en partiaj celoj de nia afero. Sed la plejparte artikoloj povas esti akceptataj de la indiferentaj gazetoj nur tiam, se ili estas skribitaj ne en blinda kaj nefundamentita persona entuziasmo, sed de neŭtrala punkto de vidado de homo, kiu ne esprimas simple sian deziron kaj senton (ĉar personaj deziroj kaj sentoj neniun interesas), sed kiu priskribas nur tion, kion li vidas, scias, aŭdas kaj konkludas, kiu ne en karaktero de flanka partiano volas perforte altiri la legantojn al sia partio, sed en karaktero de kunlaboranto de la gazeto volas dividi kun ĝiaj legantoj la impreson, sub kiu li mem sin trovas. Ne forgesu, ke la gazetoj ne volas esti rimedoj por sekaj partiaj celoj (kiel ili nomas nian aferon, se ili mem ĝin ne aprobas), sed memoras antaŭ ĉio pri la intereso de siaj legantoj kaj pri sia renomo de alportantoj de interesaj artikoloj kaj novaĵoj. La artikoloj devas esti ne sekaj, sed preparitaj kun certa saŭco, ĉar la eldorlotitaj stomakoj de la gazetoj ne amas sekan manĝon; kio en seka ripetita formo estis forĵetita kiel sengustaĵo, en certa nova saŭco estos akceptita kiel delikataĵo. Tiel ekzemple la artikoloj povas enhavi sciaĵojn historiajn, faktojn sciencajn, analizojn aŭ gajan humoron. La plej multe la artikoloj ordinare plaĉas al la gazetoj, se anstataŭ filozofadi, ili prezentas multon da novaĵoj por la legantoj; ĉar artikolojn reporterajn la gazetoj la plej volonte akceptas (precipe se la artikolo havas karakteron iom sensacian). Vi povas rakonti pri la stato de l’ afero, detale pri ĝia literaturo kaj pri la apartaj verkoj, pri la kluboj kaj rondetoj oficialaj kaj neoficialaj, pri la korespondado inter personoj de diversaj landoj kaj nacioj, pri la konstruo kaj la spirito de la lingvo, doni ekzemplojn de prozo kaj versoj k. c. Lerta ĵurnalisto el la plej malmulta materialo kaj eĉ ĉe absoluta manko de statistiko komprenas prepari artikolon plenan je intereso por la legantoj.

Ekster artikoloj ekzistas ankoraŭ multaj aliaj vojoj por paroladi pri nia afero en gazetoj, ekzemple: korespondoj, felietonoj, rakontetoj, privata korespondado, demandoj elvokantaj respondojn de la redakcio en la rubriko de respondoj, anoncoj k. c. Tiel ekzemple se en tiu aŭ alia urbo homoj komencis interesiĝi je nia afero, oni povas alsendi korespondojn al gazetoj kaj inter aliaĵoj rakonti, ke en tiu urbo laŭ la ekzemplo de aliaj urboj komenciĝis movo por la afero Esperanto, kaj ĉe l’ okazo paroli pli vaste pri la tuta afero. Diversaj gazetoj, kiuj ĝis nun estis fermitaj por artikoloj pri nia afero, per sia propra iniciato, volante doni al siaj legantoj novaĵeton, donis sciigon pri la paroladoj de sinjoro Schmidt kaj pri la fondiĝo de la Munĥena klubo, kiam oni alsendis al ili eltranĉojn el aliaj gazetoj kun la diritaj sciigoj aŭ korespondoj. En felietonoj aŭ rakontetoj oni povas ĉe l’ okazo tuŝi nian aferon. Unu gazeto, absolute malamika al nia afero, en sia poŝta rubriko respondis al unu demandanto, ke ĝi “ne apartenas al la entuziasmuloj por la lingvo Esperanto”, kaj tiel kontraŭvole nomis nian aferon, kio jam estas pli bone, ol tio, kion la germanoj nomas “todtschweigen” (mortigi per silento). Malgranda anonco, kiel ekzemple: “la amikoj de la lingvo internacia Esperanto en nia urbo estas petataj, alsendi siajn adresojn al N. N.”, aŭ en alia maniero, sian propran celon (eble nur pretekstan) kredeble ne atingos, kaj tamen ĝi turnos la atenton de multaj legantoj sur nian aferon.

Ekzistas multaj diversaj vojoj por eterne paroladi en gazetoj pri nia afero; sed 2–3 personoj nenion povas fari, kaj estas necese, ke ĉiuj Esperantistoj, ĉiu de sia loko de loĝado, ripete laboradu en tiu ĉi direkto, kaj ke la agitado estu konstanta kaj de diversaj punktoj. Nia laborado, aparte en la unua tempo, estas tre malfacila, kaj se ni volas, ke nia idealo pli aŭ malpli frue estu atingita, ni devas ĉiuj kutimi je la konvinkiĝo, ke ĉiu el ni devas esti energia kaj senlaca laboranto por la komuna celo kaj ne sole pasiva rigardanto kaj aŭskultanto, kiu volas nur ĉiam scii, kion oni faras. Ni devas reciproke al ni ĉiam helpadi kaj konsiliĝadi, kaj tiel estus tre bone, se niaj amikoj subtenadus inter si regulan korespondadon (multaj jam nun ĝin faras*). Por plifaciligi tion ĉi, ni nun proponas, ke Esperantistoj, dezirantaj komenci korespondadon kun aliurbaj Esperantistoj, sendu al ni siajn adresojn, kaj ni publikigados ilin en nia gazeto. La internacia korespondado inter diversurbaj kaj diverslandaj amikoj ankaŭ en aliaj flankoj sendube prezentos al la korespondantoj multan intereson. Ni faras nian proponon, kaj ni esperas, ke ĝi estos volonte akceptita kaj ke jam en la venonta numero ni havos la eblon doni diversajn adresojn en la rubriko “Personoj, dezirantaj korespondadi en Esperanto”.

OV II.36. El La Esperantisto 1891, n.3, p.17–20.

Artikoletoj.

Ni dividas kun niaj legantoj ankoraŭ kelkajn aliajn konsilojn, ricevitajn de niaj amikoj. Sinjoro A. Grabowski proponas fondi negrandan akcian societon por eldonado de verkoj en nia lingvo. La propono estas tre bona, sed la sperto montris al ni, ke ne tiel baldaŭ ankoraŭ ni povos fondi ion similan; se ni nun volus ĝin provi, ni havus nur malagrablaĵojn kaj nenian rezultaton, tial ni ne prenas sur nin la iniciaton. Tamen ni presas la konsilon, ĉar eble aliaj amikoj de nia afero volos ĝin provi kaj estos pli feliĉaj ol ni atendas. — Li donas ankoraŭ la jenajn konsilojn: a) “Ĉiu disdonadu libretojn (gramatikojn, vortarojn) sen ia propra antaŭparolo. Mi gajnis amikojn nur tiam, kiam mi donis, nenion parolante pri la enhavo, la libreton al la konato kaj aldonis nur: ‘Ne rigardu nun en la societo la libreton, kaŝu ĝin en la poŝon kaj poste, kiam vi estos sola en Via ĉambro, tralegu kaj pripensu ĝin serioze.’ Se ni donacas la libretojn publike en societo, tiam okazas tio ĉi: la plej malsaĝaj komencas tuj kritiki la unuan vorton, kiun ili tralegis, kaj kontraŭparolante kontraŭ la ebleco de tia afero, kiel lingvo tutmonda, ili deprenas per siaj ŝercoj la kuraĝon al la ceteraj. Se oni volas konvinki la amason, oni fariĝos nur ridinda en ĝiaj okuloj kaj nenion helpos al la afero. Mia konata instruistino de gimnazio, kiu mem ellernis la lingvon, rakontis al mi: ‘Mi prenis libreton kaj montris ĝin al la instruistoj-kolegoj en la konferenco. Oni komencis kritiki sensence kaj ridi je mi, tiel ke mi ne sciis kion respondi kaj kie min kaŝi’.” b) “Estas afero ĉie konata, ke la plejmulto de homoj aĉetas libron nur tiam, kiam ĝi estas en librejo. Se iu el vilaĝo veturas urbon, li ofte ricevas tian komision: se Vi estos en la librejo, aĉetu por mi tian kaj tian libron aŭ abonu tiun kaj tiun gazeton. La peno skribi leteron, enmeti monon, sigeli ĝin per 5 sigeloj kaj sendi al ia librejo aŭ redakcio detenas multajn ankaŭ inter niaj adeptoj venigi presaĵojn en Esperanto. Tial mi konsilas, ke niaj amikoj kolektu la abonan pagon por nia gazeto inter siaj konatoj kaj amikoj kaj sendu al la redakcio mem la monon kaj la adresaron de la varbitaj abonantoj. Por ke la energiaj batalantoj sciu unu pri la alia, oni devas presadi nun ĉiam la nomojn de tiuj, kiuj per la supre montrita maniero gajnos por nia gazeto ne malpli ol 10 legantojn.”

(Sinjoro Grabowski mem faris bonan komencon kaj sendis al ni por la tuta jaro 1891 la abonpagon por 10 abonantoj, kiujn li varbis.)

OV II.37. El La Esperantisto 1891, n.3, p.20.

La plej malforta flanko de nia afero estas tio, ke ĝis nun ni ne havas ankoraŭ eĉ unu riĉan homon, kiu povus subteni nian aferon materiale. La tuta nia afero ĝis nun kuŝas sur la ŝultroj de personoj, kiuj havas bonan volon sed ligitajn manojn kaj neniujn rimedojn. Dume nia afero por progresadi rapide postulas grandajn rimedojn. Oni devus dissendi en la mondon grandan nombron da lernolibroj kaj agitantaj broŝuroj, oni devus donadi anoncojn, eldonadi verkojn k. c. Estas tute sendube, ke se ni havus materialajn rimedojn, nia afero irus cent fojojn pli rapide. Tial ni petas niajn amikojn peni, kiom ili nur povas, altiri riĉulojn al nia afero. Ankaŭ homoj kun konataj nomoj aŭ okupantaj gravan situacion en la societo estas por nia afero tre gravaj; kvankam jam nun inter la amikoj de nia afero trovas sin kelkaj personoj tre altaj kaj influaj, sed pro kaŭzoj ne kompreneblaj al ni ili bedaŭrinde sin ĝenas ankoraŭ ne sole fari ion publike por nia afero, sed eĉ elmeti malkaŝe sian nomon. La plej grandan utilon al nia afero alportos tiu, kiu inklinigos por ĝi iun riĉulon, kiu volus preni sur sin la tutan materialan flankon de nia afero.

OV II.38. El La Esperantisto 1891, n.3, p.20.

Kun la artikolo de sinjoro Meier, estro de la Societo Esperantista en Munĥeno, ni ĉesigas, almenaŭ por kelka tempo, la presadon de proponoj reformaj, kaj en la venonta numero ni donos nian propran opinion pri la proponitaj ŝanĝoj, pri iliaj principoj kaj manieroj de proponado kaj enkondukado. Tie ĉi ni nur ne povas nin deteni diri kelkajn vortojn pri la esprimoj “tiela”, “kiela” k. c., ĉar tiu ĉi demando estas levita jam kelkajn fojojn. Nian rilaton al la propono pri la diritaj formoj la estimata korespondanto komprenis ne en la ĝusta senco. Ni neniam havis la intencon forĵeti la formon “tiela”; ĝi estas kreita tute regule laŭ la gramatiko kaj logiko, kaj ni ne sole ne havis kaŭzon ĝin forĵeti, sed ni eĉ ne havis kaŭzon rigardi ĝin kiel ia ennovaĵo. En nia presita literaturo ankoraŭ antaŭ la farita propono oni povas kelkfoje (kvankam malofte) renkonti la vortojn “kioma”, “tioma”, kiuj estas kreitaj tute laŭ tiu sama maniero, kiel “kiela”, “tiela”, kaj tamen nek al ni, nek al iu alia venis en la kapon diri, ke ĝi estas ia ennovaĵo, pri kies akceptado aŭ neakceptado oni devas konsiliĝi. Tiel same la formon “tiela” ni ne sole ne malpermesis al aliaj personoj (kiel pensas nia korespondanto), sed ni mem sen la plej malgranda ŝanceliĝo ĝin uzus, se ni havus la okazon, kvankam la diferenco inter la senco de “tia” kaj “tiela” estas tiel malgranda, ke la okazoj por “tiela” estos tre maloftaj, ekzemple: se brulas granda domo kaj la brulo estas stranga, jen hela, jen subite estingiĝanta por momento, jen saltanta k. c. — ni povus diri (kvankam ne necese): “ĉu vi vidis tiun brulon (= la brulon de tiu ĉi domo)? tian brulon (= tiel grandan k. c.) mi ofte vidas, sed neniam mi vidis brulon tielan (= tiamanieran). Sed sinjoro W. ne proponis, ke ni uzadu la formon “kiela” en okazo de bezono, sed li simple ĉiam uzas la formon “kiela” en la senco de nia “kia”; tio ĉi estas jam reformo, kiun ni vere al neniu malpermesas, kaj kiun ni en formo de projekto volonte estus presintaj en nia gazeto, sed kiun ni mem subite enkonduki praktike en nia gazeto ne povas sen gravaj motivoj; ĉar se ni volus ĉiun proponitan reformon blinde tuj efektivigi en la diversaj artikoloj de nia gazeto, la gazeto prezentus baldaŭ tian babilonan miksaĵon de stiloj, ke la legantoj devus ĝin kun kolero forĵeti. La stilo de nia gazeto devas esti modela, pura kaj unuforma, kaj se ni eble iom post iom enkondukos kelkajn ŝanĝojn, ni faros ĝin nur singarde, ne en apartaj artikoloj, sed en la tuta gazeto, kaj memorante la malutilecon kaj danĝeron de ĉia rompado, ni enkondukados paŝo post paŝo nur tiajn ŝanĝojn, kiujn ni trovos efektive gravaj kaj necesaj. Sed en la formoj “tiela”, “kiela” (ĉiel-a!) ni tian necesecon ne vidas; ĉar se “tiela” devas havi tute tian saman signifon kiel “tia”, kio do devigas nin sen grava bezono enkonduki rompadon (t.e. veki la hidron de multekapeco), por anstataŭ la jam ekzistanta kaj uzata vorto dusilaba doni vorton trisilaban? Farante tion ĉi oficiale en nia organo, ni ne sole sen bezono devigus la amikojn kutimi je nova formo, sed ni donus ankaŭ tre malbonan ekzemplon, kaj baldaŭ oni prave povus postuli, ke ni uzadu “tiutempe” anstataŭ la “senfundamenta” formo “tiam”, “tiunombre” anstataŭ “tiom”, kaj eĉ la vorto “tiela” mem, kiu elvokis la tutan malordon, baldaŭ devus perei kaj cedi sian lokon al multe pli “logika” formo “tiumaniera” kaj tiel plu, sen fino, sen limo! Kaj anstataŭ la montrita malordo kaj malutilo kian utilon la formo “tiela” alportus? Absolute nenian! Ĉar se la senco devas resti tiu sama, la ekstera formo de “tia” estas ja ne malpli oportuna ol “tiela”. Nia pasintjara gazeta respondo al sinjoro W. estis ne malaprobo (kiel eble kelkaj erare komprenis) sed nur klarigo de nia propra rilato al la diritaj formoj.

En la artikolo de sinjoro Meier samatempe estas tuŝita alia demando, jam multe pli grava: ĉu la signifoj de “kiu” kaj “kia” estas klare limigitaj kaj ne prezentos malfacilaĵon por multaj uzantoj. Tiu ĉi demando estas jam afero tute alia, havas signifon pozitivan, kaj pli aŭ malpli frue ni revenos al ĝi.

Artikolojn parolantajn pri reformoj ni ĝis hodiaŭ donadis sen ia rimarko de nia flanko, ĉar por ĉiuj faritaj proponoj ni rezervis de nia flanko komunan ĉirkaŭrigardon kaj konkludon. Hodiaŭ ni faris escepton nur tial, ĉar la tri fojojn ripetita propono pri “tiela” povus doni al ĝi en la okuloj de multaj legantoj ian eksterordinare gravan signifon. Ni petas pardonon, ke ni okupis tiel multe da loko per afero eble ne interesa, sed ni volis unu fojon montri, al kia senutila kaj enuiga perdo de tempo ĝi kondukus, se ni volus pri ĉiu plej malgranda propono ne sole vaste paroli en nia gazeto, sed detale klarigi la motivojn, kial ni ĝin ne efektivigas en nia gazeto. Uzante la okazon, ni nun ankoraŭ unu fojon ripetas, kion ni jam diris en alia loko: en sia propra verko aŭ en sia privata korespondado ĉiu povas uzi, kian stilon li volas (kvankam ankaŭ tie ĉi, pro la bono kaj unueco de nia afero, estas tre grave, ke oni deflankiĝu de la komuna stilo nur en okazoj tre gravaj kaj multe pripensitaj); aprobi tiun ĉi aŭtoron aŭ ne — estos la volo de la legantoj, kaj nia afero de tio ĉi ne dependos. Sed se en nia gazeto, kiu estas forte ligita kun la tuta sorto de nia afero, kaj en kiu la plej granda parto de niaj amikoj vidas modelon de stilo Esperanta, ni volus facilanime, sen interna persona konvinkiĝo kaj sen longa matura pripenso ĉiutage kaj sur ĉiu paĝo uzi alian stilon, — tiam nia afero estus ridinda kaj baldaŭ pereus. (Reformojn, kiujn ni persone ne aprobas, ni akceptos en la “Esperantiston” nur tiam, kiam montriĝos, ke la plej granda parto de la privataj aŭtoroj ilin senkondiĉe aprobis kaj uzas.) Se ni presadus ĉiun artikolon en alia stilo, la aŭtoroj de la reformitaj artikoloj mem baldaŭ superĵetus nin per insultoj, ĉar la danĝeron kaj ridindecon de multekapeco malpropra ĉiu facile vidas, dum la multekapecon enportitan de li mem ne ĉiu facile vidas kaj volas oferi al la komuna bono. Por ne reveni jam pli al tiu ĉi senutila parolado, ni ripetas nun unu fojon por ĉiam, ke ĉiu, kiu alsendas al ni artikolon, devas antaŭe esti preparita, ke la stilo en la artikolo estos glatigita konforme je la komuna stilo de nia gazeto.

OV II.39. El La Esperantisto 1891, n.3, p.21–22.

Al s-ro R-i. Estus tre bone, se Vi donacus po unu aŭ po kelkaj lernolibroj de nia lingvo al la kluboj aŭ societoj, kiuj ekzistas en Via urbo, kaj se Vi zorgus, ke la lernolibroj kuŝu sur la tabloj en la legejoj de tiuj ĉi kluboj. Tion ĉi saman estus bone fari ankaŭ kun la bibliotekoj.

OV II.40. El La Esperantisto 1891, n.3, p.23.

Al s-ro K. en Dinaburgo. Ekster la respondo letera, ni poste donos al Vi ankaŭ pli vastan respondon en nia gazeto. La respondoj en la gazeto havas karakteron ne personan, sed komunan; tial respondinte al la demandanto mem per mallonga poŝta karto, ni ofte, se la demandata objekto ne estas tre grava, donas la respondon en la gazeto kelkajn monatojn pli poste, ol la demando estis farita.

OV II.41. El La Esperantisto 1891, n.3, p.23.

Ŝanĝotaĵo.

Ni parolos pri kelkaj principoj, je kiuj laŭ nia opinio ni devas nin teni, proponante aŭ enkondukante diversajn ŝanĝojn en nia lingvo. Sed antaŭ ĉio ni permesos al ni malgrandan antaŭparolon. La cirkonstanco, ke ni en nia gazeto komencis paroladon pri ŝanĝoj, timigis kelkajn el niaj amikoj, kiuj ne bone komprenis la esencon kaj la celon de nia agado. La presitaj proponoj elvokis ĉe ili la timon, ke nia lingvo en la nuna stato ne povas sin teni kaj devas esti ŝanĝita! Tiu ĉi timo tute nature elvokis alian timon, ke ankaŭ post la diversaj ŝanĝoj la lingvo ne taŭgos kaj devos esti eterne ŝanĝata, kaj ĉiu, kiu hodiaŭ lernas la lingvon, ne povas sekve esti certa, ĉu lia uzita laboro ne estos senfrukte perdita kaj ĉu li ne devos denove lernadi kaj relernadi. Tiu ĉi timo estas tute senfundamenta, ĉar la efektiva historio kaj esenco de la proponoj estas sekvanta: la proponataj reformoj ne estas sekvo de iaj gravaj kontraŭvivaj mankoj en nia lingvo, sed ili estas natura esprimo de la deziro, ke tio, kio estas al ni tre kara, havu formon eble plej perfektan, se la pli granda perfekteco povas esti atingita sen oferoj, sen malutilo kaj sen internaj disputoj. Ni turnas la atenton de niaj legantoj, ke ne la konstruo de nia lingvo elvokis la proponojn de reformoj, kontraŭ kiuj ni nun devus batali (kiel ekzemple en Volapük), sed la proponojn ni mem elvokis, petinte jam en la komenco de nia eliro, ke ĉiu sendu al ni sian opinion kaj proponojn, kiujn li trovas utilaj. La proponoj sekve havas la karakteron ne de postuloj (kiel kelkaj legantoj erare pensas) — ili estas nur bonintencaj konsiloj, por kiuj ni dankas, kvankam la plej grandan parton de la ĝisnunaj ni ne povas uzi. Tial ni volonte aŭskultas kaj priparolas diversajn proponojn en la espero, ke tiu ĉi priparolado kaj analizado eble ĵetos lumon sur diversajn punktojn kaj poste kun la tempo eble donos al ni utilajn montrojn, kiuj kun bona rezultato povos esti uzitaj por nia lingvo; sed de priparolo ĝis enkonduko estas ankoraŭ grandega paŝo! Tiel ekzemple eĉ en la plej modela regno naskiĝas kaj volonte estas aŭskultataj diversaj proponoj reformaj, el kiuj multaj baldaŭ perdiĝas kiel netaŭgantaj, sed aliaj iom post iom (sed sen subita rompado!!) eniras en vivon; kaj tamen tio ĉi tute ne donas al la loĝantoj de tiu regno kaŭzon timi, ke ilia regno ne povas sin teni aŭ ke morgaŭ ili devos fordoni, kion ili per laboro atingis hodiaŭ! Nia lingvo, kiel tute sufiĉe montris la praktiko, ne sole tute bone povas sin teni en ĝia nuna stato, sed ni kuraĝas eĉ diri, ke el ĉiuj reformoj proponitaj ĝis hodiaŭ la forte plej granda parto ne sole ne plibonigus la lingvon, sed simple ĝin malbonigus. Tial la amikoj de nia lingvo povas esti tute trankvilaj. Se ni ne trovos ian certan vojon por enkonduki plibonigojn singarde kaj nerimarkeble, nia lingvo povos tute kuraĝe resti eterne en ĝia nuna formo. Neniu iam devigos niajn amikojn subite forĵeti, kion ili ellernis, kaj lerni novajn formojn. Se kelkaj reformoj efektive estos trovitaj necesaj, ili estos sankciitaj por la komuna uzado kaj akceptos signifon devigan nur iom post iom, nerimarkeble kaj senrompe, sur vojo natura, kiel en ĉiuj aliaj lingvoj. Priparolado kaj pripensado ne estas ankoraŭ tio sama, kio rompado. Parolante pri diversaj reformoj, ni ĉiam komprenas sub tio ĉi nur reformojn privatajn en la privataj verkoj de diversaj aŭtoroj (ankaŭ la reformoj, kiujn ni eble mem faros, devos havi karakteron pure privatan). Por la publiko esperantista tiuj ĉi reformoj ne havas signifon kaj tute ne estas devigaj, kaj ĉiu povas ĉiam sin teni je la unuatempa gramatiko kaj la fundamenta vortaro. Nur kiam montriĝos, ke la ŝanĝitaj formoj jam longe estas uzataj de ĉiuj plej multe legataj aŭtoroj kaj la tuta mondo esperantista per vojo privata kaj malrapida jam nerimarkeble alkutimiĝis al ili, — nur tiam ili ricevos sankcion kaj komunan devigecon. Sekve neniu devas timi, ke oni faros al li ian konfuzon en tio, kion li lernis, kaj ke oni devigos lin lerni ion novan. Tiun ĉi penson, jam kelkfoje ĉe okazo esprimitan, ni trovis nun necese ripeti ankoraŭ unu fojon, antaŭ ol ni parolas pri la principoj reformaj; ĉar alie de unu flanko parto de niaj amikoj havus senbezone timon antaŭ la vorto “reformo” entute, — de la dua flanko la tro varmegaj reformanoj faradus al ni ĉiam riproĉojn kaj ne komprenus, kial, priparolante diversajn reformojn, ni ilin tuj ne efektivigas. Kiam estas parolo pri la koro de nia afero, kiun ni devas defendi de mortigaj atencoj, ni pli volas paroli tro multe ol tro malmulte.

Antaŭ ol ni transiras al la analizado de la karaktero de la reformoj konsilindaj, ni metas ankoraŭ unu fojon la gravan demandon: kiu havas la rajton fari reformojn en la lingvo Esperanto? — kaj resumante ĉion, kion ni diris, ni respondas: la rajton fari oficialajn ŝanĝojn en la lingvo Esperanto havas neniu; eble iam poste, kiam nia afero staros jam tute forte, formiĝos kompetenta akademio, kiu havos pli vastajn rajtojn; sed ĝis tiam estas ankoraŭ malproksime. Libroj havantaj la celon instrui pri nia lingvo personojn, kiuj ĝin ankoraŭ ne konas (ekzemple lernolibroj, gramatikoj, vortaroj, stilaj modeloj k. c.) neniam devas deflankiĝi eĉ unu paŝon de la fundamenta, komune akceptita, formo de la lingvo, esprimita en la unuaj verkoj de nia lingvo, kvankam tiu aŭ alia formo al la aŭtoroj de la diritaj libroj ne plaĉus. Doni novajn formojn en tiaj verkoj instruaj oni povas nur tiam, se tiuj formoj jam estos delonge akceptitaj kaj uzataj de la plej granda parto de la aŭtoroj, kaj ankaŭ tiam oni devos doni ilin kune kun la formoj malnovaj, aldonante la rimarkon, ke la “fundamenta formo estas tiu kaj tiu (malnova), sed en la literaturo de la lasta tempo la plej ofte estas uzata la formo tiu kaj tiu (nova)”. Tiu ĉi regulo estas tre grava, kaj se la aŭtoroj de lernolibroj sin ne tenados je ĝi severe, ni baldaŭ anstataŭ unu lingvo Esperanto havus multajn, kaj la amikoj de nia lingvo ne komprenus unu la alian. Pro la unueco kaj senkonfuza ordo, kiuj estas por nia afero tiel gravaj, la libroj instruaj devas esti pedante konservativaj eĉ en la plej malgranda bagatelo!! Sed en verkoj literaturaj, kiuj havas la celon perfektigi kaj riĉigi la lingvon mem kaj helpi al la iom-post-ioma kreado de ĝia formo estonta, en verkoj, kiuj devas servi por homoj, kiuj nian lingvon jam konas, kiujn sekve la novaj formoj ne dekondukos jam de la komuna vojo kaj kiuj scias tre bone diferencigi inter formoj efektive ekzistantaj kaj formoj prove proponataj, — en tiaj verkoj la aŭtoroj laŭ sia bontrovo povas permesi al si diversajn deflankiĝojn de la komuna stilo kaj eĉ ŝanĝojn gramatikajn. Ĉar la legantoj de tiaj verkoj havas jam propran juĝon, tial la proponataj reformoj estos ne blinde, sed konscie akceptataj kaj uzataj de la aliaj verkantoj en Esperanto, aŭ malakceptataj kaj de neniu imitataj, kaj sekve tiuj ĉi reformoj aŭ iom post iom perfektigos nian lingvon, aŭ ili perdiĝos tuj post sia naskiĝo. Kaj per tia maniero nia lingvo sen videblaj ŝanceliĝoj pace irados sian vojon kaj perfektiĝados sen la plej malgranda malordo kaj sen la plej malgranda maloportuneco por la lernantoj, kiel ĉiu alia lingvo, kiu ankaŭ ĉiam perfektiĝas, kvankam tute nerimarkeble por ĝiaj uzantoj kaj sen iaj arbitraj ordonoj aŭ disputoj.

Nun ni metas la duan demandon: en kia mezuro la ŝanĝoj devas esti farataj? Respondante tiun ĉi demandon, ni devas antaŭ ĉio memori, ke la celo de nia laborado estas ne krei ian lingvan ludilon, kiu kontentigus ĉiujn (!) gustojn, sed — enkonduki lingvon tutmondan. Poste, kiam nia celo estos atingita kaj pri la tutmondeco de la lingvo ni jam ne bezonas zorgi, tiam sur la unuan planon eliros la formo kaj la detaloj de la lingvo; sed nun ĉiu devas antaŭ ĉio memori pri nia celo plej grava kaj plej malfacile atingebla. Se la reformistoj bone kaj longe pripensus kaj elprovus siajn reformojn, ili baldaŭ vidus, ke la plej granda parto de tio, kio al ili persone plaĉas, neniam plaĉus al aliaj personoj kaj tute ne bonigus la lingvon; sed se ni eĉ supozus, ke ĉiuj reformoj estas absolute bonaj, ni ne devas forgesi, ke pli bone estas havi unu lingvon, se eĉ ne tute ideale perfektan (se ĝi nur povas sin teni en sia formo kaj se la fundamento estas bona), ol havi grandegan amason da lingvoj malegalaj laŭ la personaj plaĉoj de ĉiu aparte (ĉar tiam nia sola celo — havi unu aŭ du lingvojn por ĉiuj nacioj — estus ja tute perdita kaj nia tuta laborado ne havus sencon). Ĉiu konanta nian lingvon konsentas, ke en okazo de bezono ĝi povus eterne sin tre bone teni plene en ĝia nuna formo; dume ĉia reformo, ĉu ĝi montriĝos utila aŭ ne, — unu flankon malbonan ĝi jam havas, ke ĝi batalas kontraŭ la celo, kiu nun estas por ni la plej grava. Jam tiu ĉi cirkonstanco mem devas montri al ni, ke ni nun devas esti ŝparemaj kun reformoj kaj ĉion, kio ne estas efektive necesa, lasi por la tempo estonta. Se ni al tio ĉi ankoraŭ memoros, ke nia nuna literaturo estas ankoraŭ tre malriĉa kaj ĉiu nova verko por la plej granda parto de niaj amikoj servas ankoraŭ kiel rimedo por perfektiĝadi en nia lingvo kaj apartenas sekve al la kategorio de libroj instruaj, pri kiuj ni supre parolis, — tiam neniu dubos, ke la demando, kiun ni metis, devas esti respondita jene: ŝanĝoj en nia lingvo en la nuna tempo devas esti farataj ankoraŭ en la plej malgranda mezuro kaj nur en okazoj tre gravaj. Antaŭ ol iu aŭtoro decidiĝos fari en sia privata verko ian eĉ la plej malgrandan kaj la plej mature pripensitan kaj elprovitan deflankiĝon de la komuna stilo, li devas ĉiam serioze sin demandi, ĉu la graveco de lia reformo kovras la supre montritan malutilon de lia paŝo, kaj la malbonan ekzemplon, kiun li donos al reformistoj nepripensemaj. Eĉ la efektive bonaj reformoj devas memori pri la tempo kaj maniero de enkondukado; ĉar multa, kio poste estos eble utila, nun facile povus alporti malutilon, kaj preskaŭ ĉio, kio enkondukite ŝtupe estus utila, enkondukite tro subite povus malbonigi nian aferon. Ĉar ni mem la plej multe laboris super nia lingvo kaj la plej bone konas ĝian spiriton kaj dank’ al nia plej multa laborado en nia afero ni la plej bone scias, kio por ĝi estas akceptebla kaj kio estas danĝera, tial estus la plej bone, se niaj amikoj ĉiam modeligadus sian stilon laŭ la stilo de “La Esperantisto”, kiu estos regulatoro kaj ankaŭ enkondukados iom post iom reformojn, sed ŝtupe kaj malrapide — vojo tre longa kaj por multaj eble enuiga, sed certa. Nia konsilo estas eble nemodesteco de nia flanko, sed pro la bono de nia afero ni devis ĝin malkaŝe diri. Ĝi estas nia konsilo, kiun niaj amikoj laŭ sia propra juĝo povas akcepti aŭ ne akcepti.

Nun ni transiros al la analizo, kia speco de reformoj enkomune estas bona (nun aŭ poste) kaj kia enkomune estas nebona kaj evitebla ne sole nun, sed eble ankaŭ ĉiam. Mezurilo por ni estos la principo, ke ĉiu reformo nur tiam estas bona, se la utilo, kiun ĝi alportas, kovras la malutilon, kiun ĝi kiel reformo enhavas jam en si mem. Analizinte diversajn ekzemplojn de reformaj proponoj, faritaj ĝis hodiaŭ aŭ per artikoloj aŭ per privataj leteroj, ni eltiros el ili la komunan konkludon, kia kategorio de reformoj estas aprobebla, kaj poste ni montros, per kia maniero la aprobeblaj reformoj la plej bone povas esti enkondukitaj sen malunueco kaj malordo. Ni komencos de ekzemploj, kiujn ni persone ne aprobas, kaj finos per tiuj, kiujn ni trovas bonaj.

(Daŭrigo venos.)

OV II.42. El La Esperantisto 1891, n.4, p.25–26.

Esperantistoj-vastigantoj.

En la 5a numero 1890 de nia gazeto estis presita projekto, fondi ligon de “Esperantistoj-vastigantoj”. Laŭ la esenco de la projekto, kiu estas skribita tre logike kaj konvinke kaj kies relegon ni rekomendas al niaj amikoj, estus sufiĉe, se ĉiu esperantisto nur unu fojon en sia vivo farus ion por nia afero — kaj la regula rapida kreskado kaj ĉiuflanka perfektiĝado de tiu ĉi afero estus jam sendubigita. Sed la malforta flanko de la projekto konsistas en tio, ke persono volanta fariĝi “vastiganto” devis promesi ion, pri kio li ne povis antaŭe certe diri, ĉu li povos ĝin plenumi. Estus domaĝo, se la bona projekto perdiĝus, ĉar ĝi povus eble efektive doni bonajn fruktojn sen grandaj oferoj de la flanko de ĉiu aparte. Tial ni reprenas nun la projekton kaj komencas ĝian efektivigadon. Sed por ke ĉiu povu facile enskribiĝi en la nombron de la vastigantoj, ne timante, ke li eble en okazo de malsukceso devos kontraŭvole rompi sian promeson, ni faras en la projekto la sekvantan ŝanĝon: anstataŭ “mi alportos 2 novajn vastigantojn” ĉiu promesas: “mi penos alporti 2 novajn vastigantojn”. Sed por antaŭe eviti de l’ alia flanko la cirkonstancon, ke multaj eble tute ne provos serĉi kaj simple diros, ke ili serĉis sed ne trovis, ĉiu vastiganto aldonas al sia promeso, ke se ĝis la promesita tempo li ne estos alportinta la 2 novajn vastigantojn, li sendados ĉiumonate pruvojn de sia laborado por nia afero, tiel longe ĝis la 2 personoj estos de li trovitaj. De tio ĉi rezultos: a) ke ĉiu povos facile enskribiĝi, ne timante, ke la plenumo de la promeso estos por li malfacila aŭ neebla kaj devigos lin rompi sian vorton; b) kvankam en okazo de netrovado de novaj vastigantoj ĉiu ricevas por purigi sian honoron tre facilan rimedon, tamen la ripetata sendado de pruvoj kaj la memorado pri tiu ĉi sendado estos ne tute agrabla por la maldiligentuloj, kaj tial ĉiu, kiu nur povos, pli volonte penos unu fojon fari sian ŝuldon, ol eterne laboradi kaj sendadi pruvojn. (Ni supozas kompreneble, ke intence publike rompi sian vorton, se la plenumo de ĝi ne estas malfacila, neniu honesta homo volos.)

Tio ĉi estas la sola formo, sub kiu ni povas komenci la efektivigadon de la projekto de sinjorino L. Aliaj formoj post matura pripensado montris sin ne bonaj. Tiel ekzemple oni proponis al ni, ke la vastiganto, ne trovinta 2 novajn vastigantojn, pagu monan oferon por nia afero; kvankam tiu ĉi rimedo per si mem ŝajnas la plej praktika kaj utila (ĉar per rimedoj materialaj ni ĉion povos fari), tamen 1) tiu sama sumo por unuj estus tro granda kaj nealportebla kaj por aliaj pli riĉaj personoj ĝi estus tro sensignifa kaj igus ilin jam de la komenco pli volonte pagi monon ol serĉi vastigantojn (kio estas por ni multe pli grave, — dum la ĉiumonata sendado de pruvoj de laborado estas egale facile farebla por ĉiuj kaj por ĉiuj egale malagrabla en komparo kun unufoja plenumo de sia promeso; 2) la kalkulado de mono elvokus baldaŭ de diversaj flankoj malkonfidon kaj metus nin en suspekton ĉe la registaroj.

Tiel komencante nun la efektivigadon de la projekto pri la vastigantoj, ni proponas al la amikoj de tiu ĉi projekto sendi al ni la sekvantan leteron:

Mi, subskribita, ellernis la lingvon internacian Esperanto kaj mi sankte promesas, ke mi penos, kiel eble plej baldaŭ trovi 2 novajn personojn, kiuj ankaŭ ellernos la lingvon Esperanto kaj ankaŭ sendos per mi al la redakcio de la “Esperantisto” tian saman leteron, kiel mi nun sendas. Se mi post 3 monatoj de hodiaŭ ne estos ankoraŭ trovinta tiajn 2 personojn, mi promesas en la fino de ĉiu prokrastita monato alsendi pruvon, ke mi konigis en tiu monato ne malpli ol 10 personojn kun la lingvo Esperanto*, kaj tion ĉi mi farados tiel longe, ĝis la diritaj 2 personoj estos de mi trovitaj.

Dato de forsendo: ......

Subskribo: ......

Mia adreso estas: ......

Mian nunan leteron mi sendas laŭ la propono de sinjoro ...... el la urbo ......

Por personoj, kiuj ne legis la artikolon de sinjorino L., en la No 5 de la “Esperantisto” de 1890, ni ripetas tie ĉi per kelkaj vortoj la esencon de la dirita projekto:

Plenumante la postulon de la projekto, ĉiu amiko de nia afero devos nur unu fojon en sia vivo oferi ne malfacilan laboron al nia afero, kaj tiam, se li poste eĉ tute forgesos pri nia afero, li jam povas esti certa, ke li multe faris kaj lia laboro ne perdiĝis senfrukte. Se ĉiu amiko nur la solan fojon energie penos akurate plenumi sian promeson, tiam (supozante ke la plenumado daŭros plenajn 3 monatojn) de unu amiko post 3 monatoj fariĝos 3 amikoj, post 6 monatoj — 7 amikoj, post unu jaro — 31, post 2 jaroj — 512, kaj post 5 jaroj unu sola amiko turniĝos en preskaŭ 2 000 000!! Per tia maniero se nun enskribiĝos nur 50 vastigantoj, ni post 5 jaroj havos 100 000 000 da personoj ellernintaj la lingvon Esperanto!

Ni ne estas tiel optimistaj por kredi, ke tia grandega nombro estos efektive atingita en tia mallonga tempo. La nombro, kiun ni atingos efektive, estos multe pli malgranda; ĉar inter la granda amaso da enskribitaj homoj de diversaj karakteroj troviĝos sendube multaj, kiuj plenumos sian promeson ne en la dezirita formo, ne akurate, aŭ facilanime tute ĝin ne plenumos, — kaj ĉiu aparta malakuratulo enportos grandegan malgrandigon en la atendatan nombron. Tamen se la nombro de niaj amikoj kreskos eĉ ne kun la mirega rapideco, kiun promesas la projekto akurate plenumata, — unu aferon ni povas diri: ke en ĉiu okazo la projekto sen grandaj oferoj de la flanko de ĉiu aparta amiko donos al ni konstantan kaj certigitan kreskadon de la nombro de niaj amikoj. Eĉ en okazo de absoluta malprospero ĝi malutilon alportos al ni nenian, dum se ĉiu el ni akurate ĝin plenumos, ĝi povas doni brilantan rezultaton. Tial ni akceptas la projekton kaj varmege rekomendas ĝin al ĉiuj amikoj de nia afero.

La leganto jam vidis, ke laŭ la konstruo de la projekto la nombro de la vastigantoj en la unua tempo kreskos tre malrapide kaj poste ĉiam pli kaj pli rapidege kreskados en geometria progresio. Dum la nombro estos ankoraŭ tre malgranda, ni publikigados la “vastigantojn” en nia gazeto; kiam la nombro komencos kreski pli multe, ni publikigados la vastigantojn en apartaj libroj. Por ke ĉiu povu vidi, kiu el la vastigantoj plenumas sian promeson kaj kiu ne, — ni ne sole presados ĉe ĉiu nova vastiganto, kiu kaj kiam lin varbis, sed ni presados ankaŭ ĉiumonate en aparta rubriko la nomojn de tiuj, kiuj ne trovis ankoraŭ novajn vastigantojn, sed alsendas por tio “pruvojn de laborado”.

La ekzistado de la “vastigantoj” estas, por tiel diri, afero flanka. Ĝi postulas de ĉiu nur unufojan laboron, kaj farinte sian ŝuldon, ĉiu vastiganto eliras el la rondo de laborantoj. Tial la aliĝo al la vastigantoj ne devas iom haltigi nian ceteran laboradon, kiu devas iradi tiel same kiel antaŭe. Tute egale ĉu la vastigantaro ion donos aŭ ne, la veraj amikoj de nia afero, sendube daŭrigados sian laboradon en ĉiuj manieroj, en kiuj ili povas.

Ankoraŭ en la pasinta jaro, tuj post la apero de la artikolo de sinjorino L., kelkaj amikoj alsendis al ni leteron pri sia aliĝo al la ligo de vastigantoj; sed tiam la vastigantaro ankoraŭ ne ekzistis, ĝi komencas sian ekzistadon nur de hodiaŭ, kaj tial ni petas la diritajn amikojn sendi al ni nun sian leteron denove, se ili ne ŝanĝis ankoraŭ sian decidon.

La aliĝon al la vastigantaro kaj la energian kaj elokventan serĉadon de novaj vastigantoj ni varmege rekomendas al niaj amikoj. Memoru amikoj, ke per la aliĝo Vi per unufoja laboro sen granda ofero alportos semon, kiu povas doni frukton milionoblan! Unu fojon en la vivo trovi 2 vastigantojn estas por ĉiu afero tre facila, kaj tamen, kian miregan gravegan signifon ĝi povas havi, se ĉiu el ni akurate faros tiun ĉi malgrandan faron! Nenie preciza akurateco povas havi tian grandan signifon, kiel tie ĉi! Tial ni turnas nin al ĉiuj amikoj de nia afero, estantaj kaj estontaj: ĉu Vi en alia maniero volos laboradi por nia afero aŭ ne, — antaŭ ĉio aliĝu al la vastigantoj, kaj antaŭ ol Vi faras ian alian paŝon, uzu Vian tutan penon kaj tutan energion por eble plej rapide kaj akurate plenumi Vian promeson de vastiganto. Elokvente memorigu al Viaj varbatoj kaj ili de sia flanko memorigu al la siaj, ke ni petas de ĉiu nur unufojan facile fareblan laboron kaj ke se ĉiu tiun ĉi solan fojon estos energia kaj akurata, ni vidos en la plej mallonga tempo la brilantan efektiviĝon de la plej bela revo de l’ homaro!

La eldonanto de tiu ĉi gazeto faras nun la komencon kaj enskribas sub No. 1 sian nomon en la nomaron de la “Esperantistoj-vastigantoj”. Kiu volas sekvi nian ekzemplon?

OV II.43. El La Esperantisto 1891, n.5, p.33–34.

Artikoletoj.

En la rubriko de la gazetoj, kiuj en la lasta tempo parolis pri nia afero, oni vidos, ke du pecoj el nia gazeto (la “Fingra kalendaro” kaj “La deveno de la virino”) estas represitaj en kelkaj gazetoj, kiuj ne forgesis aldoni, ke ĝi estas tradukita el la lingvo internacia Esperanto. La 2 pecoj estas la unuaj verketoj tradukitaj el nia lingvo en lingvojn naciajn. Tiuj ĉi tradukoj havas por ni tre gravan signifon, ĉar ili ne sole donas la okazon paroli en la gazetoj pri nia afero, sed ili altigas nian aferon kaj literaturon en la okuloj de la publiko. Tiaj tradukoj eĉ de la plej indiferentaj gazetoj estas volonte akceptataj (en ilia propra intereso) kaj alportas pli grandan utilon kaj pli grandan nomon al nia afero ol multaj nelerte skribitaj kaj ne akceptataj artikoloj kun sekaj laŭdoj de nia afero. Tio ĉi povas servi kiel plenigo al nia artikolo en No. 3 kaj montras ankoraŭ unu fojon, kiel multaj kaj diversaj estas la vojoj, per kiuj ni povas paroli en la gazetoj pri nia afero. Estus tre bone, se eble plej ofte kaj en eble plej multaj gazetoj aperu tiaj tradukoj el nia literaturo. Bedaŭrinde nia juna literaturo estas ankoraŭ tro malriĉa je originalaj verkoj aŭ verketoj; tial ni petas niajn amikojn, ke ili pli ofte sendu al ni interesajn originalajn verketojn, kiuj povus ne sole pliinteresigi la enhavon de nia gazeto mem, sed igi ankaŭ la aliajn gazetojn konatigi siajn legantojn kun nia literaturo kaj sekve ankaŭ kun nia afero. Eĉ verketoj aŭ pecoj ne originalaj povas ofte alporti tian saman utilon; ĉar se ili estas interesaj kaj ne konataj al la vasta publiko, diversaj gazetoj ankaŭ pli volonte tradukos ilin el nia gazeto, ol el ilia nekonata originalo.

OV II.44. El La Esperantisto 1891, n.5, p.34. La menciita “nia artikolo en No. 3” estas II.36, “Pri la manieroj de vastigado”.

Ni turnas ankaŭ la atenton de niaj amikoj sur la No. 3 de la gazeto “Der Stereotypeur” (vidu en la lasta numero de nia gazeto), en kiu de la plumo de sinjoro Chr. Schmidt estas donita artikolo, kiu ekster la klarigo de la esenco de nia afero donis ankaŭ la gramatikon de nia lingvo kaj paragrafon kun ekzercoj (kun la traduko de la vortoj sub tiu ĉi paragrafo) kaj promesis doni ankaŭ pluajn paragrafojn kun ekzercoj. Per tia maniero la legantoj de la “Stereotypeur” (bedaŭrinde tiu ĉi gazeto eliras nur unu fojon en la monato) iom post iom, nerimarkeble, sen laboro kaj sen aĉetado de libroj konatiĝos kun nia lingvo. Estus tre bone, se niaj amikoj povus igi ankaŭ aliajn gazetojn oferi al ni en sia folio ian anguleton, kie ni povus konstante donadi senpagan sisteman popularan instruadon pri nia lingvo.

OV II.45. El La Esperantisto 1891, n.5, p.35.

Sed ni ne ĉesos ĝin ripetadi: antaŭ ĉio estas necese, ke ni persone serĉadu ĉiam novajn amikojn aktivajn, kiuj ne sole aprobas, sed ankaŭ ion faras; ĉar por esti sukcesa, nia laborado devas esti dividita inter eble plej multe da manoj. Persono, kiu mem nenion farante ĉiam kontentigas sin nur je tio, ke li diras “tio al mi plaĉas kaj tio al mi ne plaĉas”, — tiu ne povas sin nomi amiko de nia afero.

OV II.46. El La Esperantisto 1891, n.5, p.35.

Pri la nomaro de l’ verkoj.

En nia literaturo devas esti severa ordo; tial ni ĉiun novan verkon signas per difinita konstanta numero, kiun ĝi devas ĉiam havi tiun saman en ĉiuj nomaroj de verkoj de nia literaturo. Dank’ al tio, parolante pri ia verko, ni estas liberigitaj nomi ĝian plenan titolon kaj povas ĉiam nomi nur ĝian numeron. Sed ordinare la aŭtoroj, presante novan verkon, donas al ĝi numeron laŭ sia propra bontrovo, kaj de tio elvenas, ke sub unu sama numero en unu nomaro estas presita unu verko, en alia — alia. Por forigi la malordon kaj malkompreniĝojn, kiuj ofte elvenas de tio ĉi, ni petas ĉiujn eldonantojn de verkoj, ke, presante la nomaron de verkoj, ili ĉiam presu ilin nur en tiu ordo, en kiu ili estas presataj sur la lasta paĝo de nia gazeto. Se ili volas enpreni en sian nomaron ian verkon, kiu en la “Esperantisto” ne ricevis ankoraŭ difinitan konstantan numeron, ili devas presi la nomon de tiu ĉi verko tute sen numero (sur la loko de la numero ili povas doni simplan strekon). Aparte arbitrajn numerojn ricevis la laste elirintaj verkoj, komencante de No. 41; tial, por enkonduki konstantan ordon, ni nun ŝanĝis la numerojn de kelkaj el la lastaj verkoj, kaj sur la lasta paĝo de la nuna numero de nia gazeto ni jam donas la konstantan ordon, en kiu la verkoj devas esti kalkulataj. En ĉiuj eldonotaj nomaroj de verkoj la eldonantoj de nun estas petataj, doni ĉiun verkon aŭ sub ĝia konstanta, difinita numero, aŭ tute sen numero.

OV II.47. El La Esperantisto 1891, n.6, p.44–45.

Forte okupataj je la ellaborado kaj relaborado de la projekto de la Akcia Societo, ni devis malfrui kun la nuna numero de nia gazeto. La numero 9a eliros kiel eble plej baldaŭ.

La projekton pri la Esperantistoj-vastigantoj la plej granda parto de niaj legantoj trovis nepraktika, kaj tial la projekto nun estas tute forĵetata. Sed en la nuna numero la legantoj trovos alian, multe pli praktikan kaj realan, projekton por fortigi kaj tute sendanĝerigi la estontecon de nia afero, kaj por tiu ĉi projekto ni petas la plej profundan atenton kaj la plej vivan partoprenon de niaj amikoj. La unuan penson al tiu ĉi projekto donis ankoraŭ antaŭ 2 jaroj sinjoro I. Lojko; en la lasta tempo similan projekton levis sinjoro A. Grabowski. Sed la projektoj de la diritaj amikoj estis fonditaj sur alportado de oferoj, kaj tial ni elvenis kun nia projekto ne pli frue, ol kiam prosperis al ni doni al ĝi karakteron realan, t.e. karakteron komercan kun gajnoj proporcie rekompencantaj la riskon kaj la prunton; ĉar la sperto bedaŭrinde montris al ni, ke per oferoj ni ne malproksime venos: la tuta pezo de perdoj materialaj kaj laboroj ĉiam kuŝus sur la ŝultroj de unu aŭ kelkaj personoj, ĝis ĝi ilin tute dispremus, kaj ĉiuj ceteraj sin kontentigus nur per rigardado. Se ian gravan aferon volas fari unu sola homo sen rimedoj, li pereigas sin mem kaj la celon ne atingas, se li eĉ volas oferi por la afero ĉion, kion li povas; sed se tiun saman aferon prenas en siajn manojn societo kun sufiĉa komuna kapitalo, tiam la afero atingas sian celon tre bone kaj la societanoj mem ne sole ne faras oferojn kaj ne perdas, sed la mono, kiun ili prunte donas al la afero, alportas al ili bonan materialan profiton.

OV II.49. El La Esperantisto 1891, n.8, p.57. Pri la menciita “praktika kaj reala projekto” vidu II.50.

Akcia Societo Esperantista.

OV II.50. El La Esperantisto 1891, n.8, p.57–62.

La plej proksima estonteco.

En la No 8 de nia gazeto ni presis projekton de “Akcia Societo Esperantista”. Ni esperu, ke la “projekto” baldaŭ fariĝos “fakto”; sed la tempo estas ankoraŭ tro mallonga, por ke ni nun povu jam scii la rezultatojn, kiujn nia projekto donis. Jam nun*, kiel oni povis facile antaŭvidi, la vasta projekto elvokis de la flanko de kelkaj amikoj diversajn demandojn kaj dubojn tuŝante diversajn apartajn punktojn de la projekto. Staras tute ekster dubo, ke la principo de la projekto, t.e. la intenco fondi per komunaj fortoj fonton, kiu donadus almenaŭ 5000 rublojn ĉiujare por la vastigado de nia afero, nenie trovos ian kontraŭparolon. Kontraŭparoloj povas nur veni: 1) kontraŭ la konstruo kaj la programo de la Societo kaj kontraŭ diversaj apartaj detaloj; 2) kontraŭ la efektivigebleco de la Societo. La unua punkto, kiel ajn grava ĝi ŝajnas je l’ unua rigardo, en efektivo ne havas grandan signifon. Ne parolante jam pri tio, ke la motivoj, kiuj ĝis nun estis prezentataj kontraŭ tiu aŭ alia detalo de la projekto, estas facile redefendeblaj, ni supozas eĉ, ke poste en la projekto eble estos trovitaj gravaj eraroj, kaj kontraŭ tia okazo ni rimarkas, ke la detaloj estos facile bonigeblaj kaj ŝanĝeblaj per la decidoj de la Societo mem. Nia programo devas nur difini la vojon por la unua tempo; sed de la momento, kiam la Societo fondiĝos, la rajto de decidado en ĝiaj aferoj transiras al la membroj, kiuj per voĉdonado povas ŝanĝi ĉion, kion ili trovas nebona. Grave estas por ni nur fondi kolegaron, kiu prezentus sufiĉan komunan forton, por garantii la estontecon de nia afero; sed uzi sian propran forton en tiu aŭ alia maniero estas jam afero de la kolegaro mem. Kun tiu sama ĝojo, kun kiu ni vidus la efektiviĝon de nia projekto, ni salutus ankaŭ Societon kun ĉiu alia programo, se la rezultatoj de ĝia laborado promesus esti tiaj samaj. Eĉ se unu sola persono volus tute laŭ sia propra programo krei kaj finance certigi ian konstantan fonton por nia afero, ni salutus ĝin kun ĝojo, — tiom pli, kompreneble, neniu povus al akcia Societo malpermesi aranĝi siajn aferojn laŭ sia propra bontrovo.

Multe pli grava jam estas la dua punkto — la efektivigebleco. Ĉu ni havos nun sufiĉe da forto, por krei Societon en tiu mezuro, pri kiu ni parolis en nia projekto? La venontaj monatoj donos respondon je tiu ĉi demando. Estas tute sendube, ke se ni povos atendi kaj elteni, la bezonata forto pli aŭ malpli frue kolektiĝos, ĉar ĉiu nova peco da tempo alportos al nia afero novajn amikojn kaj grandigos niajn fortojn. Ĉar la demando estas pure financa, tial la jesa respondo en nia kreskonta afero dependas nur de la tempo. Se la sufiĉa forto por krei nian Societon ne kolektiĝos en unu monato, ĝi kolektiĝos en du monatoj, en tri monatoj, en jaro, aŭ fine en kelkaj jaroj. Tamen ni ne povas senzorge lasi la respondon tute al la estonteco; ĉar se la efektiviĝo de la Societo tro prokrastiĝos (aŭ el kaŭzoj pure financaj, aŭ el neeblo tiel baldaŭ konsentigi la diversopiniajn partoprenontojn por ia nun difinita programo), tiam nia afero povus dume perei el manko de fortoj kaj el neeblo finance sin teni. Sekve la prudento ordonas al ni: pacience atendi kaj kolekti iom post iom financajn fortojn por la fondota Societo, priparoli kaj peni alkonduki al ia konsento la diversajn opiniojn pri la konstruo kaj programo de la fondota Societo, sed — la plej grava — dume provizore certigi la regulan senhaltan iradon de nia afero ĝis la tempo, kiam la Societo fondiĝos. Ni esperu, ke la Societo fondiĝos jam post kelkaj monatoj, sed ni estu preparitaj ankaŭ por la okazo, se la fondiĝo eble prokrastiĝos tro longe.

Por provizore certigi la regulan iradon de nia afero en la plej proksima estonteco, t.e. ĝis la projektita Societo fondiĝos aŭ ĝis nia afero en ia alia maniero ricevos firman fundamenton sub la piedoj, ni agas en la sekvanta maniero:

Ni ellasos 200 “Kartojn Fondantajn” kies celon kaj signifon oni povas vidi el la malsupre donita teksto de la kartoj mem. Nun ni nur turnas la atenton de niaj amikoj, ke ĉiu el tiuj 200 kartoj postulas de sia posedanto nur la pruntadon de tre sensignifa sumo de 1 rublo ĉiumonate; la kartoj sekve neniun ŝarĝos kaj dume ili tute certigos la estontecon de nia afero. Ni povus nin kontentigi je nur 150–160 kartoj, tamen ni ellasos la rondan sumon de 200, en la antaŭvido, ke eble parto de la posedantoj estos neakurataj en la pagado. Ni petas ĉiun el niaj amikoj skribi al ni kiel eble plej baldaŭ, ĉu li volas ricevi “kartojn fondantajn” kaj kian nombron li volas ricevi. Kiam la nombro de la mendoj atingos la altecon de 200 kartoj, tiam ni presos la kartojn, dissendos ilin al la mendintoj kaj petos alsendi al ni pagon por la unua monato.

Ni atentigas ankaŭ, ke la sistemo de la kartoj fondantaj tute ne devas malhelpi al la fondiĝo de la projektita Akcia Societo, por kiu la sistemo de la kartoj estas nur provizora prepariĝo kaj ne io aparta kaj nova. La mendadon de la akcioj la amikoj povas kuraĝe daŭrigi en tiu sama alteco, en kiu ili volis ĝin fari antaŭ la sistemo de la kartoj, kaj ili ne devas timi, ke parto de ilia mono nun estos okupita en ia alia maniero: ĉar kiam la nombro de la subskribitaj akcioj atingos la necesan altecon, tiam la fondiĝonta Societo antaŭ ĉio devos elaĉeti la kartojn fondantajn kaj la tuta mono de ĉiu denove fariĝos tute libera por la aĉeto de la menditaj akcioj.

La provizora sistemo de la kartoj, tute ne malhelpante al la eble ankoraŭ malproksima fondiĝo de la Societo, donos al ni la eblon regule konduki nian aferon en la plej proksima estonteco kaj donos al ni ankaŭ sufiĉe da tempo por bone pripensi kaj priparoli, ĉu estas konsilinde fondi la projektitan Societon kaj en kia formo oni devas ĝin fondi, aŭ ĉu oni devas resti ĉe la nuna ordo.

Jen estas la formo kaj la enhavo de la “kartoj fondantaj”:

Karto Fondanta
de la
Lingvo internacia Esperanto.

No. ......

La posedanto de tiu ĉi karto promesis pagadi ĉiumonate al la eldonanto de la gazeto “La Esperantisto” (komencante de la dato, presita en la fino de tiu ĉi karto) unu rublon kaj akurate daŭrigadi tiun ĉi pagadon ĝis la tempo, kiam la afero Esperanto staras forte sur propraj piedoj, t.e. kiam la nombroj de la pagantaj abonantoj de “La Esperantisto” atingos la altecon de unu milo. (Rimarko: La posedantoj de la kartoj fondantaj ricevas “La Esperantiston” senpage; la kosto de “La Esperantisto” por ĉiuj aliaj personoj restas 2 rubloj por jaro; se la posedantoj de la kartoj fondantaj deziras, ili havas la rajton postuli [per voĉdonado, kalkulante unu voĉon por ĉiu karto], ke la kosto de “La Esperantisto” estu nur unu rublo por jaro; sed tiam la pagado por la kartoj fondantaj devas daŭri ĝis “La Esperantisto” havos 3000 abonantojn.) De la tago, kiam “La Esperantisto” ricevos la 1000an abonanton (aŭ ĉe la kosto de 1 rublo ĉiujare — la 3000an), la pagado por la kartoj fondantaj ĉesiĝos, ĉiu posedanto de tia karto sendos ĝin al la eldonanto de la “Esperantisto” kaj ricevos anstataŭ ĝi por eterna memoro ateston, ke li estas “unu el la fondintoj de la afero Esperanto”. Samtempe kun la disdono de la atestoj eliros prese “ora libro de afero Esperanto”, en kiu estos priskribita por eterna memoro la tuta historio de la fondiĝo kaj firmiĝo de la afero Esperanto kaj estos presitaj la nomoj de ĉiuj personoj, kiuj per regule pagataj kartoj fondantaj prenis parton en la firmigo de la afero (t.e. la nomoj de la posedantoj de la atestoj) kaj ankaŭ la nombro de la kartoj, kiujn ĉiu aparta partoprenanto prenis en la komenco sur sian riskon kaj respondecon.

La kartoj fondantaj estas sennomaj (sed la adresoj de la posedantoj devas ĉiam esti sciataj al la eldonanto de “La Esperantisto”) kaj povas transiri el unuj manoj al aliaj; la nomajn atestojn ricevos tiuj personoj en kies posedo la kartoj sin trovos en la momento de la ĉesiĝo de la pagoj.

Al tiuj posedantoj de la provizoraj kartoj, kiuj forgesis alsendi sian pagon (en la komenco de ĉiu monato), la redakcio de “La Esperantisto” sendas memorigon en la fino de la monato kaj en okazo de bezono ankaŭ duan memorigon en la fino de la sekvanta monato. Karto, por kiu la posedanto ne pagis malgraŭ la dufoja memorigo, perdas sian forton, estas elstrekata el la nombro de la provizoraj kartoj kaj la tuta mono enportita por ĝi estas perdata. Kvitancoj pri la ricevitaj pagoj estos ĉiumonate donataj en “La Esperantisto”. Kiu deziras, povas sendi la pagon antaŭe por kelkaj monatoj per unu fojo.

La mono, kiun la posedantoj de la kartoj fondantaj ĉiumonate alsendas, estas nur prunto, kiu kun la tempo devas esti plene repagita (kun 5%) al la pruntintoj en la sekvanta maniero:

En la fino de ĉiu jaro en “La Esperantisto” estos presataj la nomoj de ĉiuj abonantoj kaj la tuta sumo de la mono, kiun Ia redakcio ricevis de la abonantoj. La tuta sumo estas uzata por repagi la prunton al la posedantoj de la kartoj fondantaj, en tia maniero, ke la tuta sumo estos dividata je 200 egalaj partoj (laŭ la nombro de la ekzistantaj “kartoj”) kaj la posedanto de ĉiu karto ricevos unu tian parton. Tiu ĉi ĉiujara repagado daŭros tiel longe, ĝis la posedantoj de la kartoj fondantaj ricevos returne la tutan sumon da mono, kiun ili enportis en la tuta tempo, kune kun 5% da gajno de la enportita sumo. Kiam la nombro de la abonantoj de “La Esperantisto” atingos 1000 (sekve kiam la ĉiumonataj pagoj por la kartoj ĉesiĝos), tiam la enspezoj de la unuaj 1000 abonantoj estos uzataj por kovri la kurantajn elspezojn de “La Esperantisto” kaj nur la abona pago de ĉiuj ceteraj abonantoj (super 1000) estos uzata por repagadi al la posedantoj de la kartoj fondantaj.

Transdoni “La Esperantiston” al ia alia persono aŭ al ia Societo la nuna kondukanto de tiu ĉi gazeto povas nur tiam, se tiu ĉi nova persono aŭ Societo antaŭe repagos (kun 5%) al la posedantoj de ĉiuj kartoj fondantaj la tutan sumon, kiun ili enportis en la daŭro de la tuta tempo.

Respondecon por la akurata plenumado de ĉio, kio estas dirita en tiu ĉi karto, prenas sur sin la aŭtoro de la lingvo Esperanto, L. Zamenhof.

La ...... 1891.

Subskribo de la eldonanto de “La Esperantisto”: ......

Al ĉiuj, al kiuj nia afero estas efektive kara, ni turnas nin kun la voko kaj peto: faru ĉion, kion Vi povas, por ke la 200 kartoj fondantaj estu kiel eble plej baldaŭ disprenitaj. Ni ne esperas, ke ni povos tiel baldaŭ trovi 200 apartajn personojn por la kartoj; tial ni estos tre dankaj al tiuj amikoj, kiuj prenos por si pli grandan nombron da kartoj, kiujn ili poste jam de si povos forvendi al siaj konatoj (aŭ al fremdaj nove venontaj amikoj, per la helpo de “La Esperantisto”), se ili ne volas konservi ĉiujn por si mem. Memoru, amikoj, ke ĝis la kartoj fondantaj estos disprenitaj, nia afero pendas en la aero kaj devus vole-nevole kelkan tempon ripozi; sed de la tago, kiam la 200a karto fondanta estos mendita, nia afero estos certigita por eterne!

OV II.51. El La Esperantisto 1891, n.9, p.65–66.

Kun la nuna numero mi devas por kelka tempo interrompi mian laboradon en nia afero. Ne el manko de bona volo, ne el laciĝo mi tion ĉi faras; la afero estas al mi tro kara, por ke mi povu iam memvole forlasi ĝin eĉ por unu tago. Sed bedaŭrinde homo dependas de cirkonstancoj; ekzistas cirkonstancoj, kontraŭ kiuj la plej bona volo povas batali nur ĝis certa limo, ĝis venas momento de absoluta neebleco.

Miaj projektoj en la NN-oj 8 kaj 9 de nia gazeto trovis varman aprobon de niaj amikoj; mendoj por “Akcioj” kaj “Kartoj Fondantaj” venas kune kun kuraĝigaj amikaj leteroj. Ankoraŭ kelkaj monatoj — kaj eble la nombro estos plena kaj la regula irado de nia afero estos certigita. Sed la cirkonstancoj, longe per forto repelataj kaj retenataj, fariĝis fine tiel premantaj, ke mi pli atendi ne povas; ili min tial devigas demeti de mi por kelka tempo la kondukadon kaj eĉ la simplan laboradon en nia afero, ĝis mia situacio ŝanĝiĝos kaj ĝis mi denove, kun duobligita energio, povos rekomenci la laboron en la afero, kiu estas la tuta celo de mia vivo.

Nia afero havas jam amikojn sufiĉe spertajn kaj sufiĉe laboremajn. Tial mi esperas, ke mia kelktempa foriĝo ne estos sentebla kaj alportos nenian malutilon al nia afero. Mi esperas, ke la amikoj energie daŭrigos la karan aferon, kiun ni kune komencis, kaj kiu pli aŭ malpli frue venkos, sendube venkos, se eĉ tiu aŭ alia aparta batalanto falos en la malfacila batalo. Personoj povas fali, se iliaj piedoj el viando kaj ostoj perdas la forton; sed la ideo neniam falos, kaj kie falis unu batalanto, pli aŭ malpli frue sin trovos dek aliaj, pli fortaj kaj pli lertaj.

Mi faris ĉion, kion mi povis, mi tenis min tiel longe, kiel mi povis, kaj nun mi devas foriĝi kaj peni refortigi miajn piedojn, kiuj rifuzas pli min porti. Pasos kelka tempo, miaj vundoj saniĝos, kaj tiam, amikoj, Vi denove min vidos inter Vi, en la vico de la plej energiaj batalantoj. Mi esperas, ke mia foresto ne longe daŭros. Dume mi daŭrigas kaj daŭrigos la akceptadon de subskriboj por “Kartoj Fondantaj” kaj petas la amikojn ne forgesi pri tio ĉi. Kiam la necesa nombro de la Kartoj estos atingita, tiam, se la amikoj ĝin trovos utila, mi povos mallongigi mian foreston kaj rekomenci mian laboron multe pli frue ol mi esperas.

Pri la plua maniero de laborado la amikoj kaj la kluboj korespondados kaj konsiliĝados inter si. Nur unu peton mi havas al la amikoj: laboru en konsento kaj helpu unu al la alia. Se tio ĉi aŭ alia al Vi ne plaĉos, ne kontentigu Vin per simpla mallaŭdado (ĉar mallaŭdi aliajn estas tre facile), sed penu Vi mem fari pli bone. La malbonaĵon elpuŝu ne per disputoj, sed per plibonaĵo.

Al ĉiuj amikoj de nia afero mi sendas plej koran saluton.

OV II.52. El La Esperantisto 1891, n.11, p.81.

☛ En la lasta minuto ni ricevis unu sciigon, kiun ni kun ĝojo komunikas al niaj legantoj: dank’ al la helpo de unu el niaj amikoj la estonteco de nia afero estas nun tute certigita. Pli detale ni rakontos la aferon en la plej proksima numero de la “Esperantisto”, kiu eliros en la monato Marto. Komencante de Marto 1892 nia gazeto jam elirados nun regule kaj sen interrompo.

OV II.53. El La Esperantisto 1891, n.11, p.82.

De la redakcio.

OV II.54. El La Esperantisto 1892, n.1, p.1–4.

Nia afero. Ĉirkaŭrigardo.

Por niaj novaj legantoj ni donas tie ĉi mallongan historion kaj esencan ĉirkaŭrigardon de la nuna stato de nia afero. La celo de nia lingvo estas: detrui iom post iom la murojn, kiuj staras inter la diversaj popoloj kaj subtenas ilian reciprokan nekomprenadon, fremdecon kaj malamikecon, ebligi liberan interkomunikiĝon inter personoj de diversaj nacioj kaj per neŭtrale ĉiuhoma lingvo-tradukilo fari la sciencon kaj literaturon de ĉiu nacio uzebla por la tuta homaro. “Esperanto” tute ne havas la intencon malfortigi la lingvojn naturajn de ĉiu aparta nacio: kontraŭe, ĝi ilin nur fortigos kaj perfektigos, ĉar kiam ĉiu homo bezonas por la internaciaj komunikiĝoj lerni nur unu lingvon anstataŭ multaj, tiam li havos pli da tempo por labori super sia patra lingvo. Esperanto devas servi nur por komunikiĝoj internaciaj kaj por tiuj produktoj de la homa spirito, kiuj havas egalan signifon por la tuta homaro.

La lingvo internacia Esperanto aperis publike en la fino de la jaro 1887. Malgraŭ la tro mallonga tempo kaj malgraŭ la diversaj malfacilaĵoj, kun kiuj ĝi devis batali (tiom pli ke ĝi aperis en tempo kaj cirkonstancoj tre malfavoraj), la lingvo Esperanto dank’ al sia celo kaj konstruo akiris jam grandan amason da amikoj inter diversaj popoloj. La plej grandan nombron da amikoj nia afero nun havas en Rusujo; la duan lokon okupas Germanujo, la trian — Svedujo; poste iras ĉiuj aliaj landoj kun pli aŭ malpli granda nombro da esperantistoj. Jam ekzistas preskaŭ nenia lando, en kiu nia afero ne havus amikojn, kvankam la nombro de la aktivaj amikoj estas ankoraŭ ne sufiĉe granda kaj multaj estas ankoraŭ tiel malkuraĝaj, ke ili sin ankoraŭ kaŝas kun nia afero, kiel kun ia krimo. La pli aŭ malpli granda disvastiĝo de nia afero en tiu aŭ alia lando ne dependas de la karaktero de la nacio, sed simple de tio, kie la esperantistoj pli energie laboris kaj kie oni nian aferon pli konas. Estas tute ekster dubo, ke kiam aliĝos al nia afero kelkaj “fortuloj de la mondo” kaj ni ricevos la eblon vaste konigi la mondon kun nia afero, nia lingvo rapide trakuros la tutan mondon. Nia celo estas unu el la plej grandaj kaj gravaj, kiujn la homaro iam havis.

La literaturo de nia lingvo kreskas rapide (se ni memoros la ĝisnunan malgrandecon de niaj rimedoj). Post 4 jaroj nia literaturo kalkulas jam pli ol 50 diversajn verkojn! Ekster tio ni havas unu nekonstantan gazeton en Sofia kaj unu konstantan en Nurnbergo; de tiu ĉi lasta, kiu nun komencas la trian jaron, eliris nun jam la 25a numero. Ekzistas nun 33 lernolibroj kaj vortaroj de nia lingvo en diversaj lingvoj naciaj. Ni posedas en nia lingvo tradukojn de diversaj verkoj de Ezopo, Lukianos, Göthe, Heine, Byron, Dickens, Longfellow, Lesage, Lamennais, Andersen, Goldoni, Puŝkin, Lermontov, Krilov, K. R., Nadson, Mickiewicz, Sienkiewicz, Prus. En la lasta jaro “La Esperantisto” alportis ekster multaj gazetaj artikoloj ankaŭ diversajn originalajn verketojn de Meier, Grohn, Fez, Goldberg kaj aliaj. El la publikaj paroloj, kiujn niaj amikoj havis en diversaj lokoj, kelkaj eliris prese en formo de broŝuroj. (La plej multajn publikajn parolojn pri nia afero havis sinjoro Chr. Schmidt.)

Pri la nombro de la personoj, kiuj ĝis nun ellernis la lingvon Esperanto, ni nenion povas diri, ĉar la plej granda parto donas nenian sciigon pri si, kaj nur okaze, per ia letero aŭ per alia maniero, ni sciiĝas pri ili, kvankam multaj el ili, kiel ni konvinkiĝas, bone ellernis nian lingvon jam antaŭ 2–3 jaroj. Laŭ diversaj faktoj ni supozas, ke la nombro de la ellernintoj de nia lingvo nun estas ĉirkaŭ 15–20 000. Sed dank’ al tio, ke la plej granda parto de la ĝisnunaj lernolibroj ne enhavis sciigon pri la ekzistado de nia gazeto, kaj dank’ al diversaj aliaj cirkonstancoj la plej granda parto de la ellernintoj estas tute deŝirita de nia afero: ni ne scias iliajn nomojn kaj adresojn kaj ili scias nenion pri nia laborado. Sed nun ni esperas, ke dank’ al la nemultekosta centra organo ĉiuj amikoj de nia lingvo iom post iom kolektiĝos ĉirkaŭ nia organo. Ĉiujn nesciatajn esperantistojn, al kiuj tiu ĉi numero eble enfalos en la manon, ni petas sendi al ni sian nomon kaj adreson; ĉiujn eldonantajn de lernolibroj kaj aliaj verkoj pri nia lingvo, ĉiujn parolantajn kaj laborantajn por nia afero ni petas montri al siaj varbatoj, kien kaj kiel ili devas sin turni, por ne resti por ĉiam deŝiritaj de nia afero (antaŭ ĉio alsendi al la centra loko sian nomon kaj adreson!)

Kluboj de la lingvo Esperanto ekzistas neoficiale en diversaj urboj en Rusujo kaj oficiale en la urboj Nürnberg (Bavarujo), München (Bavarujo), Schalke (Westfalujo), Freiburg (Badenujo), Upsala (Svedujo), Sofia (Bulgarujo) kaj Malago (Hispanujo). La laborema klubo Esperantista “Espero” en S. Peterburgo prezentis sian regularon al la ministro de l’ internaĵo kaj esperas baldaŭ ricevi oficialan permeson de la rusa registaro por pli vasta laborado. La kluboj kaj ankaŭ multaj privataj esperantistoj de diversaj landoj subtenas inter si vivan korespondadon. Kiu volas partopreni en tiu ĉi internacia korespondado, devas sendi al la redakcio de “La Esperantisto” sian nomon kaj adreson kun la peto publikigi ĝin en la rubriko de la personoj, kiuj deziras korespondadi en Esperanto.

Nia afero iras ĉiam antaŭen, malgraŭ ke ni havas ankoraŭ nur tre malgrandajn rimedojn kaj malgraŭ la praktika kutimo de la plejmulto da homoj blinde boji kaj moki ĉiun novan ideon anstataŭ ĝin ekkoni kaj subteni. Niaj esperoj estas bonaj, niaj fortoj ne laciĝos kaj ni ne ĉesos energie laboradi por nia kara afero, ĝis la bela revo pri neŭtrala ĉiuhoma lingvo efektiviĝos en ĝia tuta pleneco. Ni laboros kaj esperos.

OV II.55. El La Esperantisto 1892, n.1, p.4–6.

Respondoj al la amikoj.

Al s-ro W. T. La artikolo “Esperanto kaj Volapük” ne estos finita, ĉar nun la tempo multe ŝanĝiĝis kaj la batalo kontraŭ Volapük jam ne estas bezona; nun estas pli utile ne fari plu komparojn. La artikolo “Ŝanĝotaĵo” estos daŭrigata en la kuranta jaro.

OV II.56. El La Esperantisto 1892, n.1, p.16.

Ŝanĝotaĵo.

OV II.57. El La Esperantisto 1892, n.4, p.49–51.

Respondoj al la amikoj.

Al s-ro A. G. en Iv.-V. Viaj lastaj versaĵoj estas konstruitaj laŭ la nombro de la silaboj; sed mi pensas, ke en nia lingvo estus pli bone, se ni ĉiam nin tenus je la akcentoj de la silaboj; ĉar dum la dua formo estas agrabla por la oreloj de ĉiuj popoloj, la unua formo estas uzata nur de kelkaj popoloj kaj al ĉiuj aliaj ĝi ŝajnos stranga kaj ne harmonia.

OV II.58. El La Esperantisto 1892, n.4, p.62.

Ŝanĝotaĵo.

Al la ŝanĝoj, kiuj estis proponitaj de multaj amikoj kaj laŭ nia opinio estas prove akceptindaj sur kondiĉoj esprimitaj en nia artikolo en la No. 4 (t.e. por prova privata uzado ĝis la tempo montros ilian indon aŭ neindon), ni devas ankoraŭ aldoni la ŝanĝon de la tabelo da interrilataj pronomoj kaj adverboj (“kiu”, “tiu”, “kiam” k. c.). Estante vortoj tre gravaj kaj uzataj sur ĉiu paŝo pli ol ĉiuj aliaj vortoj, ili ofte malhelpas per sia longeco kaj multe gajnus, se ili estus kiel eble plej mallongaj. El la diversaj formoj, kiujn oni proponis al ni, ni elektas la sekvantan, kiu sola donas al ni la eblon prepari iom post iom formojn novajn, ne rompante la malnovajn, t.e. perfektigi la lingvon sen arbitraj ŝanĝoj kaj en la spirito de perfektiĝoj en ĉiu alia lingvo. Ni proponas elĵeti en la dirita tabelo da vortoj la literon “i” kaj (por ke ne naskiĝu io tute nova) anstataŭigi ĝin per apostrofo. La apostrofoj en la unua tempo eble prezentos ion neoportunan, sed ili prezentos sendanĝeran ponton de transiro, kaj ni ne devas bruligi post ni tiun ĉi ponton, antaŭ ol venis la ĝusta tempo. Kiam la apostrofitaj formoj tute forte enradikiĝos kaj tute elpuŝos la formojn malnovajn, tiam la apostrofoj forfalos, kaj ni tiam havos novajn formojn naskitajn per vojo tute natura kaj absolute sendanĝera. Ni sekve proponas la sekvantajn provajn (dume nur permesatajn sed ne devigajn) formojn: “ia, ial, iam, ie, iel, ies, io, iom, iu; k’a, k’al, k’am, k’e, k’el, k’es, k’o, k’om, k’u; t’a, t’al, t’am, t’e, t’el, t’es, t’o, t’om, t’u; ĉ’a, ĉ’al, ĉ’am, ĉ’e, ĉ’el, ĉ’es, ĉ’o, ĉ’om, ĉ’u; nen’a, nen’al, nen’am, nen’e, nen’el, nen’es, nen’o, nen’om, nen’u”. La vortoj “k’e, ĉ’e, ĉ’u” fariĝas tiel tute similaj je la vortoj “ke, ĉe, ĉu”, kiuj havas jam alian signifon; tamen tio ĉi ne malhelpas: en la skribado Vi ilin facile diferencigos per ilia apostrofo, en la elparolado — per ilia uzo kaj pliforta akcento. Se iam ili estos tiel sendube akceptitaj, ke ili perdos la apostrofon, ili povos tiam por diferenco havi sur si skribitan akcenton: “ke” (mallonge) kaj “ke” (longe). Cetere, se tio ĉi ŝajnos neoportuna, tiam sendube fariĝos la sekvanta fakto: ĉiuj vortoj de la tabelo kun la tempo akceptos la formon novan kaj la vortoj “kie, ĉie, ĉiu” restos kun la formo malnova. Al tio ĉi ni memorigas, ke ni ĉiam parolas pri la perfektiĝado de nia lingvo en la nunaj cirkonstancoj; sed kiam la celo de la lingvo (komuna akceptiteco) estos jam atingita, tiam estonta aŭtoritata Akademio povos forlasi nian vojon kaj fari aliajn ŝanĝojn eĉ tute arbitrajn kaj rompantajn.

La formoj kun “ĉi”, “tiu ĉi, tie ĉi” k. c. estas maloportunaj per tio, ke ili ne permesas la formadon de adjektivoj kaj aliaj partoj de parolo; por forigi tiun ĉi ŝajnan maloportunaĵon, ni, anstataŭ enkonduki ion novan, montras nur, ke laŭ la reguloj de nia lingvo ni povas uzi ne sole “tie ĉi”, sed ankaŭ “ĉi tie”, el kiu ni jam tre bone povas fari “ĉitiea” (aŭ “ĉi-tiea”).

La mallongeco de la interrilataj pronomoj kaj adverboj estas aparte grava por la versistoj. Sed ĉar la versistoj ankaŭ en aliaj lingvoj permesas al si mallongigojn, ne uzatajn en prozo, kaj la versoj per si mem prezentas ne ion necesan, sed pli ĝuste lukson, tial ni por versoj kredeble akceptos la provan uzadon de la apostrofitaj formoj (nur en okazo de bezono) ankaŭ en la “Esperantisto” eĉ pli frue, ol ili ricevos komunan sankcion.

En unu el la sekvantaj numeroj ni parolos pri la diferenco inter “kiu”, “kia” kaj “kiela” kaj laŭ la deziro de kelkaj amikoj ni iom ŝanĝos, klarigos kaj pli severe diferencigos la uzadon de tiuj ĉi formoj.

OV II.59. El La Esperantisto 1892, n.5, p.65–66.

Al s-ro … Vi diras: “pli bone propra kia ajn felo ol la malpropra eĉ de zibelo”. Vere, sed ne ĉiam. Se ni donos al niaj legantoj pecojn, kiuj havas nek ian intereson, nek bonan formon, tiam la legantoj tute ne estos al ni dankaj, ke ni donas al ili “felon propran”. Versojn ni povas nur presi tiajn, kiuj havas jam mem bonan formon, ĉar se ni devas plibonigi la formon en rimaj versoj, ĝi estas afero tro malfacila kaj postulus pli da tempo, ol fari mem novajn versojn. Mi ne parolas tie ĉi speciale pri Viaj versoj (el kiuj kelkaj estas sufiĉe bonaj kaj povos [kun kelkaj ŝanĝoj] esti siatempe presitaj), sed pri la principo enkomune.

OV II.60. El La Esperantisto 1892, n.5, p.79.

Respondoj al la amikoj.

Al s-ro. J. L. La formojn “anke, ankore, adie” k. c. oni povas ankaŭ jam nun uzi, se nia propono en N-ro. 4 estos akceptita. Laŭ nia propono estos “ank’, ankor’” k. c., sed, ne enkondukante ion novan, ni ja povas kuraĝe uzi tiujn ĉi vortojn ankaŭ kiel adverbojn, sekve: “ank’e, ankor’e” k. c. Viaj aliaj proponoj estus eble ne malbonaj, sed nun ili estas neeblaj, ĉar en la nunaj cirkonstancoj ni povas al ni permesi nur tiajn novaĵojn, kiuj nenion rompas en la malnovaĵo.

El La Esperantisto 1892, n.6, p.95. La menciita “propono en N-ro. 4” aperas en II.57, “Ŝanĝotaĵo”.

Al s-ro E. N. — Traduki la biblion, kiun ĉiu nacio havas en sia lingvo kaj per kiu, komparante kun la traduko en sia lingvo, ĉiu facile povus lerni la lingvon Esperanto, estus tre utile, sed … kie preni la rimedojn? Pro tiu kaŭzo ni ne povas eldoni Vian tradukon de Ruth.

OV II.61. El La Esperantisto 1892, n.6, p.95.

Pri la ŝanĝotaĵo.

OV II.62. El La Esperantisto 1892, n.7, p.97–100.

Novaĵoj.

Sinjoro W. H. Trompeter proponas, ke, pro oportuneco de korespondado, ĉiuj kluboj, almenaŭ la venontaj, sin nomu ĉiuj tute egale “Esperanto”. — Li proponas ankaŭ, ke oni akceptu “e” anstataŭ “kaj”, “z” anstataŭ “s” en la komenco de silaboj (ekzemple “zabl, zal, zam, zed, zen” k. c. anstataŭ “sabl, sal, sam, sed, sen”) kaj ke oni enkonduku apartajn vortojn por la germanaj “mögen, dürfen, sollen”. (Mian personan opinion pri tiaj ŝanĝoj mi jam esprimis en miaj artikoloj “Ŝanĝotaĵo” en la pasinta kaj nuna jaro [pri “e” kaj “mögen, dürfen” mi eĉ parolis speciale en N-o 7 de 1891 kaj en N-o 4 de 1892 en la respondoj al s-ro F. L.]. Mi ne vidas ankaŭ sufiĉan kaŭzon, kial ni devus ŝanĝi la ĉiukonatan formon en la vortoj kun komenca “s”, en kiuj ni ja tute oportune povas elparoli la akran “s” [= la germana “ss”]. Tamen laŭ la deziro de s-ro Trompeter mi prezentas lian proponon al la juĝo de niaj amikoj, kun la peto sendi ilian opinion pri la diritaj punktoj rekte al s-ro Trompeter.)

OV II.63. El La Esperantisto 1892, n.7, p.102.

Nia afero.

En la fino de Aŭgusto eliros el la presejo tre grava verketo, kiun mi varmege rekomendas al niaj amikoj (dume nur al la rusaj, ĉar la verketo eliras dume nur en lingvo rusa, kaj poste ni penos, ke ĝi iom post iom eliru ankaŭ en aliaj lingvoj). Tio ĉi estas libreto, difinita speciale por la propagando de nia afero kaj enhavanta en si ĉiujn ecojn, kiuj estas necesaj por vasta propagando.

Tiu ĉi verko, kiu havas la titolon “Esperanto, Lingvo Internacia, Antaŭparolo kaj Plena Lernolibro por Rusoj. Eldono 5-kopeka”, prezentos la verkon No. 1, konfirmigitan speciale al la bezonoj de vasta propagando. (Mi elektis la verkon n-ro 1, ĉar la kelkjara sperto montris al mi, ke por altiri novajn amikojn la senkompare plej sukcesa estis kaj estas tiu ĉi verko, dum ekzemple la seka verko N-ro 41 estas bona nur por tiuj, kiuj jam antaŭe estas gajnitaj por la afero kaj jam komencas la lernadon.) Estante presata per iom pli malgrandaj literoj, ol la verko n-ro 1 (kvankam tre oportune legeble kaj sur bona papero, en pli oportuna formo), ĝi enhavos nur 32 paĝojn kaj kostos ne pli ol 5 kopekojn (kun transsendo = 8 kopekoj; prenantaj ne malpli ol 20 ekzemplerojn per unu fojo, por la transsendo ne pagas). La verko enhavas: 1) leteron kun peto aliĝi al nia afero kaj sendi sciigon pri tio ĉi (sub la letero povos subskribi sian nomon aŭ signon la persono, kiu donas aŭ sendas al iu la libreton); 2) pretan poŝtan karton, kiu havas sur unu flanko la presitan adreson de la redaktoro de nia gazeto kaj sur la dua — presitan tekston de aliĝo kun libera loko por la subskribo de la aliĝanto kaj por la subskribo aŭ stampo de la altirinto. (Antaŭ ol dissendi aŭ disdoni tiujn ĉi libretojn, la amikoj subskribos aŭ stampos sur la diritaj kartoj sian nomon aŭ signon.) Persono, al kiu nia lingvo plaĉos, bezonos nur subskribi sian nomon kaj adreson, alglui al tiu ĉi karto 3-kopekan signon de poŝto kaj enĵeti la karton en la plej proksiman keston de poŝto. Por ke la leganto, al kiu nia lingvo plaĉos, ne prokrastu la elsendon de la karto, sur la karto estas dirite “mi promesas (senkondiĉe) ellerni” anstataŭ “mi ellernis”; 3) ĉirkaŭrigardon de la sukcesoj kaj de la tuta nuna stato de nia afero; 4) detalan antaŭparolon (el la verko n-ro 1, nur sen la lasta ĉapitro pri la “promesoj”); 5) plenan gramatikon; 6) vortaron esperanto-rusan; 7) pecojn por legi (en prozo kaj en versoj).

Tiu ĉi verko, preparita speciale por la celoj de propagando, laŭ la konsiloj, kiujn mi ricevis de diversaj amikoj-vastigantoj, prezentos laŭ mia opinio unu el la plej gravaj bataliloj, kiujn ni ĝis nun havas, kaj al ĉiuj, kiuj volas sukcese labori por nia afero, mi varmege rekomendas venigi tiun ĉi verketon en kiel eble plej granda nombro, disdonadi kaj dissendadi ĝin en multaj ekzempleroj. Enhavante en si ĉion, kio estas necesa por la propagando, la libreto en la manoj de niaj amikoj parolados kaj laborados por si mem kaj liberigos la amikojn de multa, ofte sensukcesa parolado.

Kiam la nuna numero de nia gazeto venos al la manoj de la abonantoj, la libreto estos jam tute preta. Disdonadu kaj dissendadu ĝin en kiel eble plej granda nombro al konatoj kaj nekonatoj; kiel bona semo, ĝi alportados al nia afero ĉiam novajn amikojn, kaj, dank’ al la venantaj kartoj de aliĝo, kiuj estos publikigataj, la amikoj-dissendantoj povos ĉiam vidi, kiuj el iliaj dissendataj libretoj donis frukton, kie kaj kian. Per la libretoj la amikoj povas, sen ia korespondado, varbi sub sia nomo novajn amikojn en la plej malproksimaj lokoj, inter personoj tute ne konataj.

Por la personoj, kiuj deziras dissendadi la libreton en plej granda nombro, sed ne scias, al kiu ilin sendi, mi aranĝas la jenon: kiu aĉetas ne malpli ol 100 ekzemplerojn per unu fojo, povas ricevi de mi (senpage) kune kun la libroj 100 (aŭ pli multe, laŭ la nombro de la prenataj libroj) adresojn de personoj, al kiuj li povas sendi la librojn.

Estus dezirinde, ke la amikoj eldonu tian saman libreton en aliaj lingvoj. Se la amikoj aprobos kaj sufiĉe subtenos tiun ĉi mian provan entreprenon kun la rusa libreto, tiam mi zorgos, ke tiaj libretoj iom post iom eliru ankaŭ en aliaj lingvoj, por ke ni povu iom post iom plenigi per ili en grandaj amasoj ĉiujn landojn de la mondo.

OV II.64. El La Esperantisto 1892, n.8, p.113–114.

Ĉu ni progresas?

Ĉiun fojon, kiam la bruo en nia afero iom trankviliĝas, kiam pasas kelka tempo sen novaj videblaj faktoj, ni ricevas de kelkaj amikoj la demandon: “ĉu nia afero progresas aŭ ĉu ĝi haltis?” Kelkaj el niaj amikoj pensas, ke afero progresas nur tiam, kiam ĝi bruas; tial la humoro kaj opinio de tiuj ĉi amikoj kun ĉiu tago alie ŝanceliĝas: kiam ili trovas en nia gazeto multajn konsolajn novaĵojn, ili ekkrias: “vivu Esperanto! ni iras, ni venos, ni atingos baldaŭ la celon!”; kiam pasas kelka tempo sen novaj aperoj, tiuj ĉi amikoj venas al la konvinko, ke ni staras sur unu loko aŭ ke ni eĉ mortas — kaj ili perdas la kuraĝon kaj lasas fali la manojn. Tamen egale senkaŭzaj estas la tro granda ĝojo en la unua okazo, kiel ankaŭ la malĝojo en la dua.

Ni iras antaŭen regule. La celo lumas al ni ĉiam tiu sama, kaj, ĉu hodiaŭ la cirkonstancoj estas pli favoraj, morgaŭ — malpli kaj postmorgaŭ denove pli — la veraj amikoj de nia ideo laboras trankvile kaj kun egala animo. De flanka bruo kaj de ekstera ŝajno neniel dependas la sorto de nia afero.

Ni devas brui, kiom ni povas, ni devas peni, kiom ni povas, krei ĉiam novajn faktojn por la okulo, ĉar … la blinda amaso tion ĉi amas kaj povas esti altirata la plej bone per tia maniero (la fakto, ke ni bedaŭrinde ne havas ankoraŭ la eblon, por sufiĉe brui kaj fari reklamon, multe malhelpas al ni en la altirado de la amasoj); sed por ni mem tiu ĉi bruo aŭ silento ne povas esti mezurilo de nia progresado aŭ starado. Plej granda bruo kaj ekstera brilo povas kovri sub si objekton tute senfundamentan, putran, mortantan aŭ jam mortintan, dum kontraŭe, nokta mallumo kaj morta silento povas kovri sub si objekton, regule kaj energie kreskantan kaj disvolviĝantan. Ni lasu al la amasoj, taksi la aperojn laŭ ilia ekstera brilo; se la amaso nun adoras ian luman meteoron, nenio ĝin detenos post kelkaj minutoj tute forgesi pri la meteoro, kiam tiu ĉi perdos sian malveran lumegon; se la amaso hodiaŭ silente rigardas aferon, malrapide sed konstante disvolviĝantan, tio ĉi ne detenos la amason morgaŭ aliĝi al la afero nerimarkite kaj tiri el ĝi utilon. Ni lasu al la amasoj juĝi la faktojn laŭ ilia ŝajno; kiam ni mem volas scii, ĉu nia afero progresas aŭ ne, ni devas esplori la faktojn internajn.

Se venos iam la tempo, kiam la tuta mondo scios kaj uzos la lingvon Esperanto, tiam — neniu dubos — ni povos kuraĝe diri, ke nia afero absolute atingis la celon. Ju pli multe da homoj ekscias kaj ekuzas nian lingvon, des pli multe ni proksimiĝas al nia celo, des pli multe ni progresas. Sekve la sola efektive vera montro, ĉu ni progresas aŭ ne — estas la kreskado aŭ nekreskado de la nombro de esperantistoj. Ĉio alia estas nur rimedoj, sed ne faktoj. Se eĉ la tuta mondo bruos pri nia afero, se nia afero brilos en ĉiuj publikaj lokoj, sur ĉiuj ekspozicioj de la mondo k.t.p., sed la nombro de la personoj kiuj ellernas kaj uzas nian lingvon ne kreskos — tiam ni malgraŭ la ŝajna potenco devos diri, ke nia afero mortis, ke ĝia lumo baldaŭ estingiĝos, kiel la lumo de minuta meteoro; sed se eĉ la tuta mondo silentos, se ĉiuj obstine kovros antaŭ ni la okulojn kaj la orelojn, se nia afero longe ankoraŭ restos tute nekonata en la plej granda parto de la mondo, sed se la nombro de la esperantistoj regule, se eĉ malrapide kreskados, — ni povos kuraĝe diri, ke ni regule progresas, ke ni regule iras antaŭen kaj ke la estonteco apartenas al ni.

Se vi deziras scii la staton de nia afero, ne serĉu en nia gazeto en la rubriko “Nia afero”, kiu prezentas eksteraĵon; serĉu en la rubriko “Novaj Esperantistoj”, kiu estas la plej grava rubriko de nia tuta gazeto. Tiu ĉi rubriko estas ankoraŭ malgranda, sed ĝi estas konstanta, ĉiu numero de nia gazeto alportas regule novan serion da novaj esperantistoj, kaj tio ĉi donas al ni la plej bonan garantion por la estonteco, tio ĉi montras la plej klare, ke ni regule progresas. Se ĉiu amiko penos alportadi ĉiam novajn ŝtonetojn al la konstruo de tiu ĉi rubriko, ĝi kreskados pli kaj pli, eliros el la kadroj de nia malgranda gazeto kaj fariĝos iom post iom potenca memstara organo kun centoj kaj miloj da novaj nomoj en ĉiu numero. Ju pli riĉa estos la dirita rubriko, des pli grandaj fariĝos niaj fortoj kaj des pli bone iros jam per si mem ankaŭ ĉiuj aliaj flankoj de nia afero. Kaj kiam fine la numeroj en tiu ĉi rubriko atingos potencan altecon kaj la kolektitaj nomoj prezentos tute grandan popolon, tiam ni povas ĝoje gratuli al ni, ke ni sen bruo venkis la mondon. Kaj tiu tempo venos!

OV II.65. El La Esperantisto 1892, n.9, p.129–130.

Ni petas reaboni.

Baldaŭ komenciĝos nova jaro. Ni petas, ke niaj karaj legantoj ne forgesu pri tio ĉi kaj renovigu frutempe la abonon de nia gazeto por la jaro 1893. La abonon por la venonta jaro ni jam nun akceptas, kaj ni petas la amikojn de nia afero rapidi kun la abonoj, por eviti malordon kaj por ke ni sciu, kiaj estas niaj fortoj por la venonta jaro. La tro malfrua abonado de multaj amikoj en la nun finiĝanta jaro estis kaŭzo de diversaj maloportunaĵoj por ni kaj por la abonantoj. En la komenco restis la ekzempleroj de la administracio, ĝi dissendis ilin senpage, kaj poste oni ne povis kontentigi la novajn abonantojn.

Ni ripetas, kion ni jam kelkajn fojojn diris, ke nia gazeto estas la plej grava objekto en nia afero kaj de la bonstato de nia gazeto dependas la bonstato kaj progresado de nia afero.

Ni tial ripete rekomendas nian gazeton al la memoro de niaj amikoj. Ni petas, ke ili mem reabonu la gazeton kiel eble plej frue kaj ke ili volu alporti al nia gazeto kiel eble plej multe da novaj abonantoj. Multaj homoj, precipe en afero nova, nenion faras el propra iniciativo; tial aboni por iu nian gazeton estas ordinare la plej bona rimedo, por alligi lin fortike al nia afero.

Kiel provo por novaj amikoj rekomendas sin la abono de 5 numeroj po 0,90 frankoj, kiu nun estas proponita de la administracio.

OV II.66. El La Esperantisto 1892, n.11, p.163.

Prospekto.

OV II.67. El La Esperantisto 1893, n.1, p.1–4.

Ligo Esperantista.

De la nuna jaro ni proponas tre gravan novaĵon, kiu espereble kun plena aprobo estos akceptita de la amikoj de nia afero: en ĉio, tuŝanta nian aferon, ni enkonduku konstantan voĉdonadon de ĝiaj amikoj.

Jam antaŭ 3 jaroj, kiel niaj amikoj memoras, ni sentis la bezonon, ke la kondukado de nia afero sin trovu kun egala rajto en la manoj de ĉiuj ĝiaj amikoj kaj ke la tuta sorto de nia lingvo dependu de la deziroj de tiuj, kiuj ĝin uzas kaj laboras por ĝi. Ni tiam ankaŭ proponis fondi Tutmondan Ligon Esperantistan, en kies manoj devus sin trovi la tuta sorto de la afero Esperanto. Sed tiu ĉi propono, per si mem tute natura, justa kaj necesa, ne povis tiam efektiviĝi, ĉar la sperto montris, ke niaj fortoj estis tiam ankoraŭ tro malgrandaj kaj nematuraj por tia aranĝo. La forto pozitiva, kiun prezentis nia tiama tuta amikaro, estis tro malgranda en komparo kun la forto negativa, kiu estas neevitebla en ĉiu komuna administrado de multaj personoj. Por ke ia afero bone sin tenu kaj progresu, estas necese, ke en ĝi la sumo de la enportataj fortoj estu pli granda, ol la sumo de la elportataj rajtoj. Sed tiam jam post la unuaj preparaj paŝoj montriĝis, ke Ligo, en tiamaj cirkonstancoj, ne posedante eĉ la dekan parton da forto, necesa por fortike ekzistigi kaj progresigi nian aferon, alportus nur danĝeran multkapecon al afero jam kreita kaj preta, kiu ekzistis kaj progresadis tute sen helpo de la Ligo. La fondado de Ligo tiam sekve montriĝis tro frua kaj devis esti prokrastita. Sed prokrastita ne estas forĵetita, kaj jam tiam ni promesis, ke en pli oportuna tempo estonta ni al la demando pri Ligo ankoraŭ revenos. Nun la cirkonstancoj tute ŝanĝiĝis. Nia afero jam ne sole staras tute forte, sed tute estas jam subtenata de niaj amikoj, ne postulante oferojn de la iniciatoro. Nun sekve venis la tempo transdoni nian tutan aferon al la libera dispono de ĝiaj subtenantoj, sen timo, ke ili lasos ĝin fali.

Ankaŭ la dua grava cirkonstanco, kiu tiam malhelpis la fondadon de Ligo, nun forfalas: la tiam proponita aranĝo de la Ligo estis tiel komplikita, ke ĝi ne povis ne elvoki diversajn disputojn; la nuna aranĝo, kiel la legantoj malsupre vidos, estas tiel simpla, klara kaj natura, ke ĉiaj disputoj fariĝas absolute neeblaj.

La ekzistado de Ligo kun plena aŭtoritato en nia afero ĝis nun estis ankoraŭ neebla; sed tiu ĉi manko sur ĉiu paŝo estis sentebla kaj kaŭzis certan rigidecon en nia afero. De multaj flankoj oni proponadis al ni: “faru tion ĉi, faru tion, ŝanĝu tion ĉi, enkonduku tion”, kaj ni tamen nenion povis fari, ĉar estis nenia aŭtoritato, kiu povus doni permeson aŭ malpermeson. La plej grandan parton de la ĝis nun faritaj proponoj ni ne aprobis kaj ni sciis, ke ankaŭ la plejmulto da esperantistoj ilin ne aprobus, — ni tamen povis prezenti nian opinion al nenia aŭtoritata juĝantaro, kaj tial la proponantoj alskribadis la neenkondukon de iliaj “tre gravaj” proponoj al nia persona obstineco; aliajn proponojn ni aprobis kaj ni estis konvinkitaj, ke ankaŭ la plejmulto da esperantistoj ilin aprobus, — ni tamen ne povis ilin akcepti ankaŭ pro manko de aŭtoritata juĝantaro, kiu donus la permeson; se ni, konante la guston de la plejmulto, akceptus tiujn ĉi proponojn — la kontraŭuloj de tiuj ĉi ennovaĵoj denove nin kulpigus, ke ni agas arbitre. Tiu ĉi manko de aŭtoritata juĝantaro estis forte sentebla sur ĉiu paŝo, kaj, turmentataj de ĉiuj flankoj de la plej kontraŭaj postuloj, ni kun granda sopiro atendadis la tempon, kiam ni povos transdoni la sorton de nia afero al ia aŭtoritata institucio, kiu, prezentante la volon de la plejmulto, en ĉiu punkto havus la rajton diri: “ni tiel decidis, sekve tiel devas esti”. La ekzistado de tia plenaŭtoritata Ligo devus ankaŭ silentigi ĉiujn personojn, kiuj nomas sin amikoj de nia ideo kaj tamen ne aliĝas al Esperanto, ĉar ili trovas, ke “la sistemo havas erarojn aŭ la afero estas ne bone kondukata”; ni tiam povus diri al ili: “aliĝu al la Ligo kaj kun plena rajto proponu Viajn ŝanĝojn; se Via opinio estas prava, la plejmulto ĝin akceptos kaj forigos la ‘erarojn’; se la plejmulto ne akceptos Viajn proponojn, tio ĉi montros, ke Via opinio estas nur persona kaj ne prava”.

Kun ĝojo ni raportas al niaj amikoj, ke, dank’ al la tuta fortigita stato de nia afero, la kreado de la longe atendita Ligo-Akademio esperantista fariĝis fine ebla. Ni fondas nun tian Ligon. Ĝi ne havas multajn paragrafojn kaj komplikitan Regularon, ĝi ne havas prezidantojn nek komitatojn. Ĝi konsistas el ĉiuj efektivaj esperantistoj, t.e. abonantoj de nia centra oficiala gazeto, kaj kondukados siajn aferojn tre simple. Ĝia esenco estas:

Ĉiu, kiu deziros fari ian proponon, tuŝante la konstruon de nia lingvo aŭ la kondukadon de nia afero, sendos sian proponon al la sekretario de la Ligo (redaktoro de la “Esperantisto”), kaj tiu ĉi presos la proponon en la centra gazeto kune kun la adreso de la proponanto. Ĉiu abonanto de la gazeto, kiu volos partopreni en la voĉdonado, sendos sian opinion (“por” aŭ “kontraŭ”) al la projektanto, aldonante al sia opinio la numeron, sub kiu li estas enskribita en la nomaron de la abonantoj de la “Esperantisto” (la nomoj de ĉiuj abonantoj estos ĉiam presataj sub numeroj en la gazeto). Se la ricevitaj rezultatoj montros al la projektanto, ke la plimulto da voĉoj estas kontraŭ lia propono, li forĵetos ĝin (kvankam li havas ĉiam la rajton proponi tion saman denove, se li esperos, ke post kelka tempo la rezultatoj de la voĉdonado estos aliaj); se la rezultatoj montras, ke la plimulto estas por la propono, tiam 3 monatojn post la preso de la propono (por doni al la malproksimaj abonantoj tempon alsendi sian voĉon) la projektanto sendos al la sekretario de la Ligo (redaktoro de la “Esperantisto”) la numerojn de ĉiuj voĉoj “por” kaj “kontraŭ”, kaj la rezultato tiam estos presita en la “Esperantisto” kiel decido de la Ligo (kun publikigo de la numeroj, kiuj voĉis “por” kaj “kontraŭ”), ricevos leĝan forton, kaj la sekretario zorgos pri ĝia efektivigado.

Jen estas la tuta konstruo de la Ligo. Nun ni devas tamen fari kelkajn rimarkojn:

1) Ĉia decido de la Ligo havas forton nur tiam, se en la voĉdonado aktive partoprenis (t.e. alsendis sian voĉon) ne malpli ol ⅓ de ĉiuj abonantoj kaj se el la ricevitaj voĉoj ne malpli ol ⅔ estas “por” la decido.

2) Oni povas antaŭvidi, ke se ĉiu abonanto havos la rajton presi proponojn en la “Esperantisto”, diversaj utilaj kaj neutilaj proponoj venados en tia granda amaso, ke ni en nia malgranda gazeto ne povus presi eĉ centan parton de ili. Por eviti tiun ĉi maloportunaĵon, ĉiu propono, postulanta voĉdonadon, estos presata ne en la teksto de la gazeto, sed en la parto de la anoncoj, kaj ĉiu proponanto devos pagi por sia propono laŭ la takso de anoncoj. La mono, kiu estos enspezata de tiuj ĉi pagataj proponoj estos uzata komence por kovri la antaŭajn kaj venontajn deficitojn de nia gazeto kaj poste por la celoj de nia afero laŭ la decidoj de la pagintaj proponantoj.

Tiu ĉi aranĝo donos al ni la eblon presi tuj ĉiujn alsenditajn proponojn, kiom ajn ili estos.

La legantoj vidas, ke la ordo en nia Ligo estos tre simpla kaj klara. Kelkaj amikoj eble volos aldoni al tiu ĉi ordo diversajn paragrafojn, — ili povos tion ĉi fari per la supre montrita vojo, t.e. per voĉdonado de la membroj de la Ligo (abonantoj de la “Esperantisto”). Ligo, en tia maniero aranĝita, ne bezonos ian apartan sankcion de la registaroj nek iajn aliajn formaĵojn, ĉar ĝi prezentos nur simplan “rilaton inter abonantoj kaj ilia abonata gazeto”; kaj tamen ĝi estos la plej bonorda, fortika kaj senpartia kaj povos regule kaj trankvile fariĝadi ĉiam pli kaj pli potenca.

Ĉar niaj ĝisnunaj abonantoj ne scias ankoraŭ pri la nova ordo, tial ni komencos la presadon de la nomoj (kaj numeroj) de niaj abonantoj ne pli frue ol en la Marta numero de nia gazeto. Sed sian funkciadon la Ligo jam komencas, kaj la amikoj povas jam komenci la sendadon de siaj proponoj sub la supre diritaj kondiĉoj kaj por la supre diritaj celoj. Ne sciante ankoraŭ la numerojn, sub kiuj ili estos enskribitaj, ili povus dume subskribadi siajn voĉdonojn per sia nomo kaj adreso, sub kiu ili ricevas la “Esperantiston”.

OV II.68. El La Esperantisto 1893, n.1, p.4–6.

Novaj lingvoj tutmondaj.

De tempo al tempo la gazetoj alportas sciigon pri ia “nova lingvo tutmonda”. Kion prezentas tiuj ĉi “novaj lingvoj”? La gazetoj ne volas tion ĉi analizi kaj estas kontentaj, ke ili alportis la sensacian fakton; la legantoj ne povas tion ĉi analizi; ĉar ili neniam vidas la elirantan verkon; sed la fakto mem, ke “naskiĝis nova lingvo”, elvokas ĉe la legantoj la timon, ke nia lingvo ricevis konkuranton, kaj malfortigas ilian konfidon al la venko de nia afero. La esencon de tiaj “novaj lingvoj” ni jam analizis siatempe en nia gazeto, kaj tiam ni ankaŭ klarigis la kaŭzon, kial ni nenion parolas pri tiaj “niaj konkurantoj”. Sed ĉar ofte niaj novaj legantoj, vidante nian absolutan silenton rilate tiun ĉi objekton, timas, ke ni ne scias pri la “danĝero, kiu al ni minacas”, tial ni nun denove diros kelkajn vortojn pri tiu ĉi objekto.

Kial ni silentas? Kial ni ne batalas kontraŭ tiuj ĉi niaj konkurantoj? Simple el la kaŭzo, ke ili tute ne ekzistas kaj, batalante kontraŭ ili, ni similiĝus al Don Kiĥoto, kiu batalis kontraŭ ventaj mueliloj. La esenco de ĉiuj tiuj ĉi novaj lingvoj estas: tiu aŭ alia sinjoro diras, ke li volas krei novan lingvon; sian diron li presas kaj dissendas al la redakcioj de ĉiuj gazetoj, kaj jen morgaŭ aŭ post-morgaŭ niaj amikoj legas (ofte kun timo) en la gazetoj, ke “estas kreita nova lingvo tutmonda”. Tiuj ĉi faktoj estas tre bedaŭrindaj, kaj neniu tiel malutilas al la ideo de lingvo tutmonda, kiel tiuj ĉi sinjoroj, kiuj nomas sin “amikoj de lingvo tutmonda”. Unu fojon elirinte al la publiko, tiuj ĉi sinjoroj ordinare jam poste neniam revenas, ĉar ili baldaŭ konvinkiĝas, ke inter “voli” kaj “fari” estas granda diferenco; sed pri tiu ĉi nerevenado la publiko ne scias; sian parton da malutilo ili jam alportis. La faktoj estas tre bedaŭrindaj, la projektantoj ne volas vidi, kiel malfacile ili pekas kontraŭ la ideo, kiun ili kvazaŭ amas! Sed kion ni faros? Kontraŭ kiun ni batalos? Diri kaj voli estas ja tiel facile, ke se ni hodiaŭ dispremos dekon da tiaj dirantoj kaj volantoj, morgaŭ naskiĝos novaj centoj kaj miloj, senfine, senfine! Ĉu ni kontraŭ ĉiuj el ili batalos? ĉu ni ĉiam denove ripetados la malnovan kanton? La sola batalilo kontraŭ tiuj ĉi malamikoj estas absoluta silentado. Ĉiujn honestajn amikojn de nia ideo ni petas: ne malfortigu en la publiko la konfidon al nia ideo per vanaj fantomoj; memoru, ke ĉiu via paŝo, ĉiu via vorto pri nova lingvo subfosas la konfidon de la publiko al nia ideo entute. Sed al tiuj, kiuj restas surdaj al nia peto, ni povas nur diri: ne parolu, sed faru! Nia militistaro iras trankvile antaŭen, kaj ĉiun fojon, kiam ni renkontos sur la vojo minute-bakitan heroon, kiu krios al ni: “mi tuj vin venkos”, — ni respondos per silento kaj iros antaŭen.

Ni ne analizos speciale ĉiujn projektojn de ĉiuj personoj, kiuj diras, ke ili donas novan lingvon, — ĉar tiu ĉi estus afero senfina. Ni diros pri ili nur kelkajn vortojn komune.

a) Lingvo ne estas kreata en unu horo, nek en unu tago, nek en unu jaro, kiel pensas teorie la projektantoj; en tio ĉi la aŭtoroj baldaŭ konvinkiĝas mem, kiam ili nur komencas la efektivigadon de sia projekto. Tio ĉi estas la kaŭzo, kial ĉiuj ĝis nun anoncitaj (ofte kun granda bruo kaj reklamo) novaj lingvoj restis kaj restas nur projektoj, ne faris kaj ne faros eĉ unu paŝon plu.

b) Efektive pretajn, pacience kaj multjare prilaboritajn lingvajn sistemojn prezentas ĝis nun nur Volapük kaj Esperanto. La aŭtoroj de ambaŭ tiuj ĉi lingvoj pacience kaj ofereme laboris tre longan tempon, ne sciante unu pri la alia (la aŭtoro de Esperanto sciiĝis pri la ekzistado de Volapük nur tiam, kiam Esperanto estis jam tute preta kaj Volapük estis ankoraŭ tro malmulte disvastigita), kaj nur la penso, ke nenio simila ankoraŭ ekzistas, povis subteni ilian energion. Se nun, kiam la ambaŭ sistemoj jam longe ekzistas tute pretaj kaj post multaj grandegaj malfacilegoj, laboroj kaj oferoj ricevis jam fortajn radikojn en la mondo, — se nun iu, anstataŭ labori super la perfektigado de unu el la diritaj sistemoj, komencas la Sizifan laboregon tute denove, — tio ĉi montras, ke:

1) aŭ li havas nenian ideon pri la stato de la aferoj kaj pri la malfacileco de sia entrepreno kaj baldaŭ retiros sin post la unuaj paŝoj (kiel ni efektive vidas sur ĉiu paŝo),

2) aŭ li mem scias, ke li nenion povos fari, sed presas sian projekton pro celoj aliaj, tute ne idealaj.

c) Pri la fundamento de Esperanto (simpla gramatiko kun vortaro proksimume romana-germana) neniu nun dubas, ke ĝi estas ĝusta, kaj ĉiuj projektantoj ja proponas tian saman fundamenton kaj disputas nur pri detaloj. Se pri tiuj ĉi detaloj 1½ miliardoj da homoj havas 1½ miliardojn da opinioj, kaj se iu el la projektantoj eĉ pensas, ke nur lia opinio estas la sole vera kaj la sendispute akceptota de la tuta mondo (?!), li ja devas memori, ke tiuj ĉi detaloj estas facile ŝanĝeblaj. Sekve se nun iu, anstataŭ peni perfektigi aferon, kiu jam englutis multegon da laboregoj kaj jam ricevis fortajn radikojn, volas nun detrui tiun ĉi akiron de nia ideo, subfosi la konfidon de la publiko al nia ideo kaj komenci la aferon tute denove, ĉiu laŭ siaj personaj kapricoj, — tia persono estas ne amiko, sed rekte malamiko de nia ideo. Sed feliĉe tiuj sinjoroj, malgraŭ la komenca fiera memfido, laciĝas baldaŭ post la unuaj paŝoj kaj eksilentas.

Tial ankaŭ ni faros la plej bone, se ni pri ĉiuj tiuj ĉi “novaj lingvoj” absolute silentos. Nun, kiel ni supre diris, ni tuŝis tiun ĉi objekton nur pro niaj novaj legantoj. En la antaŭpasinta jaro ni analizis kelkajn tiajn projektojn de lingvoj; nun ni pro ekzemplo analizos ankoraŭ unu “lingvon tutmondan”, por montri al niaj legantoj, kia estas la esenco de la “danĝeroj, kiuj al ni minacas”.

Antaŭ 2 jaroj unu Sud-Amerika mara oficiro presis konvene dikan libron, kiu enhavas salonan interparoladon pri ĉio, kion vi volas: en interesa maniero, miksante ĉion kun ŝercoj, vortoludoj kaj rakontoj el sia vivo, la aŭtoro parolas pri interpopolaj rilatoj, pri la signifo, esenco kaj historio de lingvoj k.t.p. Poste li analizas diversajn provojn de lingvoj tutmondaj kaj pri ĉiu el ili kompreneble multe kaj longa-parole mokas, kaj en la fino li diras, ke li mem intencas krei lingvon tutmondan, kiu ne havos ĉiujn mankojn, kiujn li montras en la aliaj sistemoj, kaj li efektive donas … la tutan alfabeton de sia kreota lingvo, aldoninte al ĉiu litero apartan ĉapitron da klarigoj. Sian verkon la aŭtoro dediĉis al la glora lingvisto Max Müller, kaj tiu ĉi skribis al li, ke la teorio estas bona kaj, se la aŭtoro nun kreos ankoraŭ en tia sama senco la gramatikon kaj vortaron (nur tiujn ĉi du bagatelojn!!), la lingvo estos bona. Tiun ĉi nenion dirantan simplan leteron de ĝentileco la aŭtoro alpresis al sia verko, kiun li dissendis al ĉiuj gazetoj sub la nomo “nova lingvo tutmonda, aprobita de Max Müller”. La gazetoj ordinare ne analizas tiajn aferojn, kaj, vidante la “aprobon de Max Müller”, ili anoncis pri “nova lingvo tutmonda, kiu devas renversi ĉiujn ĝis nun faritajn provojn”. Tiun ĉi minacan sciigon kelkaj niaj amikoj eĉ legis en unu enciklopedia vortaro, kaj tremo ilin atakis pro la sorto de nia malfeliĉa Esperanto, kiu baldaŭ devas esti senkompate dispremita de tiu ĉi nekonata al ili grandegulo! Kompreneble, ke la tuta laborado de la supre nomita aŭtoro baldaŭ finiĝis, kaj restis nur la alfabeto. Jen estas la tuta historio de la nova lingvo tutmonda, kiu maltrankviligis la dormon de diversaj niaj amikoj.

Parolinte pri unu el la “novaj lingvoj” pro ekzemplo, ni pri la aliaj jam ne parolos, ĉar ĉiuj ili estas de tia sama speco, ĉiuj prezentas grandiozan arbaron, en kiu ĉio estos en la plej bona ordo, sed en kiu mankas … nur la arboj. Sed unu el la aŭtoroj, s-ro Lott el Vieno, dissendis al ĉiuj esperantistoj sian folieton “Le Kosmopolit”, kaj dank’ al tio ĉi ni ricevis de kelkaj flankoj leterojn pri tiu ĉi “nova lingvo”. Unu el tiuj ĉi leteroj (de s-ro pastro Dombrovski) ni presos en la venonta numero.

Al la fino ankoraŭ kelkajn vortojn. Dum unuj el la aŭtoroj de la “novaj lingvoj” komencas sian entreprenon el simpla facilanimeco aŭ el gloramo, sed sen iuj malhonestaj intencoj, trovas sin ankaŭ tiaj sinjoroj, kiuj tro videble faras tion saman el pura malhonesteco. La taktiko de tiuj ĉi lastaj sinjoroj (kies nomojn ni nun ne volas tuŝi) estas la sekvanta: Ili sidiĝas al sia skribotablo, kaj en la daŭro de kelkaj horoj ili pretigas verketon, kiun ili titolas: “Nova lingvo tutmonda”. Kaj ili diras al si: “mi scias, ke mia projekto estas sensenca; sed, dank’ al la laboroj kaj oferoj de malsaĝaj idealistoj, la ideo de lingvo tutmonda havas nun multajn amikojn, kaj tiuj ĉi lastaj, eksciinte pri la apero de ‘nova lingvo tutmonda’, sendube volos ĝin legi kaj pagos al mi por mia kelkpaĝa broŝuro la plej altan koston, kiun mi nur difinos. El mia projekto kompreneble nenio fariĝos, sed … kelka sumo da mono sin trovos en mia poŝo, kaj mia modesta rolo estos finita”. Pro kelkaj dekoj da frankoj, kiujn tiuj ĉi sinjoroj esperas gajni (kvankam ankaŭ en tio ĉi ili trompiĝas), ili permesas al si subfosi la fundamenton de konstruo, havanta ĉiuhoman gravecon kaj super kiu malfacile laboras multe da homoj! Pro cento da personoj, kiuj eble aĉetos ilian presitaĵon, ili senkonscience malvarmigas por grava afero centojn da miloj da homoj, kiuj legas en la gazetoj pri la apero de “ankoraŭ unu lingvo tutmonda!” Honto, honto!

OV II.69. El La Esperantisto 1893, n.2, p.17–20.

Al novaj landoj!

Niaj amikoj sendube jam longe rimarkis, ke ĝis nun la nombro de niaj amikoj en Rusujo estas pli granda, ol en ĉiuj aliaj landoj kune. La kaŭzo de tiu ĉi ŝajna anomalio neniel dependas de la karaktero de la nacioj, sed estas tute simple la sekvanta: por la vastigado de nia afero en Rusujo ĝis nun estas uzita pli da rimedoj kaj pli da fortoj, ol por ĉiuj aliaj landoj kune. Nun venis la tempo ŝanĝi la aferon. En Rusujo nia afero staras jam iom forte kaj iras jam regule antaŭen, tial ni nun devas por kelka tempo turni pli da ĉiuj niaj fortoj al ekster-Rusujo, kie nia afero estas ankoraŭ preskaŭ tute nekonata.

Ni deziras nun aranĝi konstantan kaj energian agitadon en la landoj ekster-Rusujaj, kaj ni esperas, ke niaj amikoj energie nin subtenos en tiu ĉi. Ni bezonas por tio ĉi multon da fortoj, multon da rimedoj, ni turnas nin pri tio ĉi al la oferemeco de niaj amikoj kaj ni esperas, ke ĉiu el ili komprenos la eksterordinaran gravecon de la nuna entrepreno kaj venos al ni, almenaŭ por la komenco, kun tiom da helpo, kiom li nur povos alporti, ĉiu laŭ siaj rimedoj. Ju pli energia estos la komenco, des pli bone la afero poste iros per si mem.

Por la komenco ni bezonas antaŭ ĉio, ke oni en diversaj landoj sciu pri la ekzistado de nia lingvo, kaj tial la komencon de nia agitado ni decidis fari per konstanta kaj sistema anoncado en ekster-Rusujaj gazetoj. Por la komenca tempo tio ĉi devas esti nia ĉefa maniero de agitado, kaj por ĝi ni devas uzi ĉiujn rimedojn, kiujn ni havas. La legantoj scias, ke kiam estas parolo pri Rusujo, ni ordinare ne konsilas la anoncadon; ĉar en Rusujo oni pri la ekzistado de la lingvo jam tre bone scias kaj sekve tie ni povas uzi niajn rimedojn multe pli utile kaj pli efike, ol per nuda anoncado; sed en ĉiuj aliaj landoj ni devas antaŭ ĉio sciigi pri nia ekzistado, veki per anoncoj la scivolecon de la publiko, kaj nur poste, kiam la nomo de nia afero jam estos tie pli konata kaj niaj lokaj fortoj tie estos pli grandaj, ni povos alpaŝi ankaŭ tie al aliaj manieroj de vastigado.

Ni organizas energian anoncadon, kaj ni invitas al partopreno ĉiujn amikojn de nia afero. Sed por ke la anoncado ne estu tute senutila perdo de mono, ĝi devas esti prudenta kaj sistema. Tial al la personoj, kiuj volas partopreni en la anoncado, ni proponas: 1) aŭ ke ili sendu sian monon rekte al ni, kaj ni jam mem ĉion aranĝados kaj donados kalkulon en la “Esperantisto”; 2) aŭ, se ili deziras anonci mem, ili antaŭe sciigu nin kaj demandu nian konsilon pri la formo kaj maniero de anoncado.

En tiu ĉi loko ni uzas la okazon, por turni la atenton de niaj amikoj, ke tiuj, kiuj donas anoncojn sensisteme kaj sen nia scio, ne sole ordinare perdas senutile sian monon, sed ofte eĉ rekte alportas malutilon al nia afero anstataŭ utilo. Ekzemple kelkaj anoncoj, kiujn oni donis sen nia scio en rusaj gazetoj, enhavis en si tre nelerte esprimitan reklamon; per si mem tio ĉi ankoraŭ ne multe malutilus, sed bedaŭrinde la anoncantoj donis sub la anonco nian adreson, tiel ke la legantoj estas certaj, ke la nelerta anonco estis presita de ni, kaj tio ĉi nur kompromitas nian aferon. Tial ni kore petas, ke neniu sen nia scio presu ian anoncon en nia nomo.

Ni aranĝas nun en nia gazeto la sekvantajn du specialajn rubrikojn: 1) Por anoncado en ekster-Rusujaj gazetoj ni ricevis …; 2) Anoncojn en ekster-Rusujaj gazetoj donis …, kaj ni kore petas ĉiujn, por kiuj la progresado de nia afero estas kara, ke ili energie subtenu (almenaŭ en la unua tempo) tiujn ĉi du rubrikojn kaj oferu por ili malavare, ĉiu laŭ siaj rimedoj. La nuna aranĝo de la anoncoj devas meti fundamenton al nia tuta afero en ekster-Rusujo; de la alteco de niaj nunaj rimedoj multe, tre multe dependas. Ni esperas, ke en la nuna tre grava momento ni ne vane turnas nin al la koroj kaj poŝoj de la amikoj de nia afero …

OV II.70. El La Esperantisto 1893, n.3, p.45.

Pri la Ligo.

OV II.71. El La Esperantisto 1893, n.4, p.50–54.

Rimarko de la redakcio.

Pri la “lingvo” de s-ro Lott ni parolis nur tial, ĉar li dissendis sian folieton al multaj esperantistoj. Sed nia propra opinio pri la laboro de s-ro Lott estas sekvanta: Tio, kion li nomas lingvo, estas dume nur provo kaj projekto, simila al multaj aliaj, pri kiuj ni parolis komune en la pasintaj numeroj. Sed se ni eĉ supozus, ke pretigi kaj enkonduki estas tiel same facile, kiel paroli, restas la demando: al kio propre s-ro Lott celas?? … Por pretigi el la kruda romana-germana materialo precize difinitan, severe regulan kaj plej facile ellerneblan lingvon, ni devis kompreneble multon ŝanĝi, multon ĉirkaŭhaki laŭ severaj kaj unuforme difinitaj leĝoj. Tio ĉi al s-ro Lott ne plaĉas, kaj li proponas uzi la materialon en ĝia kruda formo, t.e. fari la lingvon ne ellernebla por personoj neinstruitaj nur por tio, por ke personoj instruitaj tuj komprenu ĝin! Tiam al kiu kaj por kio ĝi servos (se ni supozas, ke ĝi iam efektive estos preta)? Du personoj, kiuj ambaŭ komprenas la plej gravajn ekzistantajn lingvojn naturajn, ne bezonas ja lingvon artan kaj povas ja komunikiĝi inter si per la lingvoj ekzistantaj, kiujn ili ja komprenos ankoraŭ pli tuje, ol ian sovaĝan “lingue universal”. Por kiu kaj por kio do laboras s-ro Lott?

OV II.72. El La Esperantisto 1893, n.4, p.55.

Fundamenta verko.

Mi preparas nun por la presado unu tre gravan verkon: grandan detalan vortaron germana-esperantan. Jam longe multaj amikoj insiste ripetadis al mi pri la neceseco de tia vortaro, kun kiu oni povus konsiliĝi en ĉiuj bezonoj, kaj per kies helpo ĉiu povus facile esprimi en nia lingvo ĉion, kion li bezonas, sen ŝanceliĝo, sen duboj, sen longa, ofte senfrukta pripensado. Unu el la amikoj eĉ skribis ne senprave, ke de la ekzistado de tia vortaro dependas la ekzistado kaj la progresado de nia tuta afero, kaj ke nur tiam, kiam tia vortaro ekzistos, ni povus kuraĝe montri al la mondo, ke nia lingvo estas tute preta kaj taŭgas por ĉiuj detaloj de la vivo.

Ekzistas plena vortaro rusa-esperanta; sed ĝi havas du mankojn: 1) ĝi enhavas nur la vortojn fundamentajn, sed la diversajn detalaĵojn de la homa esprimado ĝi lasas al la kombinado de la uzantoj mem, kaj tial personoj, kiuj ne bone konas ankoraŭ la spiriton de nia lingvo, ofte tute ne povas al si helpi en la tradukado de tiu aŭ alia penso, kaj eĉ tute lertaj esperantistoj ofte trovas sin en tia sama situacio aŭ almenaŭ forte ŝanceliĝas kaj dubas; 2) presita en lingvo rusa kaj per literoj rusaj, ĝi estas tute neuzebla por ĉiuj popoloj ekster Rusujo; kaj ĉar en la mondo ekster-Rusuja oni tro malmulte konas la lingvon rusan, tial tiu ĉi vortaro tute ne ekzistas por la mondo. Ĉiuj amikoj ne-rusoj, bezonante la tradukon de tiu aŭ alia vorto aŭ esprimo, sin turnas ordinare al mi kun longaj serioj da demandoj, sed mi kompreneble havas nek la tempon nek la eblon respondi je ĉiuj tiuj ĉi demandoj.

Granda vortaro germana–esperanta forigos ĉiujn nesciojn, dubojn kaj ŝanceliĝojn kaj donos al ĉiuj (eĉ al la lernantoj komencantaj) la eblon facile esprimi en nia lingvo ĉiun sian penson. Krom tio, verkita en lingvo, kiu havas komprenantojn en ĉiuj landoj de la mondo, ĝi donos al ĉiuj nacioj la eblon krei al si mem grandajn vortarojn en siaj propraj lingvoj. Estus eble pli bone, se mi elektus la lingvon francan aŭ anglan, kiel pli vastigitajn en la mondo; mi devis tamen elekti la lingvon germanan, ĉar por la plej granda parto de niaj nunaj amikoj la lingvo germana estas pli oportuna, ol la lingvo franca aŭ angla. Ĉar la literojn latinajn (per kiuj ankaŭ la germana parto de la vortaro estos presata) ĉiuj niaj amikoj bone konas, tial la vortaro povas bone servi al ĉiuj niaj amikoj, al kiu ajn nacio ili apartenas. Tiel ekzemple eĉ tiuj el niaj rusaj amikoj, kiuj tute ne konas la lingvon germanan, povos per helpo de vortaro rusa-germana trovi en nia eldonota “Granda Vortaro” respondojn al ĉiuj siaj demandoj kaj duboj. La “Granda Vortaro” estos fundamenta verko, kiu devos sin trovi en la manoj de ĉiuj amikoj de nia lingvo.

La nun intencata verko estos eksterordinare grava por nia afero. Sed ĝia eldonado estos ligita ne sole kun grandaj laboroj, sed ankaŭ kun tre grandaj elspezoj, kaj tial mi povas entrepreni ĝin nur tiam, se ĉiuj amikoj de nia afero helpos al mi en tio ĉi. La presadon de tiu ĉi verko mi povus komenci nur tiam, se mi scios, ke ne malpli ol 600 ekzempleroj estos aĉetitaj. Mi petas, ke ĉiu el niaj amikoj sciigu min, ĉu li aĉetos la verkon kaj kiom da ekzempleroj li aĉetos. La verko elirados per apartaj kajeroj en monato; ĉiu kajero enhavos 16 paĝojn de tia grandeco, kiel nia gazeto, kaj kostos 25 centimojn (= 20 pfenigoj = 10 kopekoj). La unua kajero estas jam preta, kaj tuj kiam la nombro de la menditaj ekzempleroj atingos la altecon de 600, la unua kajero estos presita kaj dissendita al la mendintoj, kaj tiam ĉiuj ceteraj kajeroj jam komencos regule eliradi kaj esti dissendataj al la mendintoj.

La mendantoj ne bezonas sendi al mi ian antaŭpagon: la pagon ili sendos post la ricevo de la kajeroj. Ili bezonas nur sendi al mi la sekvantan sciigon: “Mi deziras ricevadi po ...... ekzempleroj de ĉiu kajero de la ‘Granda Vortaro germana-esperanta’; la pagon por ĉiuj kajeroj (po 25 centimoj) mi promesas sendi al vi post la ricevo de la kajeroj tiam, kiam vi postulos”.

Mi petas la amikojn rapidi kun la mendoj, ĉar mi povas presi la vortaron nur en tiom da ekzempleroj, kiom estos mendite. Presi grandan provizan nombron da ekzempleroj mi ne povas; sekve kiu tiun ĉi gravan fundamentan verkon nun ne mendos, tiu poste kredeble ne povos ĝin ricevi.

La verko estas tiel grava kaj 25 centimoj monate estas sumeto tiel bagatela, ke mi ne dubas, ke neniu el la amikoj de nia lingvo rifuzos mendi almenaŭ unu ekzempleron. Ĉar la Granda Vortaro estos la plej fundamenta verko de nia literaturo kaj la subtenado de ĝi prezentos subtenadon de nia tuta afero, tial sur la lastaj paĝoj de la Vortaro estos presitaj la nomoj de ĉiuj ĝiaj aĉetintoj kaj la nombro da ekzempleroj, kiun ĉiu aĉetis. La personoj, kiuj mendos ne malpli ol 50 ekzemplerojn, estos presitaj ankaŭ sur la titola paĝo de la verko, kiel “eldonantoj” de la Granda Vortaro.

Mi akceptas la mendojn. Estus tre bone, se mi povus komenci la eldonadon de la Vortaro kiel eble plej frue, kaj por tiu ĉi celo mi petas la amikojn rapidi kun iliaj mendoj.

OV II.73. El La Esperantisto 1893, n.5, p.66–68.

Pseŭdo-esperantistoj.

De tempo al tempo ni ricevas de diversaj flankoj leterojn pli-malpli en la maniero de la sekvanta letero de s-ro X., kiu kuŝas nun antaŭ niaj okuloj: “Jam longe mi ne skribis al vi, kaj vi kredeble jam pensas ke mi, kiu iam varma amiko de la lingvo Esperanto, nun jam forgesis pri ĝi. Se vi tiel kredas, vi eraras. Mi ĉiam restos varmega amiko de Esperanto kaj mi neniam ĝin forgesos. Sed kiam mi komencis siatempe labori por Esperanto, mi renkontis tiom da malfacilaĵoj, ke mi vole-ne-vole devis lasi fali la manojn, kaj venis al la konvinko, ke nun la mondo ne estas ankoraŭ matura por tiu granda ideo. Sed estu tute certa, ke kiam nur la cirkonstancoj ŝanĝiĝos kaj la surdeco kaj indiferenteco de la mondo pasos, vi tuj vidos min en la vicoj de la plej energiaj batalantoj. Skribu al mi, kion nia afero faris de la tempo, kiam mi ĉesis esti aktiva esperantisto; kiom da amikoj la afero nun havas? Kiaj novaj verkoj eliris? Se la “Esperantisto” ankoraŭ eliras, sendu al mi ian numeron de ĝi. Entute estus bone, se vi de tempo al tempo sendus al mi ian novaĵon pri Esperanto, por ke mi ne tute forgesu pri ĝi …” k.t.p. k.t.p.

Ne vere, amikoj, kia edifa kaj grandanima maniero de pensado? Kiam dank’ al niaj senlacaj, paciencaj kaj malfacilaj laboroj nia ideo fine venkos, kiam ni povos iam deviŝi la ŝviton de niaj fruntoj kaj post la eternaj ĉagrenoj, malagrablaĵoj kaj mokoj levi la kapon kaj rigardi kun plezuro la fruktojn de nia laborado, tiam sinjoro X. tuj aliĝos al ni kaj post la venko li fariĝos unu el la plej energiaj kunbatalantoj!! Dume “la mondo ne estas ankoraŭ matura”, kaj tial s-ro X. en tia grado ne povas esti “aktiva esperantisto”, ke li ne povas eĉ … por sia propra persono aboni la “Esperantiston”, kiu “havas por li ĉiam grandan indon”, kaj sian aldonitecon al nia afero li esprimas per tio, ke li petas nin, havantajn tro multe da libera tempo, skribadi al li de tempo al tempo letere pri la stato de nia afero!!

Ne, sinjoroj pseŭdo-esperantistoj! Estas vero, ke ĉia nova utila ideo en la komenco devas tre malfacile batali kaj pli aŭ malpli frue ĝi venkas. Sed kiam dank’ al nia konstanteco la mondo fine ĉesos esti surda al niaj vortoj kaj nia afero ĉesos esti “fantazio, pri kiu la bona tono postulas, ke oni ĝin moku, ne esplorinte ĝin”, kiam Esperanto estos ĉie akceptita kaj sankciita, — tiam ni vin ne bezonos, sinjoroj pseŭdo-esperantistoj.

Vi faris malgrandan proveton de laborado, kaj kiam ĝi restis sen deca sukceso, vi tuj ĉesis! Sed se nia laborado apartenus al tiuj dankoportaj aferoj, kiuj estas kronataj de tuja granda sukceso, tiam ni ja facile trovus milionojn da laborantoj kaj tiam ni ja vin ne bezonus! Vi ĉiuj (via nombro estas jam tre granda), kiuj staras nun kaŝite kaj atendas, — ne promesu aliĝi al ni, kiam la mondo maturiĝos, ĉar tiam ni jam ne bezonos maturigantojn kaj post la venko ni ne bezonos helpantojn. Se vi amas nian ideon, laboru por ĝi nun, kiam ĝi bezonas laborantojn; batalu por ĝi nun, kiam ĝi postulas ankoraŭ malfacilegan bataladon; staru forte kaj nekaŝite, kiel granito inter ondoj, nun, kiam la malfavoraj cirkonstancoj tion ĉi postulas; oferadu malavare nun, kiam monaj rimedoj estas por ni eksterordinare gravaj kaj enhavas en si la demandon: “esti aŭ ne esti”.

Ĉia nova ideo devis batali longe kaj malfacile, kaj vi, sinjoroj X. kaj similaj, kiuj ĝuas nun la dolĉajn fruktojn de tiuj ideoj, vi eble ne havas eĉ supozeton pri la maldolĉa ŝvito, kun kiu oni siatempe semis tiujn ideojn. Ni, veraj amikoj de lingvo tutmonda, scias tion ĉi tre bone, kaj ni laboras pacience, pacience, pacience, kaj nek la tuta terura surdeco, kiu regas ĉirkaŭ ni, nek la malkuraĝigaj malesperigaj batoj de la sorto, kiujn ni renkontas sur ĉiu paŝo, forpelos nin de nia vojo. Armitaj per tiu ĉi fera pacienco kaj per la konscio de la vereco de nia ideo, ni iras antaŭen malgraŭ la malhelpoj, kiuj baras ĉiun nian paŝon, kaj ni ne dubas, ke pli aŭ malpli frue ni venkos. Sed vi, sinjoro X. kaj milionoj da similaj personoj, kiuj preferas atendi, ĝis la ideo nun mokata kaj persekutata fariĝos ideo moda, atendu trankvile, — sed ne nomu vin esperantistoj. Ni batas nun la dikegan muron, kiu staras inter la popoloj; cent batoj restas sen rezultato, sed ni ne perdas la kuraĝon kaj estas kontentaj, kiam la centunua elrompas unu brikon. Enua estas tiu ĉi malrapida laborado, sed ĝi nin ne ĵetos. Kaj kiam la milionoj da internaj fendoj, kaŭzitaj de niaj paciencaj batoj kaj ĝis nun tute kaŝitaj, subite ekefikos, kiam la murego, subrompita en diversaj lokoj, en unu bela mateno per unu fojo kun grandega bruo subite disfalos, tiam vi, miopuloj, miros, kiel ĝi okazis, kiam ja hieraŭ ankoraŭ 99⁄100 de la murego staris netuŝita; tiam vi alkuros al ni, grandanime helpos al ni triumfi la venkon kaj vi diros: “ni laboris.” Sed la historio tiam ne silentos, sed diferencigos inter la laborintoj kaj atendintoj.

OV II.74. El La Esperantisto 1893, n.6, p.82–83.

Respondoj al la amikoj.

Al s-ro ***. — Mi miras, ke vi nun deziras ankoraŭ, ke ni parolu en la “Esperantisto” pri ŝanĝoj en la lingvo. Ni ja tiom multe jam parolis pri tiu ĉi objekto kaj ni montris, ke la cirkonstancoj devigis nin ĉesigi absolute ĉian priparoladon de ŝanĝoj en la teksto de la gazeto, ĉar tiu ĉi demando ne havas finon kaj nur malvarmigas la amikojn al nia afero. Ne parolante jam pri tio, ke en tia okazo Esperanto baldaŭ mortus por eterne, ni ja ne havas eĉ la fizikan eblon presadi en nia malgranda gazeto la senfinan nombron da artikoloj kaj kontraŭ-artikoloj en tiu ĉi demando, en kiu ĉiu pensas, ke nur li sola montras la plej veran kaj logikan vojon!! Ni devis decidi akcepti ĉiujn proponojn pri ŝanĝoj nur en la rubrikon de pagataj anoncoj; alie agi estis absolute ne eble. Kial vi ne volas tion ĉi kompreni? Vi diras, ke anstataŭ “Ligo” devas ekzisti “Komitato”, — bone, kial do vi ne proponas tion ĉi al la Ligo? Vi volas Komitaton, dua volas Ligon, tria volas Kongreson, kvara volas, ke nenio simila ekzistu, — kial do vi ne proponas tion ĉi al la Ligo? Ĉu estas fizike eble, ke ni mem de nia propra volo enkonduku ĉiujn tiujn ĉi reciproke kontraŭparolajn proponojn?

OV II.75. El La Esperantisto 1893, n.7, p.111–112.

Kelkaj rimarkoj pri la Ligo.

El diversaj rimarkoj, kiujn ni ricevas tuŝante nian Ligon, ni vidas, ke kelkaj amikoj tute erare komprenas la esencon de la Ligo. Supozante, ke tiuj ĉi ricevataj opinioj prezentas eble la opinion ankaŭ de multaj aliaj personoj, kiuj silentas, ni analizos tie ĉi kelkajn el la plej gravaj punktoj, kiujn niaj korespondantoj tuŝas en siaj leteroj.

1) Kelkaj amikoj ne ĉesas vidi en la Ligo danĝeron por nia afero. “La timo, ke eble la Ligo ĉiam farados diversajn ŝanĝojn en la lingvo, pendas super nia afero, kiel la glavo de Damoklo; oni ne volas lerni, oni ne volas labori, oni ne volas eldoni novajn verkojn pro la timo, ke eble morgaŭ oni devos ĉion relerni denove, eble la hodiaŭ eldonotaj verkoj morgaŭ perdos ĉian indon kaj estos de neniu aĉetataj”. Per si mem la ĵus esprimita opinio estas tre vera, tute vera; sed erara ŝajnas al ni la uzado de tiu ĉi opinio. La erareco konsistas en tio, ke la amikoj miksas inter si du tute diversajn objektojn: “Ligo” kaj “ŝanĝado de la lingvo”. La Ligo tute ne estas kreita por ŝanĝadi, sed por administradi kaj regadi en nia afero. Se la amikoj de nia afero memoros pri la danĝero de ŝanĝado kaj estos singardaj, tiam ankaŭ ĉe la ekzistado de la Ligo nia lingvo restos senŝanceliĝa kaj fortika; se la amikoj forgesos la tutan gravecon de la supre citita opinio kaj pro tiu aŭ alia formo aŭ vorto, kiu al ili ne plaĉas, volos riski la tutan ekzistadon de nia afero, tiam la neekzistado de Ligo ne sole ne forigos tiun ĉi danĝeron, sed ankoraŭ pligrandigos ĝin, ĉar tiam mankus ĉia regulatoro kaj leĝdonanto kaj multaj komencus private kaj ĉiu laŭ sia bontrovo diversajn reformojn. La Ligo, kiel ni diris, estas kreita ne speciale por ŝanĝado de nia lingvo, sed por regado en nia afero, kaj ni povas esperi, ke ĝi regados prudente kaj singarde kaj ke antaŭ ol ĝi decidos akcepti ian ŝanĝon, ĝi antaŭe bone kaj mature pripensos: a) ĉu la proponita ŝanĝo estas tiel gravega kaj necesega, ke oni devas ĝin akcepti malgraŭ la supre montrita danĝero; b) ĉu oni ne povas trovi ian rimedon, por enkonduki la deziratan perfektigon per vojo natura sen difektado de la fruktoj ĝis nun atingitaj; c) ĉu oni devas akcepti la proponon tuj, aŭ lasi ĝin por ia pli malproksima tempo estonta, kiam ĉiuj kolektitaj perfektigoj estos enkondukitaj per unu fojo kaj jam por ĉiam; d) ĉu (en okazo de akcepto) la nova formo devas esti (tuj aŭ iam poste) deviga kaj elpuŝi la malnovan, aŭ ĉu ĝi devas esti nur permesata kaj ekzisti kune kun la malnova formo, ĝis unu el ili iom post iom mortos. Cetere en la Ligo ĉiu havas ja egalan rajton, kaj se s-ro A. proponas tian ŝanĝon kaj s-ro B. proponas alian ŝanĝon, s-ro C. povas ja proponi ekzemple, ke la Ligo nenion ŝanĝu en la daŭro de certa nombro da jaroj, kaj s-ro D. povas eĉ proponi, ke la Ligo tute deprenu de si la rajton de ŝanĝado … k.t.p. Per unu vorto, kun ĉiuj plendoj kontraŭ la ekzistado aŭ kontraŭ tia aŭ alia aranĝo de la Ligo la plej bona estas turni sin al la Ligo mem.

2) Oni diras, ke dank’ al la maldiligenteco de la Liganoj neniam estos eble atingi ian decidon de la Ligo. Denove eraro. Se la ĝisnunaj proponoj atingis nur tre malgrandan nombron da voĉoj, tio ĉi venas, laŭ nia opinio, de tio, ke la proponoj mem ne estis sufiĉe gravaj en la okuloj de la Liganoj. Sed ke proponoj efektive gravaj kaj utilaj trovos tre facile la necesan nombron da voĉoj, oni vidos el la sekvanta kalkulo: La regularo de nia Ligo diras, ke por atingi ian “decidon de la Ligo”, estas sufiĉe (en okazo de indiferenteco de multaj Liganoj), ke ⅔ de ⅓ de ĉiuj membroj donu sian voĉon “por”. Sekve ekzemple nun, kiam la nombro de la Liganoj estas ĉirkaŭ 800, por atingi leĝan decidon de la Ligo estas sufiĉe ricevi ĉirkaŭ 177 voĉojn “por”. Ĉu por efektive grava propono, kiun laŭ la kutima esprimo de la proponantoj “ĉiuj aprobos”, estas malfacile ricevi 177 voĉojn inter 800 membroj?! Sendube neniu tion ĉi diros. Se ni eĉ supozos, ke ĉiuj membroj de la Ligo estos tiel maldiligentaj, ke, aprobante en la koro la proponon, ili sendos la voĉon nur en terure malgrandega nombro, tiam la proponanto povas ja dissendi ankoraŭ private al la membroj kelkan nombron da memorigaj poŝtaj kartoj kun pagita respondo, kaj tiam li jam tute sendube atingos la necesan nombron da voĉoj, se lia propono estas efektive bona kaj aprobata. Sekve ne la aranĝo de la Ligo estas kulpa en tio, ke ĝis nun estis atingita ankoraŭ nenia decido de la Ligo, — sed la laŭdinda singardeco de la Liganoj, kiuj ne volas fari ian oficialan decidon, ĝis oni ne montris al ili sufiĉan gravecon por tia decido. Kiel homo matura, la Ligo ne volas fari ian uzon el siaj ambaŭflanke tranĉaj rajtoj, ĝis ne venis efektiva neceso por tia uzo.

3) Oni plendas, ke se iu volas alporti bonon al nia afero per ia utila propono, oni devigas lin ankoraŭ “pagi” por tio ĉi! Tia plendo estas tute erara. Por la proponado mem oni nenion devas pagi; ĉiu povas proponi al la Ligo eĉ mil proponojn ĉiutage, ĉiu povas dissendi por voĉdonado al la membroj de la Ligo eĉ tutajn librojn, eĉ tutajn bibliotekojn kun proponoj, kaj li ne devas pagi por tio ĉi eĉ unu centimon; la “Esperantisto” ja presas la adresojn de ĉiuj Liganoj, por ke ĉiu povu dissendi siajn proponojn rekte al la Liganoj. Sed ĉar la rekta dissendado estas ligita kun grandaj klopodoj kaj elspezoj, tial la eldonanto de la “Esperantisto” proponis por tiu ĉi celo al la dezirantoj la paĝojn de sia gazeto. Postuli de li, ke li faru tion ĉi senpage, estus tre nemodeste de nia flanko, ĉar li jam sen tio tre multe oferas por nia afero kaj portas sur si preskaŭ ĝian tutan financan pezon; ĝi estus eĉ ne ebla, ĉar tiam la proponoj venadus en tia granda nombro kaj en tiaj grandaj mezuroj, ke ili ne sole okupus la tutan tekston de la gazeto (al granda malkontento de la legantoj), sed devigus la eldonanton presadi ĉiumonate multajn foliojn anstataŭ unu. Se iu volas proponi al la Liganoj multajn, grandajn kaj detale motivitajn proponojn, li povas tion ĉi fari, en kia ajn maniero li volas (ekzemple per apartaj broŝuroj dissendotaj al la Liganoj), kaj neniu postulos de li ian pagon por tio ĉi. Se la proponanto domaĝas la elspezojn, kun kiuj la proponado estas ligita, li ja ne povas postuli, ke alia persono prenu sur sin la elspezojn por li!

4) Unu amiko trovis ne konvena, ke ĉiu Ligano devas aboni la “Esperantiston” kaj ke ni sekve “ligis la Ligon kun la gazeto ‘Esperantisto’”. Kiel do alie fari? Se vi havas pli bonan vojon, proponu, kaj se ĝi estas bona, la Ligo ĝin akceptos! Kompreneble, ke kiam anstataŭ la sola “Esperantisto” ni havos en nia lingvo kelkajn gazetojn, tiam la Ligo povos elekti al si alian oficialan organon, se ĝi deziros.

OV II.76. El La Esperantisto 1893, n.8. p.114–116.

Pri la reformoj.

Mi havis jam okazon esprimi mian personan konvinkon pri reformoj en nia lingvo. En principo mi ne estas kontraŭ reformoj, sed mi opinias, ke paroli pri reformoj, aŭ tiom pli fari reformojn, estus nun ankoraŭ tro frue kaj danĝere. Sed la agitado por reformoj en la lastaj jaroj tiel fortiĝis, ke ni ne povas jam resti silentaj rigardantoj de ĝi kaj ni devas reguligi ĝin. Laŭ mia opinio la rivero de la reforma agitado tro frue naskiĝis; sed ĉar ĝi jam naskiĝis kaj obstine daŭras kaj la partio de la amikoj konservativaj estas tro malforta, por sukcese kontraŭbatali al ĝi, tial ni ne devas pli peni digi la riveron, sed ni devas reguligi ĝian fluon, por ke ĝi alportu utilon anstataŭ malutilo.

Por demeti de mi la respondecon por la sorto de nia lingvo, mi kreis en la pasinta jaro la Ligon Esperantistan. Tute vane sekve la amantoj de reformoj sin turnas nun al mi: ili devas sin turni al la Ligo. Sed, komprenante, ke mi havas en nia afero pli da sperto kaj eble ankaŭ pli da konfido, ol iu alia, multaj amikoj esprimis la deziron, ke mi mem gvidu la reformojn. Mi konfesas denove, ke, se la afero dependus de mi, mi retenus ankoraŭ ĉiujn parolojn pri reformoj, sed ĉar mi ne povas kontraŭstari al la fluo de flanko pli potenca, mi volonte provos gvidi ĝin, por depreni de ĝi la danĝerecon kaj turni la malbonon al bono.

Jen estas mia opinio pri la reformoj:

La reformoj devas esti farataj antaŭ ĉio nur teorie; ili devas esti ne blindaj, paliativaj kaj fragmentaj, kiel la ĝisnune proponitaj, sed ili devas esti sistemaj kaj senĝene radikalaj, laŭ la tuta sperto, kiun donis la sesjara laborado (radikalajn reformojn ni povos permesi al ni tiam, kiam ni decidos ŝanĝi nenion, antaŭ ol ĉio estos tute preta kaj matura); kiam la reformoj teorie estos tute maturaj kaj aprobitaj de la plimulto de la Esperantistoj, oni devos ilin elprovi praktike, tamen ne per skribado jam de verkoj aŭ leteroj en la nova dialekto, sed nur oferante al la dialekto en nia gazeto unu apartan rubrikon por elprovado. Kiam la teoriaj priparoloj kaj praktikaj provoj donos certan rezultaton, tiam ni precize kalkulos niajn fortojn, por sciiĝi, ĉu ni havas la eblon krei novan literaturon kaj konstantan forton anstataŭ la detruota malnova. Kaj kiam ĉio supre dirita estos finita kaj donos kontentigan rezultaton, nur tiam ni povos anonci, ke la reformita lingvo estas enkondukita, kaj tiam per unu fojo kaj jam por ĉiam komenciĝos la uzado de la reformita dialekto en la tuta venonta literaturo, en la reciproka korespondado de la Esperantistoj k.t.p. Sed ĝis tiu tempo nenio devas esti ŝanĝata en nia lingvo, ne sole en la eldonotaj verkoj, sed eĉ en privataj leteroj. Tio ĉi estas necesa kondiĉo, por ke ni evitu Babilonan miksaĵon de dialektoj. Tiu ĉi vojo estas eble iom longa, sed ĝi estas laŭ mia konvinko la sola certa kaj sendanĝera vojo por farado de reformoj.

Tia estas mia opinio pri la maniero, en kiu ni devas fari reformojn. Ĉu la plimulto de Esperantistoj dividas mian opinion aŭ ne — tio ĉi montriĝos ĉe la voĉdonado, kiun mi siatempe proponos al la Liganoj en tiu ĉi demando. Dume mi devas fari preparan laboron, kaj laŭ la supre esprimitaj principoj mi intencas fari la jenon:

De la n-ro 1, “Esperantisto” 1894, mi komencos la presadon de serio da artikoloj, en kiuj mi analizos sisteme kaj radikale la tutan gramatiko-vortaron de nia lingvo, komencante de la alfabeto kaj finante per la lasta vorto de la Meza Vortaro. Pri ĉiu peco de tiu ĉi gramatiko-vortaro mi montros, kian formon mi donus al ĝi, se mi komencus la kreadon de la lingvo nun, kiam mi havas jam tiom multe da sperto, atingita per sesjara praktika laborado, per aŭskulto de granda multo da diversaj opinioj de personoj de diversaj nacioj. En tia maniero mi peco post peco prezentos al niaj legantoj la tutan lingvon, radikale reformitan laŭ la bezonoj, kiujn la praktiko montris, kaj laŭ la konsiloj, kiujn mi ricevis de multaj personoj kaj societoj. La opinion de niaj plej kompetentaj amikoj pri la manieroj de reformoj mi jam scias el iliaj ĝisnunaj leteroj; tamen mi petas, ke paralele kun la presado de miaj artikoloj ili daŭrigu sendadi al mi sian opinion pri la reformoj, kiujn mi proponados; se mi trovos en iliaj leteroj ian bonan konsilon, kiun mi ankoraŭ ne sciis aŭ ne uzis, tiam mi uzos ĝin en la fino de mia analiza laboro kaj prezentos ĝin en la fino kiel aldonon aŭ ŝanĝon al miaj publikigitaj reformaj intencoj. Kiam la tuta laboro, kun ĉiuj eble venontaj plibonigoj, ŝanĝoj aŭ aldonoj, estos finita kaj niaj legantoj havos jam finitan pentraĵon de la tuta proponota reformita lingvo, tiam mi proponos al la membroj de la Ligo Esperantista decidi per voĉdonado la sekvantajn demandojn: ĉu ni devas akcepti lasi la lingvon Esperanto en ĝia ĝisnuna malnova formo? ĉu ni devas akcepti la lingvon reformitan? ĉu ni devas ankoraŭ daŭrigi faradi pri la lingvo aliajn reformajn provojn? Se la plimulto da Esperantistoj voĉos por la unua punkto, tiam ni tute ĉesos paroladi pli pri reformoj; se la plimulto voĉos por la tria punkto, tiam ni daŭrigos ankoraŭ la presadon de diversaj proponoj, ĝis la Liganoj decidos fari finon al la provoj; se la plimulto voĉos por la dua punkto, tiam ni anoncos, ke la reforma provado estas fermita kaj ni komencos la praktikan elprovadon de la reformita lingvo. De tiu momento unu parto de nia gazeto (aŭ eble la tuta gazeto) estos presata en la nova dialekto, sed ĉio alia devos esti skribata ankoraŭ en la dialekto malnova, ĉar la nova tiam estos ankoraŭ en stadio de provado. La provado daŭros 5–6 monatojn; se en tiu ĉi tempo la praktiko montros aŭ iu el la legantoj rimarkos en la nova dialekto kelkajn erarojn, kiuj en teorio ne estis rimarkitaj, ili estos forigitaj. Kiam eraroj aŭ neoportunaĵoj praktikaj jam pli ne estos trovataj, tiam estos anoncita, ke la lingvo ricevis jam sian finan formon kaj restos jam netuŝebla por ĉiam (en tia senco, en kiu ni parolas pri netuŝebleco de ĉiuj aliaj lingvoj). Sed per tio ĉi ankoraŭ la afero ne estos finita: veninte al tiu ĉi punkto, ni kalkulos kaj mezuros niajn fortojn, por konvinkiĝi, ĉu ni havas la eblon krei novan literaturon (precipe lernolibrojn en diversaj lingvoj) anstataŭ la malnova, kiun ni estos decidintaj detrui. Se la rezultato estos jesa, tiam la nova dialekto ricevos plenan kaj sole regantan forton, kaj ni komencos eldonadi diversajn librojn konforme jam al la nova dialekto; se la rezultato estos nea, tiam la nova dialekto restos ankoraŭ afero teoria kaj la dialekto malnova regos ankoraŭ en sia plena forto tiel longe, ĝis ni trovos la eblon komenci la sisteman kreadon de nova literaturo.

Tia estas mia konvinko, kaj tiajn proponojn mi intencas siatempe fari al la Ligo, kiam mia serio da analizoj estos finita.

La supran enkondukan kaj preparan artikolon mi presis jam nun, por ke mi en n-ro 1 de 1894 povu jam komenci mian sisteman teorie-reforman laboron.

OV II.77. El La Esperantisto 1893, n.12, p.177–179.

Pri la Ligo Esperantista.

En Januaro de la jaro 1893 estas kreita Internacia Ligo Esperantista. Por la personoj, kiuj ne legis nian gazeton en la pasinta jaro, ni ripetas tie ĉi per malmultaj vortoj la esencon de tiu Ligo.

Ĉiu abonanto de la gazeto “Esperantisto” estas membro de la Ligo. En la manoj de la Ligo trovas sin la sorto de la lingvo Esperanto. Se iu trovas, ke estus utile fari ian ŝanĝon en la lingvo aŭ fari ian komunan decidon pri la lingvo, li proponas (per anonco en la “Esperantisto” aŭ en ia alia maniero) sian opinion al la membroj de la Ligo kaj petas, ke ĉiu Ligano sendu al li sian voĉon “por” aŭ “kontraŭ” lia propono. Se li ricevis de la plejmulto de la Liganoj voĉon por lia propono, tiam li alsendas sian proponon, kune kun la nomoj de la personoj, kiuj partoprenis en la voĉdonado, al la redaktoro de la “Esperantisto”, kaj la supramaniere akceptita propono estas publikigata en la “Esperantisto” kiel “decido de la Ligo” kaj ricevas forton por ĉiuj amikoj de la lingvo Esperanto.

En la daŭro de la jaro 1893 al la Ligo estis farataj diversaj proponoj; sed ĝis nun nenia el ili estis akceptita kiel “decido de la Ligo”. Ni pensas, ke tio ĉi venas de tio, ke la ĝisnunaj proponoj ne estis sufiĉe gravaj, por ke la Ligo decidu ilin akcepti. Sed la amantoj de reformoj pensas alie: ili diras, ke la kaŭzo de neakceptado kuŝas en tio, ke laŭ la regularo de la Ligo por rajta decido de la Ligo estas postulate, ke la voĉojn donu ne malpli ol ⅓ de ĉiuj Liganoj kaj ke el la ricevitaj voĉoj ne malpli ol ⅔ estu “por” la propono; laŭ ilia opinio tiu ĉi regulo, dank’ al la indiferenteco de la pli granda parto da Liganoj, neniam permesas al ia eĉ tre bona propono ricevi por si la necesan plimulton da voĉoj. Ili plendas, ke, dank’ al la dirita punkto, la regularo de la Ligo estas multe pli oportuna al la konservativuloj ol al la progresistoj. Por forigi tiun ĉi kaŭzon de plendo kaj por doni al ĉiu efektive bona propono la eblon atingi sian celon, ni en la nuna numero (rigardu la parton de anoncoj) proponas al la Ligo forigi la neoportunecon de la supre dirita punkto de la regularo, per aldono de la sekvanta regulo: “Se post paso de 3 monatoj post la publikigo de la propono montriĝos, ke la necesa nombro da voĉoj ne estas alsendita, sed el tiuj voĉoj, kiuj estas alsenditaj, pli ol ½ estas por la propono, tiam la proponanto denove prezentas sian proponon al la Ligo kaj petas la Liganojn denove alsendi al li siajn voĉojn; se post paso de la novaj 3 monatoj montriĝos denove, ke pli ol ½ de la ricevitaj voĉoj estas por la propono, tiam la propono estos akceptita kiel decido de la Ligo, tute egale kia ajn estos la nombro de la ricevitaj voĉoj entute.” Tiam la Liganoj, kiuj estos tiel indiferentaj, ke ili ambaŭ fojojn ne estos alsendintaj sian voĉon, ne povos plendi, se oni faros la decidon sen ilia voĉo.

Tian proponon ni faras nun al la Ligo. Kompreneble, ke la akceptado de tiu ĉi nia propono povas nun ankoraŭ esti farata nur laŭ la regulo malnova, t.e. se ⅔ el ⅓ de ĉiuj abonantoj de la “Esperantisto” (laŭ ilia nombro en Marto 1894) alsendos sian voĉon por la propono. Por la faciligo kaj justigo de la aferoj de la Ligo ni forte dezirus, ke tiu ĉi nia propono estu rajte akceptita, kaj tial ni insiste petas ĉiujn abonantojn de nia gazeto, ke ili forĵetu sian indiferentecon kaj alsendu al ni kiel eble plej frue sian voĉon por aŭ kontraŭ la propono, kiun ni faras nun al la Ligo en la parto de la anoncoj.

OV II.78. El La Esperantisto 1894, n.1, p.2–3.

Al la Ligo Esperantista.

Mi proponas, ke oni aldonu al la regularo de la Ligo la sekvantan regulon: “Se post 3 monatoj post la publikigo de ia propono montriĝos, ke la necesa nombro da voĉoj ne estos alsendita, sed el tiuj voĉoj, kiuj estas alsenditaj, pli ol duono estas por la propono, tiam la proponanto denove prezentas sian proponon al la Ligo kaj petas la Liganojn denove alsendi al li siajn voĉojn; se post paso de la novaj tri monatoj montriĝos denove, ke pli ol duono de la ricevitaj voĉoj estas por la propono, tiam la propono estos akceptita kiel decido de la Ligo, tute egale kia ajn estos la nombro de ricevitaj voĉoj entute.” Mi petas la Liganojn sendi siajn voĉojn pri mia propono sub la adreso:

OV II.80. El La Esperantisto 1894, n.1, p.14.

Ni prepariĝu!!

Post 3 monatoj mia analiza laboro pri reformoj en Esperanto estos finita, kaj tiam, farinte en ĝi kelkajn modifikaciojn, kiuj eble ĝis tiu tempo montriĝos utilaj, mi proponos ĝin al la voĉdonado de la Esperantistoj. Se la plimulto ne decidos, ke ni devas lasi la lingvon netuŝite en ĝia ĝisnuna formo, tiam oni aŭ akceptos mian projekton, aŭ oni faros en ĝi diversajn ŝanĝojn; en ambaŭ okazoj ni baldaŭ trovos nin antaŭ la neceso krei novan sisteman literaturon anstataŭ la malnova, kaj al tio ĉi ni devas esti frutempe pretigitaj!!

Ĉe la malrapida alportado de helpo de la flanko de niaj amikoj, ni devas komenci la prepariĝadon tre frue, por ke ni ĝis la decida momento estu jam tute pretaj, ĉar alie ni tiam eble longe devos stari senmove: la malnova estos kondamnita, kaj la novan ni ne povos komenci. Por ke ni en la responda momento estu jam tute pretaj kaj ne devu halti (kio efikus tre senkuraĝige sur multajn amikojn de nia afero), mi jam nun komencas preparajn paŝojn por la ekkreado de sistema literaturo, kiam venos la tempo, kaj pro energia helpo en tiu ĉi prepariĝado mi nun alvokas ĉiujn amikojn de la lingvo Esperanto. Mi petas ilin forĵeti sian dormadon, sian paralizigan “oni faros sen mi”; mi petas, ke ĉiu alportu sian briketon al nia konstruo. El gutoj fariĝas maro; sed se ĉiu konservos sian guton en sia poŝo, dirante “la maro fariĝos aŭ ne fariĝos ankaŭ sen mia guto”, — tiam nenion estos eble fari. Jam tiom multe da fojoj mi vane alvokadis la helpon de niaj amikoj! mi esperas, ke almenaŭ nun mia voko ne restos senfrukta.

Kiam la fina formo de la lingvo Esperanto estos teorie decidita, tiam mi intencas komenci la eldonadon de sistema “Biblioteko de la lingvo Esperanto”. La “Biblioteko” konsistos el apartaj broŝuroj kaj libroj kaj enhavos: mallongajn lernolibrojn en diversaj lingvoj (pli vastaj lernolibroj estos eldonataj ekster la “Biblioteko”), riĉan krestomation da plej diversaj ekzercoj en la nova (fina) formo de nia lingvo, plenan vortaron kun traduko en 5 plej gravaj lingvoj, diversajn verkojn en la nova dialekto, originalajn kaj tradukitajn, prozajn kaj versajn, beletristikajn kaj sciencajn k.t.p. La “Biblioteko” elirados en la nombro de ĉirkaŭ 50 presitaj folioj en jaro, kaj ĉiu folio (16 paĝoj) kostos po 25 centimoj (= 10 kopekoj = 20 pfenigoj). La sistemo de elirado de la folioj estos pli-malpli tia, ke en ĉiu monato eliros 2 folioj da lernolibroj aŭ vortaroj en diversaj lingvoj kaj 2 folioj da literaturo.

Por ke la “tempo de elprovado” de la nova dialekto (tempo inter la teoria akcepto kaj praktika enkonduko) ne daŭru tro longe kaj por ke la elprovado ne estu tro neplena kaj nesufiĉa, ni ekster la “Esperantisto” faros vastajn provojn ankaŭ en la “Biblioteko”, kaj por tiu ĉi celo la “Biblioteko” komencos eliradi tuj post la teoria akcepto de la fina dialekto kaj la unuaj 15 folioj prezentos provan krestomation, kiu enhavos en si riĉan kolekton da plej diversakarakteraj pecoj kaj artikoloj en la nova dialekto. Kiam la matura kaj ĉiuflanka elprovado finiĝos kaj la eble trovotaj maloportunaĵoj en la dialekto estos forigitaj, tiam (de la 16^a folio) la “Biblioteko” komencos jam enhavadi nur verkojn konstantajn en dialekto jam neniam ŝanĝebla.

Por ke mi povu fari frutempe ĉiujn preparojn al la multeklopoda kaj multekosta eldonado de la “Biblioteko”, mi insiste petas ĉiun amikon de nia afero, ke li volu sciigi min kiel eble pli frue, ĉu li abonos la “Bibliotekon” kaj en kia nombro da ekzempleroj. Por ebligi la entreprenon, ĉiu amiko estas petata, kolekti ankaŭ abonojn por la “Biblioteko” inter siaj amikoj kaj konatoj. Aboni, t.e. finance subteni la entreprenon, povas ja ankaŭ tiaj personoj, kiuj lerni aŭ labori ne volas. Por ke la “Bibliotekon” povu aboni ankaŭ personoj, kiuj ĝis nun ne konas Esperanton nek la historion de la reformoj en ĝi, la unuaj 3 folioj de la “Biblioteko” enhavos la gramatikon kaj mallongan vortaron de la reformita Esperanto en 6 plej gravaj lingvoj. La nomoj de la abonantoj estos presataj en apartaj aldonoj al la “Biblioteko”.

Antaŭpagon mi ne postulas; ĉiu, kiu volas aboni, estas petata nur alsendi al mi (L. Zamenhof, Grodno, Rusujo) la sekvantan letereton: “Mi deziras ricevadi po ...... ekzempleroj de la ‘Biblioteko de la lingvo Esperanto’; pagon por la ricevotaj folioj (po 25 centimoj por presita folio) mi promesas sendadi al vi post la ricevo de ĉiu deka folio. Subskribo: ...... Adreso: ......”

Amikoj, ne dormu kaj ne prokrastu! La entrepreno estos ne ebla, se ĉiuj preparaj paŝoj ne estos frutempe finitaj, kaj la eldonado povos komenciĝi nur tiam, kiam la “Biblioteko” havos 600 abonantojn (mendantojn). Mi ripete kaj insiste petas ĉiun amikon de nia afero, ke li energie kaj kiom eble pli frue helpu al mi efektivigi la entreprenon, kiu fortikigos la tutan estontecon de nia afero kaj, donante al ĝi la eblon regule kaj senhalte kreskadi, liberigos ĝin fine por eterne de ĉiaj mortigaj disputoj kaj ŝanceliĝoj. La nomoj de la mendantoj kune kun la nombro de mendataj ekzempleroj estos publikigataj en la “Esperantisto” tiel same, kiel ĝi estis farata kun la mendoj por la siatempe intencita “Granda Vortaro” en la pasinta jaro. Mi esperas, ke nenia vera esperantisto malestos aŭ tro malfruiĝos en tiuj ĉi nomaroj.

OV II.81. El La Esperantisto 1894, n.3, p.40–42.

Nia literaturo kaj la reformoj.

Kiom oni povas juĝi el la diversaj reciproke tre kontraŭparolaj opinioj, kiujn ni ĝis nun ricevis rilate la reformojn, estas antaŭvideble, ke la demando pri reformoj kredeble ne tiel baldaŭ ankoraŭ estos solvita. Povas esti, ke ĝis tiu tempo pasos ankoraŭ kelkaj jaroj. Dume nia afero multe suferas: ĉia progresado ĉesis, neniu volas eldoni ian novan verkon, kaj la mondo, kiu juĝas pri afero nur laŭ ĝia ekstera kreskado, baldaŭ dirus, ke nia afero mortis. Por forigi tiun ĉi danĝeron, mi decidis ne atendi tro longe kun la eldonado de la “Biblioteko”, pri kiu mi parolis en n-ro 3 de nia gazeto, sed mi komencos ĝian eldonadon jam nun. Ĝis la demando pri reformoj tute klariĝos, la “Biblioteko” elirados en stilo malnova. Se poste, post multaj priparoloj kaj voĉdonadoj, la lingvo ricevos novan formon, — tiam, kiam ĉiuj duboj kaj disputoj jam estos finitaj, la “Biblioteko” komencos eliradi en stilo nova. Ĉar en tia maniero “morto de senmoveco” al ni ne minacos kaj la afero iros regule sian vojon, tial ni nun ne bezonos tro forte rapidi, sed povos priparoli la reformojn singarde kaj mature. La tempo estas kara, ĉar niaj malamikoj kredeble baldaŭ komencos trumpeti al la mondo pri la “halto” de nia afero. Tial ĉiun, al kiu nia afero estas kara, ni kore petas rapidi kun la mendado de la “Biblioteko”.

OV II.82. El La Esperantisto 1894, n.4, p.53.

La “Bibliotekon de la lingvo internacia Esperanto” ĝis nun mendis s-roj: M. Bogdanov — 2 ekzemplerojn, N. Borovko — 1 ekz., s-rino A. Ĉajkovskaja — 2 ekz., Costa e Almeida — 1 ekz., A. Dombrovski — 1 ekz., M. Edwards — 1 ekz., J. Forkarth — 1 ekz., A. Franz — 1 ekz., Gofflot — 2 ekz., M. Goldberg — 1 ekz., K. Hübert — 1 ekz., M. Jezerski — 1 ekz., I. Kaminski — 2 ekz., s-rino M. Karovina — 1 ekz., N. Kuŝnir — 1 ekz., s-rino E. Manjkovskaja — 5 ekz., D. Marignoni — 2 ekz., A. Martakov — 1 ekz., R. Nordenstreng — 1 ekz., M. Nordensvan — 1 ekz., frl. Ŝ. Nudelman — 1 ekz., s-rino L. Okromĉedjelova — 1 ekz., A. Olschwang — 1 ekz., H. Pleyel — 1 ekz., P. Pogorilko 1 ekz., J. Puĉkovski — 1 ekz., A. Roswall — 2 ekz., A. Runstedt — 1 ekz., K. Svanbom — 1 ekz., A. Thörn — 1 ekz., K. Tripolski — 1 ekz., W. Waher — 10 ekz., A. Waldenberg — 1 ekz., A. Zinovjev — 3 ekzemplerojn. — El la supre nomitaj personoj kelkaj mendis ankoraŭ antaŭ la ricevo de n-ro 4 de “Esperantisto”, sekve ne sciante ankoraŭ, ke en la unua tempo la “Biblioteko” elirados en stilo malnova; tial, se ili eble ne aprobas tion ĉi, mi petas, ke ili volu sciigi min, por ke mi elstreku iliajn nomojn el mia nomaro. — Estas tre grave por nia afero, ke la “Biblioteko” komencu eliradi kiel eble plej frue; tial mi denove petas ĉiujn amikojn de nia afero, ke ili per pli energia mendado ebligu al mi la efektivigon de tiu ĉi entrepreno.

OV II.86. El La Esperantisto 1894, n.5/6, p.94–95.

Pri la venonta jaro.

Multaj demandas min, kio estos kun la “Esperantisto” en la jaro 1895, kaj ili esprimas la timon, ke la gazeto eble plu ne elirados. Ni rapidas tial trankviligi niajn amikojn, ke la “Esperantisto” ne ĉesos eliradi. Dank’ al la cirkonstanco, ke en la komenco de la venonta jaro ŝanĝiĝos la kondiĉoj de la eldonado, ni ne povas nun ankoraŭ diri tute precize, en kia formo la gazeto elirados, ĉu ĝi ne ŝanĝos eble sian grandecon, oftecon aŭ abonan koston — pri ĉio tio ĉi ni sciigos niajn legantojn en la fino de tiu ĉi jaro, — sed tion ĉi ni povas diri tute certe, ke en tia aŭ alia formo, sub tiaj aŭ aliaj kondiĉoj, la “Esperantisto” elirados senĉese ankaŭ en la venontaj jaroj. Tion saman ni povas diri ankaŭ pri la “Biblioteko de la lingvo internacia Esperanto”: ankaŭ ĝi en nenia okazo ĉesos eliradi, tute egale, ĉu la cirkonstancoj estos favoraj aŭ malpli favoraj. Se ĝis la fino de tiu ĉi jaro la nombro de la abonantoj de la “Biblioteko” ne estos sufiĉe granda, tiam ni devos ŝanĝi la kondiĉojn de elirado de la gazeto kaj Biblioteko en tia maniero, ke ili ambaŭ havu la eblon aperadi ĉe tiu grandeco da fortoj kaj rimedoj, kiun ni posedos; sed niaj amikoj povas esti tute certaj, ke, kiel ajn malfacila la kondukado de la afero eble estos por ni en la daŭro de kelka tempo, tamen falon aŭ interrompiĝon de nia afero ili neniel kaj en nenia okazo devas timi. La plua ekzistado de la “Esperantisto” kaj de la “Biblioteko” estas tute ekster danĝero; nur ilia grandeco kaj ofteco dependas de la nombro de la abonantoj, kiujn la “Biblioteko” posedos en la fino de Novembro de tiu ĉi jaro. Ni tial petas ĉiun esperantiston ne forgesi pri la “Biblioteko”.

OV II.87. El La Esperantisto 1894, n.10, p.145–146.

El la tempo pasinta.

Kun la pasinta numero nia nobla amiko, s-ro W. H. Trompeter, formetis de si la eldonadon de nia gazeto kaj transdonis ĝin plene en la manojn de la nuna redaktoro-eldonanto. En la daŭro de la tri jaroj, en kiuj s-ro Trompeter eldonadis la gazeton, ni havis nenian okazon diri kelke da vortoj pri lia agado kaj rilato al nia afero, ĉar li ne deziris, ke ni parolu pri tio ĉi. Nun ni la unuan fojon povas permesi tion ĉi al ni, kaj ni esperas, ke s-ro Trompeter ne koleros nin pro tio ĉi.

Antaŭ 3 jaroj nia afero trovis sin finance en tre kritika situacio. Ni vokis tiam al niaj amikoj, sed nia voko donis nenian rezultaton. En Decembro 1891 ni kun malĝoja koro diris por kelka tempo adiaŭ al niaj amikoj, ĉar malesto de rimedoj devigis nin vole-ne-vole por kelka tempo interrompi la eldonadon de la “Esperantisto”, sekve ankaŭ la kondukadon de nia tuta afero. Kun granda malfacileco ni ĝis tiam tenis nin tiel longe, kiel ni nur povis; sed fine venis la momento, kiam malgraŭ ĉia plej bona volo, malgraŭ ĉiaj niaj penoj, ni, tro forte alpremitaj de la cirkonstancoj, ne povis plu daŭrigi la aferon. Tiam kun helpo aperis sinjoro W. H. Trompeter. Li ne sole prenis sur sin la eldonadon de nia gazeto, ne timante ĝian deficiton, sed li ankoraŭ difinis salajron de 100 markoj ĉiumonate al la redaktoro, por ebligi al li pluan laboradon por nia afero kaj por ĝia organo, la “Esperantisto”. Tiam la unuan fojon nia afero ricevis teron sub la piedoj. Ĝi komencis regule disvolviĝadi, kaj ĝi nun eble starus jam tre alte, se ne estus aperintaj kelkaj nuboj, kiuj paralizadis la tutan energion de niaj amikoj; ĉiam pli densiĝante, la nuboj en la pasinta jaro solviĝis per fulmotondro, kiu, minaca en la komenco, montriĝis en la fino tre bonfara, ĉar ĝi per unu fojo (dank’ al la Novembra decido de la Ligo) purigis la atmosferon kaj donacis al ni pacon kaj lumon por longa tempo. Liberigita de demandoj internaj, nia energio povas nun en plena tuteco turniĝi eksteren, kaj por nia afero komenciĝis nun nova tempo de jam senhalta kaj senmalhelpa progresado.

Demetinte de si la eldonadon kaj fariĝante nun esperantisto privata, s-ro Trompeter povas kuraĝe diri al si, ke li severe kaj sankte plenumis tiun devon, kiun li antaŭ 3 jaroj memvole metis sur sin. Per siaj grandaj oferoj li alkondukis nian aferon al sufiĉa fortiĝo, kaj nun ĝi jam ne ŝanceliĝas. Dum en la kritika tempo aliaj amikoj per vortoj bedaŭris, s-ro Trompeter sen vortoj agis kaj savis nian aferon. Lia nomo ĉiam brilos kiel luma stelo en la historio de nia afero. La esperantistoj ĉiam bone memoros kaj estimos tiun ĉi nomon.

Esprimante al s-ro Trompeter nian plej profundan dankon por ĉio, kion li faris por nia afero, ni ne dubas, ke ni faras tion ĉi ne sole en nia propra nomo; ni ne dubas, ke ne troviĝos eĉ unu esperantisto, kiu el la tuta koro ne subskribos sian nomon sub tio ĉi.

OV II.89. El La Esperantisto 1895, n.1, p.1–2.

Konkurso.

Pri la diversaj oferoj, kiujn ni ricevis por la celoj de nia afero, ni donis komunan kalkulon la lastan fojon en Decembro 1893. Tiam la sumo, kiu restis ĉe ni, estis 10 rubloj 99 kopekoj (12.12. sen 1.13). La sumo de ĉiuj oferoj, kiujn ni ricevis de Decembro 1893 ĝis nun (enkalkulante en tion ĉi la sumojn, ricevitajn de la vendo de signoj de poŝto kaj ankaŭ la ĝis nun ankoraŭ ne uzitajn sumojn specialajn, ricevitajn de s-ro Kravcov kaj s-rino Stepanova), estas 69 r. 95 kop. Ĉion kune ni sekve havas nun 80 r. 94 kop., t.e. iom pli ol 200 frankojn. Aldoninte al tio ĉi ankoraŭ kelkan sumeton, ricevitan de du anonimaj amikoj, ni atingis la sumon de 250 frankoj, kaj tiun ĉi sumon ni uzos nun en la sekvanta maniero:

Ni aranĝas konkurson por ĉiuj amikoj, kiuj alportas ian utilon al nia afero, kaj la supre dirita sumo de 250 frankoj estos elpagita kiel premio al tiu persono, kiu ĝis la 1^a Decembro de tiu ĉi jaro alportos al nia afero la plej multe da utilo. Ni difinas tiun ĉi monan premion anstataŭ ia alia (ekzemple medalo, honora diplomo k. c.), ĉar la plej granda parto de niaj amikoj estas homoj neriĉaj, al kiuj mona premio povas esti ne sen signifo. Sed krom la mona premio la venkonto ricevos ankaŭ honoran diplomon de merito.

Por esti juĝanta komitato en tiu ĉi konkurso, ni invitas la sekvantajn amikojn: s-rojn W. H. Trompeter, Chr. Schmidt, F. de Kanaloŝŝi-Lefler, A. Grabowski, I. Ostrovski, V. Gernet, N. Borovko, L. de Beaufront, D. Marignoni, V. Langlet, R. Geoghegan, Costa e Almeida.

La decidado en la konkurso fariĝos en la sekvanta maniero: ĉiu, kiu deziras partopreni en la konkurso, devas sendi ne pli malfrue ol ĝis la 1^a Decembro 1895 al ĉiuj supre nomitaj juĝantoj raporton pri ĉio tio, per kio li en tiu ĉi jaro servis al nia afero. Ĉiuj membroj de la juĝanta komitato laŭ la ricevitaj raportoj elektas ian kandidaton, por kiu ili donas sian voĉon, kaj sendas al ni sian voĉon ne pli malfrue ol ĝis la 1^a Januaro 1896. En Januaro 1896 ni publikigos la rezultatojn de la konkurso kaj al la persono venkinta ni transsendos la premion.

La membroj de la juĝanta komitato povas doni sian voĉon ne sole por tiuj personoj, kiuj per alsendo de raportoj proponis sin kiel kandidatoj: ili povas doni sian voĉon ankaŭ por aliaj personoj, kiuj en la konkurso ne partoprenis, sed pri kiuj oni scias, ke ili en la daŭro de la jaro alportis al nia afero multe da utilo.

Alporti utilon al nia afero oni povas en plej diversa maniero; ekzemple: altiri multajn novajn amikojn, malfermi al nia afero novajn landojn, altiri kapitalistojn, kiuj helpus al pli rapida disvolviĝo de la afero, skribi bonajn artikolojn en gazetoj, elpensi bonajn rimedojn por la disvastigo de la afero, eldoni ian bonan verkon, skribi ion eminente bonan por la “Esperantisto”, k.t.p. k.t.p. La elekton de ĉio ni lasas al la partoprenantoj kaj la decidon pri la pli granda utileco — al la membroj de la komitato.

Se montriĝos, ke en la daŭro de la jaro multaj personoj alportis grandajn servojn al nia afero, tiam la membroj de la komitato, post antaŭa konsiliĝo inter si, povos difini, krom la ĉefa premio, ankoraŭ kelke da aliaj premioj, kiuj konsistos aŭ en certaj sumoj da mono (se niaj rimedoj permesos), aŭ en honoraj diplomoj de merito.

Se ni en la daŭro de tiu ĉi jaro ricevos ankoraŭ oferojn por tiuj ĉi konkursoj, tiam ni rezervos ilin por la dispono de la juĝanta komitato, kiu havos la rajton aŭ pligrandigi la ĉefan premion, aŭ difini ankoraŭ kelke da monaj premioj.

Per la nuna konkurso ni faras la komencon; se ĝi montriĝos prospera kaj estos bone akceptita de niaj amikoj, tiam ni penos aranĝi konkursojn pli oftajn, pli grandajn kaj konstantajn.

OV II.90. El La Esperantisto 1895, n.2, p.19.

Multaj amikoj ofte turnas sin al ni kun la peto sendi al ili en komision pli-malpli grandan nombron de ĉiuj verkoj de nia literaturo, por ke ili, havante ĉiam sufiĉan provizon da libroj, povu sukcese ilin vendadi. Estus certe tre bone, se provizo de niaj libroj sin trovus ĉiam en multaj lokoj; sed bedaŭrinde tio ĉi estas al ni absolute neebla, ĉar por plenumi la deziron de ĉiuj tiuj ĉi amikoj, ni devus mem havi grandegan nombron da libroj, dum efektive ni mem povas disponi ĉiam nur je tre malgranda nombro da libroj. Por havi ĉiam librojn sub la mano, estus kompreneble la plej bone, se la amikoj aĉetus certan provizon da libroj; sed ĉar ili ne deziras tion ĉi fari el timo, ke ili eble ne povos disvendi la librojn, tial ni proponas nun al ili la sekvantan rimedon: ĉiu kiu esperas vendi librojn, volu aĉeti de ni certan provizon da libroj kaj peti nin, ke ni enskribu en nian libron de kalkuloj, kiom kaj kiam li pagis al ni por la libroj; al ĉiu, kies aĉetoj estos enskribitaj ĉe ni, ni donas la rajton en ĉia tempo resendi al ni la nevenditajn librojn kaj ricevi de ni returne sian tutan monon (krom la pago por la transsendo). Al niaj amikoj tiu ĉi maniero donos la eblon havi ĉiam sub la mano sufiĉan nombron da libroj sen timo de ia perdo, kaj al ni ĝi donos la eblon aĉetadi aŭ presadi por la amikoj la necesan nombron da libroj kaj doni al ili movon.

OV II.91. El La Esperantisto 1895, n.2, p.19–20.

Folieto de “Posrednik”.

Komencante de la nuna numero, al la nombro de konstantaj kunlaborantoj de nia gazeto aliĝis la redakcio de “Posrednik”. Tiu ĉi redakcio, al kiu apartenas ankaŭ la glora verkisto grafo L. Tolstoj, en Rusujo estas sufiĉe konata, sed por niaj amikoj ekster Rusujo ni devas diri kelke da vortoj pri “Posrednik”. Pri sia esenco parolas malsupre “Posrednik” mem; sed ĉar, parolante pri si, “Posrednik” ofte uzas formon de parolo pure eklezian (preĝejan), kio povus elvoki ĉe niaj legantoj la eraran opinion, ke ni donas al nia gazeto eklezian karakteron, tial ni volas iom klarigi tiun ĉi punkton. “Posrednik” tute ne estas — kiel povus erare ŝajni laŭ kelkaj liaj esprimoj — ia institucio, kiu batalas por tiu aŭ alia ekstera formo de religioj. La idealoj, por kiuj laboras “Posrednik”, estas: amo kaj frateco inter ĉiuj homoj, forigo de militoj, pureco de moroj, justeco kaj kompato al bestoj, deteniĝado de alkoholo, tabako k.t.p. La laborado de “Posrednik” estas sekve tre parenca al la nia, kaj tial sendube ĉiuj niaj legantoj salutos kun plezuro la aliĝon de “Posrednik” al niaj kunlaborantoj.

“Posrednik” laboras pro tio, pro kio laboris siatempe Kristo kaj la unuaj kristanoj (kaj por kio ankaŭ nun kaj en ĉiuj tempoj laboras kaj laboradis ĉiuj noblaj kaj honestaj homoj, tute egale, al kia ajn nacio aŭ ekstera religio ili apartenas), tial en la verkoj de “Posrednik” la leganto ofte trovos la esprimojn “instruo de Kristo”, “regno de Dio” k.t.p. Sed ni petas la legantojn juĝi ne laŭ la kutima sono de la vortoj, sed laŭ ilia enhavo kaj ne miksi tiun ĉi puran, ĉiuhoman filozofian religion kun tio, kion ni kutimis ordinare vidadi sub la ekstera formo de diversaj religioj. Pri la eksteraj diversaj apartaj religiaj formoj, kiuj sub la mantelo de altaj principoj semadis ĉiam nur malamon inter la homoj, ne parolas “Posrednik” kaj neniam parolados ankaŭ ni. Ĉion, kio akcelas fratecon inter la homoj, ni salutados ĉiam kun ĝojo; ĉio, kio semas disputon kaj malamon inter la homoj, restu ĉiam for de ni!

Por la artikoloj de “Posrednik” ni malfermas specialan rubrikon sub la titolo “Folieto de Posrednik”.

OV II.92. El La Esperantisto 1895, n.2, p.26–27.

Pri nia literaturo.

En la pasinta jaro, malgraŭ la cirkonstanco, ke dank’ al la disputoj kaj malcerteco nia afero sin trovis en situacio plej danĝera kaj plej malfavora por ia entrepreno, prosperis al ni, post grandegaj laboroj, penoj kaj klopodoj, krei ion novan, kiu prezentas unu el la plej gravaj akiroj de nia afero en la daŭro de nia tuta laborado. Ni parolas pri la “Biblioteko de la lingvo internacia Esperanto”. Al la afero, kiu en la lasta tempo riskis malfortiĝi de senmoveco, la “Biblioteko” donis fortan puŝon antaŭen, puŝon ne unufojan, sed movokomencan, kiu de nun efikados regule kaj konstante kaj kun ĉiu semajno ŝovados nin per difinita kaj reale montrebla paŝo antaŭen. La tutan gravecon de tiu ĉi akiro, la tutan grandecon de ĝia signifo povas plene prezenti al si kaj ĝuste taksi nur tiuj personoj, kiuj provis mem laboradi por nia afero praktike kaj kiuj tial konvinkiĝis, kun kiom multe da diversaj malhelpoj, malfacilegoj, penoj, klopodoj kaj ĉagrenoj estas ligita ĉiu paŝo en nia afero kaj kiom multege da pacienco oni bezonas posedi, por malgraŭ ĉio ne lasi fali la manojn. La gravecon de la “Biblioteko” konsciis preskaŭ ĉiuj niaj amikoj, kaj per tio ĉi klariĝas la rilata sukceso, kiun la “Biblioteko” havis malgraŭ ĉiuj malfavoraj cirkonstancoj. Aŭdinte pri nia intenco eldonadi la “Bibliotekon”, multaj amikoj skribis al ni tre varmajn aprobantajn kaj vigligantajn leterojn, multaj nur dubis, ĉu prosperos al ni efektivigi nian intencon; kaj kiam la tempo montris, ke nia entrepreno efektiviĝis kaj progresas regule, ni komencis ricevadi multe da ĝojaj gratulaj leteroj.

Sed inter multaj leteroj por la “Biblioteko” ni ricevis ankaŭ unu leteron kontraŭ la “Biblioteko”. Plenumante la deziron de la estimata aŭtoro de la letero, ni presas la leteron kaj ni aldonas malsupre ankaŭ nian respondon je tiu ĉi letero.

Sinjoro A. Zinovjev skribas al ni: Mi ĉiam dubadis kaj daŭrigas dubi je la utileco, por nuna tempo, de la eldonado de literaturaj verkoj en Esperanto, kaj en tio ĉi mi disiras kun tiuj, kiuj vidas en la presado de tiaj verkoj garantiaĵon kaj rimedon por la vastigado esperantista. Jam laŭ sia esenco kaj siaj temoj la lingvo internacia aljuĝis sin al prememeco kaj ekonomio de formoj, al malhavo de ilia floremeco, en kiu verkoj literaturaj amas vestiĝi, per kiu ili sukcesas kaj plaĉas, sen kiu ilia beleco riskas malaperi. Lingvo internacia estas kreita, por transdoni premite kaj plene la sencon de homa parolo, kaj ĝi ne zorgas pri la malprofitoj de ĝia formo. En ĉiaj tradukoj de belverkoj en Esperanto ni vidas nur senĉesan ripeton de tiuj samaj vortoj kaj esprimeroj al ĉiu konataj, en kies unuformo malaperas kaj dronas apartaj ekzemploj de sukcesa vortkreo. La enhavo de Hamleto, de Boriso Godunov estas ja konata al ĉiuj: kiu do ekvolos rememori ĝin, tiu certe preferos legi ilin en la originalo aŭ en traduko en sia lingvo patruja. La belliteraturo esperanta estas bezona al neniu. Mi mem ekzemple abonas la “Bibliotekon” en 3 ekzempleroj, sed ĝi kontentigas min nur per sia vortaro germana; mi konfesas, ke mi neniam legis kaj neniam legados aliajn ĝiajn verkojn. Malcerte legis ilin iu krom iliaj aŭtoroj. Mi ne povas kompreni, per kia maniero la aĉetado de tiaj verkoj, neeviteble tre limitigata, povas servi al la vastigo de la lingvo. Ĉu ne estus pli bone uzi la elspezojn kaj laboron, senfrukte forirantajn en tia verkaĵo, por rimedoj efektivaj al la movado de nia afero, t.e. la presado de anoncoj en fremdaj gazetoj, la dissendado, eĉ senpaga, de vortaretoj kaj lernolibroj en multajn landojn, al komercaj kontoroj, universitatoj kaj lernejoj, sciencaj societoj; por eldonado, fine, de tiaj modelaroj, kie la ekzemploj de bona vortformado estus kuncentrigitaj? Tio, kion mi konfirmas por la nuna tempo, certe povas ŝanĝiĝi en estonta tempo, kiam Esperanto atingos tion, ke ĝi fariĝos kondukilo de literaturaj verkoj al tiaj popoloj, por kiuj ili aperados kiel novaj. Tiam estos alie. Nun mi sciigas nur mian opinion kun la peto neigi ĝin, se estas bezone aŭ poveble.

S-ro Z. petas, ke ni neigu lian opinion, se tio ĉi estas bezona aŭ povebla; ni tion ĉi penos fari.

1) La teoria opinio, ke la belliteraturajn tradukojn en nia lingvo legas nur iliaj aŭtoroj, estas en la faktoj absolute erara kaj venas de tio, ke s-ro Z. ne havis okazon ekkoni la veran staton de la aferoj. Se s-ro Z. legus ĉiujn leterojn, kiujn ni ricevis pri tiu ĉi objekto, aŭ se li mem korespondus pri tiu ĉi demando kun aliaj esperantistoj, li konvinkiĝus, ke la diritaj verkoj estas ne sole legataj, sed ke tre multaj personoj eĉ legis ilin kun vera entuziasmo. Kelkaj amikoj eĉ rekte skribis, ke la siatempa apero de “Hamleto” estis unu el la plej ĉefaj kaŭzoj, kial la danĝeraj konfuzoj kaj disputoj de la pasinta jaro tiel pace finiĝis preskaŭ tute sen postesigno kaj revekis ĉie novan energion. Unu nova amiko eĉ skribis al ni, ke la tralego de Hamleto en Esperanto pli efikis sur lin kaj pli varmigis lin por nia afero, ol ĉiuj plej lertaj teoriaj admonoj, kiujn li iam aŭdis! Se post ĉio dirita povus ankoraŭ resti ia dubo pri la vera opinio de la plimulto, tiun ĉi dubon plej konvinke klarigos la faktoj, ĉar, kiel la legantoj memoras, ni ĉiujn rimedojn proponitajn de s-ro Z. ja elprovis jam: a) Kiam ni en 1892 decidis de nia propra iniciativo fari tion, kion konsilas s-ro Z., t.e. uzi ĉiujn niajn rimedojn por eldonado de lernolibroj, ni en la daŭro de pli ol 1½ jaroj ne povis eĉ kolekti la plenan sumon por eldono de unu portugala lernolibreto, malgraŭ ke por tio ĉi ni uzis eĉ sumojn ricevitajn tute okaze (per la plano de Akcia Societo)! b) Kiam en la sekvanta jaro ni intencis plenumi la duan rimedon, kiun proponas nun s-ro Z., t.e. faradi anoncojn en ekster-Rusujaj gazetoj, ni malgraŭ ĉiuj niaj alvokoj en la daŭro de jaro kolektis ne pli ol por 6 anoncoj! c) Kiam en la sekvanta jaro ni intencis eldoni la Grandan Vortaron, plej fundamentan kaj plej gravan verkon, necesan por ĉiuj esperantistoj, ni uzis ĉiajn niajn fortojn, por efektivigi tiun ĉi entreprenon, — kaj malgraŭ ĉiuj niaj penoj kaj laboregoj, malgraŭ ke 2 kluboj abonis po 50 ekzempleroj, ni ne ricevis sufiĉe da abonantoj por efektivigi tiun ĉi eksterordinare gravan kaj kompare kun la “Biblioteko” tre malkaran entreprenon (10 kopekoj monate)! Kaj se tio ĉi estus ne la grava, por ĉiu necesa kaj por ĉiu uzebla fundamenta verko, sed iaj lernolibroj en fremdaj lingvoj, ni certe, malgraŭ ĉiuj penoj, ne havus eĉ 50 abonantojn! d) Dume la “Bibliotekon”, kvankam ĝi ankaŭ tute ankoraŭ ne fluas dolĉe kaj senzorge, jam prosperis al ni ekzistigi kaj regule daŭrigi ĝian eliradon, kaj en ĝi ni ricevis la eblon eldonadi — kiel kuracilon kaŝitan en dolĉa trinkaĵo — ankaŭ tiajn verkojn, pri kiuj parolas s-ro Z. kaj kiujn ni en aparta formo ne havus la eblon eldonadi, ekzemple la “Grandan Vortaron”, la aperontajn de tempo al tempo vortaretojn en diversaj novaj lingvoj kaj tiel plu. Kaj tio ĉi sen iaj eksterordinaraj oferoj, sen iaj precipaj personaj subtenoj! Kaj por tio ĉi ni detiris neniajn fortojn de punktoj aliaj, sed ni uzis por tio ĉi nur tiajn fortojn, kiuj, kiel montris la sperto, sen la “Biblioteko” ne direktus sin sur alian kampon, sed simple dormus. — La faktoj sekve montris tute klare, kion deziras niaj amikoj kaj kion ni povas fari, kaj ĉia teoria pruvado nun estus jam superflua. Ĉu la direkto de la Biblioteko estas bona aŭ ne bona, — la fakto, ke alie ni ne povas agi, estas tiel ordonanta, ke ni tie ĉi kuraĝe povus jam meti punkton kaj transiri al la taga ordo.* Sed ni tamen ĵetos ankoraŭ kelkan lumon sur tiun ĉi demandon:

2) Ĉu la fakto, ke laŭ la deziro kaj inklinoj de la pliparto nia agado devis akcepti formon de la nuna “Biblioteko” kaj ne alian formon, estas bedaŭrinda? Se nia agado eĉ ne dependus de la gusto de la pliparto, kiun ni konas bone, ni ankaŭ ne devus elekti alian formon ol la nuna, kvankam ni eble iom ŝanĝus ĝin en detaloj. Lernolibroj, anoncado k.t.p. estas necesaj, sed literaturo estas ankaŭ necesa, ne malpli, sed eĉ multe pli. Kiu legas la motivojn, kiujn la indiferenta mondo, precipe la instruituloj-teoriuloj, elmetas kontraŭ nia afero, tiu rimarkis, ke la plej ofta kaj eĉ preskaŭ la sola ŝajne peza batalilo, per kiu oni volas nin neniigi en la okuloj de la mondo, estas la opinio, ke nia lingvo estas ia nenatura kreitaĵo, malriĉa kaj nefleksebla, kiu “taŭgas nur por esprimi apartajn mallongajn pensojn, por rilatoj poŝta-telegrafaj, por lama rimedo en alilandaj hoteloj k.t.p., sed neniam povas servi kiel lingvo por libera esprimado de ĉiuj geniaj verkoj de la homa literaturo”. Kontraŭ tiu ĉi senfundamenta opinio, kiu en la praktiko estas nia plej grava malamiko, ni povas batali nur per faktoj, nur, nur kaj nur per riĉigado de nia literaturo. La batalantoj por nia ideo jam longe konvinkiĝis, ke ĉiu nova grava verko, kiun ni povas montri al la publiko, efikas sur ĝin pli, ol ĉiaj plej lertaj teoriaj paroloj. En la animo ĉiuj privataj homoj kaj ĉiuj registaroj ne povas ne aprobi nian ideon, sed ili portas la maskon de indiferenteco aŭ eĉ de malamikeco, ĉar ili nun timas ankoraŭ, ke ĝi montros sin ne vivipova. Sed kiam la konstanta kreskado de nia literaturo (kun ĝi ankaŭ la kreskanta elasteco de la lingvo) iom post iom silentigos niajn nudavortajn malamikojn kaj malaperigos ĉian dubon pri la vivipoveco de nia lingvo, tiam vole-ne-vole, post 1 aŭ post 10 aŭ post 25 jaroj, la registaroj devos aliĝi al ni, kaj tiam “lingvo tutmonda” fariĝos fakto plenumita. Sed se ni agados nur per lernolibroj kaj anoncoj k.t.p. — kian rezultaton ni atingos? Se ni eĉ havus riĉegajn kapitalojn de Krezo kaj povus eldoni niajn lernolibrojn en ĉiuj lingvoj de la mondo, donadi konstante anoncojn en ĉiuj gazetoj, donaci senpage lernolibrojn al ĉiuj 1½ miliardoj da homoj sur la tero — la mondo aŭdus, vidus kaj … restus indiferenta. Oni tiam dirus al ni: “ni vidas nur, ke vi havas monon, sed ni ne vidas, ĉu via lingvo povus servi kiel efektiva lingvo”. Ankoraŭ antaŭ kelke da jaroj ni mem pensis, ke por venkigi nian aferon estus sufiĉe superŝuti la mondon per lernolibroj kaj anoncoj; sed la sperto montris, ke ni eraris. Kaj la montrojn de la sperto ni devas antaŭ ĉio preni en kalkulon, se ni ne volas, ke niaj laboroj kaj malgrandaj rimedoj perdiĝu vane.

3) Agadi per lernolibroj, anoncoj k.t.p. estas tre bone kaj necese; sed tio ĉi devas havi lokon apud la literaturo kaj ne anstataŭ la literaturo. Ni iru ankoraŭ plu: se ni eĉ supozus, ke la agado per lernolibroj kaj anoncoj devas esti nia sola celo, — eĉ tiam, jes, eĉ tiam ni atingus eĉ tiun ĉi celon mem la plej prospere nur per la “Biblioteko” kun ĝiaj verkoj en Esperanto. Se ni, ĉe tiuj tre malgrandaj rimedoj, kiujn ni posedas, uzos ĉiujn niajn fortojn rekte en la maniero, kiun konsilas s-ro Z., ni atingos — la sperto tion ĉi montris jam klare — en la daŭro de tri jaroj unu lernolibron kaj ses anoncojn. Se ni senĉese ĝis tedo frapados sur la poŝoj de niaj amikoj kaj se la amikoj montriĝos pli oferemaj ol ĝis nun, — tiam (kvankam dube) ni eble atingos en la daŭro de 3 jaroj 3 lernolibrojn kaj 18 anoncojn. Sed ankaŭ tio ĉi — la plej alta, kion ni povas sen teoriaj iluzioj esperi atingi ĉe niaj nunaj fortoj — estas ja nulo. Sed se ĉiuj amikoj volus helpi por dece ekflorigi la “Bibliotekon” (kio, kiel oni konvinkiĝis, tute ne superas niajn malgrandajn fortojn), tiam ni jam post 3–4 monatoj havus la eblon (kiel ni diris en “Esperantisto” n-ro 55) dissendi ĉiujare 50 foliojn da novaj verkoj al 200 plej gravaj gazetoj de la mondo (kune kun klarigaj cirkuleretoj en la plej gravaj lingvoj naciaj), kaj ni — ĉe niaj malgrandaj fortoj — atingos ĉiujare kelkan serion da anoncoj en 200 gazetoj, kaj anoncojn pli efikajn — ĉar presitajn en la teksto de la gazeto en formo de artikoleto aŭ almenaŭ sciigo pri nia afero. — Tio sama ankaŭ kun lernolibro kaj vortaroj: se ni deziros eldonadi ilin per la malgrandaj rimedoj oferataj de niaj amikoj, ni atingos nenion; sed se dank’ al konstanta aperado de novaj verkoj literaturaj la mondo vidos, ke nia afero “tamen vivas kaj regule progresas” (progreso por la mondo estas nur tio, kion ni povas reale montri al ĝi), tiam lernolibroj kaj vortaroj jam per si mem (sen oferoj, sed de motivoj pure librokomercaj) baldaŭ komencos aperadi en diversaj landoj kiel fungoj post pluvo.

Oni tamen ne malkomprenu nin: ni tute ne disputas kontraŭ la neceseco de lernolibroj, vortaroj, anoncoj, dissendado k.t.p.; ni ĉiam penados, kiom ni nur havos la eblon, aranĝadi dissendadon de lernolibroj, ilian eldonadon en ĉiam novaj lingvoj k.t.p.; sed ni povas tion ĉi fari nur parte (en permesitaj kaj ne falominacaj mezuroj) en la “Biblioteko”; parte krom la “Biblioteko”, sed neniam anstataŭ la “Biblioteko”; ĉar tio ĉi lasta signifus riski sen ia utilo la solan havon, kiun ĝis nun kun tia malfacileco prosperis al ni akiri! Singarde kun ĉiaj eksperimentoj, kiuj pro io teoria, kredeble neniam havota, postulas la detruon aŭ danĝeran ŝanceliĝon de la havata! Antaŭ ĉio ĉiuj amikoj de nia afero devas peni, ĉiu laŭ siaj fortoj, tute fortikigi, certigi kaj florigi la “Bibliotekon”! Floros la “Biblioteko”, floros ĉio, — falos la “Biblioteko”, falos ĉio, kaj la aperonta senmoveco deprenos la tutan energion de ĉiuj batalantoj! Tial ni denove kaj ripete rekomendas la “Bibliotekon” al la atento de ĉiuj niaj amikoj. Ni ne penu fari ĉion per unu fojo, ĉar tiam ni nenion faros. Nur tiam, kiam la ekzistado de la “Biblioteko” estos jam tute ekster danĝero, — nur tiam ni komencos penadi pri aliaj manieroj de agado.

OV II.93. El La Esperantisto 1895, n.3, p.34–38.

S-ro N-g skribis al ni, ke li volis aboni nian gazeton por kelkaj personoj, pri kiuj li pensas, ke la ricevado de la gazeto povos ilin kun la tempo aligi al nia afero, — sed li ne povis tion ĉi fari, ĉar tiam ni per presado de iliaj nomoj kaj adresoj aligus ilin publike al nia afero, dum ili tion ĉi ankoraŭ pro diversaj cirkonstancoj ne deziras. Ĉar tiu ĉi cirkonstanco efektive eble detenas diversajn personojn de abonado de nia gazeto por si aŭ por aliaj personoj, tial ni de nun enkondukos abonojn anonimajn. Personoj, kiuj ne deziras, ke ili mem aŭ iliaj varbitoj estu nomitaj en la adresaroj, volu skribi al ni pri tio ĉi, kaj tiam ni la respondajn adresojn ĉie presos anonime en tia formo, en kia en la nuna numero estas publikitaj la abonantoj n-roj 344–347. Ĉar la publika apartenado al nia afero ne apartenas nun ankoraŭ al la objektoj tre agrablaj, tial ni kore petas, ke ĉiu, kiu abonas la “Esperantiston” aŭ la “Bibliotekon” por ia alia persono, volu antaŭe demandi lin, ĉu li deziras esti plene nomata en la Adresaroj (precipe en la detala adresaro aperonta en la fino de la jaro) aŭ li deziras ricevadi anonime.

OV II.94. El La Esperantisto 1895, n.3, p.38–39.

Al ĉiuj kluboj kaj rondetoj esperantistaj ni esprimas nian koran peton, ke ili volu sendadi al ni de tempo al tempo (almenaŭ 2 fojojn en jaro) korespondojn pri iliaj laboroj kaj sukcesoj kaj pri la irado de nia afero en ilia loko entute. Ankaŭ al niaj privataj amikoj ni estos tre dankaj, se ili povos de tempo al tempo sendadi al ni interesajn korespondojn tuŝantajn nian aferon.

OV II.95. El La Esperantisto 1895, n.3, p.39.

De la redakcio.

En Aprilo de tiu ĉi jaro okazis fakto, kiu kontraŭ nia volo tute radikale ŝanĝis la cirkonstancojn, en kiuj nia gazeto ĝis nun eliradis. Unu lando, en kiu loĝas ¾ de ĉiuj niaj ĝisnunaj abonantoj, subite ĉesis enlasadi al si nian gazeton. Dank’ al la neatendita bato, ni devis en Aprilo interrompi por kelke da monatoj la eldonadon de nia gazeto (pri kio ni siatempe sciigis per cirkuleroj [al la rusoj en fermitaj kovertoj] ĉiujn niajn abonantojn); ni ne povis agadi libere, ni ne povis alvarbi sufiĉan nombron da abonantoj; la elspezoj de nia gazeto nun pligrandiĝis, la enspezoj malpligrandiĝis. Nia afero kutimis jam al diversaj malfacilaĵoj kaj ne falos de la bato; pli aŭ malpli frue la cirkonstancoj pliboniĝos, nia vojo fariĝos denove pli facila; sed dume nun, dank’ al la subite aliiĝintaj cirkonstancoj, ni ne havas la eblon eldonadi plu nian gazeton en la ĝisnunaj kondiĉoj de abonado kaj ni devas vole-ne-vole ŝanĝi la manieron de eldonado.

Malsupre ni parolos pri la novaj kondiĉoj, sub kiuj ni de nun eldonados nian gazeton. Sed por ne esti maljustaj kontraŭ tiuj personoj, kiuj ĝis nun jam abonis la gazeton por la tuta jaro sub la kondiĉoj ĝisnunaj kaj eble ne volus aboni sub kondiĉoj aliaj, ni sciigas per tio ĉi la jenon:

De la abona mono, kiun ni ricevis de la ĝisnunaj abonantoj por 12 16-paĝaj numeroj de tiu ĉi jaro, ni dekalkulas ⅓ por la 4 eldonitaj kaj dissenditaj numeroj; la restajn ⅔ (t.e. 1,67 fr.) ni lasas nun al la libera dispono de ĉiu abonanto: se li deziras, li povas lasi sian monon ĉe ni kaj ricevi por tiu ĉi mono nian gazeton plu, en ĝia nova formo; se li ne aprobas la novan formon de la gazeto, li povas repostuli kaj rericevi de ni per poŝto sian restintan monon (1,67 fr.). Ĉiun abonanton, kiu ĝis la 10^a Septembro ne repostulos de ni sian restintan monon, ni rigardos kiel akceptintan la novajn kondiĉojn de abono kaj ni sendados al li por lia restinta mono nian gazeton en ĝia nova formo ĝis la fino de tiu ĉi jaro.

La novaj kondiĉoj, en kiuj de nun elirados nia gazeto, estas:

a) La prezo restas tiu sama, kiel ĝis nun, t.e. 2,50 fr. por jaro, malgraŭ ke al ¾ de la abonantoj ni devos nun sendadi la gazeton en fermitaj kovertoj. Por tiu ĉi alsendado la ĝisnunaj abonantoj ĝis la fino de tiu ĉi jaro devas alpagi al ni nenion; sed komencante de la jaro 1896 tiuj abonantoj, al kiuj ni devos sendadi la gazeton en fermitaj kovertoj, estos petataj alpagi al la abono ankoraŭ 1,25 fr. por jaro.

b) La grandeco de nia gazeto estos de nun duona, t.e. ĉiu numero enhavados nur po 8 paĝoj (anstataŭ 16). La gazeto estos presata kaj dissendata po 2 numeroj kune, t.e. 6 fojojn en jaro po 16 paĝoj.

Ni forte bedaŭras, ke ni devas nun malgrandigi la amplekson de nia gazeto; ni ne havas la eblon agi alie; sed se aliaj amikoj de nia afero havos la eblon kaj deziron fondi aliajn gazetojn, krom la “Esperantisto”, ni estos tre ĝojaj. Estus tre dezirinde, ke niaj amikoj ekster Rusujo komencu nun pli energie kaj memstare ekzerci siajn fortojn en nia afero, por ke pli aŭ malpli frue la tuta afero povu koncentriĝi en aliaj manoj, kiam ili montriĝos sufiĉe pretigitaj.

OV II.96. El La Esperantisto 1895, n.5/6, p. 65–66.

Jam post la pretigo de tiu ĉi numero la cirkonstancoj aliiĝis en tia maniero, ke la plua eldonado de la gazeto al la nuna redaktoro fariĝis absolute ne ebla. Tial ni kun tiu ĉi numero ĉesas eldonadi la gazeton. Ni esperas, ke la esperantistoj eksterlandaj, kiuj ne trovas sin en tia situacio kiel ni, ne lasos fali nian aferon kaj fondos baldaŭ aliajn gazetojn anstataŭ la “Esperantisto”.

Ĉar niaj abonantoj ricevis por tiu ĉi jaro 5 numerojn, tial ni ŝuldas al ĉiu el ili la pagon por la restaj 7 numeroj, t.e.: a) al la abonantoj ekster Rusujo — po 1 fr. 47 cent., b) al la abonantoj rusaj — po 40 kop. (ĉar 20 kop. ni elspezis por ĉiu abonanto per alsendo de la Aprila cirkulero kaj de la nuna numero en kovritaj kovertoj). Ni petas, ke ĉiu abonanto volu sciigi nin, ĉu li deziras ricevi por sia restinta mono iajn librojn el nia literaturo, kaj ni tuj elsendos al li. Kiu ne volas ricevi librojn, tiu povas ricevi sian restintan monon en signoj de poŝto. La oferojn, kiuj kolektiĝis ĉe ni kaj kiuj estis difinitaj por fondi konkursan premion, ni transdonos al la juĝanta komitato (vidu n-ron 2/62), kiam tiu ĉi komitato decidos pri la uzo de tiu ĉi mono.

Kun doloro en la koro mi devas por kelka tempo diri al vi adiaŭ, miaj karaj amikoj kaj kunbatalantoj. Kiam la cirkonstancoj pliboniĝos, mi komunikiĝos kun vi denove. Dume mi petas vin alporti vian konfidon kaj helpon al tiuj amikoj, kiuj fondos aliajn gazetojn por nia afero. Por ne preni sur min moralan respondecon, mi la fondadon de gazetoj al neniu rekte proponas, sed mi lasas tion ĉi al ĉiuj, kiuj deziros kaj povos tion ĉi fari.

OV II.97. El La Esperantisto 1895, n.5/6, p.66.

Kun bedaŭro ni devas sciigi, ke la “Biblioteko de la lingvo internacia Esperanto”, de kiu ni ne sen rajto tiom multe atendis, nun devas ĉesi eliradi. Dank’ al la konata bato la “Biblioteko” fariĝis ne atingebla por la pli granda parto de siaj abonantoj kaj ne povas pli ekzistadi, almenaŭ nun. Ni esperas, ke la cirkonstancoj pli aŭ malpli frue pliboniĝos, la nemerititaj malhelpoj kontraŭ nia afero foriĝos, — kaj tiam ni esperas denove komenci la eldonadon de la “Biblioteko”. Dume ni petas niajn amikojn eksterlandajn, kiuj, havante neniajn malhelpojn, povas multe pli multe fari ol ni, — ke ili ne forgesu pri la grava signifo, kiun havas por nia afero la kreskado de nia literaturo; ili volu de tempo al tempo eldoni ian novan verkon en nia lingvo.

OV II.98. El La Esperantisto 1895, n.5/6, p.69–70.

Al la abonantoj de la gazeto “Esperantisto”.

Antaŭ kelke da tagoj estis dissendita al la abonantoj la 4^a (Aprila) numero de nia gazeto. El niaj rusaj abonantoj neniu ricevis tiun ĉi numeron. En la lastaj monatoj multaj niaj rusaj abonantoj ne ricevis tiun aŭ alian numeron; ni klopodadis, ni sendadis denove, ni havis malagrablaĵojn en granda amaso kaj ni penadis bataladi kontraŭ ĉiuj malhelpoj. Sed nun la cenzuro en Rusujo decidis tute ne enlasadi pli la “Esperantiston” en Rusujon! Niaj amikoj scias, kun kiaj grandaj malfacilaĵoj ni jam sen tio devis batali, — kaj nun oni subite fermis al ni la tutan Rusujon, t.e. deŝiris de ni per unu fojo preskaŭ ¾ de ĉiuj niaj abonantoj! La bato estis tiel subita kaj neatendita, ke ni eĉ ne povis nin prepari al tio ĉi!

Ni kutimis jam sufiĉe al malfacilaĵoj kaj al batoj de la sorto; ni ne perdas la esperon kaj ni tute ne ĉesos laboradi kaj daŭrigadi nian aferon. Sed la neatendita bato devigas nin vole-ne-vole interrompi por kelke da monatoj la eldonadon de nia gazeto, ĝis ni tute ordigos la aferon. Niaj abonantoj volu pardoni al ni tiun ĉi interrompon, ne dependantan de nia volo. Post 3–4 monatoj nia gazeto denove aperos — eble sub ŝanĝita formo, titolo aŭ loko de eldonado, responde al la metotaj postuloj de la cenzuro, — kaj niaj abonantoj ricevos tiam per unu fojo ĉiujn numerojn por la interrompita tempo.

Ankaŭ la eldonadon de la “Biblioteko” ni devas interrompi, sed ankaŭ nur por mallonga tempo, ĝis ni ordigos la aferon; post 3–4 monatoj la “Biblioteko” denove daŭrigos eliradi. Ĉiujn abonantojn de la “Biblioteko”, kiuj ankoraŭ ne pagis, ni petas, ke ili volu alsendi al ni la pagon por la folioj, kiujn ili ĝis nun ricevis.

Aprilo 1895.

OV II.99. El La Esperantisto 1895, n.5/6, paĝo algluita sen numero.